Nr Informacja. Budowa społeczeństwa informacyjnego w Polsce KANCELARIA SEJMU BIURO STUDIÓW I EKSPERTYZ

Transkrypt

1 KANCELARIA SEJMU BIURO STUDIÓW I EKSPERTYZ WYDZIAŁ ANALIZ EKONOMICZNYCH I SPOŁECZNYCH Budowa społeczeństwa informacyjnego w Polsce Czerwiec 2004 Adam Kucharz Informacja Nr 1056 W Informacji podano definicje społeczeństwa informacyjnego, zostały omówione podstawowe dokumenty związane z procesem jego budowy od Uchwały Sejmu z dnia 14 lipca 2000 roku poczynając. Przedstawiono zawartość Raportów KBN, które zawierają szczegóły realizacji wspomnianego procesu w obszarze infrastruktury. Omówiono wyniki badań ośrodków badań społecznych dotyczące, najogólniej rzecz ujmując, wpływu teleinformatyki na życie polskiego społeczeństwa.

2 BSiE 1 1. Wstęp Informacja prezentuje proces budowy społeczeństwa informacyjnego (ang. information society) w Polsce, poczynając od wielu definicji, które definiują to samo zjawisko, poprzez omówienie dokumentów podstawowych dla jego budowy, a na wynikach badań wybranych parametrów wspomnianego procesu kończąc. 1.1 Definicje 1 W oficjalnych dokumentach Unii Europejskiej oraz OECD spotyka się poniższe definicje społeczeństwa informacyjnego : * Pojęcie społeczeństwa informacyjnego oznacza formację społeczno-gospodarczą, w której produktywne wykorzystanie zasobu, jakim jest informacja oraz intensywna pod względem wiedzy produkcja odgrywają dominująca rolę. ** Termin społeczeństwo informacyjne jest używany do określenia społeczeństwa, w którym jednostki jako konsumenci, czy tez pracownicy intensywnie wykorzystują informację. W polskich publikacjach są używane następujące definicje: * Społeczeństwo informacyjne to społeczeństwo, które nie tylko posiada rozwinięte środki przetwarzania informacji i komunikowania, lecz środki te są podstawą tworzenia dochodu narodowego i dostarczają źródła utrzymania większości społeczeństwa. ** Społeczeństwo informacyjne to nowy system społeczeństwa kształtujący się w krajach o wysokim stopniu rozwoju technologicznego, gdzie zarządzanie informacją, jej jakość, szybkość przepływu są zasadniczymi czynnikami konkurencyjności zarówno w przemyśle, jak i w usługach, a stopień rozwoju wymaga stosowania nowych technik gromadzenia, przetwarzania, przekazywania i użytkowania informacji. 1.2 Podstawowe warunki istnienia społeczeństwa informacyjnego Uznanie społeczeństwa za informacyjne wymaga spełnienia podstawowych warunków: na terenie kraju istnieje rozbudowana nowoczesna sieć telekomunikacyjna, obejmująca swoim zasięgiem wszystkich obywateli, istnieją rozbudowane zasoby informacyjne dostępne publicznie, obywatele posiadają stosowną wiedzę dotyczącą wykorzystania narzędzi informatycznych, posiadają do nich dostęp (dostęp do komputera i sieci Internet) i chcą z nich korzystać. 2. Działania podjęte w Polsce w zakresie rozwoju społeczeństwa informacyjnego Problem budowy społeczeństwa informacyjnego w Polsce uzyskał należytą rangę w chwili podjęcia przez Sejm, w dniu 14 lipca 2000 r., Uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej w sprawie budowania podstaw społeczeństwa informacyjnego w Polsce (M. P r. nr 22, poz. 448). Sejm stwierdził w tym dokumencie, iż obowiązujący system prawny i polityka rządu nie tworzą dostatecznych warunków, by w pełni wykorzystać możliwości rozwoju społeczeństwa informacyjnego. W związku z tym Rząd został wezwany do przedstawienia w trybie pilnym, do końca września 2000 roku założeń strategii rozwoju społeczeństwa informacyjnego w Polsce. Ponadto, w Uchwale wymieniono dziesięć zagadnień, które powinny zostać uwzględnione w szczególności. 1 Wszystkie definicje za

