Spis treści Wstęp..... XXV Wprowadzenie.do.polskiego.systemu.prawnego.... XXVII PORADNIK.PRAWNY I... Człowiek.jako.osoba. 1...

Transkrypt

1 Spis treści Wstęp... Wprowadzenie do polskiego systemu prawnego... XXV XXVII PORADNIK PRAWNY... 1 I. Człowiek jako osoba Narodziny Czy człowiek przed narodzinami ma jakieś prawa? Jakiej pomocy może oczekiwać kobieta ciężarna od ojca dziecka? Co zrobić, aby zarejestrować narodziny dziecka? Co to jest PESEL? W jaki sposób nadaje się oraz zmienia imię lub nazwisko? Jakie uprawnienia przysługują rodzicom w związku z narodzeniem się dziecka? 8 7. Noworodek w domu o czym, od strony prawnej, warto pamiętać? Pełnoletność Osiągnięcie jakiego wieku ma znaczenie prawne? Co według prawa oznacza pełnoletność? Czy pełnoletność to jedynie przywilej? Ubezwłasnowolnienie Co to jest ubezwłasnowolnienie? Kiedy może dojść do ubezwłasnowolnienia? Kto decyduje o ubezwłasnowolnieniu? Jakie skutki prawne łączą się z ubezwłasnowolnieniem? Kto może być kuratorem lub opiekunem? Jakie relacje prawne łączą kuratora lub opiekuna z ubezwłasnowolnionym? Obywatelstwo W jaki sposób nabywa się obywatelstwo polskie? W jaki sposób nadaje się obywatelstwo polskie? Na czym polega procedura stwierdzenia obywatelstwa polskiego? W jaki sposób dochodzi do uznania osoby za repatrianta? Co to jest Karta Polaka? W jaki sposób można zrzec się obywatelstwa polskiego i jakie są tego konsekwencje? Dobra osobiste Co to są dobra osobiste? W jaki sposób można chronić własne dobra osobiste? VII

2 Codziennik prawny Spis treści 6. Dane osobowe Co to są dane osobowe? W jaki sposób można chronić dane osobowe? Śmierć W jaki sposób urzędowo stwierdza się śmierć osoby? Jakie świadczenia przysługują w związku z pogrzebem? II. Rodzina Kto to jest krewny i powinowaty? Macierzyństwo i ojcostwo Kto według prawa jest ojcem dziecka? Na czym polega domniemanie ojcostwa oraz zaprzeczenie ojcostwa? Na czym polega ustalenie macierzyństwa? Na czym polega zaprzeczenie macierzyństwa? Na czym polega sądowe ustalenie ojcostwa? Co można zrobić, gdy biologiczny ojciec nie chce uznać dziecka? Czy można doprowadzić do ustalenia bezskuteczności uznania ojcostwa? Czy fakt śmierci ojca przed urodzeniem dziecka ma znaczenie prawne? Co zrobić, by doszło do urzędowego stwierdzenia ojcostwa dziecka urodzonego w nieformalnym związku? Co to jest adopcja (przysposobienie)? Gdzie osoba adoptowana może uzyskać informacje o swoich biologicznych rodzicach? Władza rodzicielska Jakie są podstawowe prawa i obowiązki rodziców? W jakiej sytuacji sąd może zadecydować o władzy rodzicielskiej? Czy dopuszczalne jest ograniczenie możliwości widywania się z dzieckiem przez jednego z rodziców lub dziadków? Opieka nad dzieckiem Czym jest rodzina zastępcza? W jaki sposób można zostać rodziną zastępczą? Co to jest placówka opiekuńczo-wychowawcza? Kiedy może dojść do umieszczenia dziecka w placówce opiekuńczo-wychowawczej? Jakie są rodzaje całodobowych placówek opiekuńczo-wychowawczych? Co to są opiekuńczo-wychowawcze placówki wsparcia dziennego? Obowiązek alimentacyjny Co to są alimenty i kto jest zobowiązany do ich płacenia? Czy istnieje obowiązek alimentacyjny rodziców wobec dzieci pochodzących z nieformalnego związku? Czy obowiązek alimentacyjny zależy od posiadania władzy rodzicielskiej bądź stałej pracy zarobkowej? W jakich sytuacjach obowiązek alimentacyjny przejdzie z rodziców na dziadków dziecka? W jakiej sytuacji może dojść do zweryfikowania wysokości orzeczonych alimentów? VIII

3 Spis treści Codziennik prawny 53. W jaki sposób można dochodzić wykonania zasądzonych alimentów? Jakie sankcje grożą za niepłacenie zasądzonych alimentów? W jaki sposób realizowana jest pomoc społeczna na rzecz dziecka i rodziny? Małżeństwo W jaki sposób prawo definiuje małżeństwo? W jaki sposób zawiera się małżeństwo? Jakie prawa i obowiązki wynikają z zawarcia małżeństwa? W jaki sposób prawo reguluje sytuację majątkową małżonków? Separacja Co to jest separacja? Jakie są przesłanki orzeczenia separacji? Jakie skutki prawne wywołuje orzeczenie separacji? Jakie skutki powoduje orzeczenie separacji wobec władzy rodzicielskiej? Jakie skutki prawne wywołuje zniesienie separacji? Rozwód Co to jest rozwód? Jakie są przesłanki orzeczenia rozwodu? Jakie skutki prawne wywołuje orzeczenie rozwodu? Związki partnerskie Co to jest związek nieformalny? Jak prawo reguluje stosunki majątkowe osób pozostających w związku nieformalnym? Czy osoby pozostające w związku nieformalnym mogą dziedziczyć po sobie? Czy są prawne regulacje związków osób tej samej płci? Przemoc w rodzinie Jak prawo odnosi się do przemocy w rodzinie? Czy wszystkie przejawy przemocy w rodzinie wyczerpują się w definicji przestępstwa znęcania? Co należy zrobić, gdy staniemy się ofiarami lub jesteśmy świadkami znęcania? Do kogo można się zwrócić w przypadku zetknięcia się z przemocą w rodzinie? Czego można wymagać od Policji i innych instytucji w przypadku zawiadomienia o przypadku znęcania? Jakiej pomocy społecznej może oczekiwać osoba dotknięta przemocą w rodzinie? Jakiej pomocy zdrowotnej może oczekiwać osoba dotknięta przemocą w rodzinie? Co robić, kiedy znęcanie trwa, mimo zawiadomienia o znęcaniu właściwych organów władzy publicznej? Jak zareagować, gdy znęcaniu towarzyszą inne, negatywne zachowania sprawcy? Na czym polega interwencja kryzysowa? III. Edukacja Żłobki i przedszkole Od kiedy następuje objęcie obowiązkiem przedszkolnym? IX

