Nazwa Zakres Podstawa prawna Swoboda wyboru i opracowania programu nauczania

Transkrypt

1 PRAWA NAUCZYCIELA Autor: Dariusz Skrzyński Odpowiedzialności za jakość i wyniki pracy dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej towarzyszą szczególne uprawnienia w zakresie kształcenia i wychowania, w jakie nauczycieli wyposaża ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2014 r. poz. 191) dalej KN i ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, z późn. zm.) dalej u.s.o. Natomiast w obszarze spraw wynikających ze stosunku pracy, których nie uregulowano w KN, mają zastosowanie przepisy ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.) - dalej k.p. To w tych aktach prawnych należy szukać uprawnień nauczycieli. Poniżej przedstawiono rejestr najważniejszych z nich. Nazwa Zakres Podstawa prawna Swoboda wyboru i opracowania programu nauczania UWAGA! Znowelizowane uprawnienie od 8 lipca 2014 r. przez przepisy dotyczące darmowego podręcznika MEN Prawo pierwszeństwa do uczestnictwa we wszelkich formach doskonalenia zawodowego Nauczyciel lub zespół nauczycieli przedstawia dyrektorowi szkoły program nauczania do danych zajęć edukacyjnych z zakresu kształcenia ogólnego na dany etap edukacyjny. Program powinien być dostosowany do potrzeb i możliwości uczniów, dla których jest przeznaczony. Zgodnie z nowymi przepisami, to do nauczyciela należy decyzja w jaki sposób będzie realizował program nauczania. Ustawa przewiduje alternatywę: 1) z zastosowaniem podręcznika, materiału edukacyjnego lub materiału ćwiczeniowego lub 2) bez zastosowania podręcznika lub materiałów edukacyjnych czy ćwiczeniowych. Jeżeli nauczyciel zdecyduje się na korzystanie z podręcznika lub materiałów, rozpoczyna się procedura ich wyboru. Na tym wyborze kończą się kompetencję nauczyciela jako samodzielnie działającej jednostki. Wyboru podręczników dokonują zespoły nauczycieli Nauczycielom przysługuje prawo pierwszeństwa do uczestnictwa we wszelkich formach doskonalenia zawodowego na najwyższym poziomie. W celu doskonalenia zawodowego nauczycieli tworzone są placówki doskonalenia nauczycieli. Doskonalenie zawodowe nauczycieli prowadzą również nauczyciele, którym powierzono zadania doradców metodycznych. art. 12 ust. 2 KN, art. 22a ust. 1, art. 22aa u.s.o art. 12 ust. 3 KN Prawo do pracy w Nauczyciel ma prawo do takiego wyposażenia stanowiska pracy, które umożliwi mu realizację art. 29 ust. 1 i 2 KN, 3

2 warunkach umożliwiających realizację programu wychowania Prawo do ochrony przewidzianej dla funkcjonariuszy publicznych Prawo do wynagrodzenia zasadniczego dydaktyczno-wychowawczego programu wychowania, a obowiązkiem organu prowadzącego przedszkole jest zapewnić podstawowe warunki, w których nauczyciel mógłby realizować zadania dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze. Nauczycielowi przysługuje nieodpłatne wyposażenie w materiały niezbędne do wykonywania czynności wchodzących w zakres obowiązków nauczyciela, stosownie do specyfiki danego przedszkola. Szczegółowy wykaz materiałów ustala dyrektor. Organizując stanowisko pracy nauczyciela, organ prowadzący powinien uwzględnić konieczność realizacji przez przedszkole zadań statutowych oraz potrzeby wynikające z charakteru działalności danej placówki oświatowej. Nauczycielowi podczas lub w związku z pełnieniem obowiązków służbowych przysługuje ochrona przewidziana dla funkcjonariuszy publicznych na zasadach określonych w ustawie z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. z 1997 r. Nr 88, poz. 553, z późn. zm.) dalej k.k. Sankcjom karnym podlegają następujące czyny popełnione wobec nauczycieli: - naruszenie nietykalności cielesnej nauczyciela (art. 222 k.k.), - czynna napaść wspólnie lub w porozumieniu z innymi osobami lub użycie broni palnej, noża lub innego podobnie niebezpiecznego przedmiotu (art. 223 k.k.), - stosowanie wobec niego przemocy lub groźby bezprawnej w celu zmuszenia go do wykonania lub zaniechania prawnej czynności służbowej (art k.k.), - znieważanie (art. 226 k.k.). Nauczyciel nie jest funkcjonariusze publicznym, tylko korzysta z ochrony jak funkcjonariusz publiczny. Organ prowadzący i dyrektor zobowiązani są z urzędu występować w obronie nauczyciela, gdy ustalone dla nauczyciela uprawnienia zostaną naruszone. Wynagrodzenie zasadnicze jest podstawowym elementem płacy nauczycielskiej. Jego wysokość jest uzależniona ustawowo od następujących czynników: - stopnia awansu zawodowego, - posiadanych kwalifikacji, - wymiaru zajęć obowiązkowych. Stawki są obecnie określone w tzw. tabeli zaszeregowania. rozporządzenia MEN z dnia 17 grudnia 2010 r. w sprawie podstawowych warunków niezbędnych do realizacji przez szkoły i nauczycieli zadań dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych oraz programów nauczania (Dz. U. z 2011 r. Nr 6, poz. 23) art. 63 KN art k.p, art. 30 ust. 2 KN, załącznik do rozporządzenia MENiS z dnia 31 stycznia 2005 r. w sprawie wysokości minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli,