3 2 BSiE Rząd realizując przywołaną wyżej Uchwałę, w dniu 28 listopada 2000 roku, przedłożył Sejmowi dokument Cele i kierunki rozwoju społeczeństwa informacyjnego w Polsce, który uwzględniał wszystkie zagadnienia wymienione w Uchwale. Ponadto, Rząd zobowiązał się do przedłożenia, do 31 maja 2001 r., stworzonej na wzór podjętej przez Unię Europejską inicjatywy eeurope, Strategii rozwoju społeczeństwa informacyjnego w Polsce na lata epolska. Ostatecznie wspomniany dokument został przedstawiony 11 września 2001 roku pt. epolska Plan działań na rzecz rozwoju społeczeństwa informacyjnego w Polsce na lata Plan podlega corocznej aktualizacji, wśród jego celów najistotniejsze to: przygotowanie społeczeństwa polskiego do szybkich przemian technologicznych, społecznych i gospodarczych związanych z tworzeniem się społeczeństwa informacyjnego oraz do wyzwań nowego rynku pracy, wzrost innowacyjności gospodarki, tworzenie przejrzystych i przyjaznych obywatelowi struktur administracji publicznej za pomocą narzędzi wykorzystujących technologie informacyjne, stworzenie warunków trwałego i zrównoważonego rozwoju regionalnego. Ponadto sformułowano szereg celów dotyczących systemu edukacyjnego, rozwoju przemysłu informatycznego i promocji kultury polskiej. Z dniem 1 kwietnia 2003 roku zostało utworzone Ministerstwo Nauki i Informatyzacji (oraz zniesiony urząd Komitetu Badań Naukowych), którego działania m.in. mają doprowadzić do przekształcenia i dostosowania polskiej gospodarki do wymogów gospodarki elektronicznej oraz do rozwoju społeczeństwa informacyjnego. Ministerstwo przejęło również koordynację strategii epolska, z jednoczesną zmianą nazwy na Strategia informatyzacji RP. 13 stycznia 2004 roku Rada Ministrów przyjęła najnowszy dokument z obszaru informatyzacji Polski Pt. Strategia informatyzacji Rzeczypospolitej Polskiej epolska na lata , który formułuje obszary i priorytety informatyzacji Polski. Wyróżniono i zdefiniowano trzy obszary A, B i C. 2.1 Obszar A Zapewnienie wszystkim obywatelom i firmom taniego, szerokopasmowego i bezpiecznego dostępu do Internetu W obszarze A sformułowano pięć zadań priorytetowych: A1) Internet szerokopasmowy dla szkół zadanie o najwyższym priorytecie, którego efektem ma być zapewnienie, do końca pierwszej połowy 2006 roku, każdej szkole takiej ilości komputerów z dostępem do Internetu, aby w czasie zajęć na jeden komputer przypadało dwóch uczniów, A2) Internet szerokopasmowy w administracji publicznej zadanie, którego realizacja spowoduje, iż każda jednostka administracji publicznej osiągnie wymieniony dostęp w drugiej połowie 2005 roku, A3) Infrastruktura dostępu spodziewany efekt końcowy i terminy realizacji przedstawiono w tabeli poniżej, A4) Infrastruktura teleinformatyczna dla nauki ukończenie projektu PIONIER w drugiej połowie 2005 roku, A5) Bezpieczeństwo w sieci wprowadzenie w życie, do końca 2004 roku, szeregu rozporządzeń dotyczących polityki bezpieczeństwa informatycznego.