4 Codziennik prawny Spis treści 2. Szkoła Na czym polega obowiązek szkolny? Jakie są podstawowe prawa i obowiązki uczniów? Czy pełnoletni uczeń może sam usprawiedliwiać nieobecność w szkole? Co zobowiązane są zapewniać uczniom szkoły i inne placówki oświatowe? Kto i kiedy może złożyć egzamin maturalny? Czy można poprawiać wynik egzaminu maturalnego? Studia Jaki jest tryb ubiegania się o przyjęcie na studia w publicznej szkole wyższej? Czy dopuszczalne jest pobieranie opłat za studia? Jakie formy pomocy finansowej dla studentów przewiduje prawo? Jakie uprawnienia przysługują doktorantom? IV. Udział w życiu społecznym i politycznym Na czym polega wolność zgromadzeń? Czemu służą fundacje, stowarzyszenia i partie polityczne? Jak założyć fundację, stowarzyszenie lub partię polityczną? Jak realizuje się wolność sumienia i wyznania? Kto ma prawo do udziału w wyborach i referendum? Na czym polega czynne i bierne prawo wyborcze? Jakie sprawy mogą rozstrzygać obywatele w referendum? Czemu służy prawo obywateli do wniesienia projektu ustawy lub złożenia wniosku o zarządzenie referendum? W jaki sposób obywatele mogą odwołać organy gminy? Jak realizuje się prawo do informacji publicznej? V. Obywatel przed organami państwa Postępowanie administracyjne W jaki sposób doręcza się pisma urzędowe w postępowaniu administracyjnym? W jaki sposób doręcza się pisma w postępowaniu przed sądem administracyjnym? Kiedy przysługuje odwołanie od decyzji organu administracyjnego? Kiedy przysługuje zażalenie w postępowaniu administracyjnym? W jakiej sytuacji można wnieść skargę na organ administracyjny? W jakiej sytuacji można wnieść skargę na bezczynność organu administracji? Co może być powodem do wniesienia skargi do sądu administracyjnego? W jaki sposób można zaskarżyć orzeczenie sądu administracyjnego? Kiedy przysługuje zażalenie do Naczelnego Sądu Administracyjnego? Co to jest skarga kasacyjna do Naczelnego Sądu Administracyjnego? Postępowanie przed sądami powszechnymi Jakie są wymogi formalne każdego pisma procesowego w postępowaniu cywilnym? W jaki sposób doręcza się pisma urzędowe w postępowaniu sądowym? Jakie są konsekwencje prawne odmowy przyjęcia przesyłki? Czemu służy ustanowienie kuratora dla osoby nieznanej z miejsca pobytu? Jakie obowiązki stron postępowania sądowego wiążą się ze zmianą miejsca zamieszkania? Co można zrobić, gdy termin dokonania danej czynności procesowej upłynął? Czy można zaskarżyć odrzucenie wniosku o przywrócenie terminu? X

5 Spis treści Codziennik prawny 3. Zaskarżanie orzeczeń sądowych Co oznacza dwuinstancyjność postępowania sądowego? Jakie środki zaskarżania orzeczeń sądowych przewiduje prawo? W jakich sytuacjach można wnieść apelację? Czy wniesienie apelacji podlega opłacie? W jaki sposób wnosi się apelację? Jakie wymogi formalne powinna spełniać apelacja? W jakich sytuacjach można wnieść zażalenie? W jakich okolicznościach można wnieść sprzeciw od wyroku zaocznego? Jakie są warunki wnoszenia zarzutów od nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym? Jakie są warunki wnoszenia sprzeciwu od nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym? W jaki sposób można wnieść skargę na orzeczenie referendarza? Na czym polega wznowienie postępowania sądowego? Sądowe postępowanie egzekucyjne Kiedy można wszcząć postępowanie egzekucyjne? Jakie są rodzaje egzekucji? Czy istnieje możliwość ograniczenia egzekucji? Czy można zaskarżyć czynności komornika? Na czym polega powództwo przeciwegzekucyjne? Kiedy może dojść do umorzenia postępowania egzekucyjnego? VI. Obowiązki obywateli Obowiązek obrony Rzeczypospolitej Na czym polega rejestracja? Na czym polega obowiązek kwalifikacji wojskowej? Co należy zrobić w przypadku niestawienia się do kwalifikacji wojskowej? Czy służbę wojskową mogą pełnić kobiety? Jak należy zachować się w przypadku zagubienia wojskowego dokumentu osobistego? W jaki sposób przebiega postępowanie przed komisją lekarską? Czy od orzeczenia powiatowej komisji lekarskiej przysługuje odwołanie? Czy istnieje możliwość zmiany kategorii ustalonej zdolności do czynnej służby wojskowej? Czy można nie zgłosić się do kwalifikacji wojskowej? Czy można zostać żołnierzem kontraktowym (zawodowym), posiadając podwójne obywatelstwo? Jakie warunki należy spełniać, aby ubiegać się o przyjęcie do służby wojskowej? Czy obywatel polski może pełnić służbę wojskową w armii innego państwa? Czy żołnierz kontraktowy może uzyskać prawa emerytalne? W jaki sposób można zwolnić się ze służby terminowej? Obowiązki w czasie stanów nadzwyczajnych Co to są stany nadzwyczajne? Jakie ograniczenia dla obywateli przynosi wprowadzenie stanu nadzwyczajnego? XI

