CZY W POLSCE MOŻLIWE JEST UTWORZENIE FUNDUSZY PARYTETARNYCH?

Transkrypt

1 CZY W POLSCE MOŻLIWE JEST UTWORZENIE FUNDUSZY PARYTETARNYCH? POLSKIE ORGANIZACJE PRACODAWCÓW I PRACOBIORCÓW W PROCESIE PRZEBUDOWY SYSTEMU KSZTAŁCENIA ZAWODOWEGO W BUDOWNICTWIE Fundusze Parytetarne są szeroko rozpowszechnioną w krajach Unii formą zabezpieczenia socjalnego i zwiększania atrakcyjności pracy w danym sektorze. W sektorze budowlanym wielu krajów funkcjonują fundusze emerytalne, edukacyjne, urlopowe, koncentrujące się na problematyce bezpieczeństwa pracy oraz zdrowotne. W najprostszym wariancie w budownictwie fundusz może, na przykład, zapewniać środki na wynagrodzenia za przestoje związane ze złą pogodą. W bardziej zaawansowanym organizować spójny system kształcenia. Fundusze Parytetarne tworzą pracodawcy i pracownicy. Ich funkcjonowanie jest nadzorowane przez rady powoływane w równych częściach (na zasadzie parytetu) przez związki pracodawców i związki zawodowe. Fundusze zarządzane są z reguły przez wyspecjalizowane firmy powoływane lub wynajmowane przez partnerów społecznych. Na środki funduszy składają się pracodawcy (zwykle 2/3 do ¾ środków) i pracownicy. W wielu krajach i sektorach starej Unii środki wypłacane z Funduszy zapewniają większość emerytur i znaczną część funduszy na kształcenie ustawiczne i przekwalifikowanie pracowników. Fundusze są niezależne od instytucji państwowych, choć niektóre z nich korzystają ze wsparcia budżetu a ich działanie jest monitorowane przez instytucje publiczne. W Polsce tworzenie funduszy parytetarnych wzorowanych na instytucjach funkcjonujących od lat w Niemczech, Belgii, Włoszech czy Hiszpanii formalnie nie jest jeszcze możliwe z powodu braku odpowiednich podstaw prawnych. Nie bez znaczenia jest też opór państwowych instytucji ubezpieczeniowych, czy też słabsza pozycja organizacji pracodawców i związków zawodowych. Organizacje pracodawców i związki zawodowe działające w polskim sektorze budowlanym od wielu lat podejmują działania mające na celu powołanie instytucji parytetarnych w dziedzinach, w których potrzeby są dobrze zdefiniowane i jednocześnie istnieje daleko idąca zbieżność interesów obydwu stron. Te dziedziny to kształcenie zawodowe i bezpieczeństwo i higiena pracy. Działania te od 2008 roku są wspierane przez organizacje europejskich partnerów społecznych federacji pracowników (EFBWW) i pracodawców (FIEC) a także przez Europejskie Stowarzyszenie Instytucji Parytetarnych (AEIP). W marcu 2008 roku w Warszawie i w październiku 2010 r. w Bukareszcie zorganizowano dwie międzynarodowe konferencje pod wspólnym hasłem: Promowanie parytetarnych funduszy socjalnych ich znaczenie, wpływ i korzyści dla przemysłu budowlanego. Polskie Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej zadeklarowało wówczas poparcie dla inicjatyw na

