systemu zarządzania jakością kształcenia Marek Frankowicz

Transkrypt

1 Dobre i złe ł praktyki ki funkcjonowania wewnętrznego systemu zarządzania jakością kształcenia Marek Frankowicz Ekspert Boloński SEMINARIUM BOLOŃSKIE BUDOWANIE KULTURY JAKOŚCI NIEZBĘDNYM WARUNKIEM EFEKTYWNEGO FUNKCJONOWANIA WEWNĘTRZNEGO SYSTEMU ZARZĄDZANIA Ą JAKOŚCIĄ Ą KSZTAŁCENIA Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej, Kraków, 25 kwietnia 2013 r.

2 Systemy zarządzania jakością Jak budować kulturę jakości? Niech zakwitnie sto kwiatów, niech współzawodniczy sto szkół Samorozpakowujący się system zarządzania jk jakością ś system żywy, rozwijający j się (Self extracting Quality Management SEx QM)

3

4 Uczelniany/Wewnętrzny System Zapewniania Jakości System ZapewnianiaEfektywnej Jakości Kształcenia System ZapewnianiaWysoce Efektywnej Jakości Kształcenia

5 Przepisy prawne Prawo o Szkolnictwie Wyższym Rozporządzenia MNiSW Uchwały i decyzje PKA

6 Na co należy zwrócić uwagę Po przeanalizowaniu krajowej legislacji, wymogów PKA etc. zidentyfikowaliśmy 16 obszarów tematycznych Każdy z tych obszarów może być przedmiotem zainteresowania określonej komisji/zespołu roboczego Dla każdego z tych obszarów można ż sporządzać ć periodyczne raporty (do wykorzystywania w postępowaniu akredytacyjnym, dyskusjach nad strategią etc.) Dla każdego obszaru podaję 1 2 przykłady dobrych i złych praktyk Podany schemat można wykorzystywać podczas warsztatów, dyskusji wewnątrz uczelni etc.

7 Uwaga: Jest dobrą praktyką, gdy wewnętrzny system zapewniania jakości kształcenia jest dopasowany do aktualnych potrzeb uczelni Stąd lepiej uwzględniać różne zewnętrzne Stąd lepiej uwzględniać różne zewnętrzne wzorce, a nie kierować się zewnętrznymi wzorcami

8 1. Nadzór nad ofertą dydaktyczną Uczelni: tworzenie i modyfikacja programów kształcenia dla studiów stacjonarnych, niestacjonarnych i podyplomowych, weryfikacja czy koncepcja kształcenia jest zgodnaz z misją i strategia Uczelni, uwzględnianie opinii interesariuszy wewnętrznych ę i zewnętrznychę Dostosowanie programów do misji i strategii, a nie misji i strategii do programów (myslenie długofalowe) Jasna argumentacja na rzecz zasadności prowadzenia danego typu kształcenia Zapożyczanie programów z innych uczelni Działania koniunkturalne

9 2. Nadzór nad określaniem i weryfikacją efektów kształcenia, z uwzględnieniem wymogów rynku pracy, analiza zatrudnialności absolwentów Znajdowanie wspólnego języka z instytucjami rynku pracy Brak powiązania z rynkiem pracy Nadmierne powiązanie z rynkiem pracy

10 3. Ocena spójności zakładanych efektów kształcenia, treści kształcenia i stosowanych metod dydaktycznych Krytyczna analiza sylabusów Swoboda akademicka

11 4. Monitorowanie, analiza i ocena sposobów oceniania studentów Dokonywanie analizy i oceny sposobów oceniania studentów Swoboda akademicka Nadmierna regulacja odgórna Zmienianie reguł gry w trakcie roku akademickiego

12 5. Analiza funkcjonowania systemu ECTS i ocena jego adekwatności oraz efektywności jako systemu transferu i akumulacji punktów zaliczeniowych Roztropne wprowadzanie ECTS (ze zrozumieniem o co tu chodzi) Przypisywanie ECTS na oko otwarte zbyt szeroko Nadmierna formalizacja (ładnie wyglądające, ale nie powiązane z rzeczywistością bilanse ECTS) Sztywne dekretowanie ECTS (np. 1 ECTS = 10 godzin zajęć)