6 Codziennik prawny Spis treści VII. Płacenie podatków Co to jest podatek? Co to jest NIP? Co to jest podatek dochodowy od osób fizycznych? Na czym polega możliwość wspólnego opodatkowania małżonków podatkiem dochodowym od osób fizycznych? Na czym polega rozliczenie podatku dochodowego od osób fizycznych przez osoby samotnie wychowujące dzieci? Co to jest podatek od czynności cywilnoprawnych? W jaki sposób jest opodatkowana umowa sprzedaży? W jaki sposób jest opodatkowana umowa pożyczki? Co to jest podatek od nieruchomości? Co to jest podatek od spadków i darowizn? Co to jest opłata abonamentowa? VIII. Praca Na co warto zwrócić uwagę przed rozpoczęciem kariery zawodowej? Gdzie szukać pomocy w sprawie zatrudnienia? Co to są agencje zatrudnienia? Stosunek pracy Kto to jest pracodawca? Na czym polega równe traktowanie w zatrudnieniu? W jaki sposób nawiązuje się stosunek pracy? Jakie rodzaje umów o pracę przewiduje polskie prawo? Na czym polega zatrudnianie pracowników w formie telepracy? Na czym polega nawiązanie stosunku pracy na podstawie powołania? Na czym polega nawiązanie stosunku pracy na podstawie wyboru? Na czym polega nawiązanie stosunku pracy na podstawie mianowania? Na czym polega nawiązanie stosunku pracy na podstawie spółdzielczej umowy o pracy? W jaki sposób określane są warunki rozwiązania umowy o pracę za wypowiedzeniem? W jaki sposób określone są warunki rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia? Co zrobić w przypadku niezgodnego z prawem wypowiedzenia lub rozwiązania umowy o pracę? Czy w okresie wypowiedzenia pracownikowi przysługuje zwolnienie na poszukiwanie pracy? Wynagrodzenie za pracę Według jakich zasad określa się kryteria wynagradzania? Kiedy pracodawca ma obowiązek wydania regulaminu wynagradzania? W jakim terminie pracodawca powinien dokonywać wypłaty wynagrodzenia? Na jakich zasadach pracodawca może dokonywać potrąceń z wynagrodzenia za pracę? Jakie sądy rozstrzygają spory ze stosunku pracy? Jakie są koszty postępowania przed sądem pracy? Jakie zasady dotyczące czasu pracy określa polskie prawo? Jakie są zasady dotyczące pracy w godzinach nadliczbowych? Jakie są zasady urlopów pracowniczych? XII

7 Spis treści Codziennik prawny 3. Obowiązki pracodawców i pracowników Jakie obowiązki ciążą na pracodawcy? Co to jest mobbing? Co to jest świadectwo pracy? Jakie obowiązki ciążą na pracowniku? Na czym polega odpowiedzialność porządkowa pracowników? Jakie uprawnienia związane z rodzicielstwem przysługują pracownikom? Kiedy i w jakim wymiarze przysługuje urlop macierzyński bądź ojcowski? Kiedy i w jakim wymiarze przysługuje urlop okolicznościowy z tytułu urodzenia się dziecka? Kiedy i w jakim wymiarze przysługuje urlop wychowawczy? Czy pracodawca ma obowiązek wysłać pracownika na szkolenie? Co to jest samozatrudnienie? Kiedy i w jakiej wysokości przysługuje odprawa pośmiertna? Zatrudnienie za granicą Jak szukać zatrudnienia za granicą? O czym warto pamiętać, podejmując pracę za granicą? Wypadki przy pracy i choroby zawodowe Co to jest wypadek przy pracy? Co to jest choroba zawodowa? Jakie świadczenia przysługują z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej? Jakie są zasady ubiegania się o świadczenia z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej? Bezrobocie Kto to jest bezrobotny? Kiedy przysługuje zasiłek dla bezrobotnych? W jaki sposób ustala się wysokość zasiłku dla bezrobotnych? IX. Świadczenia społeczne System ubezpieczeń społecznych Kto podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalno-rentowym? Czy można podlegać ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu dobrowolnie? Kto podlega obowiązkowo ubezpieczeniu wypadkowemu? Kto podlega ubezpieczeniu chorobowemu? Kto finansuje składki na ubezpieczenia społeczne? Jakie są zasady opłacania składek na ubezpieczenia społeczne? Jakie są konsekwencje nieopłacania składek? Świadczenia przysługujące z tytułu choroby Komu przysługuje zasiłek chorobowy? Kiedy przysługuje świadczenie rehabilitacyjne? Komu przysługuje zasiłek wyrównawczy? Komu przysługuje zasiłek macierzyński? Jakie są zasady przyznawania zasiłku macierzyńskiego? Komu przysługuje zasiłek opiekuńczy? Jakie są zasady przyznawania zasiłku opiekuńczego? Jaka jest podstawa wymiaru zasiłków pieniężnych z ubezpieczenia chorobowego? XIII

