Podział AUN

Transkrypt

1 AUN jest prawie całkowicie niezależny od naszej woli. Główne regulowane przez niego procesy to: skurcz i rozkurcz mięśni gładkich całe wydzielanie zewnętrzne i część wydzielania wewnętrznego akcja serca niektóre etapy metabolizmu pośredniego. 1 2 Podział AUN Podział AUN pod względem charakteru chemicznego neurotransmiterów Układ współczulny określa się jako noradrenergiczny (mniej ściśle Autonomiczny układ nerwowy dzielimy na części: 1. współczulną (sympatyczna) 2. przywspółczulną (parasympatyczna) 3. jelitową działa w dużym stopniu niezależnie na zasadzie własnych, krótkich odruchów warunkowych. adrenergiczny). Noradrenalina (NA) jest neuroprzekaźnikiem w pozwojowych włóknach sympatycznych (w zakończeniach współczulnych). Układ przywspółczulny cholinergiczny. Acetylocholina (ACh) jest neuroprzekaźnikiem w zazwojowych włóknach przywspółczulnych (zakończeniach), płytce ruchowej (!) oraz we wszystkich zwojach przywspółczulnych oraz współczulnych a także OUN. Synteza substancji przekaźnikowych (neurotransmiterów neuromediatorów) odbywa się w zakończeniach neuronów. Wyodrębniono dwa typy receptorów cholinergicznych: - muskarynowe M (M1 M5) - nikotynowe N (Nn i Nm). Wyodrębniono również dwa typy receptorów adrenergicznych: - α (α1 i α2) - β (β1, β2 i β3). Synonimy :parasympatyczny, cholinergiczny Podukład autonomicznego układu nerwowego Dominuje w spoczynku, odnowie, umożliwiając regenerację i gromadzenie energii Działa antagonistycznie do układu współczulnego

2 Organiczny związek chemiczny, ester kwasu octowego i choliny Praktycznie nie ma zastosowania klinicznego,gdyż jej działanie trwa ok s Ach jest bardzo szybko rozkładana przez enzym acetylocholinesterazę (AChE) i butyrylocholinoesterazę(pseudocholinoesterszę) acetylocholinesteraza (AChE) znajduje się w OUN,synapsie nerwowo-mięśniowej,krwinkach czerwonych, butyrylocholinoesteraza znajduje się w osoczu,mózgu,trzustce,wątrobie,mięśniach gładkich przewodu pokarmowego,skórze 7 M1 - zlokalizowane głównie w OUN (kora mózgu, hipokamp) - neurony na obwodzie - komórki okładzinowe żołądka M2 - mięsień sercowy - zakończenia presynaptyczne neuronów w OUN - neurony na obwodzie M3 - gruczoły wydzielnicze (ślinowe, potowe, oskrzelowe) - mięśnie gładkie narządów wewnętrznych - naczynia krwionośne 8 M4 - w niektórych strukturach OUN, czynnościowo odpowiada receptorowi M2 M5 - czynnościowo odpowiada receptorowi M3 (OUN). Receptory AUN nikotynowe N n - neurony pozazwojowe - niektóre presynaptyczne zakończenia neuronów cholinergicznych - rdzeń nadnerczy - OUN N m - w połączeniach nerwowo - mięśniowych. 9 Serce Mięśnie Ukł. Krążenia Zwolnienie rytmu (bradykardia) Hamowanie przewodnictwa przedsionkowo- komorowego Zmniejszenie siły skurczu Wzmożenie napięcia mięśni prążkowanych Rozszerzenie naczyń krwionośnych,szczególnie jamy brzusznej, Zmniejszenie oporu obwodowego, Obniżenie ciśnienia tętniczego krwi? Ukł. Oddechowy Skurcz oskrzeli Wzmożenie wydzielania w gruczołach śluzowych Ukł. Pokarmowy Wzmożenie wydzielania soków trawiennych Przyspieszenie perystaltyki Ukł. Moczowy Oko Skóra Skurcz mięśni ściany pęcherza moczowego Zwiotczenie zwieracza pęcherza Zwężenie źrenicy(trudności widzenia na odległość) Poszerzenie zatoki żylnej