3 Prawo do wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe i doraźnych zastępstw Prawo do dodatku funkcyjnego Podstawę do ustalenia minimalnej stawki wynagrodzenia zasadniczego nauczyciela stanowi najwyższy posiadany przez nauczyciela poziom wykształcenia. Powyższe stawki dotyczą nauczycieli, zatrudnionych w pełnym wymiarze etatu. Nauczyciel może być zobowiązany do pracy w wymiarze przekraczającym swoje pensum. Praca ta może przybrać dwojaką formę: godzin ponadwymiarowych i godzin doraźnych zastępstw. W przypadku godzin ponadwymiarowych, ze względu na ich planowy charakter, obowiązuje ograniczenie, ich liczba nie może przekroczyć 1/4 tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć, a przydzielenie nauczycielowi większej liczby może nastąpić wyłącznie za jego zgodą, jednak w wymiarze nieprzekraczającym 1/2 tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć. Wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe i za godziny doraźnych zastępstw wypłaca się według stawki osobistego zaszeregowania nauczyciela, z uwzględnieniem dodatku za warunki pracy. Wysokość tego wynagrodzenia określa w regulaminie wynagradzania nauczycieli organ prowadzący szkołę. Do uzyskania dodatku funkcyjnego uprawnieni są nauczyciele, którym powierzono: a) stanowisko kierownicze: - dyrektora - wicedyrektora - inne niż wyżej wymienione, przewidziane w statucie szkoły b) sprawowanie funkcji: - wychowawcy klasy, - doradcy metodycznego lub nauczyciela-konsultanta, - opiekuna stażu. Wyłącznie nauczyciele wykonujący pracę na powyższych stanowiskach mogą otrzymywać dodatek funkcyjny. Rezygnacja lub odwołanie z powyższych funkcji lub stanowisk (względnie zakończenie ich wykonywania np. zakończenie stażu i złożenie egzaminu lub uzyskaniu akceptacji komisji kwalifikacyjnej przez nauczyciela ubiegającego się o kolejny stopień awansu zawodowego) powoduje automatycznie utratę prawa do dodatku funkcyjnego. Wysokość dodatku funkcyjnego określa w regulaminie organ prowadzący szkołę. ogólnych warunków przyznawania dodatków do wynagrodzenia zasadniczego oraz wynagradzania za pracę w dniu wolnym od pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r., poz. 416) dalej r.w.n. art. 35 KN 5 r.w.n.

4 Prawo do dodatku motywacyjnego Prawo do datku za warunki pracy Prawo do datku za wysługę lat Warunki przyznawania dodatku pozostawiono organowi prowadzącemu To od jego woli będzie zależała wysokość stawek dodatku motywacyjnego oraz szczegółowe warunki jego przyznawania. Wysokość może być uzależniona np. od stopnia awansu zawodowego, wyników pracy dotychczasowej, liczby podejmowanych inicjatyw ważnych dla życia przedszkola i środowiska pedagogicznego itp. Ogólne warunki przyznawania dodatku określa rozporządzenie MEN. Są to: a) osiągnięcia w realizowanym procesie dydaktycznym, b) osiągnięcia wychowawczo-opiekuńcze, c) wprowadzanie innowacji pedagogicznych, zaangażowanie w realizację: - zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych, prowadzone bezpośrednio z wychowankami albo na ich rzecz (pensum), - innych czynności i zajęć wynikające z zadań statutowych przedszkola (np. organizacja imprez), - zajęć i czynności związanych z przygotowaniem się do zajęć, samokształceniem i doskonaleniem zawodowym (np. uczęszczanie na kursy, studia podyplomowe, konferencje i szkolenia), d) szczególnie efektywne wypełnianie zadań i obowiązków związanych z powierzonym stanowiskiem, e) realizowanie zadań edukacyjnych, wynikających z przyjętych przez organ prowadzący priorytetów w realizowanej lokalnej polityce oświatowej. O tym, kto może przyznawać dodatek decyduje także regulamin wynagradzania nauczycieli. W praktyce uznać należy, że kompetencja do przyznawania takiego dodatku powinna leżeć w gestii dyrektora. Nauczycielom pracującym w trudnych lub uciążliwych warunkach przysługuje z tego tytułu dodatek za warunki pracy. Rozporządzenie MEN określa wykaz trudnych i uciążliwych warunków pracy, stanowiących podstawę do przyznania dodatku za warunki pracy. Dodatek za wysługę lat (niekiedy określany też jako dodatek stażowy) jest jednym z podstawowych składników wynagrodzenia nauczycielskiego, ma on charakter obligatoryjny. Dodatek ten przysługuje poczynając od czwartego roku pracy - a więc po przepracowaniu trzech pełnych lat. Tak więc pierwszy dodatek za wysługę lat nauczyciela to 3%. Dodatek stażowy, tak jak wynagrodzenie zasadnicze, podlega wypłacie miesięcznie z góry. Do okresów 30 ust. 6 pkt 1 KN, 6 r.w.n. art. 34 ustawy KN, 8 i 9 r.w.n. art. 33 ust. 1 KN, 7 ust. 1 r.w.n.