8 Codziennik prawny Spis treści 3. Pomoc społeczna Kto i kiedy ma prawo ubiegania się o pomoc społeczną? Jakie są formy pomocy społecznej? Co to jest świadczenie z funduszu alimentacyjnego? Komu przysługuje świadczenie z funduszu alimentacyjnego? W jaki sposób przyznaje się i wypłaca świadczenie z funduszu alimentacyjnego? Świadczenia rodzinne Jakie są formy oraz komu przysługują świadczenia rodzinne? Kto i kiedy ma prawo ubiegania się o zasiłek rodzinny? Kto ma prawo do zasiłku rodzinnego i dodatków? Co to jest dodatek z tytułu urodzenia dziecka? Co to jest dodatek z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego? Co to jest dodatek z tytułu samotnego wychowywania dziecka? Co to jest dodatek z tytułu wychowywania dziecka w rodzinie wielodzietnej? Co to jest dodatek z tytułu kształcenia i rehabilitacji dziecka? Co to jest dodatek z tytułu podjęcia przez dziecko nauki w szkole poza miejscem zamieszkania? Co to jest dodatek z tytułu rozpoczęcia roku szkolnego? Co to jest jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia się dziecka? Co to jest zasiłek pielęgnacyjny? Co to jest świadczenie pielęgnacyjne? Kto i kiedy ma prawo ubiegania się o świadczenia rodzinne? Emerytury i renty Kiedy przysługuje świadczenie emerytalno-rentowe? Od czego zależy wysokość świadczenia emerytalnego? Na czym polega obowiązek zawarcia umowy z otwartym funduszem emerytalnym? Jakie są konsekwencje niezawarcia umowy z otwartym funduszem emerytalnym? Kiedy przysługuje renta z tytułu niezdolności do pracy? Co to jest niezdolność do pracy? Kiedy przysługuje renta? Jakie są rodzaje rent z tytułu niezdolności do pracy? W jaki sposób ustala się wysokość renty z tytułu niezdolności do pracy? W jaki sposób ustala się niezdolność do pracy do celów rentowych? Co to jest renta rodzinna? W jaki sposób ustala się wysokość renty rodzinnej? Co to jest renta socjalna? W jaki sposób ustala się wysokość renty socjalnej? Kiedy dochodzi do zawieszenia prawa do świadczeń emerytalnych i rentowych? Ubezpieczenie społeczne w Unii Europejskiej W jakich krajach można korzystać z zasad koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego? Na czym polega koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego? W jakim kraju jest ubezpieczona osoba działająca na terenie UE? XIV

9 Spis treści Codziennik prawny 262. Jakie świadczenia podlegają koordynacji? W jaki sposób ustala się rentę z tytułu niezdolności do pracy? W jaki sposób ustala się świadczenia emerytalne? W jaki sposób ustala się świadczenia z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych? W jaki sposób ustala się rentę rodzinną? W jaki sposób ustala się świadczenia z tytułu choroby i macierzyństwa? W jaki sposób ustala się świadczenia rodzinne? W jaki sposób ustala się zasiłek pogrzebowy? W jaki sposób ustala się świadczenia medyczne? Jakie są zasady wypłaty świadczeń z tytułu ubezpieczenia społecznego? X. ZDROWIE Ubezpieczenie zdrowotne Na czym polega prawo do ochrony zdrowia? Co się dzieje w przypadku nieuiszczania składki na ubezpieczenie zdrowotne? Jak wygląda prawo do opieki zdrowotnej członków rodziny osoby ubezpieczonej? Prawa pacjenta i ich ochrona Gdzie szukać informacji o prawach pacjenta? Gdzie może kierować skargi w przypadku ograniczenia lub naruszenia praw pacjenta? Prawa kobiet w ciąży i kobiety rodzącej Na czym polega szczególna ochrona zdrowia kobiet w ciąży? Rodzić po ludzku podstawowe prawo kobiety rodzącej Przeszczepy Jakie są podstawowe zasady pobierania narządów? Czy pobranie organów od zmarłego wymaga zgody? XI. Gdy zawieramy umowy Co reguluje prawo cywilne? Co warto wiedzieć, zawierając umowy? Kto to jest konsument? Co to są umowy konsumenckie? Co to jest sprzedaż konsumencka? Czy konsumentom przysługuje rękojmia za wady fizyczne rzeczy sprzedanej? W jaki sposób prawo określa zasady odpowiedzialności za niezgodność z umową towarów konsumpcyjnych? W jaki sposób prawo określa zasady odpowiedzialności z tytułu rękojmi za wady fizyczne rzeczy sprzedanej w przypadku umów, które nie są umowami konsumenckimi? Czy konsumentowi przysługuje gwarancja na towar konsumpcyjny? Na czym polega odpowiedzialność z tytułu gwarancji jakości za wady towarów niekonsumpcyjnych? Na czym polega umowa zawierana poza lokalem przedsiębiorcy? Na czym polega umowa zawierana na odległość oraz drogą elektroniczną? Co to jest kredyt konsumencki? XV

10 Codziennik prawny Spis treści 294. Gdzie można się udać po pomoc w ochronie swoich praw konsumenta? Co to jest weksel i jakie skutki wiążą się z jego podpisaniem? Jakie są skutki upływu terminu przedawnienia roszczenia? Co to jest upadłość konsumencka? XII. Mieszkanie Mieszkania i lokatorzy Jakie obowiązki ciążą na władzach publicznych w zakresie zaspokajania potrzeb mieszkaniowych obywateli? Co to jest odrębna własność lokalu? W jaki sposób powstaje odrębna własność lokalu? Co to jest samodzielny lokal mieszkalny? Co to jest wspólnota mieszkaniowa? W jaki sposób prawo definiuje nieruchomość wspólną? Jakie prawa i obowiązki przysługują właścicielowi lokalu? Jakie są zasady zarządu nieruchomością wspólną? Na czym polega uczestniczenie w kosztach zarządu nieruchomością wspólną? W jaki sposób ustala się zaliczki na pokrycie kosztów zarządu nieruchomością? Jakie mogą być konsekwencje długotrwałego zalegania z zapłatą należnych opłat? Kto jest uprawniony do zaskarżania uchwał właścicieli lokali? Jakie środki prawne chronią przed uciążliwym sąsiadem? Prawo odrębnej własności lokalu w spółdzielni mieszkaniowej W jaki sposób nabywa się prawo odrębnej własności lokalu w spółdzielni mieszkaniowej? Jakie prawa i obowiązki posiada właściciel lokalu w spółdzielni mieszkaniowej? Kiedy następuje utrata prawa odrębnej własności lokalu w spółdzielni mieszkaniowej? Najem Jakie są główne zasady dotyczące umowy najmu? W jaki sposób przepisy prawa odnoszą się do zawarcia umowy najmu? Jak można uregulować czas trwania umowy najmu? Jakie są prawa i obowiązki wynajmującego i najemcy? Czemu służy kaucja w przypadku umowy najmu? W jaki sposób prawo kształtuje obowiązki najemcy i wynajmującego w zakresie remontów i napraw? Czy podnajem wymaga zgody wynajmującego? W jaki sposób prawo kształtuje kwestię czynszu i opłat związanych z użytkowanym lokalem? Czy tylko najemca ponosi odpowiedzialność za płacenie czynszu? W jaki sposób ustala się wysokość czynszu? W jaki sposób prawo odnosi się do podwyżek wysokości czynszu? Jakie uprawnienia przysługują lokatorowi w przypadku podwyżki czynszu? Kiedy następuje ustanie stosunku najmu? Co można zrobić, gdy wynajmujący nie wywiązuje się ze swoich obowiązków? 341 XVI