twardówki Zmniejszenie Wzmożenie wydzielania ciśnienia płynu rzadkiego śródgałkowego potu 10 Leki cholinergiczne lub parasympatykomimetyki to: 11 Agoniści układu przywspółczulnego o działaniu bezpośrednim: inagoniści receptora Ach działające na receptory muskarynowe M 1-5 (bezpośrednio pobudzają receptory postsynaptyczne), ihibitory EACh (powodujące zwiększenie ilości przekaźnika Ach w wyniku hamowania aktywności acetylocholinesterazy,enzymu rozkładającego Ach), inhibitory EACh mogą być stosowane jako leki, a niektórych z nich, ze względu na silne działanie toksyczne, używa się jako środków owadobójczych (insektcydy, pestycydy) lub trucizn bojowych, Agoniści receptorów muskarynowych, np. pilokarpina, betanechol, muskaryna, cewimelina Agoniści receptorów nikotynowych, np. wareniklina, Agoniści receptorów muskarynowych i nikotynowych, np. acetylocholina, karbachol, metacholina 2

3 Mają budowę chemiczną zbliżoną do acetylocholiny, co umożliwia im bezpośrednie wiązanie z receptorami i ich pobudzanie Acetylocholina: jest bardzo szybko rozkładana przez acetylocholinesterazę i dlatego nie stosowana jako lek Betanechol: nie rozkłada go AChE, nie przenika przez barierę krew-mózg Karbachol: nie rozkłada go AChE, nie wchłania się z przewodu pokarmowego, nie przenika do mózgu. Carbachol - krople do oczu oraz fiolki (stosuje się miejscowo 1 kroplę do worka spojówkowego oraz wewnątrzgałkowe iniekcje). Operacje dna oka (w postaci iniekcji do przedniej komory oka, w celu uzyskania szybkiego zwężenia źrenicy) Metacholina: AChE rozkłada ją powoli. Pilokarpina: wchłania się z przewodu pokarmowego i wnika do mózgu. Pilocarpinum hydrochloricum - ampułki oraz maść, żel i krople do oczu; stosuje się s.c. oraz do worka spojówkowego. Normoglaucon - pilokarpina + metypranolol, krople do oczu Muskaryna: ma znaczenie toksykologiczne, występuje w muchomorze plamistym Wiążą się z ugrupowaniami estrowymi lub anionowymi AChE, hamując jej aktywność, co powoduje zwiększenie stężenia Ach w szczelinie synaptycznej Ze względu na sposób wiązania z enzymem i czas działania substancje te podzielono na: odwracalne inhibitory AChE nieodwracalne inhibitory AChE Fizostygmina: naturalny alkaloid występujący w bobie kalabryjskim, wchłania się z przewodu pokarmowego, przenika do OUN Neostygmina: syntetyczny ester kwasu karbaminowego, słabo wchłania się z przewodu pokarmowego, nie przenika do OUN Pirydostygmina: syntetyczna substancja, ma podobne właściwości do neostygminy, działa jednak słabiej, łagodniej i dłużej niż neostygmina Erdofonium: działanie podobne do neostygminy, po podaniu dożylnym działa w ciągu 30s i trwa ok. 5 minut Organiczne estry kwasu ortofosforowego, dobrze wchłaniają się z przewodu pokarmowego, błon śluzowych i przez skórę, mogą przenikać do OUN Fluostygmina: właściwości podobne do neostygminy, podanie dospojówkowe w leczeniu jaskry Ekotiopat: działa przez okres 1-4 tygodni Zastosowanie również jako środki ochrony roślin i gazy bojowe właściwością ich jest silne działanie toksyczne 17 EDROFONIUM działa bardzo szybko i krótko po podaniu i.v. ok. 5min. stosowany jedynie w celach diagnostycznych : stosowany w diagnostyce miastenii gravis, różnicowanie zespołu miastenicznego i przełomu cholinergicznego Przełom