Nowelistyka epoki pozytywizmu - "Gloria victis" Orzeszkowej i "Mendel Gdański" Konopnickiej

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Nowelistyka epoki pozytywizmu - "Gloria victis" Orzeszkowej i "Mendel Gdański" Konopnickiej"

Tomasz Antczak
7 lat temu
Przeglądów:

Nowelistyka epoki pozytywizmu - "Gloria victis" Orzeszkowej i "Mendel Gdański" Konopnickiej POZYTYWIAZM: za datę początkową pozytywizmu w polskich realiach politycznych uznajemy najczęściej rok 1864,

1 Nowelistyka epoki pozytywizmu - "Gloria victis" Orzeszkowej i "Mendel Gdański" Konopnickiej POZYTYWIAZM: za datę początkową pozytywizmu w polskich realiach politycznych uznajemy najczęściej rok 1864, czyli czas po klęsce powstania styczniowego; główne hasła programowe epoki to: praca organiczna, praca u podstaw, asymilacja Żydów, emancypacja kobiet; były one ściśle związane z konkretnymi wymogami czasów NOWELA POZYTYWISTYCZNA - te hasła programowe miała za zadanie upubliczniać, przedstawiać literatura, co oznaczało, że - filmy edukacyjne on-line Strona 1/13

2 miała ona utylitarny, czyli użyteczny charakter; takim użytecznym gatunkiem była szczególnie nowela pozytywistyczna, czyli krótki utwór narracyjny o skondensowanej i wyraziście zarysowanej akcji; utwór, w którym autor skupiał się na głównym wątku akcji, ograniczał też ilość postaci drugoplanowych; ze względu na taką zwięzłość w noweli łatwo było przekazywać określone, społecznie użyteczne tezy; nowela w takiej formie mogła łatwo stać się narzędziem manipulacji lub propagandy; twórcy doskonale - filmy edukacyjne on-line Strona 2/13

3 zdawali sobie z tego sprawę i czasem, aby wyrazić swój dystans stosowali ironię wobec opisywanej rzeczywistości lub postaci MENDEL GDAŃSKI MARII KONOPNICKIEJ: ważną rolą pisarzy nowelistów była walka ze stereotypami, czyli społecznymi i dość powszechnymi wyobrażeniami na różne tematy; z takimi stereotypami walczyć chciała Maria Konopnicka; Mendel Gdański - starszy człowiek, który całe praktycznie życie mieszkał i pracował w Polsce został ukazany przez Konopnicką jako ofiara ludzkiej głupoty i nienawiści; Konopnicka prezentuje czytelnikowi Mendla i jego rodzinę córkę i wnuczka; pokazuje, że bohater jest - filmy edukacyjne on-line Strona 3/13

4 człowiekiem uczciwym i skromnym, lubianym i szanowanym przez sąsiadów, także przez proboszcza: W tej chwili przechodził tamtędy stary proboszcz, a spojrzawszy przelotnie w okno i widząc modlącego się Żyda, który z takim jękiem wołał po swojemu do Boga, uchylił kapelusza. Scena była niema, ale nad wyraz wymowna. mechanizm nienawiści do INNEGO został już uruchomiony; Konopnicka kreuje bohaterów na zasadzie opozycji, przeciwstawienia; dialog między Żydem a zegarmistrzem, który, w przeciwieństwie do tytułowego bohatera nie budzi sympatii - filmy edukacyjne on-line Strona 4/13

5 czytelnika; jego zachowanie jest grubiańskie, agresywne; dzięki temu autorka osiągnęła efekt kontrastu: Mendel mówi mądrze, w sposób wywarzony, identyfikuje się z Polską i polskością, twierdzi, że na karę zasługuje każdy człowiek, który postępuje źle, nieuczciwie: - Nu, za co oni mają wszystkich Żydów bić? - A za cóż by? odrzucił swobodnie zegarmistrz. Za to, że Żydy!; autorka celowo stylizowała jego wypowiedzi na język charakterystyczny dla ludności żydowskiej; autorka dobremu Żydowi - filmy edukacyjne on-line Strona 5/13

6 przeciwstawia pełen złości i nienawiści tłum, który nie powstrzyma się nawet przed szykanowaniem i krzywdzeniem Kuby wnuczka głównego bohatera; dzięki takiemu sposobowi kreacji Maria Konopnicka przedstawiła nie tylko wiarygodną i budzącą sympatię czytelnika postać, ale też wskazała na problem braku tolerancji, niewiedzy, jako głównych przyczyn antysemityzmu GLORIA VICTIS ELIZY ORZESZKOWEJ: nowela Mendel Gdański jest typową utylitarną nowelą pozytywistyczną; utwór Gloria victis powstał w roku 1907 i wszedł w skład tomu pod tym samym tytułem; gloria victis - chwała zwyciężonym; Gloria victis jest - filmy edukacyjne on-line Strona 6/13