13 6. Monitorowanie procesu rekrutacji i analiza trendów Całościowe podejście do problemu: współpraca ze szkołami informacja o studiach rekrutacja Analiza trendów Brak analizy profilu kandydatów na studia Brak analizy trendów Nieuczciwa konkurencja (nieadekwatna informacja o studiach)

14 7. Monitorowanie procesu dyplomowania Jasne określenie kryteriów, które winny spełniać prace dyplomowe i egzaminy dyplomowe Wprowadzenie ocen zewnętrznych Prace wieloautorskie, bez precyzyjnego określenia wkładu poszczególnych dyplomantów Tematy prac oderwane od życia/od tematyki studiów Prace nie wymagające samodzielności (np. literaturowe, nie wymagające krytycznej analizy)

15 8. Monitorowanie, analiza i ewaluacja procesów związanych z tokiem studiów, w tym: organizacji procesu kształcenia (z uwzględnieniem możliwości indywidualizacji), rozpatrywania spraw studenckich, opieki naukowej i dydaktycznej oraz uwzględnienia potrzeb studentów niepełnosprawnych Dbałość o to, aby tok studiów był przyjazny dla użytkownika Badanie opinii studentów nt. toku studiów i uwzględnianie ich postulatów Utrudnione kontakty studenci kadra (możliwości konsultacji etc.) Brak systemu wspierania studentów najlepszych i najsłabszych ł

16 9. Nadzór nad systemem wsparcia dla studentów (pomoc materialna, doradztwo zawodowe, pomoc psychologiczna, opieka zdrowotna i inne sprawy bytowe) Dobra informacja Świadomość wagi tych zagadnień Brak informacji Brak zaangażowania samych studentów Niewystarczające wsparcie ze strony uczelni Politechnika Krakowska

17 10. Monitorowanie polityki kadrowej i systemu oceny pracowników Dobrze sformułowana i realizowana polityka kadrowa uczelni, uwzględniająca mechanizmy motywacyjne, stwarzająca możliwości rozwoju osobistego i zawodowego pracowników uczelni Sztywne systemy oceny pracowników, uwzględniające głównie dorobek naukowy Brak spójnego systemu oceny pracowników administracji Niedocenianie roli pracowników administracji

18 11. Analiza sposobu wykorzystywania bazy dydaktycznej, jej jakości i adekwatności do potrzeb Samo dokonywanie takiej analizy Uwzględnianie takiej problematyki w ankietach studenckich Brak zainteresowania tym zagadnieniem ( Nie czas żałować róż, gdy płoną lasy )

19 12. Monitorowanie aktualności i rzetelności różnych form publicznej informacji o studiach (materiały drukowane, strona internetowa etc.) Imienna odpowiedzialność za treści Mechanizmy aktualizacji (również z imienną odpowiedzialnością) Optymalizacja sposobu zbierania informacji (spójny system) Brak efektywnych mechanizmów aktualizacji Brak korelacji między jednostkami zbierającymi różne rodzaje informacji (ew. podobne informacje, ale dla różnych celów)

20 13. Monitorowanie, analiza oraz ewaluacja efektywności współpracy międzynarodowej, w tym mobilności studentów i pracowników Współpraca międzynarodowa jako jedno z narzędzi realizacji celów strategicznych uczelni Współpraca międzynarodowa postrzegana jako indywidualna sprawa zainteresowanych osób

21 14. Monitorowanie, analiza oraz ewaluacja efektywności współpracy z podmiotami społeczno ekonomicznymi oraz z instytucjami edukacyjnymi i szkoleniowymi, identyfikacja nowych obszarów tej współpracy Współpraca z podmiotami zewnetrznymi jako integralna część działalności uczelni Wzajemne dobre zrozumienie i obustronne korzyści Współpraca na papierze

22 15. Zapobieganie patologiom (plagiaryzm, mobbing etc.) przez identyfikację potencjalnych źródeł i obszarów zagrożenia Efektywny system zapobiegania patologiom (opierający się na świadomości istniejących zagrożeń Działania formalne np. zakładanie, że zakup systemu antyplagiatowego załatwia sprawę