5 Prawo do nagrody jubileuszowej pracy uprawniających do dodatku za wysługę lat wlicza się okresy poprzedniego zatrudnienia we wszystkich zakładach pracy oraz inne udowodnione okresy, jeżeli z mocy odrębnych przepisów podlegają one wliczeniu do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze. Okresami tymi są w szczególności: - urlop wychowawczy, - praca w rolnictwie, - okresy pobierania zasiłku dla bezrobotnych. Do okresu pracy nie należy zaliczać: - okresów wykonywania pracy na podstawie umów cywilnoprawnych (np. zlecenia, umowy agencyjnej, umowy o dzieło), - okresów prowadzenia działalności gospodarczej. Kolejną zasadą jest, że do okresu zatrudnienia uprawniającego do dodatku za wysługę lat nie wlicza się okresu pracy w innym zakładzie, w którym nauczyciel jest lub był jednocześnie zatrudniony, a więc w przypadku równoległego zatrudnienia na podstawie dwóch stosunków pracy jako nauczyciel w przedszkolu publicznym, tylko dla jednego z nich zalicza się okresy uprawniające do dodatku stażowego. Okresy uprawniające do dodatku za wysługę lat ustala się odrębnie dla każdego stosunku pracy i do okresu dodatkowego zatrudnienia nie wlicza się okresów podstawowego zatrudnienia. Nagroda jubileuszowa nie jest zaliczana do składników wynagrodzenia za pracę danego nauczyciela. Jest to odrębne świadczenie pieniężne z tytułu pozostawania w stosunku pracy przez określony w przepisach prawa pracy czas. Nauczycielowi przysługuje nagroda w kwocie: - za 20 lat pracy - 75% wynagrodzenia miesięcznego, - za 25 lat pracy - 100% wynagrodzenia miesięcznego, - za 30 lat pracy - 150% wynagrodzenia miesięcznego, - za 35 lat pracy - 200% wynagrodzenia miesięcznego, - za 40 lat pracy - 250% wynagrodzenia miesięcznego. Szczegółowe zasady ustalania i wypłaty jubileuszówek określa natomiast rozporządzenie MENiS. Nauczyciel nabywa prawo do nagrody jubileuszowej w dniu, w którym upływa okres uprawniający do nagrody. Do okresów zatrudnienia zalicza się wyłącznie okresy zatrudnienia pracowniczego. Nie powinno się więc zaliczać okresów pracy na podstawach innych niż stosunek pracy np. zlecenia, umów o dzieło lub innych podobnych umów cywilnoprawnych. Nie zalicza się też do tych okresów także prowadzenia działalności gospodarczej. art. 47 ust. 1 KN; rozporządzenie MENiS z dnia 30 października 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania okresów pracy i innych okresów uprawniających nauczyciela do nagrody jubileuszowej oraz szczegółowych zasad jej obliczania i wypłacania (Dz. U. z 2001 r. Nr 128, poz. 1418).

6 Prawo do nagrody za osiągnięcia dydaktycznowychowawcze W przypadku równoczesnego pozostawania więcej niż w jednym stosunku pracy, do okresu pracy uprawniającego do nagrody zalicza się jeden z tych okresów. Z prawem do nagrody wiąże się konieczność udokumentowania okresów zatrudnienia. To nauczyciel jest obowiązany udokumentować swoje prawo do nagrody, jeżeli w jego aktach osobowych brak jest odpowiedniej dokumentacji. Oznacza to, że w razie braku dostarczenia stosownych dowodów na zatrudnienie przedszkole nie ma prawa wypłaty nagrody. Wysokość wynagrodzenia będącego podstawą nagrody jubileuszowej oblicza się według zasad obowiązujących przy ustalaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy. Wszystkie organy prowadzące, obowiązane są utworzyć fundusze nagród dla nauczycieli. Nagrody te mogą być przyznawane nauczycielom za osiągnięcia w pracy: - dydaktyczno-wychowawczej, - opiekuńczo-wychowawczej, - przy realizacji zadań statutowych przedszkola, innych niż wymienione wyżej. Z przepisów Karty Nauczyciela wynika więc, że te gratyfikacje mają charakter typowej nagrody pieniężnej, a więc jednorazowego świadczenia ze stosunku pracy, przyznawanego przez dyrektora lub przez inny organ do tego upoważniony. Gratyfikacje te dzielą się więc na: - nagrody dyrektora, - nagrody przyznawane przez gminy, - nagrody kuratora oświaty, - nagrody Ministra Edukacji Narodowej. Warunkiem uzyskania nagrody jest przepracowanie w przedszkolu co najmniej 1 roku, a w przypadku nagród kuratora i Ministra Edukacji Narodowej 2 lat. Organy prowadzące przedszkola są obowiązane ustalić kryteria i tryb przyznawania nagród, sposób podziału środków na nagrody organów prowadzących i dyrektorów przedszkoli, a także tryb zgłaszania kandydatów do nagród. Zasady przyznawania nagród reguluje szczegółowo rozporządzenie MEN. Uprawniony do złożenia wniosku o przyznanie nagrody jest: - dyrektor dla nauczyciela, - organ prowadzący dla dyrektora. W przypadku nagrody ministra wniosek składa się za pośrednictwem właściwego kuratora oświaty lub organu sprawującego nadzór pedagogiczny. Wniosek o nagrodę kuratora powinien być złożony przez wskazane wyżej podmioty bezpośrednio do właściwego kuratora. Nagrody przyznawane są najczęściej w dniu 14 października (Dzień Edukacji Narodowej). Wraz z art. 49 KN, rozporządzenie MEN z dnia 10 sierpnia 2009 r. w sprawie kryteriów i trybu przyznawania nagród dla nauczycieli (Dz. U. z 2001 r. Nr 131, poz. 1078).

