EMERYTURA Obowiązkowy Dobrowolny Dobrowolny

Transkrypt

1 ZUS OFE Zabezpieczenie indywidualne Reforma ubezpieczeń społecznych podzieliła społeczeństwo na trzy grupy Grupa 1 Grupa 2 Grupa 3 Ubezpieczenia społeczne I Filar czyli zreformowany ZUS Urodzeni przed 1 stycznia 1949 r. Urodzeni po 31 grudnia 1948 r. a przed 1 stycznia 1969 r. Urodzeni po 31 grudnia 1968 r. Obowiązkowo pozostają w starym systemie. Mają wybór - pozostają w starym systemie lub przystępują do nowego. Obowiązkowo przystępują do nowego systemu. TRZY FILARY NOWEGO SYSTEMU EMERYTALNEGO I FILAR II FILAR III FILAR EMERYTURA Obowiązkowy Dobrowolny Dobrowolny Zreformowany ZUS Otwarte fundusze emerytalne zarządzane przez prywatne instytucje PPE, fundusze inwestycyjne, towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych, zakłady ubezpieczeń Repartycyjny Kapitałowy Kapitałowy Konta indywidualne Gwarancja państwa Konta indywidualne Nadzór państwowy (KNF) Konta indywidualne Nadzór państwowy (KNF) Podstawy funkcjonowania I FILARA Ubezpieczenia społeczne obejmują: ubezpieczenie emerytalne, ubezpieczenia rentowe, ubezpieczenie w razie choroby i macierzyństwa, ubezpieczenie z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Ubezpieczeni Lata w tys. okres poprzedni = ,8 x ,8 100, ,1 97, ,3 98, ,6 104, ,9 98, ,0 98, ,0 99, ,3 99, ,4 100, ,9 102, ,1 101, ,5 105, ,1 102, , ,5 100, ,1 100, ,9 99, ,8 99,4 Liczba ubezpieczonych w latach 1

2 Obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są: pracownikami, z wyłączeniem prokuratorów, osobami wykonującymi pracę nakładczą, członkami rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych, osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz osobami z nimi współpracującymi, posłami i senatorami pobierającymi uposażenie oraz posłami do Parlamentu Europejskiego wybranymi w Rzeczypospolitej Polskiej, osobami pobierającymi stypendium sportowe, pobierającymi stypendium słuchaczami Krajowej Szkoły Administracji Publicznej, osobami wykonującymi odpłatnie pracę, na podstawie skierowania do pracy, w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania, osobami pobierającymi zasiłek dla bezrobotnych lub pobierającymi stypendium w okresie odbywania szkolenia, stażu lub przygotowania zawodowego w miejscu pracy, na które zostały skierowane przez powiatowy urząd pracy, osobami pobierającymi stypendium w okresie odbywania stażu lub przygotowania zawodowego w miejscu pracy, na które zostały skierowane przez inne niż powiatowy urząd pracy podmioty kierujące na staż lub przygotowanie zawodowe, duchownymi, żołnierzami niezawodowymi pełniącymi czynną służbę, z wyłączeniem żołnierzy pełniących służbę wojskową w charakterze kandydata na żołnierza zawodowego oraz żołnierzy pełniących okresową służbę wojskową, osobami odbywającymi służbę zastępczą, funkcjonariuszami Służby Celnej, osobami przebywającymi na urlopach wychowawczych lub pobierającymi zasiłek macierzyński albo zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego, osobami pobierającymi świadczenia socjalne wypłacane w okresie urlopu oraz osobami pobierającymi zasiłek socjalny wypłacany na czas przekwalifikowania zawodowego i poszukiwania nowego zatrudnienia, a także osobami pobierającymi wynagrodzenie przysługujące w okresie korzystania ze świadczenia górniczego albo w okresie korzystania ze stypendium na przekwalifikowanie, wynikające z odrębnych przepisów lub układów zbiorowych pracy, osobami pobierającymi świadczenie szkoleniowe wypłacane po ustaniu zatrudnienia. Prawo do dobrowolnego objęcia ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi przysługuje: małżonkom pracowników skierowanych do pracy w przedstawicielstwach dyplomatycznych, urzędach konsularnych, w stałych przedstawicielstwach przy Organizacji Narodów Zjednoczonych i w innych misjach specjalnych za granicą, w instytutach, ośrodkach informacji i kultury za granicą, osobom, które z powodu sprawowania opieki nad członkiem rodziny spełniającym warunki do przyznania zasiłku pielęgnacyjnego, obywatelom polskim wykonującym pracę za granicą w podmiotach zagranicznych oraz obywatelom polskim wykonującym pracę w podmiotach zagranicznych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli podmioty te nie posiadają w Polsce swojej siedziby ani przedstawicielstwa, studentom oraz uczestnikom studiów doktoranckich, jeżeli nie podlegają ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z innego tytułu, alumnom seminariów duchownych, nowicjuszom, postulantom i juniorystom do ukończenia 25 roku życia, odbywającym na podstawie nieodpłatnych umów cywilnoprawnych staż adaptacyjny wnioskodawcom-obywatelom państwa członkowskiego UE w postępowaniu w sprawie uznania kwalifikacji do wykonywania zawodu regulowanego lub działalności regulowanej w rozumieniu odpowiednio przepisów o zasadach uznawania nabytych w państwach członkowskich Unii Europejskiej kwalifikacji do wykonywania zawodów regulowanych lub przepisów o zasadach uznawania nabytych w państwach członkowskich Unii Europejskiej kwalifikacji do podejmowania lub wykonywania niektórych działalności. Lata Liczba w tys. Rok poprzedni = , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,4 Przeciętna miesięczna liczba osób pobierających świadczenia emerytalnorentowe Struktura świadczeniobiorców wg rodzaju świadczenia (%) 17,4 67,9 14,7 Emerytury Renty Renty rodzinnne Obowiązkowo ubezpieczeniu chorobowemu podlegają: Dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu podlegają na swój wniosek pracownikami, z wyłączeniem prokuratorów, członkami rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych, osobami odbywającymi służbę zastępczą. osoby wykonujące pracę nakładczą, osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, osoby prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz osoby z nimi współpracujące, osoby wykonujące odpłatnie pracę, na podstawie skierowania do pracy, w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania, duchowni. 2

