Stosunki polsko-izraelskie ( ) Wybór dokumentów, oprac. S. Rudnicki, M. Silbe, Warszawa 2009, ss. 740, ISBN

Transkrypt

1 Stosunki polsko-izraelskie ( ) Wybór dokumentów, oprac. S. Rudnicki, M. Silbe, Warszawa 2009, ss. 740, ISBN Publikacja jest wydawnictwem źródłowym zawierającym ponad 400 dokumentów, dotyczących stosunków pomiędzy Polską a Izraelem. Państwo Izrael powstało w roku 1948, ale już pod koniec II wojny światowej Agencja Żydowska w Palestynie i polscy komuniści utrzymywali ożywione relacje i podejmowali wspólne działania. Dlatego najstarsze, opublikowane w tej książce dokumenty, pochodzą z 1945 roku. Cezurę końcową stanowi rok 1967, kiedy to po wojnie sześciodniowej Polska zerwała stosunki dyplomatyczne z Izraelem. Publikacja jest rezultatem umowy o współpracy kulturalnej, oświatowej i naukowej między rządami Rzeczypospolitej Polskiej i Państwa Izrael. Przygotowana została przez wspólnie pracujące zespoły z Polski i Izraela. Zamieszczone materiały dokumentują, m.in., stanowisko komunistycznej Polski wobec powstania państwa Izrael. Odnajdziemy tu cenne źródła do dziejów powojennej emigracji żydowskiej i dokumenty dotyczące organizacji żydowskich działających na ziemiach polskich po II wojnie światowej. Nie zabrakło materiałów na temat pomocy wojskowej dla Izraela, relacji gospodarczych, kulturalno-naukowych, a także stosunku władz komunistycznych do ruchu syjonistycznego. Autorzy starali się wybrać dokumenty najistotniejsze i najlepiej ilustrujące stosunki pomiędzy oboma krajami, największy akcent kładąc na kwestie polityczne, gospodarcze oraz kulturalne. Opublikowane materiały pochodzą, przede wszystkim, z archiwów ministerstw spraw zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej i Izraela, ale odnajdziemy tu także dokumenty przechowywane w: Centralnym Archiwum Syjonizmu, Archiwum Hagany, Archiwum Ha-Szomer-Ha-Cair, Archiwum Akt Nowych i pochodzące z zasobu Instytutu Pamięci Narodowej Publikacja otrzymała nominację do Nagrody Historycznej Polityki Cena: 170 zł Sprzedaż publikacji prowadzi Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych. KONTAKT 1 / 6

2 1948 maj 16. Depesza ministra spraw zagranicznych M. Szertoka (Jerc al do ministra spraw zagranicznych Z. Modzelewskiego (Warszawa) o notyfikacji powstania Państwa Izraela Tłumaczenie depeszy Przyjętej: 17 maja godz Minister Spraw zagranicznych Warszawa. Mam zaszczyt poinformować Pana i będę wdzięczny, jeśli Pan zechce przekazać to Swojemu Rządowi, że Rada Narodowa Państwa żydowskiego składająca się z członków wybranych przez reprezentacyjne żydowskie organizacje w Palestynie, na swoim uroczystym zebraniu w dniu 14 maja, opierając się na rezolucji Generalnego Zgromadzenia Narodów Zjednoczonych z dnia 29 listopada 1947 r. oraz z uwagi na zakończenie brytyjskiego mandatu, proklamowała ustanowienie żydowskiego Państwa pod mianem Państwo Izrael. Rada postanowiła, że przed utworzeniem należycie wybranych organów Rządu zgodnie z konstytucją którą uchwali Konstytuanta. ale nie później niż 1-go października, jak to się przewiduje, w rezolucji, będzie działała jako prowizoryczna Rada Państwa, a jej organem wykonawczym będzie Prowizoryczny Rząd. Rada proklamowała, że Państwo Izrael będzie otwarte dla emigracji żydowskiej ze 5zstkich państw rozproszenia, będzie popierał rozwój kraju dla dobra wszystkich mieszkańców będzie się opierało na zasadach wolności, sprawiedliwości i pokoju, będzie popierało pełną socjalną i polityczną równość wszystkich obywateli bez różnicy rasy, wierzenia i płci, zagwarantuje w pełni wolność sumienia, religii, wychowania, kultury i języka, Zabezpieczy świętość i nietykalność miejsc świętych wszystkich religii i będzie hołdowało zasadom Karty Zjednoczonych Narodów. Rada wyraziła gotowość współpracy z organami Narodów Zjednoczonych w wykonaniu rezolucji Zgromadzenia i do poczynienia kroków dla doprowadzenia jedności gospodarczej całej Palestyny. W imieniu Tymczasowego Rządu pozwalam sobie prosić, by Rząd Rzeczypospolitej Polskiej zechciał udzielić oficjalnego uznania, dla Państwa Izrael i dla jego Prowizorycznego Rządu. 2 / 6