4 BSiE 3 Tabela 1. Zadanie A3 Oczekiwany efekt końcowy Termin Implementacja Protokołu internetowego IPv6 Druga połowa 2006 roku 10% gospodarstw domowych ma szerokopasmowy dostęp do internetu Druga połowa 2005 roku Penetracja komputerów na poziomie 30% Druga połowa 2005 roku Koszt dostępu do Internetu nie jest wyższy o więcej niż 10% w porównaniu do Druga połowa 2004 roku Czech i Węgier Każdy urząd miasta i gminy udostępnia publicznie Wrota Polski Druga połowa 2005 roku 2.2 Obszar B Tworzenie szerokiej i wartościowej oferty treści usług dostępnych w Internecie i cyfrowych mediach audiowizualnych W obszarze B sformułowanych zostało osiem zadań priorytetowych: B1) Wrota Polski celem zadania, przewidzianego do realizacji w latach , jest zwiększenie efektywności administracji publicznej poprzez przeniesienie usług publicznych na platformę elektroniczną, B2) Wrota Polski do Europy zadanie ma na celu zwiększenie skuteczności Polski w uzyskiwaniu dofinansowania z funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności, B3) Centralne bazy danych administracji celem zadania jest racjonalizacja funkcjonowania baz danych administracji publicznej, B4) Polskie treści w Internecie w zadaniu przewidziano realizację szeregu działań, które w zasadniczy sposób wzbogacają polskie treści w Internecie, B5) Nauczanie na odległość zadanie polega na wspieraniu programów pozwalających na wyrównanie szans edukacyjnych, B6) Usługi medyczne na odległość zadanie ma na celu zwiększenie efektywności ochrony zdrowia, B7) Handel elektroniczny zadanie polega na wspieraniu e-commerce oraz usuwaniu barier w powszechnym stosowaniu komunikacji elektronicznej w gospodarce, B8) Naziemna radiofonia i telewizja cyfrowa celem zadania jest rozpoczęcie wdrażania strategii konwersji cyfrowej naziemnej radiofonii i telewizji. 2.3 Obszar C Powszechna umiejętność posługiwania się teleinformatyką W obszarze C, na lata sformułowano trzy zadania o najwyższym priorytecie: C1) Powszechna umiejętność posługiwania się komputerem realizacja tego zadania ma doprowadzić do stanu, w którym każdy absolwent szkoły średniej potrafi posługiwać się komputerem oraz czerpać korzyści z posługiwania się Internetem, C2) Zapobieganie wykluczeniu informacyjnemu 2 spodziewany efekt końcowy i terminy realizacji przedstawiono w tabeli poniżej, C3) Zwiększenie informatycznego przygotowania zawodowego zadanie to polega na wspieraniu programów szkoleń komputerowych dla dorosłych ze szczególnym uwzględnieniem szkoleń dla bezrobotnych. 2 Ang. digital divide, zapewnienie technicznych możliwości wyrównania szans pełnego uczestnictwa w społeczeństwie informacyjnym dla osób wymagających dokształcenia oraz osób niepełnosprawnych.

5 4 BSiE Tabela 2. Zadanie C2 Oczekiwany efekt końcowy Termin Opracowanie zasad finansowania i dystrybucji sprzętu teleinformatycznego dla wyrównania szans edukacyjnych oraz dostępu do rynku pracy osób Druga połowa 2004 r. niepełnosprawnych Podjecie niezbędnych kroków w celu ułatwienia dostępu do Internetu wszystkim grupom społecznym Praca ciągła w latach Rozpowszechnienie zwyczaju dobrych praktyk rekomendowane przez eeurope Praca ciągła w latach Telepraca staje się znaczącym narzędziem aktywizacji zawodowej Pierwsza połowa 2004 r. 3. Badania nad stanem rozwoju polskiego społeczeństwa informatycznego Poniżej przedstawiono wybrane wyniki monitorowania stanu realizacji prac w obszarze społeczeństwa informacyjnego w jednostkach administracji państwowej (raporty KBN) oraz wyniki wybranych badań zrealizowanych przez ośrodki badania opinii społecznej. 