3 Obowiązkowo ubezpieczeniu wypadkowemu podlegają osoby podlegające ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z WYJĄTKIEM: bezrobotnych pobierających zasiłek dla bezrobotnych, osób wykonujących pracę nakładczą, żołnierzy niezawodowych pełniących czynną służbę, z wyłączeniem żołnierzy pełniących służbę wojskową w charakterze kandydata na żołnierza zawodowego oraz żołnierzy pełniących okresową służbę wojskową, osób przebywających na urlopach wychowawczych lub pobierającymi zasiłek macierzyński albo zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego, osób przebywających świadczenia socjalne wypłacane w okresie urlopu oraz osób przebywających zasiłek socjalny wypłacany na czas przekwalifikowania zawodowego i poszukiwania nowego zatrudnienia, a także osób przebywających wynagrodzenie przysługujące w okresie korzystania ze świadczenia górniczego albo w okresie korzystania ze stypendium na przekwalifikowanie, wynikające z odrębnych przepisów lub układów zbiorowych pracy, osób przebywających świadczenie szkoleniowe wypłacane po ustaniu zatrudnienia osób wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia jeżeli wykonują pracę poza siedzibą lub miejscem prowadzenia działalności zleceniodawcy. Obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu podlegają osoby fizyczne w następujących okresach: pracownicy - od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia ustania tego stosunku, osoby wykonujące pracę nakładczą oraz zleceniobiorcy - od dnia oznaczonego w umowie jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania do dnia rozwiązania lub wygaśnięcia tej umowy, członkowie spółdzielni - od dnia rozpoczęcia wykonywania pracy na rzecz spółdzielni do dnia zakończenia jej wykonywania, osoby prowadzące działalność pozarolniczą - od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania wykonywania tej działalności, osoby współpracujące - od dnia rozpoczęcia współpracy przy prowadzeniu pozarolniczej działalności lub wykonywaniu umowy agencyjnej albo umowy zlecenia do dnia zakończenia tej współpracy, posłowie i senatorowie - od dnia nabycia prawa do uposażenia do dnia utraty tego prawa, stypendyści sportowi - od dnia spełnienia warunków, do dnia zaprzestania spełniania tych warunków, osoby wykonujące odpłatnie pracę, na podstawie skierowania do pracy, w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania - od dnia rozpoczęcia wykonywania pracy do dnia zakończenia wykonywania tej pracy, bezrobotni - od dnia nabycia prawa do zasiłku lub stypendium do dnia utraty prawa do nich, duchowni - od dnia przyjęcia do stanu duchownego do dnia wystąpienia z tego stanu, a w przypadku alumnów seminariów duchownych, nowicjuszów, postulantów i juniorystów od dnia ukończenia 25 lat, żołnierze niezawodowi w służbie czynnej oraz osoby odbywające służbę zastępczą - od dnia powołania lub skierowania do tej służby do dnia zwolnienia z tej służby, funkcjonariuszami Służby Celnej od dnia nawiązania stosunku służby do dnia zwolnienia ze służby, osoby pozostające na urlopach wychowawczych lub pobierające zasiłek macierzyński albo zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego - od dnia spełnienia warunków, do dnia zaprzestania spełniania tych warunków, osobami pobierającymi świadczenia socjalne wypłacane od dnia nabycia prawa do świadczenia do dnia utraty tego prawa, pobierający stypendium słuchacze Krajowej Szkoły Administracji Publicznej od dnia uzyskania statusu słuchacza do dnia utraty tego statusu, osobami pobierającymi świadczenie szkoleniowe wypłacane po ustaniu zatrudnienia od dnia nabycia prawa do świadczenia szkoleniowego do dnia utraty tego prawa. Wysokości składek Wysokości składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe wyrażone są w formie stopy procentowej, jednakowej dla wszystkich ubezpieczonych. Stopa procentowa składek na ubezpieczenie wypadkowe jest zróżnicowana dla poszczególnych płatników składek i ustalana w zależności od poziomu zagrożeń zawodowych i skutków tych zagrożeń. Składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, wypadkowe oraz chorobowe za ubezpieczonych, obliczają, rozliczają i przekazują co miesiąc do ZUS w całości płatnicy składek. Płatnicy składek obliczają części składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz chorobowe finansowane przez ubezpieczonych i po potrąceniu ich ze środków ubezpieczonych przekazują do ZUS. Osoby prowadzące pozarolniczą działalność same obliczają i przekazują składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe co miesiąc do ZUS. Wysokość składek: ubezpieczenie emerytalne 19,52 % ubezpieczenia rentowe - 8 % ubezpieczenie chorobowe 2,45 % ubezpieczenie wypadkowe od r. od 0,67% do 3,86% (od 0,4-8,12 %). Składka na Fundusz Pracy od 1 stycznia 1999 r. wynosi 2,45% podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Składka na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych 0d 1 stycznia 2006 r. wynosi 0,1 % podstawy wymiaru. Składka na ubezpieczenie zdrowotne od 1 stycznia 2007 r. wynosi 9 % podstawy wymiaru. Kwota rocznego ograniczenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w 2014 r zł. OBCIĄŻENIE SKŁADKĄ NA UBEZPIECZENIA SPOŁECZNE EMERYTALNE Pracownik Pracodawca 50 % 50 % Pracownik RENTOWE Pracodawca 18,75 % 81,25 % płacący składki 13,12-16,05% ZUS Nowy system emerytalny 19,52 % 2,92 % 4,38 % ubezpieczenia emerytalne pozostałe ubezpieczenia społeczne ZUS - bis CHOROBOWE Pracownik WYPADKOWE Pracodawca świadczeniobiorcy 100 % 100 % 12,22 % emeryci 3

