Spis treści Wodór (Hydrogenium) H Tlen (Oxygenium) Ozon (Oxygenium ozonisatum) Woda (Hydrogenium oxydatum;

Transkrypt

1 1 Spis treści Wodór (Hydrogenium) H Tlen (Oxygenium) Ozon (Oxygenium ozonisatum) Woda (Hydrogenium oxydatum; aqua) H2O Nadtlenek wodoru (Hydrogenium peroxydatum) H2O Fluor (Fluorum) F Fluorowodór (Hydrogenium fluoratum) HF Chlor (Chlorum) Cl Chlorowodór (Hycłrogemum chioratum) HCI Tlenek chloru (Chlorum oxydatum) CI2O Kwas podchlorawy (Acidum hypochlorosum) HCIO Dwutlenek chloru (Chlorum bioxydatum) ClO Kwas nadchlorowy (Acidum perchloricum) HClO Brom (Bromum) Br Bromowodór (Hydrogenium bromatum) HBr Jod (Jodum) J Jodowodór (Hydrogenium jodatum) HJ Chlorek jodu (Jodum chloratum) JCl Trójchlorek jodu (Jodum trichloratum) JCl Kwas jodowy (Acidum jodicum) HJO Pięciotlenek jodu (Jodum pentaoxydatum) J2O Kwas nadjodowy (Acidum perjodicum) HJ Siarka (Sulfur) S Siarkowodór (Hydrogenium sulfuralum) H2S Chlorek siarki (Sulfur chloratum) S2Cl Dwuchlorek siarki (Sulfur bichloratum) SCl Czterochlorek siarki (Sulfur tetrachloratum) SCI Bromek siarki (Sulfur bromatum) S2Br Jodek siarki (Sulfur jodatum) SJ Dwutlenek siarki (Sulfur bioxydatum) SO Chlorek tionylu (Thionylum chloratum) SOCl Bromek tionylu (Thionylum bromatum) SOBr Trójtlenek siarki (Sulfur tnoxydatum) SO Chlorek sulfurylu (Sulfurilum chloratum) SO2Cl Kwas chlorosulfonowy (Acidum chlorosulfonicum) SO2(OH)Cl M = 116, Kwas siarkowy (Acidum sulfuricum) H2SO Kwas nadtlenosiarkowy (Acidum peroxymonosulfuricum) H2SO Selen (Selenium) Se Dwutlenek selenu (Selenium bioxydatum) SeO Azot (Nitrogenium) N Amoniak (Ammonia) NH Chlorek amonowy (Ammonium chloratum) NH4Cl Bromek amonowy (Ammonium bromatum) NH4Br Jodek amonowy (Ammonium jodatum) NH4J , Fluorek amonowy (Ammonum fluoratum) NH4F Wodorosiarczek amonowy (Ammonium hydrosulfuratum) NH4SH Siarczek amonowy (Ammonium sulfuratum) (NH4)2S Wielosiarczki amonowe (Ammoidum polisulfurosum) Dwusiarczyn amonowy (Ammonium bisulfiutum) NH4HSO Siarczyn amonowy (Ammonium sulfurosum) (NH4)2SO3 + H2O Siarczan amonowy (Ammonium suifuricum) (NH4)2SO Nadsiarczan amonowy (Ammonium persulfuricum) (NH4)2S2O Nadchloran amonowy (Ammonium perchloricum) NH4ClO Azotan amonowy (Ammoniutn nitricum) NH4NO

2 2 56. Ortofosforan jednoamonowy (Ammonium orthophosphoricum monobasicum) NH4H2PO Ortofosforan dwuamonowy (Ammonium orthophosphoricam bibasicum) (NH4)2HPO Ortoarsenian trójamonowy (Ammonium orthoarsenicicum tribasicum) (NH4)3AsO Dwuwęglan amonowy (Ammonium bicarbonicum) NH4HCO Węglan amonowy (Ammonium carbonicum) (NH4)2CO Karbamiman amonowy (Ammonium carbamicum) NH2CO2NH Siarkocyjanek amonowy (Ammonium sulfocyanatum) NH4CNS Octan amonowy (Ammonium aceticum) CH3COONH Szczawian amonowy (Ammonium oxalicum) NH4OOCCOONH Roztwór cytrynianu amonowego (Ammonium citricum solutum) Chlorowodorek hydroksyloaminy (Hydroxylaminum hydrochloricum) NH2OHHCl Siarczan hydroksyloaminy (Hydroxylaminum sulfuricum) (HONH2)2H2SO Hydroksyloamina (Hydroxylaminum) NH2OH Kwas sulfaminowy (Acidum sulfamicum) NH2SO3H Sulfaminian amonowy (Ammonium aulfamicum) NH2SO3NH Siarczan hydrazyny (Hydrazinuin sulfuricum) NH2NH2H2SO Dwuchlorowodorek hydrazyny (Hydrasinum bihydrochlońcum) NH2NH2H2Cl Hydrazyna (Hydrazinum) NH2NH Azotowodór (Acidum hydrazoicum) HN Podtlenek azotu (Nitrogenium oxydulatum) N2O Tlenek azotu (Nitrogenium oxydatum) NO Trójtlenek azotu (Nitrogenium trioxydatum) N2O Dwutlenek azotu (Nitrogenium bioxydatum) N2O4 lub NO Pięciotlenek azotu (Nitrogenium pentaoxydatum) N2O Kwas azotowy (Acidum nitricum) HNO Kwas nitrozylosiarkowy (Acidum nitrosulfonicum) ONOSO3H Chlorek nitrozylu (Nitrosylum chloratum) NOCl Woda królewska (Aqua regia) Bromek nitrozylu (Nitrosylum bromatum) NOBr Fosfor (Phosphorus) P Fosforowodór (Hydrogenium pkosphoratum) PH Jodek fosfoniowy (Phosphonium jodatum) PH4J Fosfam (Phospham) (PHN2)n Trójchlorek fosforu (Phosphorus trichloralus) PCI Pięciochlorek fosforu (Phosphorus pentachloratum) PCl Tlenochlorek fosforu (Phosphorus oxychloratus) POCl Trójbromek fosforu (Phosphorus tribromatus) PBr Pięciobromek fosforu (Phosphorus pentabromatum) PBr Tlenobromek fosforu (Phosphorus oxybromatus) POBr Dwujodek fosforu (Phosphorus bijodatus) P2J Pięciosiarczek fosforu (Phosphorus pentasulfuratus) P2S Siedmiosiarczek czterofosforowy (Tetraphosphorus heptasulfuratum) P4S Pięciotlenek fosforu (Phosphorus pemaoxydatus) P2O5 (P4O10) Kwas podfosforawy (Acidum hypophosphorosum) H3PO Kwas fosforawy (Acidum phosphorosum) H3PO Kwas metafosforowy (Acidum metaphosphoricum) (HPO3)n Kwas pirofosforowy (Acidum pyrophosphoricum) H4P2O Kwas ortofosforowy (Acidum orthophosphoricum) H3PO Kwasy wielofosforowe (Acidum polyphosphoricum) Arsen (Arsenium) As Arsenowodór (Arsenum hydrogenatum) AsH Trójchlorek arsenu (Arsenum trichloratum) AsCl Trójbromek arsenu (Arsenum tribromatum) AsBr Trójjodek arsenu (Arsenum trijodalum) AsJ Trójtlenek arsenu (Arsenum trioxydatum) As2O Pięciotlenek arsenu (Arsenum pentaoxydatum) As2O5...97