11 Spis treści Codziennik prawny 4. Rozwód i separacja a majątkowe kwestie mieszkaniowe Jakie skutki prawne wywiera rozwód na wspólnie zajmowane mieszkanie? Co dzieje się po rozwodzie ze wspólnym prawem najmu mieszkania? W jaki sposób wpływa rozwód na dotychczasowe wspólne spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu W jaki sposób rozwód wpływa na dotychczasowe spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu? W jaki sposób separacja wpływa na dotychczasowe wspólne prawo do mieszkania? Jak prawo reguluje sprawy mieszkaniowe w związkach nieformalnych? Utrata uprawnień do mieszkania Kiedy może dojść do utraty prawa do dalszego zajmowania mieszkania w przypadku najmu? Kto może wystąpić o rozwiązanie umowy najmu przez sąd? Kiedy wygasa umowa najmu? Kiedy dochodzi do utraty prawa do lokalu w spółdzielni mieszkaniowej? Co to jest dodatek mieszkaniowy i komu przysługuje? W jaki sposób można ubiegać się o przyznanie dodatku mieszkaniowego? Eksmisja Co lokator powinien wiedzieć o eksmisji? Co o eksmisji powinien wiedzieć eksmitujący? Jakie okoliczności stanowią podstawę do eksmisji małżonka? Zameldowanie Co to jest meldunek? XIII. Komunikacja, sport i turystyka Jak nabywa się uprawnienie do prowadzenia roweru i pojazdów mechanicznych? Jakie uprawnienia są wymagane do kierowania quadem? W jaki sposób zarejestrować i wyrejestrować samochód? Komu przysługują bezpłatne przejazdy komunikacją krajową? Komu przysługują bezpłatne przejazdy komunikacją miejską? Komu przysługują ulgi w przejazdach komunikacją krajową? Komu przysługują ulgi w przejazdach komunikacją miejską? W jakim celu i jak zakłada się klub sportowy, w tym uczniowski klub sportowy? Jakie dokumenty należy posiadać, idąc na imprezę masową? Jakie uprawnienia w trakcie trwania imprezy masowej (imprezy sportowej) posiadają służby porządkowe i informacyjne? Jakie są obowiązki uczestnika imprezy masowej (imprezy sportowej)? Kiedy osoba niepełnosprawna może uzyskać stypendium sportowe? Czy alpinista ma obowiązek się ubezpieczyć? Jakie wymogi należy spełnić, aby uprawiać alpinizm jaskiniowy? Jakie kwalifikacje są wymagane do uprawiania płetwonurkowania? Jakie działania należy podjąć w przypadku utraty dokumentu tożsamości podczas wyjazdu za granicę? Jakie prawa przysługują obywatelowi polskiemu w przypadku zatrzymania lub tymczasowego aresztowania za granicą? XVII

12 Codziennik prawny Spis treści 361. Czy wyjeżdżając za granicę obywatel polski powinien się ubezpieczyć? Dodatkowe ubezpieczenia, które warto rozważyć przy wyjazdach za granicę: Jakie działania podejmowane są przez polską placówkę dyplomatycznokonsularną w przypadku śmierci lub choroby obywatela polskiego za granicą? Jakie uprawnienia ma konsument w sytuacji upadku biura podróży? Jakie uprawnienia ma konsument w przypadku odwołania/opóźnienia odlotu samolotu? Jakie uprawnienia ma konsument w przypadku zgubienia/zniszczenia bagażu w transporcie lotniczym? XIV. Działalność gospodarcza W jakich formach można prowadzić działalność gospodarczą? Jak rejestruje się prowadzenie działalności gospodarczej przez osoby fizyczne? Co to jest REGON? Jakie obowiązki wiążą się z prowadzeniem działalności gospodarczej? Czym charakteryzują się spółki prawa handlowego? XV. Odpowiedzialność cywilna Na czym polega odpowiedzialność deliktowa? Czemu służy ubezpieczenie od odpowiedzialności cywilnej? Na czym polega ubezpieczenie od odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych? W jaki sposób przepisy prawne regulują obowiązki właścicieli psów? Jak prawo reguluje zasady ponoszenia odpowiedzialności przez organy władzy publicznej? XVI. Odpowiedzialność karna i dyscyplinarna Uwagi ogólne Co to jest przestępstwo? Od jakiego wieku ponosi się odpowiedzialność karną? Jakie kary i środki karne może orzec sąd? Na czym polega kara grzywny? Na czym polega kara ograniczenia wolności? Na czym polega kara pozbawienia wolności? Na czym polega pozbawienie praw publicznych? W jakiej sytuacji sąd może orzec zakaz zajmowania stanowiska, wykonywania zawodu lub prowadzenia określonej działalności? Na czym polega zakaz prowadzenia działalności związanej z wychowaniem, leczeniem, edukacją małoletnich lub opieką nad nimi? W jakiej sytuacji sąd może orzec obowiązek powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach, zakaz kontaktowania się z określonymi osobami, zakaz opuszczania miejsca pobytu bez zgody sądu? W jakiej sytuacji sąd może orzec zakaz prowadzenia pojazdów? W jakiej sytuacji sąd orzeka przepadek przedmiotów? W jakiej sytuacji sąd może orzec o obowiązku naprawienia szkody? Co to jest nawiązka? W jakiej sytuacji sąd może orzec świadczenie pieniężne? W jakiej sytuacji sąd może orzec o podaniu wyroku do publicznej wiadomości? Na czym polega warunkowe umorzenie postępowania karnego? XVIII