4 Nowy system emerytalny przepływ składki emerytalnej Płacący składki emeryci 19,52 % 12,22 % ZUS 7,3 % 60,0 % Budżet państwa Źródło: Rzeczpospolita Fundusz Ubezpieczeń Społecznych Fundusz Ubezpieczeń Społecznych jest państwowym funduszem celowym, powołanym w celu realizacji zadań z zakresu ubezpieczeń społecznych. Dysponentem FUS jest ZUS. Przychody FUS pochodzą: ze składek na ubezpieczenia społeczne, nie podlegających przekazaniu na rzecz otwartych funduszy emerytalnych, z wpłat z budżetu państwa oraz z innych instytucji, przekazanych na świadczenia, których wypłatę zlecono Zakładowi, z wyjątkiem świadczeń finansowanych z odrębnych rozdziałów budżetowych oraz wpłat z instytucji zagranicznych, z oprocentowania rachunków bankowych FUS, z lokat dokonywanych w jednostki uczestnictwa funduszy rynku pieniężnego, z odsetek od nieterminowo regulowanych zobowiązań wobec FUS, ze zwrotu nienależnie pobranych świadczeń, wraz z odsetkami, z dodatkowej opłaty i z opłaty prolongacyjnej, z dotacji z budżetu państwa, ze środków FRD, z innych tytułów. Ze środków zgromadzonych w FUS finansowane są: wypłaty świadczeń z ubezpieczenia emerytalnego, rentowego, chorobowego oraz wypadkowego, wydatki na prewencję rentową, spłaty kredytów i pożyczek wraz z odsetkami, zaciąganych w celu wypłaty świadczeń z FUS, odsetki za nieterminowe wypłaty świadczeń, należności dla płatników składek, odpisy stanowiące przychody Zakładu. W ramach FUS wyodrębnia się fundusze: Wpływy ze składek i należności pochodnych na FUS w mln. PLN Ogółem 74032, , , , , , , , , ,0 emerytalny, z którego finansowane są wypłaty emerytur, rentowy, z którego finansowane są wypłaty rent z tytułu niezdolności do pracy, rent szkoleniowych, rent rodzinnych, dodatków do rent rodzinnych dla sierot zupełnych, dodatków pielęgnacyjnych, zasiłków pogrzebowych oraz świadczenia zlecone Zakładowi do wypłaty podlegające finansowaniu z budżetu państwa, a także wydatki na prewencję rentową, chorobowy, z którego finansowane są świadczenia określone w odrębnych przepisach, wypadkowy, z którego finansowane są świadczenia określone w odrębnych przepisach, a także koszty prewencji wypadkowej określone w odrębnych przepisach, rezerwowe dla: a) ubezpieczeń rentowych oraz chorobowego, b) ubezpieczenia wypadkowego. Pozaskładkowe dochody FUS w mln. PLN Wyszczególnienie Ogółem w tym: , , , , , , , , , , ,2 Dotacja z budżetu państwa a) Dotacja uzupełniająca z budżetu państwa w tym: - z tytułu przekazania środków do OFE 3 440,6 3511,3 3612, , , , , , , , , , , , ,3 - Pozostałe dochody b) 96, , , , , , , , ,5 295,7 244,8 W tym: refundacja z tytułu przekazania składek do OFE , , , , , , ,8 8180, ,5 Środdki FRD 7500,0 4000,0 2887,0 2500,0 a) Dotacja na wydatki związane z wypłatą świadczeń inwalidów wojennych i wojskowych oraz kombatantów, a także innych świadczeń pozaubezpieczeniowych. b) Np. zwroty nienależnie pobranych świadczeń, dobrowolne wpłaty na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych z tytułu osiągania dochodu z pracy przez emeryta bądź rencistę. 4