3 Kwas ortoarsenowy (Acidum orthoarsemcicum) H3AsO Dwusiarczek arsenu (Arsenum bisulfuratum) As2S Trójsiarczek arsenu (Arsenum trisulfuratum) As2S Antymon (Stibium) Sb Trójchlorek antymonu (Stibium trichlorotum) SbCl Tlenochlorek antymonu (Stibium oxychloratum) SbOCl Trójbromek antymonu (Stibium tribromatum) SbBr Trójjodek antymonu (Stibium trijodatum) SbJ Trójfluorek antymonu (Stibium trifluoratum) SbF Pięciochlorek antymonu (Stibium pentachioratum) SbCl Trójtlenek antymonu (Stibium trioxydatum) Sb2O Pięciotlenek antymonu (stibium peroxydatum) Sb2O Trójsiarczek antymonu (Stibium trisulfuratum) Sb2S Pięciosiarczek antymonu (Stibium pentasulfuratum) Sb2S Płyn Caille-Viela Winian antymonylo-potasowy (Stibio-kalium tartaricum) SbOO2C(HO)CHCH(OH)CO2K Bizmut (Bismuthum) Bi Trójtlenek bizmutu (Bismutum trioxydatum) Bi2O Uwodniony tlenek bizmutu (Bismuthum oxydatum hydricum) BiOOH Pięciotlenek bizmutu (Bismuthum pentaoxydatum) Bi2O Trójchlorek bizmutu (Bismuthum trichloratum) BiCl Tlenochlorek bizmutu (Bismuthum oxychloratum) BiOCl Trójjodek bizmutu (Bismuthum trijodatum) BiJ Jodek bizmutawo-potasowy (Bismuthum-Kalium Jodatum) K3BiJ Odczynnik Dragendorffa Jodek bizmutawo-chininowy (Bismuthum chinino-jodatum) Tlenojodek bizmutu (Bismuthum oxyjodatum) BiOJ Azotan bizmutawy (Btsmuthum mtńcum) Bi(NO3) Zasadowy azotan bizmutawy (Bismuthum subnitricum) Bi(OH)2NO Zasadowy węglan bizmutawy (Bismuthum subcarbonicum) (BiO)2CO Zasadowy salicylan bizmutawy (Bismuthum subsaticylicum) o-hoc6h4coobio Zasadowy galusan bizmutawy (Bismuthum subgallicum) (HO)3C6H2COOBi(OH) Bor (Borium) Trójtlenek boru (Borium trioxydatum) B2O Kwas borowy (Addum boricum) H3BO Trójchlorek boru (Borium trichloratum) BCl Trójbromek boru (Borium tribromatum) BBr Trójfluorek boru BF Węgiel (Carbo) C Tlenek węgla (Carboneum oxydatum) CO Dwutlenek węgla (Carboneum bioxydatum) CO Tlenochlorek węgla (Carboneum oxychloratum) COCl Tlenobromek węgla (Carboneum oxybromatum) COBr Dwusiarczek węgla (Carboneum bisulfuratum) CS Tlenosiarczek węgla (Carboneum oxysulfuratum) COS Siarkochlorek węgla (Carboneum sulfochloratum) CSCl Krzem (Silicum) Si Dwutlenek krzemu (Silicium bioxydatum) SiO Kwasy krzemowe (Acidum silicipium) SiO2*nH2O Czterochlorek krzemu (Silicium tetrachloratum) SiCl Sześciochlorek krzemu (Silicium hexachloratum) Si2Cl Krzemochloroform (Hydrogenium silicotrichloratum) SiHCl Czterobromek krzemu (Silicium tetrabromatum) SiBr Krzemobromoform (Hydrogenium silicotribromatm) SiHBr Wodorek litowy (Lithium hydrogenatum) LiH Wodorek litowo-borowy (Lithium boro-hydrogenatum) LiBH Wodorek litowo-glinowy (Lithium-aluminium hydrogenatu

4 4 m) LiAlH Wodorotlenek litowy (Lithium hydroxydatum) LiOH Chlorek litowy (Lithium chloratum) LiCl Bromek litowy (Lithium bromatum) LiBr Amidek litowy (Lithium amiditum) LiNH Siarczan litowy (Lithium sulfuricum) Li2SO Węglan litowy (Lithium carbonicum) Li2CO Sód (Natrium) Na Wodorek sodowy (fiatrium hydrogenatum) NaH Wodorek sodowo-borowy (Natrium borohydrogenatum) NaBH Dwutlenek sodowy (Natrium bioxydatum) Na2O Wodorotlenek sodowy (Natrium hydroxydatum) NaOH Wapno sodowane (Calcaria natronata) NaOH Ca(OH) Azbest sodowany Chlorek godowy (Natrium chloratum) NaCI Podchloryn sodowy (Natrium hypochlorosum) NaOCl Chloryn sodowy (Natrium chlorosum) NaClO Chloran sodowy (Natrium chloricum) NaClO Bromek sodowy (Natrium bromatum) NaBr Podbromin sodowy (Natrium hypobromosum) NaOBr Bromian sodowy (Natrium bromicum) NaBrO Jodek sodowy (Natrium jodatum) NaJ Jodan sodowy (Natrium jodicum) NaJO Paranadjodan trójsodowy (Natrium paraperjodicum) Na3H2JO Metanadjodan sodowy (Natrium metaperjodicum) NaJO Fluorek sodowy (Natrium fluoratum) NaF Wodorosiarczek sodowy (Natrium hydrosulfuratum) NaSH Siarczek sodowy (Natrium sulfuratum) Na2S Dwusiarczek sodowy (Natrium bisulfuratum) Na2S Podsiarczyn aodowy (Natrium kyposulfurosum) Na2S2O4*2H2O Dwusiarczyn sodowy (Natrium bisulfurosum) NaHSO Siarczyn sodowy (Natrium sulfurosum) Na2SO Pirosiarczyn sodowy (Natrium pyrosulfurosum) Na2S2O Tiosiarczan sodowy (Natrium thiosulfuricum) Na2S2O3 * 5H2O Dwutionian sodowy (Natrium bithionicum) Na2S2O6 * 2H2O Trójtionian sodowy (Natrium trithionicum) Na2S3O6 3H2O Czterotionian sodowy (Natrium tetrathionicum) Na2S4O6 * 2H2O Dwusiarczan sodowy (Natrium bisulfuricum) NaHSO Siarczan sodowy (Natrium sulfuricum) Na2SO , Nadsiarczan sodowy (Natrium persułfuricum) Na2S2O Chlorosulfonian sodowy (Natrium chlorosulfonicum) NaOSO2Cl Amidek sodowy (Natrium amidatum) NaNH Azydek sodowy (Natrium aaoicum) NaN Azotyn sodowy (Natrium nitrosum) NaNO Azotan sodowy (Natrium nitricum) NaNO Podfosforyn sodowy (Natrium hypophosphorosum) NaH2PO2 H2O Trójfosforan sodowy (Natrium triphosphoricum) Na5P3O Pirofosforan dwusodowy (Natrium pyrophosphoricum bibasicum) Na2H2P2O7 * 6H2O Pirofosforan czterosodowy (Natrium pyrophosphoricum) Na4P2O7 * 10H2O Ortofosforan jednosodowy (Natrium orthophosphoricum monobasicum) NaH2PO4 H2O Ortofosforan dwusodowy (Natrium orthophosphoricum bibasicum) Na2HPO4 * 12H2O Ortofosforan sodowo-amonowy (Natrio-Ammonium orthophosphoricum) NaNH4HPO4 * 4H2O Ortofosforan trójsodowy (Natrium orthophosphortcum tribasicum) Na3PO4 * 12H2O Ortoarsenian dwusodowy (Natrium orthoarsenicicum bibasicum) Na2HAsO4 * 7H2O Bizmutan sodowy (Natrium bismuticum) NaBiO Fluoroboran sodowy (Natrium fluoroboricum) NaBF Czteroboran sodowy (Natrium tetraboricum) Na2B4O7 * 10H2O...171