3.1 Jednostki administracji państwowej Zgodnie z ustaleniami podjętymi podczas posiedzenia Rady Ministrów w dniu 28 listopada 2000 roku Minister Nauki Przewodniczący Komitetu Badań Naukowych został zobowiązany do monitorowania stanu realizacji zadań w zakresie rozwoju społeczeństwa informacyjnego w Polsce oraz do przedkładania Radzie Ministrów co kwartał odpowiednich informacji. Do chwili obecnej zostało przedłożonych dziesięć raportów: cztery raporty za 2001 rok cztery raporty za 2002 rok oraz dwa raporty za 2003 rok (II kwartał oraz III i IV ). Raporty koncentrowały się na wynikach prac podjętych w jednostkach administracji państwowej oraz instytucjach zaangażowanych w proces budowy społeczeństwa informacyjnego w Polsce, a wynikających z realizacji zadań określonych w stosownych dokumentach przyjętych przez Radę Ministrów (zostały one omówione w p. 2 niniejszej Informacji). Z każdego Raportu wybrano przykładowo pięć zadań, które ujawniają dużą różnorodność prowadzonych prac. Raport o stanie realizacji zadań w I kwartale 2001 r. informował m.in.: a) o przyjęciu przez Kolegium Ministerstwa Edukacji Narodowej planu wyposażania szkół w pracownie komputerowe z dostępem do sieci Internet, b) o przygotowywaniu przez grupę ekspertów Komitetu Nauk Prawnych PAN ekspertyzy nt. Prawo i przestępstwa teleinformatyczne, c) o realizacji przez Ministerstwo Finansów projektu e-polt@x, mającego na celu wdrożenie obsługi dokumentów w formie elektronicznej, d) o wdrażaniu przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych systemu informatycznego Konsulat, obsługującego czynności konsularne w polskich urzędach konsularnych, e) o stworzeniu na potrzeby środowiska naukowego infrastruktury informatycznej, w skład której wchodzą: dwie sieci rozległe Naukowa i Akademicka Sieć Komputerowa (NASK) i sieć POL- 34, której operatorem jest Poznańskie Centrum Superkomputerowo-Sieciowe, 22 sieci miejskie (MAN), 5 centrów komputerów dużej mocy w Warszawie, Krakowie, Poznaniu, Gdańsku i Wrocławiu.

6 BSiE 5 Raport o stanie realizacji zadań w II kwartale 2001 r. informował m.in.: a) o ogłoszeniu przez MEN przetargów na wyposażenie w sprzęt informatyczny 934 pracowni dla gimnazjów, 373 dla liceów oraz 373 szkolnych multimedialnych centrów informacji, b) o zainicjowaniu przez Ministerstwo Gospodarki działań zmierzających do wprowadzenia wieloletniego programu rozwoju e- gospodarki w Polsce, c) o powołaniu w Ministerstwie Środowiska Centrum Informacji o Środowisku (CIOŚ), którego celem jest prowadzenie działalności informacyjno-popularyzatorskiej dotyczącej środowiska i jego ochrony, d) o pracach nad realizacją przez Ministerstwo Sprawiedliwości projektów: Krajowy Rejestr Sądowy i Nowa Księga Wieczysta, e) o rozbudowie przez Główny Urząd Geodezji i Kartografii strony internetowej urzędu oraz o uruchomieniu programu do obsługi państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego (np. program Dezel zawierający informacje o posiadanym zasobie zdjęć lotniczych z możliwością ich wyszukania i oglądania). Raport o stanie realizacji zadań w III kwartale 2001 r. informował, m.in.: a) o powierzeniu Przewodniczącemu Komitetu Badań naukowych koordynacji działań związanych z udziałem Polski w programie econtent. Program ten stanowi jeden z elementów realizacji planu działań eeurope 2002 oraz planu eeurope i ma na celu stymulowanie rozwoju i wdrażania europejskich zasobów cyfrowych w sieciach globalnych oraz promowanie różnorodności językowej w społeczeństwie informacyjnym, b) o podpisaniu przez Ministerstwo Edukacji Narodowej porozumienia z TP S.A., dotyczącego podłączenia do szkół dodatkowej linii telefonicznej za cenę 1 zł oraz udzielenia szkołom bonifikaty miesięcznej w wysokości 