5 Pozostałe dochody Np. zwroty nienależnie pobranych świadczeń, dobrowolne wpłaty na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych z tytułu osiągania dochodu z pracy przez emeryta bądź rencistę. Wydatki FUS Wydatki na świadczenia pieniężne z FUS według funduszy wyodrębnionych w ramach FUS w % PKB Wyszczególnienie Ogółem FUS z tego: 12,4 12,3 11,6 11,0 11,1 10,1 10,4 11,0 11,1 10,7 10,7 11,0 z fund. Emerytalnego 6,4 6,5 6,6 6,2 6,6 6,3 6,6 7,1 7,2 7,0 7,0 7,1 z fund. Rentowego 4,9 4,7 4,2 3,8 3,6 2,9 2,8 2,8 2,8 2,7 2,6 2,7 z fund. Chorobowego 0,6 0,6 0,5 0,5 0,5 0,5 0,6 0,7 0,7 0,7 0,8 0,9 z fund. wypadkowego 0,5 0,5 0,5 0,4 0,4 0,4 0,4 0,4 0,4 0,3 0,3 0,3 Wyszczegól nienie Ogółem FUS z tego: z fund. Emerytalnego z fund. Rentowego z fund. Chorobowego z fund. wypadkowego Wypłaty świadczeń pieniężnych wg funduszy w ramach FUS , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,9 4748,9 4949,8 5164,5 5825,8 7349,3 9822, , , , ,9 4209,1 4165,6 4351,7 4374,6 4718,4 4951,1 5070,8 5123,1 5203,5 5238,2 Wydatki z FUS do pokrycia ze składek a wpływy ze składek Lata Wydatki FUS Wpływy ze składek i należności pochodnych Wskaźnik pokrycia wydatków dochodami ze składek w mld zł w mld zł w % ,1 62,8 89, ,1 64,1 83, ,4 65,6 79, ,5 69,9 75, ,4 68,2 71, ,6 70,3 71, ,1 74,0 71, ,5 78,2 72, ,7 81,3 70, ,1 89,4 73, ,4 82,7 61, ,2 86,5 57, ,6 89,4 55, ,4 102,5 61, ,6 121,1 69, ,5 122,9 67,0 5