miasteniczny - nasilenie objawów miastenicznych z powodu gwałtownego postępu choroby lub stosowania zbyt małych dawek leków przeciwcholinoesterazowych albo zmniejszenia się wrażliwości na te leki. Przełom cholinergiczny - spowodowany jest przedawkowaniem leków przeciwcholinesterazowych, poza symptomami osłabienia mięśni występują również objawy cholinergiczne. Test z chlorkiem edrofonium dożylne podanie leku, nasilenie objawów choroby przemawia za przełomem cholinergicznym, a poprawa za przełomem miastenicznym. 3

4 Jaskra: dospojówkowo: karbachol i neostygmina, rzadziej pilokarpina i acetylocholina Atonia przewodu pokarmowego: po operacjach jamy brzusznej i w przebiegu chronicznych zaparć: betanechol, karbachol, neostygmina, pirydostygmina,distygmina (Ubretid) Refluks żołądkowo-przełykowy: zwiększenie napięcia zwieracza przełyku: betanechol Atonia pęcherza moczowego: zaleganie moczu: betanechol, karbachol, pirydostygmina, neostygmina ;neurogenne zaburzenia opróżniania pęcherza moczowego z hipotonią mięśnia wypieracza: distygmina Nużliwość mięśni: neostygmina i pirydostygmina, distygmina; do diagnostyki: erdofonium Zaburzenia rytmu serca: leczenie zaburzeń rytmu z częstoskurczem: metacholina Zanikowy nieżyt błony śluzowej nosa: miejscowo karbachol lub neostygmina Zatrucia: lekami cholinolitycznymi, trójpierścieniowymi lekami przeciwdepresyjnymi, przeciwhistaminowymi: fizostygmina i pirydostygmina choroba Alzhajmera (m.in. zaburzenie funkcji podkorowych neuronów cholinergicznych): riwastygmina,galantemina,donepezil Parasympatykomimetyki Działania uboczne Bradykardia, A-V blok (neostygmina) zatrzymanie czynności serca, zapaść, Nasilenie perystaltyki jelit: kolki, biegunki Hipersekrecja (ślinienie, pocenie się, łzawienie śluz w oskrzelach), Drżenia mięśniowe, drgawki, Zaburzenia widzenia. Nadwrażliwość na inhibitory acetylocholinesterazy, ponieważ istnieje niebezpieczeństwo zatrucia. Dychawica oskrzelowa, ponieważ powodują skurcz oskrzeli i zwiększone wydzielanie śluzu. Nadczynność gruczołu tarczowego, ponieważ mogą wywoływać zaburzenia rytmu serca. Niewydolność krążenia nie wyrównana, ponieważ działają inotropowo ujemnie. 22 Rywastygmina Choroba wrzodowa, ponieważ pobudzają wydzielanie żołądkowe Choroba Parkinsona, bo zwiększają przewodnictwo cholinergiczne w mózgu Stany zapalne lub uszkodzenie gałki ocznej są przeciwwskazaniem do podawania miejscowego do worka spojówkowego 23 silny inhibitor acetylocholinesterazy oraz butyrylocholinesterazy w wchłaniane : w przewodzie pokarmowym b. dobre, z powierzchni skóry b. powolne dystrybucja bardzo dobra do CUN wiązanie z białkami - umiarkowane metabolizm osoczowy do nieaktywnych metabolitów (hydroliza) wydalanie nerki Zastosowanie: zespoły otępienne (ch. Alzheimera, ch. Parkinsona) Działania niepożądane: nudności, wymioty, biegunka, bóle głowy, reakcje alergiczne, reakcje miejscowe - obrzęk, rumień, świąd (systemy transdermalne), nadpotliwość, bradykardia, dyskinezy, hipokinezy, sztywność. OUN 4