2 rzecz tworzenia funduszy parytetarnych. Inicjatywę taką poparła także Państwowa Inspekcja Pracy. Nie doprowadziło to jednak do wprowadzenia regulacji prawnych pozwalających na tworzenie funduszy. W 2012 r. EFBWW, FIEC i AEIP zorganizowały min. dla polskich i rumuńskich partnerów społecznych seminaria połączone z wizytą studyjną w działającej od 1978 r. hiszpańskiej Fundacji Pracy Budownictwa (FLC). Wybór tej instytucji parytetarnej nie był przypadkowy. FLC szczególne osiągnięcia ma właśnie w zakresie kształcenia zawodowego i szkolenia bhp. Polscy partnerzy nawiązali także kontakty z FORMEDIL włoską instytucją zajmującą się kształceniem zawodowym w budownictwie a także zapoznali się z procesem tworzenia funduszy parytetarnych w Rumunii. Polski system kształcenia zawodowego w budownictwie, zarówno formalnego, jak i ustawicznego, jest zdaniem partnerów społecznych, niesprawny i niedostosowany do potrzeb rynku budowlanego. Nie jest funkcjonalny zarówno z punktu widzenia pracodawcy, jak i pracownika. Nie jest korzystny zarówno z punktu widzenia dużych firm budowlanych, jak i średnich i małych firm. Nie odpowiada również potrzebom samozatrudnionych. Nie ułatwia wyboru dalszej ścieżki kariery zawodowej absolwentom gimnazjów (ani też szkół ogólnokształcących). Nie ułatwia pracownikom niezbędnego często przekwalifikowania i nabycia dodatkowych kwalifikacji poprawiających ich pozycję na rynku pracy. Nie umożliwia także potwierdzenia kwalifikacji zawodowych nabywanych w procesie pracy. Można zdefiniować następujące problemy związane z obecnym systemem kształcenia w budownictwie: - kształcenie w zawodach budowlanych ma zasięg lokalny (organem prowadzącym dla szkół jest powiat), a potrzeby rynku pracy w budownictwie rzadko są definiowane tylko przez regionalny, administracyjnie określony rynek; - sposób finansowania kształcenia szkolnego w budownictwie ogranicza wybór kierunków kształcenia do terenu działania organu prowadzącego. Tworzy lokalny rynek pracy dla nauczycieli szkół zawodowych, co także wpływa na zaburzenie relacji popytu i podaży na rynku pracy; - kształcenie w zawodach jest nieelastyczne. Kształcenie wyłącznie w blokach zawodowych doprowadziło do upadku projekt liceów profilowanych (brak możliwości potwierdzania wyodrębnionych kwalifikacji zawodowych). Pewne zmiany wprowadza ostatnio reforma podstaw programowych pozwalająca na skrócenie okresu kształcenia i organizację kursów kwalifikacyjnych; - w Polsce nie ma spójnego systemu kształcenia ustawicznego. Są instytucje kształcące, z których część wpisuje się w system potwierdzania kwalifikacji uznawanych na rynku pracy (rzemiosło, Ochotnicze Hufce Pracy), cześć prowadzi kształcenie nie korespondujące z tym systemem,

3 - spójności kształcenia nie sprzyja podział na instytucje edukacyjne (szkoły) i instytucje kształcenia dla rynku pracy (skoncentrowane z reguły na programach szkolenia dla bezrobotnych), - nie ma również w Polsce spójnego systemu zapewniania i kontroli jakości kształcenia zawodowego w budownictwie (poza ścieżką formalną). Poszczególne instytucje kształcące tworzą takie systemy we własnym zakresie, - udział partnerów społecznych w tworzeniu i funkcjonowaniu systemu kształcenia zawodowego w budownictwie jest marginalny. Ogranicza to przepływ informacji pomiędzy środowiskiem edukacyjnym, a pracodawcami; - brak jest stałego forum konsultacji partnerów społecznych, władz edukacyjnych, władz resortowych i środowiska edukacyjnego, - źle funkcjonuje system kształcenia praktycznego. Pracodawcy nie są skłonni do organizacji praktyk zawodowych. Nie mają do tego żadnych motywacji ekonomicznych. Organizacja praktyk zawodowych wymaga także rozwiązania problemu odpowiedzialności za działania praktykantów i ich bezpieczeństwo, - pracodawcy (szczególnie mniejsi) nie są zainteresowani potwierdzaniem kwalifikacji zawodowych swoich pracowników nabywanych w procesie pracy. Potwierdzenie kwalifikacji ułatwia bowiem zmianę miejsca pracy przez takiego pracownika, - nie ma spójnego systemu potwierdzania kwalifikacji zawodowych w budownictwie(poza ścieżką formalną). Podstawą takiego systemu może być standard egzaminu zewnętrznego potwierdzającego kwalifikacje zawodowe nabyte we wszystkich ścieżkach kształcenia. Powyższa lista nie jest zamknięta. Te i inne problemy były podstawą dyskusji prowadzonych w ramach Zespołu Trójstronnego ds. Budownictwa i Gospodarki Komunalnej. Środowisko budowlane ma szereg praktycznych propozycji rozwiązania wielu z nich. Rozważane jest utworzenie forum, które pozwoliłoby na stałą i systemową współpracę partnerów sektorowych, rządowych i środowisk edukacyjnych. Tylko wtedy rynek edukacji i rynek pracy w budownictwie mogą się zbliżyć do siebie. Ten kierunek myślenia jest zbieżny z inicjatywami instytucji publicznych mającymi na celu utworzenie Sektorowych Rad Kwalifikacji. Nowe możliwości otwiera także uruchomienie Funduszu Szkoleniowego, jednak w jego koncepcji brakuje instrumentów bezpośredniego zaangażowania partnerów branżowych. Polscy partnerzy społeczni działający w sektorze budowlanym uważają, że powinni włączyć się bezpośrednio w tworzenie branżowego systemu kształcenia pozaformalnego. Taką możliwość daje fundusz parytetarny. Jesienią 2014 roku Konfederacja Budownictwa i Nieruchomości reprezentująca pracodawców sektora i Związek Zawodowy Budowlani reprezentujący