7 Prawo do odpraw Prawo do urlopu wypoczynkowego wypłatą należności nagrodzony nauczyciel otrzymuje też dyplom, którego odpis podlega włączeniu do jego akt osobowych. Nauczycielom, na podstawie KN, a także na podstawie innych przepisów prawa przysługują odprawy: - z tytułu rozwiązania stosunku pracy z przyczyn organizacyjnych, - z tytułu rozwiązania stosunku pracy z powodu niezdolności nauczyciela do wykonywania dotychczasowej pracy, - po upływie urlopu bezpłatnego, - pośmiertna, - emerytalna i rentowa. Nauczycielowi, podobnie jak każdemu innemu pracownikowi przysługuje prawo do corocznego, nieprzerwanego, płatnego urlopu wypoczynkowego. Jednak, w przeciwieństwie do pracowników zatrudnionych na zasadach ogólnych, tj. na podstawie ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94, z późn. zm.) dalej k.p., nauczyciele posiadają samodzielną regulację urlopową, zawartą w przepisach art ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2006 r. Nr 97 poz. 674, z późn. zm.) dalej KN. Wyjątkowo tylko wobec nauczycieli zatrudnionych w placówkach feryjnych pomocniczo należy stosować k.p. Konieczność wprowadzenia odrębnych przepisów jest spowodowana głównie odmiennym systemem pracy w oświacie. Nauczyciel przystępujący po raz pierwszy do pracy w szkole, uzyskuje prawo do pierwszego urlopu w ostatnim dniu poprzedzającym ferie szkolne (np. 11 lutego, gdy ferie zimowe zaczynają się 12 lutego), a prawo do drugiego i dalszych urlopów - w każdym następnym roku kalendarzowym, a nie szkolnym (czyli 1 stycznia danego roku). Jeżeli natomiast, jest zatrudniony na czas określony, ale krótszy niż rok szkolny, to nabywa prawo do urlopu wypoczynkowego z dniem zatrudnienia. Nauczyciel zatrudniony przez okres krótszy niż 10 miesięcy w szkole, w której w organizacji pracy przewidziano ferie szkolne, ma prawo do urlopu wypoczynkowego w wymiarze proporcjonalnym do określonego w umowie okresu prowadzenia zajęć (art. 64 ust. 5 KN). Urlop równy jest okresowi ferii zimowych i letnich. Uzależniony jest od organizacji roku szkolnego (a nie od wymiaru etatu, czy stażu pracy), dlatego nie jest on ustalony w konkretnym wymiarze dziennym czy godzinowym. W przypadku zatrudnienia przez okres krótszy niż 10 miesięcy (a więc np. od dnia 5 września art. 20, 70, 87, art. 93. k.p, art. 8 ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (Dz. U. z 2003 r. Nr 90, poz. 844, z późn. zm.). art. 64 ust. 3 i 5a KN, art. 153, art. 154, art a 2 i art k.p.

8 Prawo do przerwy w pracy dla nauczycielki karmiącej dziecko Prawo do urlopu macierzyńskiego UWAGA! Znowelizowane uprawnienie od 17 czerwca 2013 r. na czas trwania zajęć szkolnych) nauczyciel ma prawo do urlopu wypoczynkowego w wymiarze proporcjonalnym do określonego w umowie okresu prowadzenia zajęć. W takim przypadku jeden miesiąc pracy odpowiada 5,6 dnia urlopu. Nauczyciel, który przepracował 6 miesięcy, ma więc prawo do urlopu w wymiarze 6 x 5,6 = 33,6 co zaokrąglamy do 34 dni kalendarzowych, gdyż niepełne dni urlopu zaokrągla się w górę. W praktyce jest jednak tak, że nauczyciel nie otrzymuje urlopu tylko finansowy ekwiwalent za okres niewykorzystanego urlopu, przy czym nie może on przekraczać 8 tygodni, czyli 56 dni. Nauczycielce karmiącej dziecko przysługuje prawo do korzystania z jednej godziny przerwy wliczanej do czasu pracy, pod warunkiem że jej czas pracy przekracza 4 godziny ciągłej pracy dziennie. Urlop macierzyński ma charakter obligatoryjny, przysługuje pracownicy, która urodziła dziecko w okresie zatrudnienia (a więc pozostaje w stosunku pracy, bez znaczenia jest rodzaj umowy o pracę, wymiar czasu pracy, staż pracy, rodzaj zatrudnienia - umowa o pracę, powołanie, wybór, mianowanie lub spółdzielcza umowa o pracę). Nie przysługuje pracownicy w okresie urlopu wychowawczego i bezpłatnego (ma prawo tylko do zasiłku macierzyńskiego z ubezpieczenia społecznego za okres odpowiadający części urlopu macierzyńskiego, która przypada po porodzie). W ograniczonym zakresie przysługuje pracownikowi-ojcu wychowującemu dziecko. Wymiaru podstawowego urlopu macierzyńskiego określa art. 180 k.p. Pracownicy przysługuje urlop macierzyński w wymiarze: 1) 20 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie 2) 31 tygodni w przypadku urodzenia dwojga dzieci przy jednym porodzie; 3) 33 tygodni w przypadku urodzenia trojga dzieci przy jednym porodzie; 4) 35 tygodni w przypadku urodzenia czworga dzieci przy jednym porodzie; 5) 37 tygodni w przypadku urodzenia pięciorga i więcej dzieci przy jednym porodzie. Przy udzielaniu urlopu macierzyńskiego i urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego tydzień urlopu odpowiada 7 dniom kalendarzowym. W czasie korzystania z urlopu macierzyńskiego przysługuje zasiłek macierzyński. Do wypłaty zasiłku macierzyńskiego konieczne jest przedstawienie odpisu skróconego aktu urodzenia dziecka. Od 17 czerwca 2013 r. nie więcej niż 6 tygodni urlopu macierzyńskiego może przypadać przed przewidywaną datą porodu. Jeżeli pracownica nie korzysta z urlopu macierzyńskiego przed porodem, to pierwszym dniem art. 69 ust. 2 KN art. 180 i następne k.p