7 zmodyfikowaną wersją klasycznej noweli; swoista kompozycja; pisarka posłużyła się konstrukcją podwójnej treści; pierwszy plan stanowi rozmowa lasu z wiatrem; czytelnik musi dostrzec baśniową stylizację, bowiem elementy przyrody opowiadają o epizodzie powstańczym, którego były świadkami; zadaniem tej stylizacji jest sakralizacja, uwznioślenie walczących bohatersko powstańców; drugi plan noweli stanowi opowieść lasu; drzewa, brzozy mówią o trójce głównych bohaterów, oddziale - filmy edukacyjne on-line Strona 7/13

8 powstańczym i wodzu powstania Trauguttcie; opowieść o dowódcy też ma szczególny charakter, jego odwaga i działania zostały wręcz hiperbolizowane, ukazany jest jako doskonały rycerz, pełen odwagi i poświęcenia; autorka użyła też stylizacji biblijnej, konkretnie w jednym z opisów nawiązała do Apokalipsy św. Jana: Dowódca czarnowłosy, do Archanioła z mieczem płomiennym podobny. drzewa widziały także bitwę, jej klęskę i śmierć obu młodych bohaterów i o tych wydarzeniach powiadamiają czytelnika; dawanie do - filmy edukacyjne on-line Strona 8/13

9 zrozumienia za pomocą aluzji nazywamy językiem ezopowym; opis bitwy jest bardzo plastyczny, pisarka zastosowała w nim m. in. stylizację baśniową, biblijną, metaforyzację rzeczywistości; np. porównanie kanonady do rojów, pociski do czarnych pszczół, ciosy szabel do błyskawic; dominuje czerwień i kolory jej pokrewne, jest to dość jasna aluzja do krwi, symbolu życia, ale też śmierci: Słońce miało się ku zachodowi i zza dymu świeciło tarczą z rozgrzanej miedzi. Na ten poczet lecący, na jego spalone twarze i - filmy edukacyjne on-line Strona 9/13

10 obnażone szable padł rdzawoczerwony blask. tematyka polityczna, ściśle związana z sytuacją Polaków i publicystyczna tematyka pozwalają stwierdzić, że wiele łączy nowele pozytywistyczne z częścią utworów Asnyka; oryginalność noweli Gloria victis polega również na specyfice jej narracji, gdyż narratorem w tym utworze jest wiatr: Leciał wiatr światem, ciekawy, niespokojny, słuchał gwarzeń, opowiadań wód, zbóż, kwiatów polnych, drzew przydrożnych i - szumiał. Szumiał o wszystkim, co widział.; Maryś Tarłowski był młodym człowiekiem, z natury idealistą pragnącym pokoju, krzewiącym oświatę wśród ludu, czyli wpisywał się w hasła pozytywistyczne; jednak gdy zaszła - filmy edukacyjne on-line Strona 10/13

11 taka potrzeba stanął do walki i mimo wątłego zdrowia i postury walczył odważnie, wręcz heroicznie; jego śmierć w walce stylizowana jest na męczeńską śmierć Chrystusa lub pierwszych chrześcijan Na ostrzach kilku pik osadzony i wysoko wzniesiony w powietrze mały Tarłowski twarz białą jak chusta wystawiał na rdzawoczerwony blask słońca. Męczeńska twarz ta, o umierających oczach, z czerwonym sznurkiem krwi od złotych włosów do ust, konwulsją wstrząsanych; Maryś to postać tragiczna i wzniosła ze względu na kontrast między jego osobowością a losem, który - filmy edukacyjne on-line Strona 11/13

12 świadomie przecież wybrał; tylko przyroda pamięta o tych, którzy na jej ziemi przelewali krew; autorka wykreowała świat przyrody na narratora, dlatego nadała mu baśniową konwencję, wreszcie zaś: to dlatego przyroda okazuje się być w swej pamięci szlachetniejsza od ludzi; rozmawia, w pamięci przechowuje i wygłasza tez smutną prawdę o istocie poświęcenia i bohaterstwa, cytuję: - Taka wielka, taka wielka, taka wielka mogiła! - zadziwił się wiatr. Brzoza westchnęła: - A krzyżyk tak mały! ( ) filmy edukacyjne on-line Strona 12/13

13 Powered by TCPDF ( Ściąga eksperta Jestże to mogiła bohaterów? - Bezimiennych - odpowiedział świerk. - filmy edukacyjne on-line Strona 13/13

Podobne dokumenty

po upadku powstania styczniowego Polacy po raz kolejny przekonali się, że romantyczna metoda walki o niepodległość jest

Kult pracy w powieści Elizy Orzeszkowej "Nad Niemnem" PRACA ORGANICZNA I PRACA U PODSTAW po upadku powstania styczniowego Polacy po raz kolejny przekonali się, że romantyczna metoda walki o niepodległość