23 16. Proponowanie działań naprawczych oraz mechanizmów korygujących, nadzór nad ich wdrażaniem oraz analiza ich skuteczności Świadomość wagi działań naprawczych Jawność działań naprawczych i mechanizmó korygujących Brak działań naprawczych ( co się będę narażał )

24 Kultura jakości i jakość informacji Często ę nie wie lewica co czyni prawica Nie wiemy, że mówimy prozą że to, co robimy, tworzy nową jakość w naszej jednostce Trzy konieczności (bardzo ważne w kontekścieakredytacji): Przepływ informacji z góry na dół pracownicy winni być regularnie informowani przez władze o bieżącym funkcjonowaniu systemu doskonalenia jakości, w szczególności o możliwościach, jakie ten system im stwarza Przepływ informacji z dołu do góry władze winny być regularnie informowane przez pracowników o działaniach, które przyczyniają się do polepszenia jakości Systematyczna rejestracja informacji związanych z działaniem systemu zapewniania jakości, jej przetwarzanie i publikowanie Świadomość, że jakość kosztuje, ale brak jakości kosztuje dużo więcej

25 根 回 し Nemawashi (jap. 根 回 し) oznacza nieformalny proces dyskretnego wznoszenia fundamentów pod zaproponowaną zmianę albo projekt przez rozmawianiez z zainteresowanymi osobami, zbieranie poparcia i opinii, itd. Uważany jest za ważny element każdej większej ę zmiany, poprzedzający p jakiekolwiek formalne kroki, a udane nemawashi umożliwia przeprowadzenie zmian za zgodą wszystkich stron. Nemawashi w dosłownym tłumaczeniu to "okrążanie korzeni", od 根 (ne, korzeń) i 回 す (mawasu, okrążać). Znaczenie oryginalne było ł dosłowne: ł kopanie dookoła ł korzeni idrzewa, aby przygotować je do przesadzenia. wg Wikipedii

26 Spójność systemu Jasno określone kompetencje różnych ciał zajmujących ją się ę jakością ą Jasny podział pracy, np. Zespół/Biuro ds. Jk Jakości ś opracowuje procedury Komisja/Rada opiniuje procedury, ale ich sama nie zmienia (może sformułować zalecenia, ale nie powinna bezpośrednio ingerować w same treści)

27 Orfeusz w piekle p (libretto K.I. Gałczyńskiego)

28 Wersja oryginalna Diana: Na skraju lasu, pod tym klonem, tra la la rum, tra la la la co gasi liściem słońca skry, tra la la rum, tra la la la miałam się spotkać z Akteonem tra la la rum, tra la la la o siedemnastej minut trzy.

29 Wersja pośrednia 1 Diana: Na skraju lasu, w miejscu wytwornym, y tra la la rum, tra la la la miałam się spotkać z Akteonem tra la la rum, tra la la la

30 Wersja pośrednia 2 Diana: Na skraju lasu, w miejscu wytwornym, y tra la la rum, tra la la la miałam się spotkać z Janem Pokornym tra la la rum, tra la la la

31 Wersja końcowa (zaaprobowana przez bogów): Diana: Na skraju lasu w miejscu wytwornym y człowiek pod ciałem szkielet ma miałam się spotkać z Janem Pokornym człowiek pod ciałem szkielet ma. Czy to nie przypomina niektórych uchwał ciał kl kolegialnych? il

32 Przykłady zagraniczne i krajowe Copenhagen Business Sh School Uniwersytet w Göteborgu Uniwersytet Jagielloński PWSZ w Tarnowie

33 Copenhagen Business School: realizacja inicjatyw projakościowych W poprzedniej prezentacji przedstawiono krąg jakości (quality circle) Działania projakościowe w CBS są najczęściej inicjowane oddolnie. W warunkach decentralizacji takie działania przyjmują na ogół jedna z dwóch form: Gniazda dobrej praktyki (Pockets of Good Practice): lokalne przykłady dobrej praktyki są pielęgnowane przy wsparciu CBS LL i stopniowo rozprzestrzeniają się po uczelni. Jednostki pilotażowe (Pilot Sites). Realizuje się projekty pilotażowe w wybranych y jednostkach CBS, a następnie wdraża się sprawdzone rozwiązania w szerszej skali.