13 Spis treści Codziennik prawny 394. Na czym polega warunkowe zawieszenie wykonania kary? Jakie okoliczności musi uwzględnić sąd orzekając karę? W jakiej sytuacji sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary? Czy oskarżony może mieć wpływ na wysokość kary? Na czym polega ugoda z prokuratorem w kwestii wymiaru kary? Na czym polega dobrowolne poddanie się karze na rozprawie? W jakiej sytuacji następuje wyłączenie odpowiedzialności karnej? Co to jest obrona konieczna? Co to jest stan wyższej konieczności? Czy osoba niepoczytalna lub osoba mająca ograniczoną poczytalność może popełnić przestępstwo? Czy w Polsce można być sądzonym za przestępstwo popełnione za granicą? Omówienie wybranych przestępstw uregulowanych w Kodeksie karnym Jak kodeks opisuje przestępstwo spowodowania wypadku drogowego? Jak kodeks opisuje przestępstwo prowadzenia pojazdu w stanie nietrzeźwości? Jak kodeks opisuje przestępstwo zabójstwa? Jak kodeks opisuje przestępstwo uszkodzenia ciała? Jak kodeks opisuje przestępstwo nieudzielenia pomocy Jak kodeks opisuje przestępstwo udziału w bójce lub pobiciu? Jak kodeks opisuje przestępstwo kradzieży? Jak kodeks opisuje przestępstwo kradzieży z włamaniem? Jak kodeks opisuje przestępstwo rozboju? Jak kodeks opisuje przestępstwo fałszerstwa dokumentów? Jak kodeks opisuje przestępstwo używania nielegalnego oprogramowania komputerowego? Jak kodeks opisuje przestępstwo groźby karalnej? Jak kodeks opisuje przestępstwo zgwałcenia? Jak kodeks opisuje przestępstwo prezentowania treści pornograficznych? Pokrzywdzony Kto to jest pokrzywdzony? Jakie prawa przysługują pokrzywdzonemu w postępowaniu przygotowawczym? Jakie prawa przysługują pokrzywdzonemu w postępowaniu sądowym? Jakie są pozasądowe procedury, z których może skorzystać pokrzywdzony? Czy pokrzywdzony przestępstwem może otrzymać wsparcie finansowe od innych podmiotów niż sprawca przestępstwa? Świadek Kto to jest świadek? Jakie są obowiązki i prawa świadka? Oskarżony Kto to jest oskarżony? Jakie są podstawowe gwarancje procesowe oskarżonego? Jakie inne prawa przysługują oskarżonemu? Jakie są obowiązki oskarżonego? Kto i w jakich okolicznościach może dokonać zatrzymania? Na czym polega tymczasowe aresztowanie? Na czym polega możliwość poręczenia majątkowego lub osobistego? XIX

14 Codziennik prawny Spis treści 433. Na czym polega dozór Policji? Kiedy sąd może orzec o zakazie opuszczania kraju, połączonym z zatrzymaniem paszportu? Jakie są inne środki zapobiegawcze? Jakie są prawa zatrzymanego i tymczasowo aresztowanego? Wykroczenia Co to jest wykroczenie? Na czym polega postępowanie mandatowe? Jak kodeks opisuje wykroczenie zakłócania spokoju i porządku publicznego? Jak kodeks opisuje wykroczenie kąpieli w miejscu zabronionym? Jak kodeks opisuje wykroczenie umieszczania ogłoszeń w miejscu publicznym do tego nieprzeznaczonym? Jak kodeks opisuje wykroczenie podania fałszywych danych osobowych? Jak kodeks opisuje wykroczenie umyślnego uszkodzenia ogłoszenia, afiszu lub plakatu? Jak kodeks opisuje wykroczenie zagrożenia w ruchu lądowym? Jak kodeks opisuje wykroczenie prowadzenia pojazdu po spożyciu alkoholu lub środka odurzającego? Jak kodeks opisuje wykroczenie prowadzenia pojazdu bez dokumentów? W jakiej sytuacji kradzież lub przywłaszczenie prawo kwalifikuje jako wykroczenie? Jak kodeks opisuje wykroczenie publicznego nieprzyzwoitego zachowania? XVII. Testamenty i dziedziczenie Co to jest otwarcie spadku? Co to jest testament? W jaki sposób można własnoręcznie sporządzić testament? Czy testament można sporządzić u notariusza? Co to jest testament allograficzny? W jakich okolicznościach można sporządzić testament szczególny? Jakie postanowienia można zawrzeć w testamencie? Według jakich zasad ustala się porządek dziedziczenia, gdy nie ma testamentu? Co to jest zachowek? Czy można nie przyjąć spadku? W jaki sposób można uniknąć długów spadkowych? Jaka jest różnica między zrzeczeniem się dziedziczenia a odrzuceniem spadku? Czy od odziedziczonego spadku należy zapłacić podatek? RZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH O Rzeczniku Praw Obywatelskich Urząd ombudsmana Początki urzędu Rzecznika w Polsce Status Rzecznika Działalność Rzecznika na wniosek uprawnionego podmiotu Działalność Rzecznika z własnej inicjatywy Działalność Rzecznika w ujęciu statystycznym Dane kontaktowe XX