600 jednostek na połączenia z siecią Internet, c) o prowadzeniu przez Komendę Główną Policji prac dostosowawczych mających na celu uczestnictwo Policji w wymianie informacji z Schengen Information System, d) o opracowaniu W Głównym Urzędzie Statystycznym założeń merytorycznych budowy systemu Informatycznego Realizacji Narodowego Spisu Powszechnego oraz Powszechnego Spisu Rolnego, e) o opracowaniu przez Polską Akademię Nauk kompleksowego systemu informacyjnego INFO PAN, którego zadaniem jest m.in. gromadzenie, przetwarzanie i udostępnianie informacji o PAN, a także zapewnienie dostępu placówek PAN do niezbędnych baz danych. Raport o stanie realizacji zadan w IV kwartale 2001 r. informował m.in.: a) o prowadzeniu prac parlamentarnych nad wprowadzeniem działu administracji rządowej informatyzacja, b) o pracach nad przygotowaniem rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji do ustawy o dostępie do informacji publicznej, które dotyczyć będzie organizacji Biuletynu Informacji Publicznej jako portalu internetowego, c) o wyposażeniu, w ramach realizacji projektów Ministerstwa Edukacji Narodowej i Sportu, 856 gimnazjów w 10-stanowiskowe pracownie komputerowe, 375 liceów ogólnokształcących w 15-stanowiskowe pracownie komputerowe oraz serwery, 375 multimedialnych szkolnych centrów informacji w liceach ogólnokształcących w 4-stanowiskowe zestawy komputerów oraz 99 szkół specjalnych w 6-stanowiskowe zestawy komputerów, d) o koordynacji przez Urząd Służby Cywilnej prac Międzyresortowej Komisji ds. Infomatów w ramach programu Przyjazna Administracja, e) o prowadzeniu przez Ministerstwo Zdrowia prac nad Systemem Rejestru Zakładów Opieki Zdrowotnej, mającym na celu wspieranie komunikacji wewnątrz systemu ochrony

7 6 BSiE zdrowia oraz między systemem ochrony zdrowia a innymi systemami społeczno-ekonomicznymi. Raport o stanie realizacji zadań w I kwartale 2002 r. informował m.in.: a) o przygotowaniu przez Urząd Służby Cywilnej dokumentu Infomaty nowa forma kontaktu z obywatelem zawierającym założenia projektu, a także harmonogram podejmowanych działań, b) o kontynuowaniu prac nad realizacją projektu e-poltax, którego celem jest wdrożenie dokumentów w formie elektronicznej w administracji podatkowej, c) o realizacji przez Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia Ministerstwa Zdrowia grupy projektów informatycznych o nazwie Rejestr Usług Medycznych, d) o zakończeniu prac w Polskiej Akademii Nauk związanych z wdrożeniem systemu informatycznego sieci bibliotek placówek PAN z terenu Warszawy i byłego województwa stołecznego, e) o zbudowaniu w podległej Ministerstwu Rolnictwa i Rozwoju Wsi Inspekcji Nasiennej sieci teleinformatycznej, do której podłączono sześć inspektoratów wojewódzkich. Raport o stanie realizacji zadań w II kwartale 2002 r. informował m.in.: a) o udostępnianiu publikacji i informacji statystycznych w Internecie przez Główny Urząd Statystyczny, b) o ogłoszeniu przez Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu przetargu na dostawę komputerów i oprogramowania do pracowni szkolnych w ramach projektów Pracownia internetowa w każdym gimnazjum i Pracownia internetowa w każdej szkole. Zamówienie opiewa na 5650 komputerów do 565 gimnazjów oraz komputerów do 465 szkół ponadgimnazjalnych, wyposażonych ma być ponadto 85 szkół specjalnych w 510 komputerów, c) o testowaniu w Ministerstwie Infrastruktury elektronicznego systemu przyjmowania zamówień na zagraniczne zezwolenia przywozowe oraz przyjmowania zwrotów tych zezwoleń, d) o uruchomieniu nowego oprogramowania Zintegrowanego Systemu Ewidencji we wszystkich granicznych Punktach Kontroli Straży