9 Prawo do urlopu rodzicielskiego UWAGA! Nowe uprawnienie od 17 czerwca 2013 r. urlopu macierzyńskiego i pierwszym dniem, za który przysługuje zasiłek macierzyński, jest dzień porodu. Po porodzie przysługuje pozostała część urlopu macierzyńskiego, niewykorzystana przed porodem, aż do wyczerpania pełnego przysługującego wymiaru urlopu. Po wykorzystaniu przez matkę obowiązkowo 14 tygodni podstawowego urlopu macierzyńskiego, ubezpieczony ojciec dziecka może wykorzystać pozostałą część tego urlopu i zasiłku macierzyńskiego. Ustawa z 28 maja 2013 r. o zmianie ustawy Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw, która weszła w życie 17 czerwca 2013 r., wprowadziła nową instytucję urlopu rodzicielskiego. Można z niego skorzystać pod ściśle określonymi warunkami. I tak: 1) przysługuje on wyłącznie bezpośrednio po wykorzystaniu dodatkowego urlopu macierzyńskiego w pełnym wymiarze, 2) jego wymiar wynosi do 26 tygodni - niezależnie od liczby dzieci urodzonych przy jednym porodzie; 3) jest udzielany jednorazowo lub w częściach, jednak nie więcej niż trzech, nie krótszych niż 8 tygodni każda, następujących bezpośrednio po sobie, w wymiarze wielokrotności tygodnia; 4) może z niego korzystać zarówno matka jak i ojciec dziecka - mogą go podzielić miedzy sobą lub przebywać na nim równocześnie (co jest możliwe przez maksymalnie 13 tygodni, gdyż łączny wymiar urlopu nie może przekroczyć 26 tygodni). Urlopu rodzicielskiego udziela się na pisemny wniosek pracownika, składany w terminie nie krótszym niż 14 dni przed rozpoczęciem korzystania z tego urlopu. Zatem w praktyce wniosek należy złożyć w trakcie korzystania z dodatkowego urlopu macierzyńskiego. We wniosku trzeba podać termin zakończenia dodatkowego urlopu macierzyńskiego, a rodzic wnioskujący jest zobowiązany dołączyć do wniosku swoje oświadczenie o braku zamiaru korzystania z tego urlopu przez drugiego z rodziców dziecka, albo o okresie, w którym drugi z rodziców zamierza korzystać z tego urlopu w czasie wymienionym we wniosku. Inną możliwość wnioskowania o urlop rodzicielski stwarza art. (art k.p). Pracownica, nie później niż 14 dni po porodzie (czyli w dowolnym terminie jeszcze przed urodzeniem dziecka może złożyć jeden wspólny wniosek o udzielenie bezpośrednio po podstawowym urlopie macierzyńskim, dodatkowego urlopu macierzyńskiego w pełnym wymiarze a bezpośrednio po nim urlopu rodzicielskiego, również w pełnym wymiarze. art a k.p

10 Praw do urlopu ojcowskiego Prawo do urlopu wychowawczego UWAGA! Znowelizowane od 1 października 2013 r. Przysługuje od dnia 1 stycznia 2010 r. Jest to uprawnienie ściśle związane z pracownikiem - ojcem wychowującym dziecko. Przysługuje ono w dowolnym okresie (również w czasie korzystania przez mamę dziecka z podstawowego lub dodatkowego urlopu macierzyńskiego lub urlopu rodzicielskiego), nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 12. miesiąca życia, a w przypadku przysposobienia dziecka - nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 7 (10, gdy w stosunku do dziecka podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego ) roku życia. Ma charakter fakultatywny, udzielany jest na pisemny wniosek pracownika, składany w terminie nie krótszym niż 7 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu. Wniosek jest wiążący dla pracodawcy. Nieskorzystanie z tego uprawnienia powoduje jego wygaśniecie. Obecnie wymiar urlopu ojcowskiego wynosi 2 tygodnie. Urlop ojcowski, podobnie jak urlop macierzyński, udzielany jest w dniach kalendarzowych, a nie w dniach roboczych, zatem tydzień urlopu odpowiada 7 dniom kalendarzowym. Za czas urlopu ojcowskiego przysługuje zasiłek macierzyński. Z urlopu może skorzystać nauczyciel, który łącznie spełnia następujące warunki: pozostaje w stosunku pracy (bez względu na podstawę nawiązania stosunku pracy - umowa o pracę, mianowanie); posiada co najmniej 6-miesięczny staż pracy (ogólny, nie w przedszkolu, w której zamierza skorzystać z urlopu wychowawczego); sprawuje osobistą opiekę nad dzieckiem w wieku do lat 5. Co do zasady tylko jeden rodzic lub opiekun może korzystać z urlopu wychowawczego. Jednoczesne korzystanie z niego przez oboje rodziców (opiekunów) jest dopuszczalne nie dłużej niż przez okres 4 miesięcy (art k.p.). Na każde dziecko przysługuje osobny urlop wychowawczy i nie ma żadnych ograniczeń w zakresie łącznego czasu przebywania pracownika na urlopach wychowawczych, udzielanych na kolejne dzieci. Urodzenie dziecka w trakcie urlopu wychowawczego nie powoduje ani jego zawieszenia, ani przerwania (w tym czasie kobieta pobiera zasiłek macierzyński) chyba, że pracownica sama prosi o przerwanie urlopu wychowawczego i wróci do pracy (może wówczas korzystać np. ze zwolnienia lekarskiego). Okres urlopu wychowawczego, w dniu jego zakończenia, wlicza się do okresu zatrudnienia, od którego zależą uprawnienia pracownicze u pracodawcy, który udzielił urlopu. Wymiar urlopu wychowawczego obecnie wynosi do 36. Ponadto przewiduje wydzielenie w ramach tego wymiaru, po jednym miesiącu takiego urlopu Art k.p. art. 67a - 67c KN, art k.p