15 Spis treści Codziennik prawny PYTANIA SZCZEGÓŁOWE Otrzymuję materiały reklamowe, od wydawnictwa X. Przesyłki są imienne, z prawidłowym wskazaniem mojego adresu zamieszkania. Nie udostępniałem nadawcy moich danych (jak je pozyskano?) i nie życzę sobie dalszej korespondencji. Co, zdaniem Rzecznika, powinienem zrobić? Z czego wynika obowiązek noszenia tzw. mundurków przez uczniów? Mój niepełnosprawny syn uczęszcza do szkoły podstawowej. Decyzją dyrektora szkoły nie został dopuszczony do lekcji wychowania fizycznego, mimo że lekarz specjalista wyraźnie na to zezwolił. Czy dyrekcja szkoły może zakazać mojemu synowi uczęszczania na lekcje wychowania fizycznego? Czy nauczyciel może zarekwirować telefon komórkowy ucznia? Jestem osobą niepełnosprawną poruszam się za pomocą wózka inwalidzkiego. Lokal komisji wyborczej w moim okręgu nie jest dostosowany do potrzeb osób niepełnosprawnych. Czy podczas głosowania członkowie komisji mają obowiązek udzielić mi stosownej pomocy? Jakie informacje są informacjami publicznymi? Dlaczego sąd żąda ode mnie podawania adresu pozwanej firmy, skoro go nie znam i nawet nie wiem, gdzie go szukać? Czy Rzecznik Praw Obywatelskich posiada środki prawne pozwalające na przyspieszenie długotrwałego postępowania sądowego? Jakie działania może podjąć strona, jeśli sprawa sądowa prowadzona jest przewlekle? Czy od wyroku nakazującego eksmisję z lokalu przysługuje skarga kasacyjna? Czy Rzecznik Praw Obywatelskich może wnosić kasacje od orzeczeń wydawanych w toku postępowania karnego wykonawczego? Czy od prawomocnego postanowienia sądu o odmowie uchylenia mandatu karnego przysługuje kasacja? Czy podstawą sporządzania kasacji w sprawach karnych mogą być błędy w ustaleniach faktycznych poczynione przez sąd? Zostałem ukarany przez sąd prawomocnym wyrokiem na wniosek Straży Miejskiej za przekroczenie prędkości. Czy można zaskarżyć ten wyrok? Dlaczego nowy, 6-miesięczny termin do zgłoszenia urzędowi skarbowemu nabycia spadku lub darowizny nie może być na wniosek podatnika przywrócony bądź wydłużony? Dlaczego podatek od nieruchomości nie jest uzależniony od wieku, stanu zdrowia czy sytuacji materialnej podatnika? Pracowałam 2 lata na podstawie umowy o pracę na czas określony. Po rozwiązaniu tej umowy pracodawca zaproponował mi świadczenie tej samej pracy na umowę zlecenia. Mam obawy, czy ta propozycja jest dla mnie korzystna. Czym w istocie umowa zlecenia różni się od umowy o pracę w zakresie praw i obowiązków pracowniczych? W czasie zatrudnienia uzyskałam orzeczenie o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności. Czy w związku z tym pracodawca powinien zmienić mi umowę o pracę? Czy jako osobie niepełnosprawnej przysługują mi jakieś dodatkowe świadczenia pracownicze i ulgi w zatrudnieniu? XXI

16 Codziennik prawny Spis treści 18. Jak mogę odzyskać zasądzone prawomocnym wyrokiem sądowym wynagrodzenie za pracę, skoro komornik umorzył w tej sprawie postępowanie egzekucyjne z powodu jego bezskuteczności? W pracy podczas przenoszenia paczek z towarem doznałam urazu kręgosłupa. Czy zdarzenie to może być uznane za wypadek przy pracy? Jaka jest procedura przy ustalaniu wypadku? Decyzją Kierownika Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych zostałem pozbawiony uprawnień kombatanckich z tytułu służby w ORMO w 1947 r. Co, zdaniem Rzecznika, powinienem zrobić w sprawie przywrócenia uprawnień kombatanckich? Posiadam zadłużenie w funduszu alimentacyjnym. Czy mogę ubiegać się o umorzenie tego zadłużenia? Chciałbym poruszyć problem zróżnicowania wysokości emerytur i rent w zależności od daty ich przyznania. Pobieram emeryturę od kilku lat. Mój kolega przeszedł obecnie na emeryturę. Ma taki sam staż pracy oraz wskaźnik wysokości podstawy wymiaru jak ja, lecz świadczenie zdecydowanie wyższe. Czy Rzecznik zakwestionuje przepisy, które pozwalają na takie zróżnicowanie wysokości emerytur? Lekarz orzecznik, a następnie komisja lekarska uznały, że jestem zdolny do pracy, co spowodowało odmowę przyznania przez organ rentowy prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. Co, zdaniem Rzecznika, powinienem zrobić? Posiadam orzeczenie o lekkim stopniu niepełnosprawności. Pomimo tego organ rentowy odmówił mi przyznania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, gdyż lekarz orzecznik uznał, ze jestem zdolna do pracy. Co zdaniem Rzecznika powinienem zrobić? Mam 64 lata, od 3 lat jestem na emeryturze i od tego czasu nie osiągam innych dochodów. Chciałam przeliczyć wysokość emerytury z zastosowaniem nowej kwoty bazowej od zarobków z 20 lat kalendarzowych. Organ rentowy odmówił zastosowania nowej kwoty bazopo przyznaniu emerytury. Co zdaniem Rzecznika należy zrobić? Osiągnąłem wiek emerytalny i chciałbym przejść na emeryturę. Mam 36 lat pracy, jednak najkorzystniejsze zarobki osiągałem w latach Gdy składałem wniosek o emeryturę do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, okazało się, że muszę przedstawić zaświzakład pracy, w którym byłem zatrudniony w latach 70. i 80. już dawno nie istnieje. Gdzie zdaniem Rzecznika mogę uzyskać stosowne zaświadczenia? Dlaczego gwarant odmówił mi zwrotu gotówki, jak tego żądałem w reklamacji, a proponuje tylko naprawę towaru? Dlaczego sprzedawca odmówił uznania mojej reklamacji i nie chce dokonać wymiany towaru na nowy, jeśli do uszkodzenia towaru doszło w okresie gwarancji, ale to nie ja uszkodzenie spowodowałem? Dlaczego dla towaru, który kupiłem, okres gwarancji, podany w karcie gwarancyjnej, wynosi tylko rok, jeśli według przepisów unijnych okres gwarancji musi wynosić co najmniej 2 lata? Dlaczego bank domaga się spłaty kredytu, jaki zaciągnął mój mąż, który zmarł, zanim go spłacił? XXII