Granicznej; system zawiera dane o odprawianych osobach i środkach transportu, e) wdrożeniu w Głównym Urzędzie Statystycznym systemu informatycznego REDOS umożliwiającego redagowanie danych spisowych w technologii optycznego odczytu dokumentów. Raport o stanie realizacji zadań w III kwartale 2002 r. informował m.in.: a) o prowadzeniu przez Ministerstwo Zdrowia prac związanych z wprowadzeniem Polski do systemu TESS (Telematics for Social Security telematyka dla ubezpieczeń społecznych). System ten jest przeznaczony do koordynacji systemów ubezpieczeń społecznych w Europie, b) o przygotowaniu w Komitecie Badań Naukowych projektu ustawy o informatyzacji administracji publicznej i przesłaniu go do konsultacji społecznych, c) o kontynuowaniu przez Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej prac nad projektem OSIRIS (Operational Solutions for the Management for Inudation Risk in the Information Socjety Operacyjne Zarządzanie Zagrożeniem Powodziowym w dobie Społeczeństwa Informacyjnego), w ramach którego przygotowuje się i wdraża prototypowe rozwiązania dla zarządzania informacją w sytuacjach powodziowych (na przykładzie powiatu kłodzkiego),

8 BSiE 7 d) o tworzeniu w Państwowym Instytucie Geologicznym baz danych geologicznych i geośrodowiskowych w celu udostępnienia danych poprzez Internet, e) o rozpoczęciu przez Ministerstwo Zdrowia budowy Rejestru Jednostek Ratownictwa Medycznego oraz o przygotowaniu założeń do wdrożenia Rejestru Aptek. Raport o stanie realizacji zadań w IV kwartale 2002 r. informował m.in.: a) o opracowaniu w Komitecie Badań Naukowych wstępnej koncepcji projektu Wrota Polski, który przewiduje rozwój świadczenia przez organy administracji publicznej usług przy pomocy nowoczesnych technologii informacyjnych I komunikacyjnych, b) o zorganizowaniu przez Komitet Badań Naukowych konkursu o granty na utworzenie Gminnych Centrów Informacji placówek ukierunkowanych na aktywizację młodych ludzi i społeczności lokalnych oraz ożywienie lokalnego rynku poprzez zapewnienie łatwego dostępu do nowoczesnych technologii informacyjnych, c) o prowadzeniu przez Ministerstwo Finansów, we współpracy z Państwową Wytwórnią Papierów Wartościowych prac przygotowawczych do przyjmowania przez I Urząd Skarbowy w Krakowie deklaracji VAT-7 i PIT-5 w formie elektronicznej od 50 wybranych podmiotów, d) o podjęciu przez Ministerstwo Zdrowia prac przygotowawczych do budowy Rejestru Pielęgniarek i Położnych, e) o oficjalnym otwarciu Polskiej Biblioteki Internetowej, która w grudniu 2002 roku oferowała 150 pozycji literaturowych, głównie lektur szkolnych oraz dzieł polskiej literatury klasycznej. Raport o stanie realizacji zadań w II kwartale 2003 r. informował m.in.: a) o uruchomieniu na stronie internetowej Polskich Kolei Państwowych nowej aplikacji internetowej pozwalającej klientom obliczać należności za przewóz w kolejowych przewozach towarowych, b) o stworzeniu na stronie internetowej Urzędu Telekomunikacji i Poczty Biuletynu Informacji Publicznej, c) o kontynuacji przygotowań do budowy megasystemu pod nazwą Wrota Polski, którego zasadniczą funkcją będzie udostępnienie on-line wszystkich dysponujących zapleczem informatycznym serwisów administracji państwowej, w ramach tego projektu kontynuowane są prace nad rozwojem Wrót w województwach małopolskim, podlaskim, mazowieckim i dolnośląskim, d) o kontynuacji w Ministerstwie Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej realizacji projektu Moja pierwsza firma, adresowanego do absolwentów szkół wyższych a zarazem przyszłych przedsiębiorców zainteresowanych założeniem firmy działającej w oparciu o telepracę, e) o powołaniu przez Komitet Rady Ministrów zespołu ds. Konsolidacji Aktywów Teleinformatycznych Skarbu Państwa. Raport o stanie realizacji zadań w III i IV kwartale 2003 r. informował m.in.: a) o serwisach informacyjnych Policji o charakterze publicznym: (Centrum Szkolenia Policji),