34 Uniwersytet w Göteborgu Stosunkowo młody uniwersytet 50,000 studentów Niedawno: najwyższa ocena Rady ds. Szkolnictwa Wyższego (HSV) uczelnianego systemu zapewniania jakości Elementy systemu: Rada ds. Jakości Koordynator ds. Jakości Każdy robi to co powinien robić

35 Jakość kształcenia na UJ Prorektor UJ ds. dydaktyki: odpowiedzialny jest za wszystkie sprawy związane ze studiami. i Pełnomocnicy Rektora UJ oraz pełnomocnicy kierowników poszczególnych jednostek dydaktycznych y y ds. ewaluacji jakości kształcenia. Stała Senacka Komisja ds. Nauczania opiniuje i przygotowuje wnioski w zakresie reformy studiów oraz programów i procesu nauczania. Stała ł Rektorska Rkt k Komisja ds. Rozwoju Ddktkii Dydaktyki i Jakości Jk ś Kształcenia ł UJ opracowuje i wdraża system zapewnienia jakości kształcenia, identyfikuje nowe obszary kształcenia. Zespoły Doskonalenia Jakości Kształcenia powołane w jednostkach dydaktycznych. Zespół ds. analiz jakości kształcenia zajmuje się organizowaniem i przeprowadzaniem badań nad jakością kształcenia na UJ oraz analizą i prezentacją ich wyników.

36 Pełnomocnicy Rektora UJ Pełnomocnik Rektora UJ ds. doskonalenia jakości kształcenia pełnienie funkcji przewodniczącego Uczelnianego Zespołu Doskonalenia Jakości Kształcenia; inicjowanie i koordynowanie działań projakościowych w porozumieniu z przewodniczącymi Wydziałowych Zespołów Doskonalenia Jakości Kształcenia oraz Zespołów działających w jednostkach pozawydziałowych, międzywydziałowych i wspólnych uczelni prowadzących diałalność działalność dydaktyczną; przedstawienie prorektorowi UJ ds. dydaktyki propozycji działań związanych z doskonaleniem jakości kształcenia w UJ & tworzenie projektów regulacji wewnątrzuniwersyteckich dotyczących zapewnienia i doskonalenia jakości kształcenia; organizowanie działalności szkoleniowej związanej z doskonaleniem jakości kształcenia oraz upowszechnianie dobrych praktyk w tym zakresie; współpraca p i koordynowanie działalności Pełnomocnika Rektora UJ ds. ewaluacji jakości systemu kształcenia oraz Pełnomocnika Rektora UJ ds. systemu informacji o ofercie dydaktycznej UJ; współpraca z Działem Nauczania, Biurem Karier, Biurem ds. Osób Niepełnosprawnych, Biurem Obsługi Studentów Zagranicznych, Działem Rekrutacji na Studia UJ, Centrum Zdalnego Nauczania, Zespołem Uniwersyteckiego Systemu Obsługi Studentów w Dziale Technologii Informacyjnej w zakresie niezbędnym do zapewnienia i doskonalenia jakości kształcenia UJ; inicjowanie, organizacja oraz przeprowadzenie oceny skuteczności funkcjonowania wewnętrznego systemu doskonalenia jakościkształcenia kształcenia na poziomie uczelni, jej podstawowych jednostek organizacyjnych, jednostek pozawydziałowych, międzywydziałowych i wspólnych uczelni prowadzących działalność dydaktyczną.