17 Spis treści Codziennik prawny 31. Dlaczego za towar kupiony w sklepie na raty mam bankowi płacić znacznie więcej niż jakbym wpłacił w sklepie cenę tego towaru gotówką? Dlaczego bank nadal domaga się ode mnie zapłaty, twierdząc, że nie zapłaciłem należności, chociaż ja mam dokumenty, że zapłaciłem mu pocztą? Czy Rzecznik może interweniować w gminie w sprawie przyznania mieszkania? Czy zarządca budynku może odciąć dostawę wody w przypadku zaległości w opłatach za mieszkanie? Czy zgodne z prawem jest pobieranie przez przedsiębiorstwa ciepłownicze opłat za ciepło (tzn. zamówioną moc cieplną i usługi przesyłowe) w miesiącach letnich, w których dostawa ciepła nie występuje? Mam w mieszkaniu wodomierze. Czy zarządca budynku może obciążyć mnie obowiązkiem zapłaty za dostawę wody w ilości przekraczającej wskazania moich wodomierzy? Czy i ewentualnie na jakich zasadach spółdzielnia mieszkaniowa może żądać udostępnienia lokalu w celu przeprowadzenia prac remontowych w budynku lub w lokalu? Co zrobić, gdy spółdzielnia mieszkaniowa nie realizuje wniosku o przeniesienie na członka własności mieszkania? Sąd w wyroku orzekł o solidarnym obowiązku osób zamieszkujących w lokalu spłaty zadłużenia wobec wynajmującego. Czy wynajmujący może żądać spłaty całości zadłużenia tylko od jednego z najemców? Czy wnuk może wstąpić w stosunek najmu po babci? Jestem od wielu lat najemcą mieszkania komunalnego, które chciałbym wykupić, lecz gmina odmawia. Czy, zdaniem Rzecznika, są jakieś środki prawne, z których można w takiej sytuacji skorzystać, żeby stać się właścicielem wynajmowanego mieszkania? Jakie działania może podjąć właściciel lokalu w sytuacji, gdy gmina zwleka ze wskazaniem lokalu socjalnego osobom uprawnionym do niego z mocy wyroku eksmisyjnego, a właściciel ma ograniczone prawo do swobodnego korzystania z lokalu? W wyroku orzekającym moją eksmisję sąd przyznał mi prawo do lokalu socjalnego. Lokal socjalny wskazany przez gminę nie odpowiada mi. Co robić? Czy Rzecznik może wstrzymać eksmisję? Czy, zdaniem Rzecznika, można zostać wyrzuconym na bruk? Dlaczego muszę tak długo czekać na wyznaczenie terminu egzaminu na prawo jazdy? Czy urząd administracji postąpił właściwie, odmawiając mi rejestracji pojazdu z uwagi na brak stałego miejsca zameldowania? Czy jest jakiś szczególny tryb dochodzenia roszczeń odszkodowawczych w związku ze szkodą spowodowaną ruchem zakładu górniczego? Jakie są uprawnienia Rzecznika, jeśli zainteresowany uważa, że w wyniku umorzenia sprawy lub odmowy wszczęcia postępowania przygotowawczego przez prokuratora doszło do naruszenia jego praw lub wolności? XXIII

18 Codziennik prawny Spis treści 49. Jakie środki prawne przysługują w przypadku popełnienia przestępstwa lub przekroczenia uprawnień lub niedopełnienia obowiązków przez funkcjonariuszy Policji? Jakiej pomocy finansowej może oczekiwać skazany w chwili zwolnienia z zakładu karnego? Czy skazany może domagać się zatrudnienia, gdy jego rodzina jest w trudnej sytuacji materialnej? Czy skazany ma prawo do pracy? Czy skazany może być zmuszany do podjęcia pracy i czy można go ukarać dyscyplinarnie za odmowę jej wykonywania? Czy osoba przychodząca do zakładu karnego na widzenie ze skazanym musi poddać się kontroli osobistej? Czy Rzecznik Praw Obywatelskich może pomóc skazanemu w przetransportowaniu go do zakładu karnego położonego bliżej jego miejsca zamieszkania? Czy w celi mogą przebywać razem osoby palące i niepalące? Czy skazany może zapoznać się ze sporządzoną na jego temat opinią oraz innymi dokumentami zgromadzonymi w jego aktach osobowych? Jak uregulowane są warunki prowadzenia korespondencji prywatnej przez osoby tymczasowo aresztowane oraz udzielania im widzeń? Czy Rzecznik Praw Obywatelskich może interweniować, jeżeli tymczasowo aresztowanemu odmawia się udzielenia zgody na widzenie z osobą najbliższą? Jakie są zasady udzielania świadczeń zdrowotnych osobom pozbawionym wolności? Czy Rzecznik Praw Obywatelskich może podejmować działania w trakcie postępowania przygotowawczego, w celu wzruszenia postanowienia o zastosowaniu tymczasowego aresztu? Czy Rzecznik może w indywidualnej sprawie osoby, uważającej, że jej prawa zostały naruszone, wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego ze skargą konstytucyjną? Dlaczego Rzecznik Praw Obywatelskich zamiast załatwić moją sprawę odsyła mnie z nią do sądu, chociaż napisałem, że nie mam środków finansowych na opłacenie na adwokata? SŁOWNICZEK TERMINÓW PRAWNICZYCH INDEKS RZECZOWY XXIV