9 8 BSiE b) o udostępnieniu w Centralnej Bibliotece rolniczej katalogu polskich rolniczych stron internetowych pod adresem c) o rozbudowaniu przez Ministerstwo Środowiska serwisu internetowego poświęconego funduszom unijnym dostępnym dla Polski po akcesji d) o umieszczeniu przez Główny Urząd Statystyczny na stronie internetowej urzędu wszystkich publikacji z wynikami Powszechnego spisu Rolnego w 2002 roku, e) o istnieniu, w grudniu 2003 roku, na stronie Polskiej Biblioteki Internetowej około 11 tysięcy pozycji. 3.2 Obywatele (konsumenci) Badania CBOS Centrum Badania Opinii Społecznej przeprowadziło w ostatnim okresie dwa badania dotyczące konsumenckiego aspektu społeczeństwa informacyjnego: Komputery, Internet, telefony komórkowe: wyposażenie gospodarstw domowych i użytkownicy w niektórych krajach Europy Środkowej i Wschodniej [8], Internet i komputery w gospodarstwach domowych [9]. Według komunikatu z badań z 2002 roku, ponad jedna czwarta Polaków (27%) deklaruje, że w ich gospodarstwach domowych jest komputer osobisty, w tym niemal połowa z nich (13% ogółu) ma dostęp do Internetu. Blisko 37% Polaków deklaruje, ze zdarza im się używać komputera. W Polsce korzystanie z komputera jest mocno uzależnione od wykształcenia i związanej z tym pozycji społeczno-zawodowej 84% osób z wyższym wykształceniem posługuje się komputerem, 55% badanych z wykształceniem średnim deklaruje, że używa komputera, natomiast wśród osób z wykształceniem zasadniczym zawodowym i podstawowym wskazania wynoszą odpowiednio 22% i 14%. W grupach społeczno-zawodowych wyróżniają się uczniowie i studenci niemal wszyscy używają komputera. Wśród pracowników umysłowych, zarówno wysokiego, jak i niższego szczebla, 80% stanowią użytkownicy komputerów. W największych miastach komputera używa ponad 50% mieszkańców, w mniejszych około 40%, na wsi 25%. W Polsce 33% użytkowników komputerów korzysta z nich codziennie lub prawie codziennie w pracy lub w szkole, natomiast ponad 25% w domu. 17% badanych korzysta z Internetu (przegląda strony www lub korzysta z poczty elektronicznej. Z kolei 37% codziennie lub prawie codziennie przeglądało strony www, a 40% sprawdzało pocztę elektroniczną. Zakupy przez Internet dotyczyły znikomej ilości osób, na pytanie czy w ciągu ostatnich trzech miesięcy kupił(a) Pan(i) coś przez Internet, odpowiedzi twierdzące dało 2% jego użytkowników, a wśród ogółu respondentów odsetek nie przekraczał 0,5%. Według komunikatu z badań z marca 2004 roku, 35% dorosłych Polaków deklaruje, że ma w domu komputer osobisty, 21% dostęp do Internetu. Badani mający w domu dostęp do Internetu najczęściej łączą się z siecią przez modem (10% respondentów, czyli prawie połowa osób mających w gospodarstwie domowym dostęp do sieci), 6% korzysta ze stałego łącza, po 2% korzysta z sieci lokalnej lub łącza oferowanego przez operatora telewizji kablowej, około 1% korzysta z łączy radiowych lub satelitarnych. Ponad jedna czwarta dorosłych Polaków (26% od marca 2002 roku wzrost o 9 punktów procentowych) korzysta z Internetu. Połowa używających poczty elektronicznej sprawdzała swoją skrzynkę codziennie. W lutym 2004 roku 3% dorosłych Polaków (czyli 13% użytkowników Internetu) zadeklarowało, ze w ciągu ostatnich trzech miesięcy kupiło coś przez Internet. Ogółem 4% badanych (15% użytkowników Internetu) twierdzi, że korzystało z materiałów dostępnych w Internecie za opłatą.