11 Prawo do urlopu okolicznościowego i innych zwolnień od pracy dla każdego z rodziców lub opiekunów dziecka i ustanowienie tych miesięcy nieprzenoszalnymi (art ,5 k.p.). Prawa tego nie można przenieść na drugie z rodziców lub opiekunów. W praktyce, każdemu z nich z 36 miesięcy należy się po 1 miesiącu wyłącznego urlopu. Pozostałe 34 miesiące mogą dzielić dowolnie lub może wykorzystać jedno z nich. Jeżeli ojciec rezygnuje ze swojej części matka jest uprawniona do 35 miesięcy. Niewykorzystana cześć przez ojca przepada. W pewnych jednak sytuacjach rodzic będzie miał prawo do urlopu wychowawczego w wymiarze do 36 miesięcy, jeżeli: 1) drugi rodzic nie żyje, 2) drugiemu rodzicowi nie przysługuje władza rodzicielska lub został jej pozbawiony albo uległa ograniczeniu lub zawieszeniu. Jeżeli z powodu stanu zdrowia potwierdzonego orzeczeniem o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności (w szczególności przewlekłej choroby, kalectwa lub opóźnienia w rozwoju umysłowym, itp.) dziecko wymaga osobistej opieki pracownika, ma on możliwość skorzystania z niejako dodatkowego (niezależnie od tego, czy korzystał z opisanego wcześniej urlopu wychowawczego) urlopu wychowawczego w wymiarze do 36 miesięcy, jednak na okres nie dłuższy niż do ukończenia przez dziecko 18. roku życia. Urlop okolicznościowy jest tylko potoczną nazwą zwolnienia od świadczenia pracy pracownika w związku z wydarzeniami z życia rodzinnego (np. ślubu pracownika, urodzenia się dziecka, śmierci członka rodziny). I tak, 2 dni zwolnienia od pracy przysługuje pracownikowi z uwagi na jego ślub, urodzenie się mu dziecka, zgon i pogrzeb jego małżonka lub jego dziecka, ojca, matki, ojczyma lub macochy. Natomiast 1 dzień przysługuje na ślub dziecka pracownika, zgon i pogrzeb siostry, brata, teściowej, teścia, babki, dziadka, a także innej osoby pozostającej na utrzymaniu pracownika lub pod jego bezpośrednią opieką. Urlop okolicznościowy jest prawem, a nie obowiązkiem pracownika. Pracodawca udziela go nie z własnej inicjatywy, lecz na wniosek nauczyciela. Inne zwolnienie od pracy to: - opieka nad dzieckiem w wieku do 14 lat - wykonywanie badań lekarskich - pełnienie funkcji związkowych - wykonywanie mandatu radnego - oddawanie krwi - otrzymanie wezwania do WKU, organu, sądu, prokuratury, policji. rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 15 maja 1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy (Dz. U. z 1996 r. nr 60, poz. 281, z późn. zm.).