5 Nadboran sodowy (Natrium perboricum) NaBO3 4H2O Wodorowęglan sodowy (Natrium hydrocarbonicum) NaHCO Węglan sodowy (Natrium carbonicum) Na2CO Węglan sodowo-potasowy (Natrium-Kalium carbonicum) Tiowęglan sodowy (Natrium thiocarbonicum) Na2CS3 * H2O Mrówczan sodowy (Natrium formicicum) HCO2Na Octan sodowy (Natrium aceticum) CH3CO2Na Szczawian sodowy (Natrium oxalicum) Na2C2O Winian sodowo-potasowy (Natrium-kalium tartaricum) NaKC4H4O6 * 4H2O Cytrynian trójsodowy (Natrium citricum tribasicum) C6H6O7Na3 11H2O Cyjanek sodowy (Natrium cyanatum) NaCN Nitroprusydek sodowy (Natrium nitroprussicum) Na2 [Fe(CN)5NO] 2H2O Fluorokrzemian sodowy (Natrium fluorosilicum) Na2SiF Krzemian sodowy (Natrium silicicum) Na2SiO Potas (Kalium) K Wodorotlenek potasowy (Kalium hydroxydatum) KOH Wapno potasowane (Kalium hydroxydatum cum calce) Chlorek potasowy (Kalium chloratum) KCl Podchloryn potasowy (Kalium hypochlorosum) KOCI Chloryn potasowy (Kalium chlorosum) KClO Chloran potasowy (Kalium chlorosum) KClO Nadchloran potasowy (Kalium perchloricum) KClO Bromek potasowy (Kalium bromatum) KBr Bromian potasowy (Kalium bromicum) KBrO Jodek potasowy (Kalium jodatum) KJ Jodan potasowy (Kalium jodicum) KJO Dwujodan potasowy (Kalium bijodicum) KH(JO3) Metanadjodan potasowy (Kalium metaperjodicum) KJO Fluorek potasowy (Kalium fluoratum) KF Wodorofluorek potasowy (Kalium hydrofluoratum) KHF Wodorosiarczek potasowy (Kalium hydrosulfuratum) KSH Siarczek potasowy (Kalium sulfaratum) K2S Wątroba siarczana (Hepar sulfuris) Metadwusiarczyn potasowy (Kalium metabisulfurosum) K2S2O Dwusiarczan potasowy (Kalium bisulfuricum) KHSO Pirosiarczan potasowy (Kalium pyrosulfuricum) K2S2O Siarczan potasowy (Kalium sulfuricum) K2SO Nadsiarczan potasowy (Kalium persulfuricum) K2S2O Telluran potasowy (Kalium telluricum) K2TeO4 5H2O Azydek potasowy (Kalium asoicum) KN Azotyn potasowy (Kalium nitrosum) KNO Azotan potasowy (Kalium nitricum) KNO Ortofosforan jednopotasowy (Kalium orthophosphoricum monobasicum) KH2PO Ortofosforan dwnpotasowy (Kalium ortophosphoricum bibasicum) K2HPO Ortofosforan trójpotasowy (Kalium orthophosphoricum tribasicum) K3PO Piroantymonian dwupotasowy (Kalium pyroatibicum bibasieum) K2H2Sb2O7 4H2O Fluoroboran potasowy (Kalium fluoroboricum) KBF Dwuwęglan potasowy (Kalium bicarbonicum) KHCO Węglan potasowy (Kalium carborucum) K2CO Nadwęglan potasowy (Kalium percarbonicuni) K2C2O Tioweglan potasowy (Kalium thiocarbonicum) K2CS Cyjanek potasowy (Kalium cyanatum) KCN Żelazocyjanek potasowy (Kalium ferrocyanatum) K4Fe(CN)6 3H2O Żelazicyjanek potasowy (Kalium ferrieyanatum) K3Fe(CN) Cyjanian potasowy (Kalium cyanicum) KCNO Siarkocyjanek potasowy (Kalium sulfocyanatum) KCNS

6 Octan potasowy (Kalium aceticum) CH3CO2K Szczawian jednopotasowy (Kalium oxaticum monobasicum) HO2CCO2K * H2O Dwnszczawian jednopotasowy (Kalium tetraoxalicum) HO2CCO2H HO2CCO2K * 2H2O Szczawian dwupotasowy (Kalium oxalicum bibasicum) KO2CCO2K * H2O Winian jednopotasowy (Kalium tartaricum monobasicum) HO2CCH(OH)CH(OH)CO2K Ftalan jednopotasowy (Kalium phthalicum monobasicum) o-ho2co6h4co2k Krzemian potasowy (Kalium silicicum) K2SiO Wapń (Calcium) Wodorek wapniowy (Calcium hydrogenatum) CaH Tlenek wapniowy (Calcium oxydatum) CaO Wodorotlenek wapniowy (Calcium hydroxydatum) Ca(OH) Wapno barytowane (Calcium hydroxydatum cum bario hydroxydato) Chlorek wapniowy (Calcium chloratum) CaCl Wapno chlorowane (Calcaria chlorata) Ca(OCl)2 * CaCI Bromek wapniowy (Calcium bromatum) CaBr Jodek wapniowy (Calcium jodatum) CaJ Fluorek wapniowy (Calcium fluoratum) CaF Siarczek wapniowy (Calcium sulfuratum) CaS Wodorosiarczek wapniowy (Calcium hydrosulfuratum) Ca(SH) Siarczyn wapniowy (Calcium sulfurosum) CaSO3 * 2H2O Dwusiarczyn wapniowy (Calciam bisulfurosum) Ca(HSO3) Siarczan wapniowy (Calcium sulfuricum) CaSO Amoniakalny chlorek wapniowy CaCl2 2NH Azotan wapniowy (Calcium nitricum) Ca(N03)2 * 4H2O Podfosforyn wapniowy (Calcium hypophosphorosum) Ca(H2PO2) Ortofosforan trójwapniowy (Calcium orthophosphoricum) tribasicum) Ca3(PO4) Ortofogforan dwuwapniowy (Calcium orthophosphoricum bibasicum) CaHPO4 * 2H2O Ortofosforan jednowapniowy (Calcium orthophosphoricum monobasicum) Ca(H2PO4)2 * H2O Ortoarsenian trójwapniowy (Calcium orthoarsenicicum tribasicum) Ca3(AsO4) Węglan wapniowy (Calcium carhonicum praecipitatum) CaCO Octan wapniowy (Calcium aceticum) Ca(02CCH3) Szczawian wapniowy (Calcium oxalicum) Ca(O2C) Wodorotlenek strontowy (Strontium hydroxydatum) Sr(OH) Chlorek strontowy (Strontium chloratum) SrCl Siarczek strontowy (Strontium sulfuratum) SrS Azotan strontowy (Strontium nitricum) Sr(NO3) Węglan strontowy (Strontium carbonłcum) SrCO Tlenek barowy (Barium oxydatum) BaO Dwutlenek barowy (Barium bioxydatum) BaO Wodorotlenek barowy (Barium hydroxydatum) Ba(OH) Chlorek barowy (Barium chloratum) BaCl Siarczek barowy (Barium sulfuratum) BaS Siarczan barowy (Barium sulfurieum) BaSO Azotyn barowy (Barium nitrosum) Ba(NO2)2 H2O Azotan barowy (Barium nitricum) Ba(NO3) Węglan barowy (Barium carbonicum) BaCO Octan barowy (Barium aceticum) Ba(CH3CO2)2 * H2O Siarkocyjanek barowy (Bartum sulfocyanatum) Ba(CNS)2 * 2H2O Magnez (Magnesium) Mg Tlenek magnezowy (Magnesium oxydatum) MgO Wodorotlenek magnezowy (Magnesium hydroxydatum) Mg(OH) Dwutlenek magnezowy (Magnesium peroxydatum) MgO Chlorek magnezowy (Magnesium chloratum) MgCl Nadchloran magnezowy (Magnesium perchloricum) Mg(ClO4) Azotan magnezowy (Magnesium nitricum) Mg(NO3)2 * 6H2O Ortofosforan magnezowy (Magnesium orthophosphoricum)...226