10 BSiE Badania TNS OBOP Ośrodek Badania Opinii Publicznej przeprowadził w ostatnim okresie kilka badań, które można zakwalifikować do badań nad polskim społeczeństwem informacyjnym. 8 grudnia 2003 roku ukazała się informacja prasowa pt. Rząd w sieci [10], w której podano, że tylko 6% Polaków deklaruje, iż w ciągu ostatnich 12 miesięcy korzystało z internetowych stron rządowych. Odsetek użytkowników rządowych stron www nie zmienił się istotnie, ani w stosunku do 2002 roku (4%), ani w porównaniu z rokiem 2001 (5%). Na strony internetowe polskich instytucji publicznych częściej zaglądają mężczyźni (9%), niż kobiety (4%) oraz osoby poniżej 25 roku życia (9%), a także w przedziale wiekowym lata (11%). 9 grudnia 2003 roku ukazała się informacja prasowa pt. INTERBUS [12], w której podano, że w listopadzie 2003 roku liczba internautów wynosiła 7,1 mln osób, co stanowi 23% obywateli powyżej 15 roku życia. Z badania INTERBUS [11] przeprowadzonego w grudniu 2003 roku (opublikowanego 10 lutego 2004 r.) wynikało, że 29% badanych powyżej 15 roku życia deklaruje możliwość dostępu do Internetu. 4. Zakończenie korzystanie z rządowych stron w Polsce i na świecie Jak wynika z badań The Government Online [13], publikowanych przez firmę Taylor Nelson Sofres, Polska plasuje się na jednym z ostatnich miejsc (badania przeprowadzono w 31 krajach całego świata) pod względem korzystania z witryn rządowych nie tylko w skali ogólnoświatowej, ale również wśród byłych krajów socjalistycznych Europy Środkowo- Wschodniej. Wyprzedza nas pod tym względem przede wszystkim Estonia (gdzie 31% obywateli korzysta z rządowych stron www), ale również Czechy (18%), Słowacja (14%), Litwa i Łotwa (po 8%). Rządowe strony www najczęściej odwiedzają mieszkańcy Danii (63% w 2003, 53% w 2002 roku) i Norwegii (62% w 2003, 56% w 2002). Wykaz źródeł: [1] strona internetowa Ministerstwa Nauki i Informatyzacji, [2] Raporty o stanie realizacji zadań w zakresie rozwoju społeczeństwa informacyjnego w Polsce, KBN (10 raportów za okres r.), [3] Uchwała Sejmu z dnia 14 lipca 2000 roku w sprawie budowania podstaw Społeczeństwa Informacyjnego w Polsce, [4] Cele i kierunki rozwoju społeczeństwa informacyjnego w Polsce, KBN, MŁ, Warszawa, 28 listopada 2000 r., [5] eeurope: An information socjety for all, COM(2002) 263 final, Bruksela , [6] epolska Plan działań na rzecz rozwoju społeczeństwa informacyjnego w Polsce na lata , Ministerstwo Gospodarki, [7] Strategia informatyzacji Rzeczypospolitej Polskiej epolska na lata , grudzień 2003 r., [8] Komputery, Internet, telefony komórkowe: wyposażenie gospodarstw domowych i użytkownicy w niektórych krajach Europy Środkowej i Wschodniej, komunikat z badań, Centrum Badania opinii Społecznej, Warszawa, maj 2002 r., [9] Internet i komputery w gospodarstwach domowych, komunikat z badań, Centrum Badania opinii Społecznej, Warszawa, marzec 2004 r., [10] Rząd w sieci, informacja prasowa, Ośrodek Badania Opinii Publicznej, 8 grudnia 2003 r., [11] INTERBUS, informacja prasowa, Ośrodek Badania Opinii Publicznej, 10 lutego 2004 r., [12] INTERBUS, informacja prasowa, Ośrodek Badania Opinii Publicznej, 9 grudnia 2003 r., [13] Government Online, an international perspective 2003, Global summary, Taylor Nelson Sofres, listopad 2003 r.