12 Prawo do dodatku mieszkaniowego Prawo do dodatku wiejskiego Prawo do zasiłku na zagospodarowanie Nauczycielom przysługują oprócz wynagrodzenia za pracę także szczególne świadczenia pieniężne o charakterze socjalnym. Nauczyciel zatrudniony na terenie wiejskim oraz w mieście liczącym do mieszkańców ma prawo do lokalu mieszkalnego na terenie gminy, w której położone jest przedszkole. Obok prawa do lokalu mieszkalnego przysługuje także prawo takiego nauczyciela do dodatku mieszkaniowego, którego wysokość uzależniona jest od stanu rodzinnego nauczyciela. Wysokość dodatku może być także zróżnicowana w zależności od miejscowości, w której nauczyciel jest zatrudniony. Podobnie jak w przypadku innych dodatków płacowych, również wysokość nauczycielskiego dodatku mieszkaniowego i tryb jego przyznawania powinien być uregulowany w regulaminie wynagradzania nauczycieli. Jest to dodatek przysługujący nauczycielowi posiadającemu kwalifikacje do zajmowania stanowiska nauczyciela, zatrudnionemu na terenie wsi lub w mieście liczącym do mieszkańców. Wynosi on 10% wynagrodzenia zasadniczego, przy czym organ prowadzący może podwyższyć dodatek nauczycielowi zatrudnionemu na terenie wiejskim, na którym występuje deficyt kadr. Dodatek mieszkaniowy i wiejski są dodatkami odrębnymi i wypłacane są równolegle, jeżeli nauczyciel ma do nich prawo. Podobnie jak nauczycielski dodatek mieszkaniowy, jest on obligatoryjnym elementem stosunku pracy nauczyciela i organ prowadzący ma obowiązek jego wypłacania nie może uzależnić jego prawa od dysponowania odpowiednimi środkami finansowymi. Oprócz dodatków mieszkaniowego i wiejskiego, wypłacanych comiesięcznie, każdemu nauczycielowi, podejmującemu pracę w oświacie przysługuje zasiłek na zagospodarowanie. Zasiłek ten wypłacany jest na wniosek nauczyciela, przez przedszkole wskazanej jako podstawowe miejsce zatrudnienia. Warunkiem wypłacenia takiego zasiłku jest: - uzyskanie stopnia nauczyciela kontraktowego w ciągu dwóch lat od dnia podjęcia pierwszej pracy zawodowej w życiu w przedszkolu (przy czym do pierwszej pracy zawodowej w życiu nie zalicza się pracy wykonywanej w okresie studiów lub nauki w zakładzie kształcenia nauczycieli), - posiadanie kwalifikacji wymaganych do zajmowania danego stanowiska, - złożenie wniosku o wypłacenie zasiłku nie później niż 1 rok od dnia uzyskania stopnia nauczyciela kontraktowego. Nie jest konieczne aby nauczyciel był zatrudniony w pełnym wymiarze godzin. Jeżeli jest zatrudniony w niepełnym wymiarze etatu (ale wyższym niż 1/2 obowiązującego wymiaru zajęć), wówczas taki nauczyciel ma prawo do jednorazowego zasiłku na zagospodarowanie. art. 54 ust. 1 KN. art. 54 ust. 5 KN art. 61 KN

13 Prawo do świadczenia urlopowego Prawo do trzynastki UWAGA! Znowelizowane uprawnienie od 17 i 29 czerwca 2013 r. Wypłacany jest w wysokości 2-miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego otrzymywanego przez nauczyciela. Zasiłek na zagospodarowanie podlega zwrotowi, jeżeli nauczyciel nie przepracuje w oświacie (niekoniecznie w danym przedszkolu) 3 lat, licząc od dnia uzyskania stopnia nauczyciela kontraktowego, przy czym w szczególnie uzasadnionych przypadkach organ prowadzący przedszkole może zwolnić nauczyciela w całości lub w części z obowiązku zwrotu zasiłku. Świadczenie urlopowe (zwane niekiedy czternastą pensją) wypłacane jest nauczycielom z odpisu na ZFŚS. Świadczenie urlopowe wypłaca się do końca sierpnia każdego roku, proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy i okresu zatrudnienia nauczyciela w danym roku szkolnym, który rozpoczyna się 1 września, a kończy 31 sierpnia następnego roku kalendarzowego. Nauczyciel, który pracował w przedszkolu na podstawie umowy o pracę, zawartej na jeden rok szkolny w wymiarze połowy obowiązkowego wymiaru zajęć, otrzyma świadczenie urlopowe w wysokości połowy odpisu podstawowego. Prawo do dodatkowego wynagrodzenia rocznego w pełnej wysokości zależy przede wszystkim od przepracowania w szkole całego roku kalendarzowego (nie należy mylić z rokiem szkolnym).trzynastkę w pełnej wysokości otrzyma tylko ten nauczyciel, który przepracował faktycznie cały rok kalendarzowy. Nauczyciel, który pracował krócej niż rok, ale co najmniej 6 miesięcy, nabywa prawo do nagrody rocznej w wysokości proporcjonalnej do przepracowanego okresu w roku kalendarzowym. Okres 6 miesięcy może być okresem przerywanym (np. zatrudnienie realizowane było w ramach kilku stosunków pracy, a pomiędzy zakończeniem jednego i nawiązaniem kolejnego stosunku pracy wystąpiła przerwa). Wystarczy, jeśli okres zatrudnienia, u pracodawcy w danym roku kalendarzowym, wyniósł łącznie, co najmniej 6 miesięcy. Ponieważ okres 6 miesięcy nie jest okresem ciągłym miesiąc liczy się jako trzydzieści dni. Przepracowanie, co najmniej, 6 miesięcy warunkujących nabycie prawa do wynagrodzenia rocznego nie jest wymagane w przypadkach określonych w ust. 3 art. 2 ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym. W następujących przypadkach dodatkowe wynagrodzenie roczne przysługuje niezależnie od czasu pracy (art. 2 ust. 3 ustawy): - nawiązania stosunku pracy z nauczycielem w trakcie roku kalendarzowego, zgodnie z organizacją pracy szkoły/przedszkola; - zatrudnienia pracownika do pracy sezonowej, jeżeli umowa o pracę została zawarta na sezon trwający nie krócej niż trzy miesiące; 53 ust. 1a KN ustawa z dnia 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r., poz. 1144).