7 7 MgHPO4 * 7H2O Siarczan magnezowy (Magnesium aulfuricum) MgSO Zasadowy węglan magnezowy (Magnesium carbonicum) 3MgCO3 * Mg(OH)2 * 3H2O Krzemiany magnezowe (Magnesium slłicicum) Cynk (Zincum) Zn Tlenek cynkowy (Zincum oxydatum) ZnO Wodorotlenek cynkowy (Zincum hydroxydatum) Zn(OH) Dwutlenek cynku (Zincum peroxydatum) ZnO Chlorek cynkowy (Zincum chloratum) ZnCl Chlorek cynkowy z amoniakiem (Zincum ckloratum cum Ammonia) ZnCl2 * 2NH Jodek cynkowy (Zincum jodatum) ZnJ Azotan cynkowy (Zincum ntłricum) Zn(NO3)2 * 6H2O Ortofosforan cynkowy (Zincum orthophosphoricum) Zn3(PO4)2 * 4H2O Siarczan cynkowy (Zincum sulfuricum) ZnSO Zasadowy węglan cynkowy (Zincum subcarbonicum) Octan cynkowy (Zincum aceticum) Zn(O2CCH3) Cyjanek cynkowy (Zincum cyanatum) Zn(CN) Kadm (Cadmium) Cd Chlorek kadmowy (Cadmium chloratum) CdCl Jodek kadmowy (Cadmium jodatum) CdJ Siarczek kadmowy (Cadmium sulfuratum) CdS Siarczan kadmowy (Cadmium sulfuricum) CdSO Węglan kadmowy (Cadmium carbonicum) CdCO Glin (Aluminium) Al Tlenek glinowy (Aluminium oxydatum) Al2O Chlorek glinowy (Aluminium chloratum) AlCl Bromek glinowy (Aluminium bromatum) AlBr Azotan glinowy (Aluminium nitricum) Al(NO3)2 * 5H2O Siarczan glinowy (Aluminium sulfuricum) AI2(SO4) Siarczan glinowo-potasowy (Aluminium-kalium sulfuricum) AIK(SO4)2 * 12H2O Siarczan glinowo-sodowy (Aluminium-Natrium sulfuricum) AlNa(SO4)2 * 12H2O Siarczan glinowo-amonowy (Aluminium-ammonium sulfuricum) AlNH4(SO4)2 * 12H2O Krzemiany glinowe (Aluminium silicicum) Żelazo (Ferrum) Fe Magnetyt (Ferrum oxydato-oxydulatum) Fe3O Tlenek żelazowy (Ferrum oxydatum) Fe2O Chlorek żelazawy (Ferrum chloratum) FeCl Chlorek żelazowy (Ferrum sesquichlorotum) FeCl Siarczek żelazawy (Ferrum sulfuratum) FeS Siarczan żelazawy (Ferrum sulfuricum) FeSO4 * 7H2O Siarczan żelazawo-amonowy (Ferrum-ammonium sulfuricum) Fe(NH4)2(SO4)2 6H2O Siarczan żelazowy (Ferrum sulfuricum oxydatum) Fe2(SO4) Siarczan żelazowo-amonowy (Ferrum sulfuricum oxydatum ammoniatum) FeNH4(SO4)2 * 12H2O Azotan żelazowy (Ferrum nitricum oxydatum) Fe(NO3)3 9H2O Octan żelazowy (Ferrum aceticum oxydatum) Fe(O2CCH3) Szczawian żelazawy (Ferrum oxalicum) Fe(COO)2 * 2H2O , Cytrynian żelazowo-amonowy (Ferrum citricum ammoniatum) Mleczan żelazawy (Ferrum lacticum) Fe[O2C(OH)CHCH3] Żelazocyjanek żelazowy (Ferrum cyanatum) Fe4[Fe(CN)6] Dializowany roztwór hydroksychlorku żelazowego [Ferrum oxychloratum dialysatum] Nikiel (Niccolum) Ni Tlenek niklawy (Niccolum oxydatum) NiO Trójtlenek niklu (Niccolum trioxydatum) Ni2O Chlorek niklawy (Niccolum chloratum) NiCl Azotan niklawy (Niccolum nitricum) Ni(NO3)2 6H2O Siarczan niklawy (Niccolum sulfuricum) NiSO

8 Siarczan niklawo-amonowy (Niccolum-ammonium sulfuricum) Ni(NH4)2(SO4)2 * 6H2O Węglan niklawy (Niccolum carbonicum) NiCO Mrówczan niklawy (Niccolum formicicum) Ni(CHO2)2 * 2H2O Cyjanek niklawy (Ńiccolum cyanatum) Ni(CN)2 * 4H2O Kobalt (Cobaltum) Co Chlorek kobaltawy (Cobaltum chloratum) CoCl Azotynokobaltan sodowy (Natrium Cobalti-nitrosum) Na3[Co(NO2)6] * 0,5H2O Azotan kobaltawy (Cobaltum nitricum) Co(NO3)2 6H2O Siarczan kobaltawy (Cobaltum sulfuńcum) CoSO Węglan kobaltawy (Cobaltum carbonicum) CoCO Octan kobaltawy (Cobaltum aceticum) Co(CH3COO)2 * 4H2O Tlenek manganawy (Manganum oxydatum) MnO Wodorotlenek manganawy (Manganum hydroxydatum) Mn(OH) Dwutlenek manganu (Manganum bioxydatum) MnO Hopkalit Chlorek manganawy (Manganum chloratum) MnCl Siarczek manganawy (Manganum sulfuratum) MnS Siarczan manganawy (Manganum sulfuricum) MnSO Boran manganawy (Manganum horicum) Mn(BO2)2 2H Węglan manganawy (Manganum carbonicum) MnCO Octan manganawy (Manganum aceticum) Mn(CH3COO)2 * 4H2O Siarczan manganowy (Manganum sulfuricum oxydatum) Mn2(SO4) Nadmanganian potasowy (Kalium hipermagnatum) KMnO Chrom (Chromium) Cr Tlenek chromowy (Chromium oxydatum) Cr2O Wodorotlenek chromowy (Chromium hydroxydatum) Cr(OH) Trójtlenek chromu (Chromium trioxydatum) CrO Chromian amonowy (Ammonium chromicum) (NH4)2CrO Dwuchromian amonowy (Ammonium bichromicum) (NH4)2Cr2O Dwuchromian sodowy (Natrium bichromicum) Na2Cr2O7 * 2H2O Chromian potasowy (Kalium, chromicum) K2CrO Dwuchromian potasowy (Kalium bichromicum) K2Cr2O Chlorek chromawy (Chromium bichloratum) CrCl Octan chromawy (Chromium biaceticum) Cr(CH3COO) Chlorek chromowy (Chromium chloratum, Chromium trichloratum) CrCl Siarczan chromowo-potasowy (Chromium Kalium sulfuricum) CrK(SO4)2 * 12H2O Sól Reineckego (Sal Reinecki) NH4[Cr(NH3)2(SCN)4] * H2O Ołów (Plumbum) Pb Tlenek ołowiawy (Plumbum oxydatum) PbO Wodorotlenek ołowiawy (Plumbum hydroxydatum) Pb(OH) Minia (Plumbum oxydatum rubrum, Minium) Pb3O Dwutlenek ołowiu (Plumbum bioxydatum) PbO Chlorek ołowiawy (Plumbum chloratum) PbCl Jodek ołowiawy (Plumbum jodatum) PbJ Azydek olowiawy (Plumbum asoicum) PbN Azotan olowiawy (Plumbum nitricum) Pb(NO3) Węglan ołowiawy (Plumbum carbonicum) PbCO Siarkocyjanek ołowiawy (Plumbum sulfocyanatum) Pb(SCN) Octan ołowiawy (Plumbum aceticum) Pb(O2CCH3)2 * 3H2O Czterooctan ołowiu (Płumbum tetraaceticum) Pb(O2CCH3) Chromian ołowiawy (Plumbum chromicum) PbCrO Cyna (Stannum) Sn Dwutlenek cyny (Stannum bioxydatum) SnO Chlorek cynawy (Stannum chloratum) SnCl Chlorek cynowy (Stannum tetrachloratum; stannum bichloratum) SnCl Chlorek cynowo-amonowy (Stannum Ammonium chloratum) Jodek cynowy (Stannum tetrajodatum) SnJ