5 Nikotyna jest agonistą receptorów N w zwojach układu autonomicznego i na płytce mięśniowo-nerwowej Wystepowanie: tytoń Właściwości fizyczne: oleista ciecz, dobrze wchłanialna z błon śluzowych i skóry Farmakokinetyka: 90% wchłaniane w płucach, słabo wiąże się z białkami, łatwo przechodzi przez błony kom., przenika do tkanki tłuszczowej, osiąga wysokie stężenie już po 7-10 s od wypalenia papierosa, przenika przez łożysko i do mleka matki. Metabolizowana w wątrobie do nieaktywnego metabolitu kotyniny i wydalana przez nerki. 25 Duże dawki : - początkowo powodują pobudzenie a później blokowanie receptora cholinergicznego nikotynowego: zmiany percepcji, zmiany postrzegania otoczenia, światłowstręt, zmęczenie, brak energii, ślinotok, wymioty, biegunka W przypadku poważniejszych zatruć dochodzi do zmniejszenia pola widzenia i pojawiają się halucynacje zazwyczaj czarno-białe, "wizjonerskie" obrazy. Oprócz nikotyny znanych jest wiele naturalnych związków, mających zdolność aktywacji recp.n (N-α4β2): arekolina, lobelina i cytyzyna. 26 Nikotyna i epibatydyna są bardzo toksyczne,a zwlaszcza epibatydyna, co wyklucza ich użycie w terapiach antynikotynowych czy do produkcji leków naturalnym związkiem o właściwościach agonistycznych w stosunku do recp. N-α4β2 jest cytyzyna (związek stosunkowo mało toksyczny) silnym agonistą receptora N-α4β2 jest podobna do cytozyny pod względem strukturalnym wareniklina Wareniklina częściowy agonista względem rec. nikotynowego α4β 2 w mózgu (pozwala utrzymać umiarkowane stężenie w układzie mezolimbicznym zapobiegając wystąpieniu objawów abstynencji) antagonista rec. nikotynowego α4β 2 (zmniejszenie satysfakcji z palenia poprzez blokadę wiązania nikotyny do receptora) wchłanianie w przewodzie pokarmowym bardzo dobre wiązanie z białkami w nieznacznym stopniu metabolizm nieznaczny w wątrobie wydalanie - droga nerkowa Zastosowanie: leczenie nałogu palenia tytoniu Działania niepożądane: bezsenność, marzenia senne, bóle głowy, nudności, wzmożone łaknienie, biegunki, zaparcia 27 drżenia mięśniowe skurcze mięśniowe osłabienie mięśniowe może wystąpić bradykardia i tachykardia ciśnienie tętnicze zwykle wzrasta rozszerzają się naczynia krwionośne skóry Ślinienie Łzawienie Zwężenie źrenic Duszność Bóle kurczowe brzucha Biegunka Rzadkoskurcz Drgawki i śpiączka

6 Leki parasympatykolityczne ( cholinolityczne) Alkaloidy tropanowe: ATROPINA HIOSCYNA (skopolamina) Syntetyczne i półsyntetyczne pochodne alkaloidów tropanowych: bromek IPRATROPIUM bromek TIOTROPIUM OKSYBUTYNINA TROPIKAMID PROPANTELINA Alkaloid z rośliny Atropa belladonna Racemiczna mieszanina d- i l-hioscyjaminy estru kw. Tropowego,tropina Wchłania się z przewodu pokarmowego Łatwo przenika barierę krew-mózg Powoduje silne pobudzenie OUN Działanie atropiny: a) Konkuruje odwracalnie z acetylocholiną o dostęp do receptora muskarynowego b) Bardzo duże dawki blokują działanie acetylocholiny na synapsy zwojowe i na synapsy nerwowo-mięśniowe c) Przeciwdziała acetylocholinie w OUN d) W dawkach leczniczych nie działa depresyjnie na OUN 32 Syntetyczne pochodnae atropiny: Do leczenia bradykardii zatokowej lub znacznego stopnia bloku przedsionkowokomorowego (P-K) W okulistyce w celu długotrwałego rozszerzenia źrenicy i porażenia akomodacji (w przebiegu zapalenia tęczówki i ciałka rzęskowego, badanie refrakcji oka) W nadreaktywności pęcherza moczowego W stanach związanych z hipersekrecją (zatrucia, parkinsonizm) W premedykacji aby zmniejszyć wydzielanie w górnych i dolnych