14 Prawo do zwolnienia od pracy z tytułu opieki na dzieckiem do 14 lat Uprawnienia emerytalne - powołania pracownika do czynnej służby wojskowej albo skierowania do odbycia służby zastępczej; - rozwiązania stosunku pracy w związku z przejściem na emeryturę, rentę lub na świadczenie rehabilitacyjne, przeniesieniem służbowym, powołaniem lub wyborem, likwidacją pracodawcy albo zmniejszeniem zatrudnienia z przyczyn dotyczących pracodawcy, likwidacją jednostki organizacyjnej pracodawcy lub jej reorganizacją; - podjęcia zatrudnienia: w wyniku przeniesienia służbowego, na podstawie powołania lub wyboru, w związku z likwidacją poprzedniego pracodawcy albo ze zmniejszeniem zatrudnienia z przyczyn dotyczących tego pracodawcy, w związku z likwidacją jednostki organizacyjnej poprzedniego pracodawcy lub jej reorganizacją, po zwolnieniu z czynnej służby wojskowej albo po odbyciu służby zastępczej; - korzystania: z urlopu wychowawczego, z urlopu macierzyńskiego, z dodatkowego urlopu macierzyńskiego, z urlopu ojcowskiego, z urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, z dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, rodzicielskiego, z urlopu dla poratowania zdrowia, przez nauczyciela z urlopu do celów naukowych, artystycznych lub kształcenia zawodowego; - wygaśnięcia stosunku pracy w związku ze śmiercią pracownika. Pracownikowi (a więc matce albo ojcu) wychowującemu przynajmniej jedno dziecko w wieku do 14 lat przysługuje zwolnienie od pracy na 2 dni z zachowaniem prawa do wynagrodzenia. Uprawnienie to przysługuje niezależnie od rodzaju umowy czy wymiaru czasu pracy. Pracownik zatrudniony w niepełnym wymiarze ma również prawo do 2 dni na opiekę. Jeżeli oboje rodzice są zatrudnieni, z tego uprawnienia może korzystać tylko jedno z nich, mogą jednak podzielić się tym zwolnieniem. Jest to wymiar zwolnienia przysługujący na rok kalendarzowy. Nie wykorzystany urlop nie przechodzi na następny rok. Udzielany jest na wniosek pracownika, a nie z inicjatywy pracodawcy. Zwolnienie obejmuje zawsze dwa dni robocze pracownika, przy czym nie ma żadnych ograniczeń co do tego, czy będą to dwa kolejne dni, czy dwa razy po jednym dniu. Przed skorzystaniem ze zwolnienia pracownik musi uzyskać akceptację pracodawcy. Nauczyciele maja prawo przejść na emeryturę na zasadach ogólnych, po osiągnięciu powszechnie obowiązującego wieku emerytalnego, jak i po osiągnięciu obniżonego wieku emerytalnego. Z dniem 1 stycznia 2013 r. weszły w życie przepisy ustawy z dnia 11 maja 2012 r. zmieniającej ustawę o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. art. 188 k.p

15 Prawo do urlopu dla poratowania zdrowia 1.1 Nowelizacja wprowadzające stopniowe wydłużenie wieku emerytalnego do 67 lat dla kobiet i mężczyzn - osiągnięcie takiego wieku będzie zależne od daty urodzenia. Maja również możliwość skorzystania z przepisów KN dotyczących wcześniejszej emerytury bez względu na wiek, bądź z przepisów ustawy o emeryturach pomostowych. Oznacza to, że nauczyciel ma możliwość uzyskania emerytury przed osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego na podstawie: - art. 88 KN bez względu na wiek, - art. 32, 46 i 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r., poz. 1440, z późn. zm.) - w obniżonym wieku emerytalnym, - ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. z 2008 r. Nr 237, poz. 1656, z późn. zm.). Jeśli nauczyciel nie skorzysta z prawa do przejścia na wcześniejsza emeryturę ma prawo do otrzymania na swój wniosek świadczenia kompensacyjnego na podstawie ustawy z dnia 22 maja 2009 r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych (Dz. U. z 2009 r. Nr 97, poz. 800, z późn. zm.). Z urlopu dla poratowania zdrowia mogą skorzystać nauczyciele, m.in. wychowania przedszkolnego, w każdym czasie po złożeniu wniosku do dyrektora i spełnieniu wymogów formalnych. Formalnymi warunkami ubiegania się nauczyciela o urlop dla poratowania zdrowia są: 1) zatrudnienie (czyli pozostawanie w stosunku pracy; niemożliwe jest udzielenie nauczycielowi urlopu, jeżeli w momencie wystąpienia z wnioskiem stosunek pracy jest już rozwiązany ) 2) zatrudnienie w pełnym wymiarze zajęć; 3) zatrudnienie na czas nieokreślony; 4) przepracowanie co najmniej 7 lat w przedszkolu (nauczyciel przed złożeniem wniosku o pierwszy urlop powinien legitymować się co najmniej 7-letnim stażem pracy w szkolnictwie; 7- letni staż pracy nie jest wymagany przy ubieganiu się o kolejne urlopy); 5) uzyskanie orzeczenia lekarskiego o potrzebie udzielenia urlopu. art. 73 KN, rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 27 października 2005 r. w sprawie orzekania o potrzebie udzielenia nauczycielowi urlopu dla poratowania zdrowia (Dz. U. z 2005 r. Nr 233, poz. 1991).

16 Więcej na temat praw i obowiązków nauczyciela na Kursie Jakim prawem - Kurs z wybranych aspektów prawa oświatowego. Uczestnik kursu zyska większą świadomość własnych praw i obowiązków, będzie potrafił odnaleźć i zinterpretować stosowne przepisy, nabędzie umiejętność tworzenia i nowelizowania dokumentów szkolnych, w tym również prawa wewnętrznego.