6 200 Wydatki z FUS do pokrycia ze składek a wpływy ze składek Struktura według wieku osób pobierających emerytury: Wydatki FUS Wpływy ze składek Struktura według wieku osób pobierających renty z tytułu niezdolności do pracy: Struktura według wieku osób pobierających renty rodzinne: Liczba świadczeniobiorców, którym przyznano emeryturę lub rentę w latach (w tys.) Wiek przejścia na emeryturę w latach Wyszczególnienie Ogółem w tym osoby, 326,3 247,2 244,8 254, ,9 312,5 425,5 331,4 181,0 190,7 211,3 193,6 którym przyznano: emeryturę 119,8 93,7 108,5 122,0 143,2 103,9 103,9 215,4 340,5 243,0 92,3 102,5 120,1 104,4 rentę z tytułu niezdolności do 154,9 85,9 71,2 67,5 59,7 52,4 50,2 50,1 45,6 48,1 49,7 47,6 50,3 52,2 pracy rentę rodzinną 51,6 67,6 65,1 64,5 72,1 67,7 67,8 47,0 39,4 40,3 39,0 40,4 40,9 37,0 Dynamika (w %) Wyszczególnienie Ogółem w tym osoby, którym 89,3 99,0 103,9 108,1 81,5 99,1 140,8 136,2 77,9 54,6 105,36 110,8 91,6 przyznano: emeryturę 82,2 115,8 112,4 117,4 72,6 100,0 207,3 158,1 71,4 38,0 111,05 117,2 86,9 Wyszczególnienie Kobiety ,8 56,2 57, ,5 59,5 59,3 Mężczyźni 58,4 57,9 59,7 61, ,2 60,1 60,2 59,7 Ogółem 56,8 56,6 57, ,3 59,6 59,8 59,9 59, Kobiety Mężczyźni Ogółem rentę z tytułu 91,1 82,9 94,8 88,4 87,8 95,8 99, ,5 103,3 95,77 105,7 103,8 niezdolności do pracy rentę rodzinną 100,4 96,3 99,1 111,8 93,9 100,1 69,3 83,8 102,3 96,8 103,59 101,2 90,

7 Średni staż pracy przed przejściem na emeryturę (w latach) Wyszczególnienie Kobiety 33,4 33,1 33,3 32,9 34,8 34,9 33,0 32,3 36,4 Mężczyźni 36,4 36,4 38,7 40,6 38,9 35,5 37,4 36,9 32,8 Ogółem 34,3 34,2 35,1 37,4 36,6 35,3 34,9 34,3 33,7 42 Struktura wg wieku osób, którym przyznano renty z tytułu niezdolności do pracy : Kobiety Mężczyźni Ogółem Struktura wg wieku osób uprawnionych do renty rodzinnej: Fundusz Rezerwy Demograficznej Tworzy się go dla ubezpieczeń emerytalnych ze środków pozostających w dniu 31 grudnia każdego roku na rachunku funduszu emerytalnego, pomniejszonych o kwotę niezbędną na zapewnienie wypłat świadczeń przypadających na pierwszy miesiąc kolejnego roku. FRD zasilany jest także: 0,1% podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne, począwszy od 2004 r. część składki, ulega rocznie podwyższeniu o 0,05% podstawy wymiaru ze środków z prywatyzacji mienia Skarbu Państwa, na podstawie odrębnych przepisów, z przychodów od środków ulokowanych przez FRD, z odsetek uzyskanych z lokat na rachunkach prowadzonych przez Zakład, a nie stanowiących przychodów FUS i Zakładu, z innych źródeł. 7

8 Przeciętna wysokość świadczenia emerytalnorentowego FUS według rodzaju świadczenia Wyszczególnienie Ogółem 934, , , , , , , , , , , ,52 Emerytury 1058, , , , , , , , , , , ,39 Renty z tytułu niezdolności do pracy 777,53 857,27 875,43 901,93 989, , , , , , , ,65 Renty rodzinne 912, , , , , , , , , , , ,68 w relacji do przeciętnego wynagrodzenia Wyszczególnienie Ogółem 54,5 57,5 57,6 57,0 59,0 55,0 53,2 54,9 56,3 56,1 57,1 58,1 Emerytury 61,8 65,0 65,0 63,6 63,6 59,2 57,1 58,8 60,2 59,9 60,8 61,7 Renty z tytułu niezdolności do pracy 45,4 46,9 46,0 45,6 48,0 44,5 42,5 43,6 44,7 44,5 45,7 46,6 Renty rodzinne 53,2 55,3 55,0 54,4 56,3 52,3 50,1 51,2 52,3 51,9 52,9 53,8 8