3 Pozwalam sobie wyrazić nadzieję, że to uznanie będzie wkrótce udzielone j pewny, że scementuje ono więzy przyjaźni między Polskim Narodem i Żydowskim Narodem Palestyny i otworzy erę owocnej współpracy między Polską i Państwem Izrael. Korzystam z tej okazji, by wyrazić uznanie w imieniu Prowizorycznego Rząd Izraela Rzeczypospolitej Polskiej za konsekwentne poparcie udzielone przez Rząd i Jego Delegatów do Narodów Zjednoczonych sprawie Państwa Żydowskiego w Palestynie i za wybitny wkład w wytworzeniu w szerokich [kręgach] międzynarodowych zrozumienia i sympatii dla tragedii europejskiego żydostwa w wyniku masakr hitlerowskich i wkład dla pomocy ocalałych przez ich osiedlenie w żydowskiej siedzibie narodowej. W imieniu Tymczasowego Rządu Moshe Shertok - minister spraw zagranicznycj AMSZ z-6 w-97 t czerwiec 12 Fragment wystąpienia W. Gomułki na spotkaniu Sekretariatu KC z pierwszymi sekretarzami KW i kierownikami wydziałów KC PZPR (Warszawa) na temat sytuacji na Bliskim Wschodzie O sytuacji na Bliskim Wschodzie (Na podstawie wystąpienia tow. Gomułki na spotkaniu Sekretariatu KC z I sekretarzami KW i kierownikami w[ydzia]łów KC w dn. 12 czerwca 1967 r. ) Agresja Izraela nie osiągnęła głównego celu, jakim było obalenie Nasera i lewicowego rządu w Syrii. Jak bardzo agresorowi izraelskiemu zależało na obaleniu reżimu syryjskiego, świadczy fakt, że rozpoczął on ofensywę na Damaszek już po rezolucji Rady Bezpieczeństwa o przerwaniu ognia, której Izrael werbalnie się podporządkował. 3 / 6

4 Główny atak wojsk izraelskich przeciw Syrii rozpoczął się wówczas, gdy już się zdawało, iż działania wojenne zostały zakończone. Tym samym rząd Izraela dowiódł, że depcze zalecenia światowej organizacji, że pozorując podporządkowanie się jej decyzjom gra na zwłokę i umyślnie przeciąga konflikt, zmierzając do obalenia postępowych rządów ZRA i Syrii oraz otwarcia bram dla neokolonializmu na Arabskim Wschodzie. Mimo swych sukcesów wojskowych Izrael odniósł pyrrusowe zwycięstwo z punktu widzenia dalszych swych stosunków z sąsiadami arabskimi. Wojna ta, jak i poprzednie agresje, spotęguje jeszcze nienawiść i wrogość Arabów do Izraela. Jaką perspektywę szykuje sobie ten mały dwumilionowy kraj, jeśli podburza przeciwko sobie stałe otaczające go morze ludności arabskiej? Nienawiść do Izraela będzie łączyła wszystkie tendencje polityczne w krajach arabskich. Pokazało się to już we wzroście solidarności arabskiej w okresie obecnej agresji. Nawet gdyby w krajach sąsiadujących z Izraelem doszły do władzy najbardziej reakcyjne, prozachodnie, nacjonalistyczne reżimy arabskie, będą one rozpalać wrogość do Izraela i żądzę odwetu. Izrael mogą uratować tylko postępowe reżimy w krajach arabskich, które będą w stanie rozwiązać w sposób trwały i pokojowy współżycie społeczności arabskiej i żydowskiej. Tymczasem koła rządzące Izraela prowadzą akurat odwrotna, samobójczą z punktu widzenia przyszłości politykę. Związały się one z najbardziej agresywnymi silami imperializmu. z interesami monopoli naftowych, w walce przeciwko sprawiedliwym, postępowym dążeniom narodów arabskich do suwerenności i niezawisłości. Pogłębia to stałe wrogość świata arabskiego i uniemożliwia znalezienie pokojowej perspektywy stosunków izraelsko-arabskich. Przywódcy Izraela brną dalej w niebezpiecznym kierunku. Izraelski minister obrony gen. Dajan:. 11 czerwca oświadczył, że Izrael nie odda Zjednoczonej Republice Arabskiej strefy Gazy, Jordanii zaś nie zwróci rejonów położonych na zachód od rzeki Jordan; Izrael rości pretensje do całej Jerozolimy; że Izrael wypędzi ludność arabską zamieszkałą na okupowanych terenach. Wraz z tą próba narzucenia dyktatu państwom arabskim - każdemu z oddzielna - Dajan odrzucił udział ONZ w rozwiązywaniu spraw Bliside go Wschodu. Zaborczą formułę Dajana podjął premier Izraela Eszkol oraz inni cywilni przedstawiciele rządu Izraela. Występując 12 czerwca w parlamencie, Eszkol oznajmił: Izrael nie zgodzi się, na przywrócenie sytuacji, jaka istniała przed wybuchem wojny Mamy prawo do ustalenia naszych żywotnych interesów i do tego, w jaki sposób należ je zabezpieczyć. Uzurpując sobie prawo zabezpieczenia drogą agresji i prób zaboru, rząd Izraela sieje ziarno nienawiści wśród swoich sąsiadów i na dalszą metę, w samobójczy sposób godzi w podstawy bytu samego państwa izraelskiego. Zacietrzewienie przywódców izraelskich doszło do takiego stopnia, że zaczynają oni stroić się w laury hitlerowskich ludobójców Odnotowaliśmy oburzającą wypowiedź radia izraelskiego, podaną przez Koelnischer Rundschau : Przez dziesięciolecia będzie sic, w szkołach wojennych całego świata sławić operacje lotnicze Izraela jako najlepszy przykład sztuki wojennej, mogący się równać tylko z decydującym sukcesem niemieckiej Luftwaffe w czasie ataku na Polskę w 1939 r.. W prasie światowej ukazały sic liczne zdjęcia, do których pozowali izraelscy żołnierze z automatami w rękach oraz leżący lub klęczący na ziemi Arabowie. Zdjęcia te przypominały jako żywo sceny z żołnierzami SS z czasów wojny hitlerowskiej. Przypomniały 4 / 6