37 Pełnomocnicy Rektora UJ Pełnomocnik Rektora UJ ds. ewaluacji jakości systemu kształcenia planowanie strategiczne, rozwijanie i zarządzanie systemem analiz, badań oraz ewaluacji jakości kształcenia na Uniwersytecie Jagiellońskim; zarządzanie pracami Zespołu ds. Analiz Jakości Kształcenia, z uwzględnieniem aspektów merytorycznych, y y organizacyjnych y i finansowych; koordynacja i zarządzanie działaniami pełnomocników ds. jakości kształcenia w jednostkach dydaktycznych, w zakresie prowadzenia analiz, badań oraz ewaluacji procesu pocesudydaktycznego; współpraca z władzami uczelni i wydziałów, Stałą Rektorską Komisją ds. Rozwoju Dydaktyki i Jakości Kształcenia oraz przedstawicielami studentów w realizacji działań projakościowych: informacyjnych, promocyjnych i realizacji akcji ankietowych oraz budowanie kultury ewaluacji na UJ; inicjowanie akcji projakościowych i koordynowanie działań w zakresie rozwoju kultury ewaluacji oraz doskonalenia jakości kształcenia na Uniwersytecie Jagiellońskim;

38 Pełnomocnicy Rektora UJ Pełnomocnik Rektora UJ ds. systemu informacji o ofercie edukacyjnej koordynacja prac związanych z przygotowaniem systemu informacji o ofercie dydaktycznej UJ oraz nadzór nad wdrażaniem nowych elementów systemu; analiza struktur elementów systemu: opisy studiów, przedmiotów oraz programów wraz z kontrolą ą ich poprawności; p monitorowanie funkcjonalności i użyteczności systemu; monitorowanie zadowolenia różnych grup użytkowników systemu: wewnętrznych i zewnętrznych; przygotowywanie sprawozdań i ocen systemu informacji o ofercie dydaktycznej UJ, w tym sporządzanie raportów z błędów; przygotowanie programu zmian systemu informacji o ofercie ddkt dydaktycznej juj; współpraca z przedstawicielami podstawowych jednostek organizacyjnych, jednostek pozawydziałowych, międzywydziałowych i wspólnych uczelni prowadzących działalność ł ddk dydaktyczną, Działem ł Nauczania, Zespołem ł Uniwersyteckiego Systemu Obsługi Studentów w Dziale Technologii Informacyjnej oraz Zespołem Portalu Uniwersyteckiego UJ, Zespołem ds. Analiz Jakości Kształcenia; ł

39 Ocena zajęć dydaktycznych y y Ocena pracy administracji Akcje ankietowe Barometr satysfakcji studenckiej Monitorowanie aktywności i kompetencji studentów Bd Badanie kandydatów d na studia Ocena kursu Ars Docendi Monitorowanie losów absolwentów

40 Wsparcie dydaktyki Nagroda Pro Arte Docendi Nagroda im. Hugona Kołłątaja Nagrody dla nauczycieli iliakademickich kd ikih wysoko ocenionych przez studentów Nagrody dla pracowników administracji wysoko ocenionych przez studentów Warsztaty t Ars Docendi Fundusz Ars Docendi

41

42 Uczelniany System Zapewniania Jakości Kształcenia. Materiały szkoleniowe, Rok akademicki 2012/13 Uczelniany System Zapewniania Jakości Kształcenia w PWSZ w Tarnowie: Wprowadzanie KRK na szczeblu instytutów Q

43 Uczelniany System Zapewniania Jakości Kształcenia. Materiały szkoleniowe, Rok akademicki 2012/13 Punkt wyjścia Obowiązujący stan prawny Prawo o Szkolnictwie Wyższym Rozporządzenia ą MNiSW Uchwały PKA Struktura i modus operandi PWSZ w Tarnowie: dzień dzisiejszy Struktura uczelni (Instytuty, Zakłady, jednostki ogólnouczelniane) Istniejące rozwiązania (EGERIA, ankiety studenckie, działania prowadzone przez BKiP, organizacja praktyk Qetc.) Współpraca p z otoczeniem etc. Wprowadzanie KRK na szczeblu instytutów

44 Uczelniany System Zapewniania Jakości Kształcenia. Materiały szkoleniowe, Rok akademicki 2012/13 Trzy poziomy Kierunek studiów Zespoły dla poszczególnych kierunków studiów (wymóg prawny, na mocy Rozporządzenia MNiSW) Instytut Zespoły instytutowe (szczebel pośredni; zadanie koordynacja i optymalizacja działań zespołów kierunkowych) Uczelnia iq Uczelniana Rada ds. Jakości Kształcenia (polityka Q jakościowa Uczelni, sprawozdania dla Rektora i Senatu) Wprowadzanie KRK na szczeblu instytutów