9 Siarczek cynowy (Stannum bisulfuratum) SnS Rtęć (Hydrargyrum) Hg Tlenek rtęciowy (Hydrargyrum oxydatum) HgO Chlorek rtęciawy (Hydrargyrum chloratum) HgCl (Hg2Cl2) Chlorek rtęciowy (Hydrargyrum bichloratum) HgCl Bromek rtęciowy (Hydrargyrum bibromatum) HgBr Jodek rtęciawy (Hydrargyrum jodatum) HgJ (Hg2J2) Jodek rtęciowy (Hydrargyrum bijodałum) HgJ Jodek rtęciowo-potasowy (Hydrargyrum-Kalium jodatum) Hg2K2J6 3H2O Amidochlorek rtęciowy (Hydrargyrum amido-chloratum) ClHgNH Azotan rtęciawy (Hydrargyrum. mtricum oxydułatum) HgNO3 * H2O Azotan rtęciowy (Hydrargyrum nitricum oxydatum) Hg(NO3) Odczynnik Miliona Siarczek rtęciowy (Hydrargyrum sulfuratum) HgS Siarczan rtęciawy (Hydrargyrum sulfuricum oxydulatum) Hg2SO Oksycyjanek rtęciowy (Hydrargyrum oxycyanatum) Hg(CN)2 * HgO Octan rtęciowy (Hydrargyrum aceticum oxydałum) Hg(O2CCH3) Miedź (Cuprum) Cu Tlenek miedziawy (Cuprum oxydulatum) Cu2O Tlenek miedziowy (Cuprum oxydatum) CuO Wodorotlenek miedziowy (Cuprum hydroxydatum) Cu(OH) Chlorek miedziawy (Cuprum monoćhloratum) Cu2Cl Chlorek miedziowy (Cuprum bichloratum) CuCl Bromek miedziawy (Cuprum monobromatum) Cu2Br Jodek miedziawy (Cuprum monojodatum) Cu2J Siarczan miedziowy (Cuprum sulfuricum) CuSO Azotan miedziowy (Cuprum nłtricum) Cu(NO3)2 3H2O Arsenin miedziowy (Cuprum arsenicosum) CuHAsO Arsenin i octan miedziowy (Cuprum arsenicoso-aceticum) Cu(O2CCH3)2 * 3Cu(AsO2) Zasadowy węglan miedziowy (Cuprum subcarbonicumj 2CuCO3) * Cu(OH) Cyjanek miedziawy (Cuprum cyanatum) Cu2(CN) Siarkocyjanek miedziawy (Cuprum sulfocyanatum) CuCNS Octan miedziowy (Cuprum aceticum) Cu(O2CCH3)2 * 2H2O Zasadowy octan miedziowy (Cuprum subaceticum) Cu(O2CCH3)2 * Cu(OH)2 * 5H2O Chromin miedziowy (Cuprum chromosum) CuCr2O Srebro (Argentum) Ag Tlenek srebra (Argentum oxydatum) Ag2O Dwutlenek srebra (Argentum bioxydatum) Ag2O Chlorek srebra (Argentum chloratum) AgCl Bromek srebra (Argentum bromatum) AgBr , Jodek srebra (Argentum jodatum) AgJ Fluorek srebra (Argentum fluoratum) AgF Siarczan srebra (Argentum sulfuricum) Ag2SO Azotyn srebra (Argentum nitrosum) AgNO Azotan srebra (Argentum nitricum) AgNO Węglan srebra (Argentum carbonicum) AgCO Cyjanek srebra (Argentum cyanatum) AgCN Cyjanian srebra (Argentum cyanicum) AgCNO Octan srebra (Argentum acetlcum) Ag(O2CCH3) Mleczan srebra (Argentum lacticum) CH3CH(OH)CO2Ag * H2O Złoto (Aurum) Au Chlorek złotowy (Aurum chloratum) AuCI Chlorek złotowo-sodowy (Auro-natrium chloratum) NaAuCl4 * 2H2O Bromek złotowo-potasowy (Kalium, auri-bromatum) KAuBr4 * 2H2O Cyjanek złotowo-potasowy (Aurum-kalium cyanatum) Tiosiarczan złotawo-sodowy (Auro-natrium thiosulfuricum) Na3Au(S2O3)2 2H2O Purpura złotowa Au2OSnO * 5SnO2 * 6H2O

10 Platyna (Platinum) Pt Tlenek platynowy (Platinum oxydatum) PtO Chlorek platynowy (Platinum chloratum) PtCl Platynochlorek sodowy (Natrium platinochlarutum) Na2PtCl6 * 6H2O Platynochlorek potasowy (Kalium platinochloratum) K2PtCl Platynochlorek amonowy (Ammonium platinochloratum) (NH4)2PtCl Pallad (Palladium) Pd Tlenek palladawy (Palladium oxydatum) PdO Chlorek palladawy (Palladium chloratum) PdCl2 * 2H2O Czterotlenek osmu (Osmium tetraoxydatum) OsO Dwutlenek tytanu (Titanium bioxydatum) TiO Trójchlorek tytanu (Titanium trichloratum) TiCl Siarczan tytanawy (Titanium aulfuricum oxydutatum) Ti2(SO4) Chlorek tytanowy (Titanium tetrachloratum) TiCI Dwutlenek cyrkonu (Zirconium bioxydatum) ZrO Chlorek cyrkonowy (Zireomum tetrachloratum) ZrCl Siarczan talawy (Thalium sulfuricum) TI2SO Węglan talawy (Thalium carbonicum) Tl2CO Octan talawy (Thalium aceticum) TlO2CCH Pięciotlenek wanadu (Vanadium pentaoxydatum) V2O Metawanadynian amonowy (Ammonium metavanadinicum) NH4VO Ortowanadynian sodowy (Natrium orthovanadinicum) Na3VO Trójtlenek molibdenu (Molybdaenium trioxydatum) MoO Molibdenian amonowy (Ammonium molybdaenicum) (NH4)6Mo7O24 * 4H2O Paramolibdenian sodowy (Natrium paramolibdaenicum) Na6Mo7O24 * 22H2O Dwusiarczek molibdenu (Molybdaenium bisulfuratum) MoS Kwas fosforomolibdenowy (Acidum phosphomolybdaenicum) H3PO4 * 12MoO3 12H2O Kwas krzemomolibdenowy (Acuhtm silicicomolybdaenicum) H4SiMo12O40 * xh2o Trójtlenek wolframu ( Wolframium trioxydatum) WO Wolframian amonowy (Ammonium wolframicum) (NH4)10W12O Wolframian sodowy (Natrium wolframicum) Na2WO4 * 2H2O Kwas fosforowolframowy (Acidum phosphowolframicum) H7[P(W2O7)6] * xh2o Kwas molibdenowo-fosforowolframowy (Acidum molybdaeno-phosphowolframicum) MoO3 * 17WO3 * P2O5 * 24H2O Kwas krzemowolframowy (Acidum silicicowolframicum) H4(SiW12O40) * 24H2O Dwutlenek ceru (Cerium bioxydatum) CeO Siarczan cerawy (Cerium sulfuricum) Ce2(SO4) Siarczan cerowy (Cerium sulfuricum oxydatum) Ce(SO4) Szczawian cerawy (Cerium oxalicum) Ce2(CO2)6 * 9H2O Dwutlenek toru (Thorium bioxydatum) ThO Azotan torowy (Thorium nitricum) Th(NO3) Azotan uranylowy (Uranylium nitricum; Uranium nitricum) UO2(NO3)2 * 6H2O Octan uranylowy (Uranylium aceticum) UO2(O2CCH3)2 * 2H2O Uranian amonowy (Ammoniutn uranicum) (NH4)2U2O Wodór (Hydrogenium) H2 M= 2,0156 Własności. Bezbarwny, bezwonny, palny gaz, tworzący z tlenem i powietrzem mieszaniny silnie wybuchające po zapaleniu. 1 ml wodoru w temp. 0 i pod ciśn. 760 mmhg waży 0,08995 mg. Wodór wrze w 252,8, zestala się w 259 o. 100 ml wody rozpuszcza 1,93 ml wodoru w temperaturze pokojowej. 100 ml etanolu rozpuszcza 6,925 ml tego gazu. (I) Zn + H 2 SO 4 -> H 2 + ZnSO 4