drogach oddechowych Profilaktyka choroby lokomocyjnej W leczeniu kolki nerkowej lub żółciowej W zatruciu inhibitorami esterazy acetylocholinowej i w zatruciu grzybami wywołującymi zespół muskarynowy stosowana w dużych dawkach bromek IPRATROPIUM, bromek TIOTROPIUM, IV-rz. sole amoniowe Wykazują silne działanie w drzewie oskrzelowym działanie bronchospazmolityczne Mechanizm działania: blokują wszystkie podtypy rec. musakrynowych (rec. M 3 odgrywa kluczową rolę w mechanizmie skurczu dróg oddechowych - stęż. Ca++ w cytozolu), hamują odruchy - przewodzone drogą n. błędnego Wchłanianie z dróg oddechowych szybkie do ukł. krążenia, słabe z przewodu pokarmowego, 33 bromek IPRATROPIUM, bromek TIOTROPIUM cd. Wskazania do stosowania: Stany skurczowe dróg oddechowych bromek ipratropium stosowany w astmie oskrzelowej postaci wziewnej(aerozol) nie hamuje skurczu pohistaminowego!!, słabo wpływa na zagęszczanie śluzu oskrzelowego, (nie przerywa ataku tej choroby). W leczeniu podtrzymującym POCh (przewlekła obturacyjna choroba płuc)- bromek tiotropium (jego działanie utrzymuje się ponad 24 godziny, dlatego może być podawany raz na dobę). Dz. niepożądane: suchość jamy ustnej, podrażnienia, kandydozy, paradoksalny skurcz oskrzeli!, zab. żołądkowo-jelitowe, objawy cholinolityczne - rzadziej Alkaloid podobny do atropiny Występuje w Hyoscyamus niger Eter kwasu tropowego z skopiną Działanie skopolaminy: blokuje receptory muskarynowe w dawkach leczniczych działa krócej niż atropina, na OUN działa depresyjnie przeciwwymiotne silniejsze od atropiny słabiej na serce słabsze działanie spazmolityczne w praktyce lekarskiej używane pochodne bromowodorek hioscyny i butylobromek hioscyny 36 6

7 Bromek butylohioscyny Blokuje receptory muskarynowe W dawkach leczniczych działa krócej niż atropina, na OUN działa depresyjnie Przeciwwymiotne silniejsze od atropiny Słabiej na serce Słabsze działanie spazmolityczne W praktyce lekarskiej używane pochodne bromowodorek hioscyny i butylobromek hioscyny Jest to połączenie hioscyny z azotanem butylowym Mechanizm działania: blokuje rec. muskarynowe (mięśnie gładkie i zwoje śródścienne narządów jamy brzusznej i miednicy mniejszej) Wchłanianie: w przewodzie pokarmowym dobre Dystrybucja głównie do komórek mięśniowych okolic brzucha i miednicy, do narządów jamy brzusznej, działa silnie spazmolitycznie słabo działa na krążenie, gruczoły wydzielania zewnętrznego i oko, nie działa ośrodkowo bo nie przenika przez barierę krewmózg,(azot czwartorzędowy), cykloplegiki porażają akomodację, mydriatyki rozszerzają źrenice TROPIKAMID rozkurcz mięśnia zwieracza źrenicy i mięśnia rzęskowego, rozszerza źrenice Zastosowanie: porażenie akomodacji (badanie refrakcji), krótkotrwałe rozszerzenie źrenicy (przed i po zabiegu okulistycznym, badanie dna oka) Dz. niepożądane: obrzęk, przekrwienie, pieczenie, światłowstręt, również objawy cholinolityczne ogólnoustrojowe! Mechanizm działania: Blokuje nieselektywnie wszystkie typy rec. muskarynowych oraz kanały wapniowe Wchłanianie z przewodu pokarmowego: szybkie Dystrybucja: szybka do tkanek całego ciała Zastosowanie: zaburzenia czynności pęcherza, nadreaktywny pęcherz moczowy, nietrzymanie moczu Działania niepożądane: objawy cholinolityczne, nasilenie objawów nadczynności tarczycy i NS. Inne syntetyczne leki parasympatykolityczne MEBEVERYNA (Duspatalin )- działa selektywnie i bezpośrednio na mięśnie gładkie jelit (na błonę komórkową miocytów).stosowana często u pacjentów z zespołem jelita drażliwego. 