4 pracowników podjęły działania na rzecz powołania Fundacji Fundusz Parytetarny Budownictwa. Forma fundacji, dopuszczana przez prawo, ma stanowić podstawę do tworzenia konkretnych instytucji zajmujących się docelowo kształceniem, kontrolą jakości procesu kształcenia i certyfikacją w kształceniu pozaformalnym. Pomysłodawcy utworzenia fundacji liczą na to, że do tej otwartej w założeniu inicjatywy włączą się pozostałe organizacje partnerów społecznych w budownictwie. Szerokie porozumienie organizacji sektora dotyczące standardów kształcenia, walidacji i certyfikacji jest dziś szczególnie istotne. Zaawansowane prace nad Polską Ramą Kwalifikacji i Zintegrowanym Rejestrem Kwalifikacji spowodowały rosnące zainteresowanie kształceniem zawodowym. Zwiększa się liczba podmiotów gotowych organizować kształcenie pozaformalne, tworzących komercyjny rynek szkoleniowy i korzystających w szerokim zakresie z funduszy Unii Europejskiej. To naturalne zjawisko. Problemem jest jednak to, że w procesie tym brakuje spójnych reguł, akceptowanych powszechnie zasad kontroli jakości, uznawanych wzajemnie zasad walidacji i certyfikacji i co szczególnie ważne bezpośredniego udziału stron rynku pracy tzn. pracodawców i pracowników. Tak więc, mimo integrującego wpływu działań podejmowanych w ramach budowy PRK, rośnie niebezpieczeństwo dalszej dezintegracji kształcenia pozaformalnego. Tworzenie instytucji parytetarnych może mieć istotny wpływ na budowę spójności systemu kształcenia zawodowego w różnych jego formach (w tym szczególnie tych, które dotyczą kształcenia pozaformalnego i nieformalnego). Inicjatorzy utworzenia Fundacji Fundusz Parytetarny Budownictwa proponują także konkretne rozwiązania dotyczące uznawalności kwalifikacji na rynku europejskim. Dla KBiN i ZZ Budowlani taką integrującą platformą może być Norma Europejska EN ISO/IEC 17024:2012 Conformity assessment - General requirements for bodies operating certification of persons (ISO/IEC 17024:2012) Ocena zgodności. Ogólne wymagania dotyczące jednostek certyfikujących osoby mająca status Polskiej Normy (PN-EN ISO/IEC 17024). Trwa proces rejestracji Fundacji Fundusz Parytetarny Budownictwa. Celem tworzących ją partnerów jest: a) wspieranie prowadzenia działalności edukacyjnej, badawczej i naukowej w zakresie problematyki szeroko rozumianego budownictwa i gospodarki nieruchomościami, jako istotnego krajowego i europejskiego rynku pracy, b) propagowanie przestrzegania prawa i wysokiej jakości usług w obszarze funkcjonowania Fundacji, c) inicjowanie i uczestniczenie w rozwoju podmiotów prawnych prowadzących działalność w obszarze działania Fundacji, z poszanowaniem reguł społecznej gospodarki rynkowej w tym również z zakresu ochrony środowiska, d) nawiązanie i rozwój współpracy z organizacjami o podobnym charakterze spoza Polski oraz z polskimi działającymi w innych obszarach branżowych,

5 e) propagowanie i prowadzenie działań we współpracy z uprawnionymi partnerami społecznymi na rzecz poprawy warunków pracy i ochrony zawodowej osób pracujących w obszarze działania Fundacji, f) propagowanie ochrony zdrowia w pracy w sektorach znajdujących się w obszarze działania Fundacji; g) podejmowanie inicjatyw na rzecz wspierania rozwoju aktywności zawodowej pracowników związanej z wydłużeniem pobytu na rynku pracy. Fundacja chce realizować swoje cele min. poprzez organizację działalności edukacyjnej i szkoleniowej - w tym walidacji i certyfikacji oraz ewidencji kadr kwalifikowanych, tworzenie, opracowywanie, gromadzenie oraz upowszechnienie standardów środowiskowych zgodnie z obowiązującymi w Polsce przepisami, działalność wydawniczą i promocyjną a także realizację usług zleconych przez administrację państwową i samorządową związanych z rynkiem pracy w obszarze szeroko rozumianego sektora budowlanego. To, czy inicjatywa polskich partnerów społecznych działających w budownictwie odniesie sukces zależy w dużej mierze od reakcji pozostałych organizacji sektora a także reakcji władz publicznych. Koncepcja utworzenia funduszy parytetarnych w polskim budownictwie wpisuje się w proces reformy krajowego systemu kształcenia zawodowego i może mieć bardzo pozytywny wpływ na spójność tego systemu i jego reaktywność na potrzeby rynku pracy. Na efekty trzeba będzie jednak poczekać. J.A.KUS