11 11 Stapiamy 500 g cynku i wlewamy go małymi porcjami do zimnej wody. Cynk zastyga w granulki. Zlewamy wodę znad cynku i przenosimy go do środkowej kuli aparatu Kippa, którego dolną kulę napełniamy ochłodzoną mieszaniną 1 obj. stężonego kwasu siarkowego i 8 obj. wody. Po otworzeniu kurka do odprowadzania gazu wlewamy kwas do cynku. Cynk reaguje z kwasem tworzy się wodór, gromadzący się w środkowej kuli aparatu, i wypycha nadmiar kwasu z kuli z cynkiem. Wtedy do górnej kuli aparatu dolewamy kwasu, do połowy jej objętości, i przez powolne otwieranie kurka gazowego wypędzamy ze środkowej kuli aparatu mieszaninę wodoru z powietrzem i napełniamy ją samym wodorem. Teraz aparat jest gotowy do użycia (dostarczania wodoru). Zamiast cynku granulowanego można też użyć cynku odlanego w cienkie sztabki. Zamiast rozcieńczonego kwasu siarkowego używa się też mieszaniny 1 obj. stężonego kwasu solnego i 1 obj. wody. Jeśli mamy bardzo czysty cynk, który wolno rozpuszcza się w kwasie, dodajemy do każdych dwóch litrów rozcieńczonego kwasu siarkowego 50 g siarczanu miedziowego rozpuszczonego w 300 ml wody. Cynk używany do otrzymywania wodoru zawiera zwykle zanieczyszczenia, najczęściej arsen i fosfor, z których powstaje arsenowodór i fosforowodór. Kwas siarkowy (techniczny) zawiera niekiedy dwutlenek siarki, który również zanieczyszcza tworzący się wodór; SO 2 może też ulegać redukcji na H 2 S i w tej postaci również zanieczyszczać wodór. Jeśli kwas siarkowy zawiera nieco kwasu azotowego, tworzą się wówczas z niego pod wpływem redukcji cynkiem podtlenek azotu i tlenek azotu. Cynk zawiera też zaokludowane powietrze, a nieraz także tlenek węgla i gazowe węglowodory. Zanieczyszczenia te, w miarę rozpuszczania się cynku wydzielają się razem z wodorem. Oczywiste, że wydzielany gaz jest nasycony parą wodną. Otrzymywany wodór należy oczyścić od domieszek. W tym celu przepuszczamy go przez płuczkę z zakwaszonym wodnym roztworem dwuchromianu potasowego (100 g K 2 Cr 2 O 7 i 50 g stężonego H 2 SO 4 rozpuszczone w 1l wody), następnie przez płuczkę z 30%-owym wodnym roztworem wodorotlenku potasowego, po czym suszymy przepuszczając przez wieżę z suchym chlorkiem wapniowym, dalej przez rurkę z pięciotlenkiem fosforu osadzonym na pumeksie, wreszcie przez długą rurkę wypełnioną sodem metalicznym w postaci drutu lub cienkich płatków, aby usunąć ślady wilgoci. Ślady tlenu usuwamy z wodoru przepuszczając go przez rurkę ze szkła trudno topliwego, wypełnioną azbestem platynowanym, podgrzewaną do ciemnoczerwonego żaru. Zamiast azbestu platynowanego można też prażyć w rurce zwitek gęstej siatki miedzianej, zredukowanej po rozżarzeniu w ogniu (przez włożenie do probówki z paroma mililitrami metanolu). Zwitek ten należy potem dokładnie wysuszyć. Z wodoru można również usunąć tlen przepuszczając gaz przez płuczkę z alkalicznym roztworem pirogalolu (15 g pirogalolu rozpuszcza się w 100 ml 50%-owego wodnego roztworu NaOH). Można też pochłaniać tlen przepuszczając gaz przez płuczkę z płynem Fiesera (w roztworze 20 g wodorotlenku potasowego w 100 ml wody rozpuszczamy na gorąco 2 g antrachinono-s-sul-fonianu sodowego i 15 g 85%-owego podsiarczynu sodowego. Ta ilość płynu może zaabsorbować 750 ml tlenu, a po nasyceniu się nim zmienia barwę z krwistej na brązowawą). Za płuczką z płynem Fiesera umieszczamy drugą płuczkę, ze stężonym kwasem siarkowym, w którym rozpuszczono nieco siarczanu srebrowego. W razie jeśliby z płynu Fiesera tworzył się siarkowodór, w płuczce tej wytrąci się czarny siarczek srebrowy. Aby z wodoru usunąć siarkowodór, należy przepuszczać gaz przez płuczkę z 10%-owym wodnym roztworem azotanu ołowiawego; dwutlenek siarki pochłaniamy w płuczce z 30%-owym wodorotlenkiem potasowym; arsenowodór i fosforowodór usuwamy stosując płukanie gazu nasyconym roztworem nadmanganianu potasowego w 5%-owym wodorotlenku potasowym lub mycie w płuczce z 1%-owym roztworem siarczanu srebrowego. Cienki drut cynkowy i cienka blacha cynkowa zwykle nie zawierają arsenu i służyć mogą do wyrobu wodoru bez domieszki arsenowodoru. Wydzielony wilgotny wodór można zbierać w gazometrze nad wodą, a suchy w gazometrach bez wody. Po zużyciu się kwasu siarkowego w aparacie Kippa roztwór w aparacie zawiera siarczan cynkowy, który możemy wydzielić w postaci krystalicznej po zagęszczenia roztworu do krystalizacji. (II) 2H 2 0 => 2H 2 + O 2 Czysty wodór można otrzymać przez elektrolizę wody. Do otrzymywania wodoru tą metodą służą elektrolizery. Elektrolizer składa się ze słoja szklanego zamkniętego pokrywą. Pokrywa ma trzy otwory. W środkowym otworze umieszczamy szczelnie szklaną butelkę bez dna. Butelka ta jest zatkana korkiem kauczukowym, przez który przechodzi rurka z kurkiem, do odprowadzania wodoru oraz drut niklowy do

12 12 doprowadzania prądu elektrycznego do elektrody w kształcie walca, wykonanej z blachy niklowej. Elektroda znajduje się wewnątrz butelki-dzwona. Elektroda zaopatrzona jest w pręt niklowy d, kończący się nieco poniżej poziomu samej elektrody. Pręt ten swym dolnym końcem przymocowany jest do miseczki porcelanowej, umieszczonej poniżej poziomu elektrod. Podczas elektrolizy w butelce-dzwonie gromadzi się gaz, wypierający płyn. Z chwilą gdy poziom płynu obniży się poniżej krawędzi miseczki, prąd elektryczny w aparacie ulega przerwaniu (przy czym nie ma obawy, że powstaną iskry). Butelka-dzwon znajduje się wewnątrz słoja. Wokół tej butelki znajduje się druga, w kształcie walca, elektroda (wykonana z blachy niklowej), do której doprowadzany jest prąd (drutem niklowym przechodzącym przez pokrywę). W pokrywie umocowany jest kurek szklany do odprowadzania gazu tworzącego się na elektrodzie zewnętrznej. Do otrzymywania wodoru aparat wypełniamy 30%-owym wodnym roztworem wodorotlenku potasowego lub sodowego tak, aby butelka-klosz całkowicie była wypełniona roztworem. Następnie łączymy biegun ujemny źródła prądu (prądnicy, baterii akumulatorów) z elektrodą wewnątrz dzwona, a biegun dodatni z elektrodą zewnętrzną, W obwód prądu włączamy amperomierz, opornicę oraz woltomierz. Elektrolizę prowadzimy stosując możliwie małe napięcie przy dużym natężeniu prądu, aby uniknąć zagrzewania elektrolizowanego płynu. Wewnątrz dzwona C gromadzi się wodór, który przy otwartym kurku zewnętrznym/(pozwalającym na odprowadzenie tlenu powstającego na anodzie) wypiera płyn z wnętrza dzwona i przy otwarciu kurka k uchodzi pod ciśnieniem słupa cieczy o wysokości równej różnicy poziomów płynów wewnątrz i zewnątrz dzwona. W razie gdy wodór w dzwonie tworzy się prędzej niż jest odprowadzany, poziom cieczy wewnątrz dzwona obniża się poniżej krawędzi miseczki porcelanowej i wówczas następuje przerwanie prąciu elektrycznego w obwodzie, a więc przerwanie elektrolizy, aż poziom cieczy w dzwonie podniesie się tak, że obwód elektryczny zostanie zamknięty. Za pomocą opornicy regulujemy natężenie prądu tak, aby otrzymać optymalną gęstość prądu. Najczęściej elektrolizę przeprowadza się prądem ok A. Prąd o natężeniu 1 A wytwarza w ciągu 1 min ok. 6,97 ml wodoru (0,627 mg). Ciśnienie wytwarzanego wodoru możemy zwiększać dowolnie przez regulowanie odpływu tlenu z aparatu za pomocą kurka. Otrzymany wodór elektrolityczny jest bardzo czysty. Zwykle zawiera tylko ślady azotu i tlenu i do reakcji chemicznych może być od razu używany, bez oczyszczania. W aparacie tym elektrody niklowe można zastąpić elektrodami ołowianymi, a 30%-owy roztwór wodorotlenku sodowego 10 20%-owym roztworem kwasu siarkowego. Wodór jest jednak wtedy nieco mniej czysty. Wodór elektrolityczny otrzymywany jest na dużą skalę w przemyśle. Osuszony, lecz nie oczyszczony wodór sprężony do ciśn atm jest w sprzedaży w butlach stalowych. Wodór taki może być użyty do reakcji chemicznych, nawet do redukcji katalitycznych. Przemysłowy wodór otrzymywany innymi metodami (np. z gazu wodnego) nie nadaje się bez oczyszczenia do redukcji katalitycznych. (lll) Ca + 2H 2 O => H 2 + Ca(OH) 2 Czysty wodór do celów analitycznych można otrzymać przez wkraplanie wody na wióry z wapnia metalicznego. Wytwarzany gaz przemywa się w płuczce kwasem siarkowym i suszy w wieży wyprażonym chlorkiem wapniowym. Zamiast wapnia można użyć amalgamatu sodu. Analiza. Obecność siarkowodoru, arsenowodoru i fosforowodoru można wykazać w wodorze przepuszczając go przez płuczki z 1%-owym wodnym roztworem azotanu srebrowego lub nasyconym wodnym roztworem chlorku rtęciowego. Z odczynnikami tymi gazy te dają zabarwione osady. Jeśli gaz nie zawierający tych zanieczyszczeń odbarwia 0,01n roztwór jodu, świadczy to, że zawiera on dwutlenek siarki. Obecność tlenku węgla w gazie wykrywamy przepuszczając go przez 1%-owy roztwór chlorku palladawego, z którego tlenek węgla szybko wytrąca czarny metaliczny pallad. Obecność dwutlenku węgla wykrywa się w wodorze przepuszczając go przez klarowny 8 %-owy wodny roztwór wodorotlenku barowego. Dwutlenek węgla tworzy biały osad węglanu barowego. Dwutlenek węgla w gazie możemy też oznaczyć gazometrycznie, absorbując go w 30 %-owym wodnym wodorotlenku sodowym. Tlen również oznacza się gazometrycznie, absorbując go albo w alkalicznym roztworze pirogalolu, albo w płynie Fiesera. Parę wodną w gazie oznacza się grawimetrycznie, przepuszczając gaz przez zwężoną rurkę absorpcyjną z wyprażonym chlorkiem wapniowym lub lepiej z pięciotlenkiem fosforu osadzonym na pumeksie.