5 je również opowiadania trzech polskich techników-górników, którzy zostali zagarnięci przez wojska izraelskie na półwyspie synajskim, i którzy naocznie oglądali, jak brutalnie żołnierze Izraelscy traktowali ludność arabską. Ostatnio pojawiły się nawet głosy, że Izrael winien dążyć do posiadania broni atomowej. Wszystkie te fakty okrywają hańba ich autorów, którzy widocznie zapomnieli, jaka zagładę zgotowali hitlerowcy narodowi żydowskiemu. Zapomnieli ponadto również, jaki los spotkał w końcu hitlerowskich najeźdźców. Państwa socjalistyczne udzielają krajom arabskim pełnego wsparcia w ich walce przeciwko imperializmowi, wyrazem solidarności naszych krajów było spotkanie ZSRR i europejskich krajów socjalistycznych w Moskwie, w dn. 9 czerwca, oraz oświadczenie przyjęte przez siedem krajów uczestniczących w tym spotkaniu. Narada została zwołana z inicjatywy tow. Ulbrichta. Polska zaproponowała udział Jugosławii. Na naradzie tow. Breżniew złożył informację o przebiegu wydarzeń na Bliskim Wschodzie. Jak wynikało z tej informacji; - Związek Radziecki udzielił dotychczas wielkiej pomocy wojskowej ZRA i innym krajom arabskim, przekazując różne uzbrojenie i nowoczesny sprzęt wartości przeszło 2 mld rubli, zgodnie z życzeniami strony arabskiej. - Naser nie konsultował wszystkich swoich posunięć ze Związkiemi Radzieckim (np. wycofania wojsk ONZ) zamknięcia cieśniny Tiran i innych). - Związek Radziecki odradzał Naserowi angażowanie się w konflikt zbrojny. - Związek Radziecki zarówno przed konfliktem, jak i w czasie konfliktu udzielał stronie arabskiej pomocy politycznej i dyplomatycznej w takiej formie, w jakiej ZRA i inne kraje arabskie tego żądały. (Np. Związek Radziecki zgodził się na rezolucję Rady Bezpieczeństwa bez warunku wycofania wojska na pozycje wyjściowe na skutek pilnej depeszy Nasera w nocy z 6 na 7 czerwca, w której prosił o natychmiastowe doprowadzenie do przerwania ognia, gdyż w przeciwnym razie wojskom egipskim grozi w ciągu kilku godzin katastrofa). Dziś pojawiają się glosy w krajach arabskich, oskarżające Zw[iązek] Radziecki o niedostateczne poparcie i kapitulacje. Zw[iazekj Radziecki nie może jednak publicznie przedstawić całości sprawy, aby nie dezawuować Nasera. Wszystkie kraje socjalistyczne uczestniczące w naradzie moskiewskiej, z wyjątkiem Rumunii, przyjęły oświadczenie, które odegrało duża rolę, jako akt politycznego poparcia dla krajów arabskich, a przede wszystkim dla Nasera, i które w decydujący sposób przyczyniło się do zatrzymania agresji Izraela na Syrię. Rumuni nie podpisali oświadczenia, gdyż nie godzili się z oceną, że Izrael jest agresorem. Rumuni wyłamali się również ze wspólnego frontu wszystkich krajów socjalistycznych, które zerwały stosunki dyplomatyczne z Izraelem. AAN PZPR 237/V / 6

6 6 / 6