45 Uczelniany System Zapewniania Jakości Kształcenia. Materiały szkoleniowe, Rok akademicki 2012/13 Uczelniana Rd Rada ds. Jakości Jk ś Kształcenia ł Prorektor ds. Współpracy i Rozwoju Przewodniczący Prorektor ds. Studenckich i Dydaktyki Z ca Przewodniczącego Koordynator Uczelniany ds. Jakości Kształcenia Specjalista ds. Jakości Kształcenia Sekretarz Instytutowi Koordynatorzy ds. Jakości Kształcenia Kierownik Biura Karier i Projektów Przedstawiciel Studium Pedagogicznego g g Główny Specjalista ds. BHP Pełnomocnik Rektora ds. Osób Niepełnosprawnych p Q Specjalista ds. Elektronicznych Baz Danych Pełnomocnik Rektora ds. Programów Międzynarodowych Q Przedstawiciel Samorządu Studentów Wprowadzanie KRK na szczeblu instytutów

46 Uczelniany System Zapewniania Jakości Kształcenia. Materiały szkoleniowe, Rok akademicki 2012/13 Zespół Instytutowy Instytutowy Koordynator ds. Jakości Kształcenia Kierownicy studiów Przedstawiciele studentów Przedstawiciele pracodawców Opiekunowie praktyk Zespół dla Kierunku Studiów Kierownik Studiów Nauczyciele akademiccy należący do minimum kadrowego Przedstawiciele studentów Przedstawiciele pracodawców Wprowadzanie KRK na szczeblu instytutów Q

47 Uczelniany System Zapewniania Jakości Kształcenia. Materiały szkoleniowe, Rok akademicki 2012/13 Odpowiedzialność Dił Dział Jakości Jk ś Kształcenia ł Zkł Zakłady/Zespoły d/z ł Kierunkowe Przygotowanie informacji ogólnych o uczelni (dla potrzeb akredytacji ), raportów dla Rektora i Senatu etc. Opracowanie procedur i innej dokumentacji dla potrzeb systemu zapewniania jakości kształcenia Doradztwo w sprawach związanych z kształceniem (efekty kształcenia, ECTS, sylabusy etc.) Aktualizacja programów kształcenia ł (sylabusów, ECTS, efektów kształcenia etc.) Przygotowanie i opracowanie całości danych dotyczących danego kierunku studiów, w tym danych statystycznych (dla potrzeb akredytacji) Monitorowanie procesu kształcenia ł dla danego kierunku k studiów Q

48 Uczelniany System Zapewniania Jakości Kształcenia. Materiały szkoleniowe, Rok akademicki 2012/13 1. Bilans otwarcia Działania 2012/13 2. Tworzenie Zespołów Instytutowych i Kierunkowych 3. Spotkania robocze w Instytutach 4. Sylabus elektroniczny 5. Lista pracodawców współpracujących z Zespołami Kierunkowymi & Materiały informacyjne dla pracodawców 6. Hospitacje zajęć 7. Ankiety studenckie Wprowadzanie KRK na szczeblu instytutów Q

49 Uwagi końcowe: o System doskonalenia jakości winien odpowiadać na pytania, jakieuczelnie sobie stawiają (czy dobrze realizują swoją misję) Nie należy ż kopiować ć systemów z innych uczelni, ale można je adaptować Koewolucja wewnętrznych i zewnętrznych systemów zapewniania jakości Dobry system zapewniania jakości: taki, że po jego wprowadzeniu ludziom (studenci, nauczyciele akademiccy ) żyje się lepiej (oczywiście to nie jedyne kryterium, ale bardzo ważne )

50 Gutta cavat lapidem non vi, sed saepe cadendo (Kropla drąży skałę nie siłą, lecz ciągłym padaniem) (Owidiusz) Dziękuję za uwagę!