13 13 Wodór można też oznaczać gazometrycznie, spalając go po zmieszaniu z powietrzem i przepuszczając przez kapilarę kwarcową ogrzaną do temp , napełnioną azbestem palladowanym (metoda Winklera). 2. Tlen (Oxygenium) 0 2 M =32 Własności. Bezbarwny, bezwonny, niepalny gaz, w którym dobrze spalają się różne pierwiastki (węgiel, siarka,, żelazo, magnez itd.) i związki chemiczne. 1 ml tlenu w temp. 0 i pod ciśn. 760 mmhg waży 1,4248 mg. Tlen wrze w temp. 183, zestala się w 218,4o. 100 ml zimnej wody rozpuszcza 4,89 ml tlenu; 100 ml etanolu 2,7825 ml. (I) 2KClO 3 => KCl 4MnO 2 => O 2 + 2Mn 2 O 3 W retorcie żelaznej, zrobionej z kawałka szerokiej (4 5 cm średnicy, cm długości) rury gazowej, umieszczamy drobno sproszkowaną suchą mieszaninę 100 cz. wag. chloranu potasowego i 5 cz. wag. dwutlenku manganu (braunsztynu) uprzednio wyżarzonego, aby nie zawierał części organicznych. Retortę zamykamy mufą żelazną, uszczelniając ją bibułą azbestową i mieszaniną jednakowych ilości szkła wodnego i palonego gipsu, i umieszczamy poziomo w statywie. Retortę podgrzewamy palnikiem gazowym, zaczynając ogrzewanie od części połączonej z rurką odprowadzającą tworzący się tlen. Następnie przesuwamy powoli palnik w kierunku mufy. Po ogrzaniu retorty powyżej temp. 205 z mieszaniny wydziela się tlen, który odprowadzamy rurką kauczukową do płuczki z 20%-owym wodnym roztworem wodorotlenku potasowego. Związek ten pochłania ślady związków chlorowych, wytwarzanych z chloranu, i ślady dwutlenku węgla, powstającego z zanieczyszczeń organicznych. Tlen suszymy przepuszczając go przez płuczkę ze stężonym kwasem siarkowym i przez wieżę z suchym chlorkiem wapniowym. Ślady wody usuwamy z gazu przepuszczając go przez U-rurkę napełnioną P 2 O 5 osadzonym na pumeksie. Wilgotny tlen możemy zbierać w gazometrze nad wodą. Zamiast retorty żelaznej można do wytwarzania gazu używać retorty ze szkła trudno topliwego lub kolby okrągłodennej z tegoż szkła, zatkanej korkiem kauczukowym z rurką szklaną do odprowadzania gazu. (II) 5H KMnO 4 + 3H 2 SO 4 => 5O 2 + 2MnSO 4 + K 2 SO 4 + 8H 2 O Do dużej kolby ssawkowej, zatkanej korkiem z wkraplaczem, nalewamy 1l 10%-owego wodnego roztworu nadtlenku wodoru, chłodzimy lodem i powoli zakwaszamy 100 ml stężonego kwasu siarkowego. Do mieszaniny tej z wkraplacza powoli wkraplamy nasycony wodny roztwór nadmanganianu potasowego. Podczas wkraplania wydziela się czysty tlen. (III) 2Ca(OCl) 2 + 2H 2 O 2 => 3O 2 + 2CaCl 2 + 2H 2 O Z wapna chlorowanego o zawartości 35% chloru robimy kostki wygniatając wapno w prasie w odpowiednich formach lub przygotowując mieszaninę z 4 cz. wapna chlorowanego i 1 cz. gipsu palonego z niewielką ilością wody, by powstała gęsta papka, którą wlewamy do odpowiednich form. Po stwardnieniu mieszaniny łamiemy ją na kostki. Kostki umieszczamy w środkowej kuli aparatu Kippa, a do kuli-lejka wlewamy 3%-owy wodny roztwór nadtlenku wodoru zakwaszony stężonym kwasem solnym (na 11 roztworu H 2 O 2 57 ml HCl o d=1,17). W wyniku reakcji wydziela się tlen zawierający niewielkie ilości chloru i dwutlenku węgla, od których oczyszczamy go przepuszczając przez płuczkę z 20%-owym wodnym roztworem wodorotlenku potasowego. Na 178 g 35%-owego wapna chlorowanego potrzeba 1 1 3%-owego wodnego roztworu nadtlenku wodoru. (IV) H 2 O 2 + MnO 2 + H 2 SO 4 => O 2 + 2H 2 O + MnSO 4 W środkowej kuli aparatu Kippa umieszczamy na warstwie długowłóknistego azbestu gruboziarnisty braunsztyn, odsiany od pyłu. Do górnej i dolnej kuli wlewamy zakwaszony roztwór wodny nadtlenku wodoru (do 1 l 3%-owego H202 dodaje się, chłodząc lodem, 150 ml stężonego H 2 SO 4 ). Wydzielający się w

14 14 wyniku reakcji tlen oczyszczamy w płuczkach z 20%-owym roztworem wodorotlenku potasowego. (V) K 2 Cr 2 O 7 + 4H 2 SO 4 + H 2 O 2 => 2O 2 + K 2 SO 4 + Cr 2 (SO 4 ) 3, + 5H 2 O Kawałki czystego pumeksu nasycamy wodnym roztworem dwuchromianu potasowego (nasyconym), suszymy i umieszczamy w środkowej kuli aparatu Kippa. Na pumeks działamy zakwaszonym roztworem 3%-owego roztworu dwutlenku wodoru (na 1l 3%-owego roztworu H ml stężonego kwasu siarkowego). (VI) 2H 2 O => H 2 W aparacie przedstawionym na rysunku 136 umieszczamy 8%-owy wodny roztwór wodorotlenku barowego i poddajemy go elektrolizie w warunkach takich samych, jak w przypadku otrzymywania wodoru. Wydzielany tlen zawiera ślady oaonu, który usuwamy w płuczce, zawierającej nieco rtęci pokrytej 30%- owym wodnym roztworem KOH. Ślady wodoru można usunąć przepuszczając otrzymany tlen przez rurkę (ze szkła trudno topliwego lub z kwarcu) z azbestem platynowanym, ogrzewaną w temp , Zamiast azbestu platynowanego można używać azbestu palladowanego. W czasie elektrolizy prąd o natężeniu 1 A powoduje wydzielenie w ciągu 1 min ok. 3,485 ml tlenu (4,987 mg). Zamiast wodnego roztworu Ba(OH) 2 można do elektrolizy używać 10 30%-owego roztworu wodorotlenku potasowego lub 20%-owego kwasu chromowego w 10%-owym kwasie siarkowym, lub nasyconego roztworu nadmanganianu potasowego w 10%-owym kwasie siarkowym. Do elektrolizy roztworów kwaśnych najlepiej jest stosować elektrody platynowe; gorzej nadają się do tego celu elektrody ołowiane. (VII) 2Na 2 O 2 + 2H 2 O => O 2 + 4NaOH 2KMnO 4 + H 2 O => 2O 2 + 2KOH + Mn 2 O 3 W środkowej kuli aparatu Kippa umieszczamy dwutlenek sodowy w postaci kostek. Do dolnej i górnej kuli wlewamy nasycony wodny roztwór nadmanganianu potasowego, do którego dodano niewielką ilość siarczanu nikla-wego (0,5 1,0g na 1l roztworu KMnO 4 ) jako katalizatora. Przy zetknięciu się roztworu nadmanganianu z nadtlenkiem sodu tworzy się czysty tlen, który płuczemy w 20%-owym roztworze wodorotlenku sodowego i suszymy. (VIII) W przemyśle otrzymuje się tlen ze skroplonego powietrza, przez destylację w kolumnach. Taki tlen, sprężony pod ciśn atm, sprzedawany jest w butlach stalowych. Zawiera on zawsze mniejsze lub większe ilości azotu, ślady gazów szlachetnych, często dwutlenek węgla i wodę, niekiedy także gazowe składniki organiczne. Możemy go łatwo oczyścić usuwając z niego dwutlenek węgla w wieży wypełnionej wapnem sodowanym. Składniki organiczne usuwamy przepuszczając tlen przez ogrzaną do ciemnego żaru rurę ze szkła trudno topliwego, zawierającą granulowany tlenek miedziowy lub azbest platynowany (lub palladowany); powstały przy tym dwutlenek węgla jest pochłaniany w wieży absorpcyjnej z wapnem sodowanym; następnie suszymy tlen przepuszczając go przez płuczkę ze stężonym kwasem siarkowym, wieżę z suchym chlorkiem wapniowym i w końcu przez rurkę z pumeksem i pięciotlenkiem fosforu. Zwykłymi metodami nie można oczyścić tlenu od azotu i gazów szlachetnych, lecz gazy te na ogól nie przeszkadzają w reakcjach chemicznych, do których używamy tlenu. Analiza. Zawartość azotu i gazów szlachetnych w tlenie nie powinna przekraczali 1%. Gazy te określa się wolumetrycznie. 100 ml badanego tlenu wprowadza się z biurety do pipety gazowej Hempla ze 125 ml roztworu chlorku amonowego w amoniaku (1 obj. nasyconego wodnego roztworu NH 4 Cl i 1 obj. stężonego NH3aq, d = 0,9), zawierającej zwitek zaktywowanego kwasem azotowym i odtłuszczonego drutu miedzianego. Gaz w pipecie wstrząsamy 13 min z płynem i następnie mierzymy w biurecie objętość niezaabsorbowanego gazu; nie powinna ona wynosić więcej niż 1 ml. Tlen nie powinien dawać odczynu kwaśnego. Tlen nie powinien zawierać większych ilości dwutlenku węgla; 1000 ml gazu przepuszczane przez 50 ml

15 15 0,5n wodorotlenku barowego nie powinno dawać większego zmętnienia niż 1 ml 0,1%-owego roztworu dwuwęglanu sodowego ml gazu przepuszczone w ciągu 30 min przez 15 ml świeżo przygotowanego roztworu 0,5%-owego skrobi i 0,5%-owego jodku potasowego nie powinno wywołać niebieskiego zabarwienia ml gazu przepuszczone przez 100 ml 0,001n azotanu srebrowego nie powinno spowodować zmętnienia. Tlen nie powinien zawierać tlenku węgla. 3. Ozon (Oxygenium ozonisatum) 0 3 M = 48 Własności. Bezbarwny gaz o swoistej woni, obdarzony własnościami silnie utleniającymi. Gaz ten energicznie utlenia związki organiczne i silnie drażni tkanki zwierzęce. Wdychany wywołuje zapalenie oskrzeli, a nawet śmiertelny obrzęk płuc. 1 ml ozonu w temp. 0 i pod ciśn. 760 mmhg waży 2,144 mg. Ozon wrze w temp. 112 i zestala się w temp. 251 (niebieska ciecz niebieskawe kryształy). W 100ml wody rozpuszcza się 49ml ozonu (98 mg). Ozon lepiej rozpuszcza się w kwasie octowym i czterochlorku węgla, barwiąc je na niebiesko. Stężony ozon przy ogrzaniu silnie wybucha. (I) 3O 2 => 2O 3 Ozon powstaje podczas cichych wyładowań elektrycznych w tlenie. Rurki, w których prowadzi się ozonizację, nazywamy ozonizatorami. Składają się one (rys. 138) z cienkościennej probówki z miękkiego szkła, wlutowanej w osłonkę (w kształcie probówki) z tegoż szkła tak, że między dwoma warstwami szkła powstaje parumilimetrowa przestrzeń, przez którą przepływa tlen, doprowadzany rurką szklaną wtopioną w dno osłonki i odprowadzany rurką szklaną wtopioną u góry osłonki. Każda rurka do ozonizacji umieszczona jest w słoju szklanym z wodą (zwykle nieco zakwaszoną H 2 SO 4 tak, aby poziom wody znajdował się o l/s cm poniżej zlutowania probówki z osłonką, żeby nie następowały wyładowania elektryczne przez samo szkło. W słoju znajduje się duża, w kształcie walca, elektroda z miedzianej lub cynkowej blachy. Wewnątrz probówko-rurki ozonizacyjnej również znajduje się woda, w której zanurzony jest pręt miedziany, służący jako elektroda. Elektroda ta jest osadzona w korku gumowym. Elektrody łączymy ze źródłem prądu zmiennego wysokiego napięcia, V. Najczęściej korzystamy z małych transformatorów olejowych, których uzwojenie pierwotne zasilane jest prądem zmiennym (220 V). Jeden biegun transformatora wysokiego napięcia uziemiamy. Przez rurkę ozonizacyjną przepuszczamy powolny strumień czystego suchego tlenu, równocześnie przepuszczając przez nią prąd wysokiego napięcia. Warstwa tlenu, w której następują wyładowania, powinna świecić barwą słabo niebieską, a w żadnym razie nie żółtawą, która wskazuje na nieczysty, wilgotny tlen. Pojedyncze elementy ozonizacyjne możemy łączyć szeregowo, tak aby ten sam strumień tlenu przepływał przez parę rurek. Jeśli zwiększamy dość elementów ozonizacyjnych w szeregu, rośnie stężenie ozonu w tlenie wypływającym z ostatniej rurki. Tą drogą otrzymujemy więc tlen o dużej zawartości ozonu. Niekiedy rurki ozonizacyjne łączymy równolegle, przepuszczając tlen przez wszystkie rurki jednocześnie. Oczywiście, zwiększa to powierzchnię ozonizującą, otrzymujemy więc duże ilości tlenu o niewielkiej zawartości ozonu, co jest korzystne przy wielu reakcjach chemicznych, do których używamy ozon. Elementów ozonizacyjnych nie możemy łączyć ze sobą rurkami kauczukowymi, bo ozon utlenia kauczuk. Łączymy je bądź za pomocą szlifów szklanych czy zamknięć rtęciowych, bądź aluminiowych flansz, skręcanych tak, że powierzchnia jednej rurki szklanej, przez którą przechodzi ozon, styka się bezpośrednio z rurką następną. Do uszczelnień służą plastyki odporne na działanie ozonu. Z plastyków tych wyrabiane są także węże elastyczne, służące do łączenia rurek doprowadzających ozon do aparatów (węże z silikonów). Jeśli tlen używany do wyrobu ozonu zawiera nieco azotu (np. tlen otrzymywany z powietrza), w ozonizatorze podczas wyładowań tworzą się tlenki azotu, które usuwamy przepuszczając gaz z ozonizatora przez wieżę absorpcyjną napełnioną węglanem sodowym. Aby otrzymać duże stężenie ozonu, wprowadzamy gaz z ozonizatora do rurki szklanej do skraplania gazów, zanurzonej w naczyniu Dewara ze skroplonym powietrzem. W rurce gaz skrapla się na niebieską ciecz, zawierającą obok ozonu nieco tlenu. Przez ostrożne podwyższanie temperatury w rurce można najpierw odpędzić tlen, a następnie prawie czysty ozon. Czysty ozon łatwo wybucha, należy więc pracować z zachowaniem dużej ostrożności.