41 Blokuje receptory muskarynowe Duże dawki blokują także płytkę motoryczną mięśni szkieletowych Wskazania do stosowania propanteliny: w skurczach pęcherza moczowego w leczeniu mimowolnego moczenia Inne syntetyczne leki: Oxybutynium hydrochloridum Ditropan zastosowanie w leczeniu mimowolnego moczenia Mebeverini hydrochloricum Duspatalin zastosowanie w drażliwym jelicie 42 7

8 a. Szybkie tętno b. Rozszerzenie źrenicy prowadzące do światłowstrętu c. Zaburzenia akomodacji d. Suchość w jamie ustnej, błon śluzowych e. Wzdęcia f. Zaparcia g. Przyśpieszenie rytmu serca h. Zaczerwienienie skóry i. Wzrost temperatury ciała, zwłaszcza u dzieci j. Niepokój, splatanie, dezorientacja, halucynacje,omamy,śpiączka szczególnie atropina i hioscyna Jaskra Choroba niedokrwienna serca Zaburzenia rytmu z częstoskurczem Przerost gruczołu krokowego Zaparcia, zwężenia przewodu pokarmowego i dróg moczowych Choroby gorączkowe Leczenie zatruć substancjami cholinomimetycznymi, a zwłaszcza inhibitorami acetylocholinesterazy Jako antidotum stosuje się fizostygminę Zatrucie atropiną - dawka śmiertelna - u dzieci ok. 10 mg - u dorosłych ok. 100 mg -w zatruciu występują objawy zahamowania układu przywspółczulnego. -Do zatrucia dochodzi najczęściej u dzieci, u których może zakończyć się śmiercią po zjedzeniu kilku owoców pokrzyku,wilczej jagody(10 mg alkaloidu) Zatrucie atropiną i innymi alkaloidami tropinowymi cd. objawy zatrucia: - suchość w jamie ustnej i drogach oddechowych - suchość i zaczerwienienie skóry - rozszeżenie źrenic, porażenie akomodacji z zaburzeniami widzenia - przyspieszenie pracy serca i oddechu - zatrzymanie moczu - zaburzenia pamięci - zachowanie agresywne (napady szału) - omamy, objawy splątania - podwyższenie gorączki (u dzieci może dochodzić do 43 0 C) - dragwki, śpiączka Synonim: sympatyczny Funkcja: pobudzenie, aktywacja, walka Transmitery w układzie współczulny: naturalne aminy katecholowe: - noradrenalina, - adrenalina, - dopamina 48 8

9 Bladość, ochłodzenie i wzmożona potliwość skóry Rozszerzenie oskrzeli Przyspieszenie rytmu serca, kołatanie i uczucie nierównego bicia serca, dodatkowe pobudzenia nad- i komorowe, czasami ustąpienie wcześniejszych zaburzeń przewodzenia Wzrost ciśnienia tętnicze Czasami spastyczne zaparcia, kolkowe bóle przewodu pokarmowego Bóle wieńcowe Pobudzenie ośrodkowe Tokoliza 49 α 1 - naczynia krwionośne (skurcz) - oskrzela (skurcz mięśnie okrężne, hamowanie wydzielania śluzu) - serce (wzrost pobudliwości) - nerki (hamowanie wydzielania reniny) - jelita (skurcz zwieraczy) - oko (rozszerzenie źrenicy) - gruczoły ślinowe (wzrost wydzielania) α 1 - OUN (procesy aktywacji) - macica (nasilenie skurczów macicy ciężarnej) - nasieniowody (skurcz, wytrysk) - glikogenoliza (pobudzenie). 50 α 2 - naczynia krwionośne (rozkurcz naczyń tętniczych, skurcz w obrębie naczyń żylnych) α 2 - płytki krwi (nasilenie agregacji) - trzustka (hamowanie wydzielania insuliny) - OUN (efekt hipotensyjny, sedatywny) - zakończenia neuronów (hamowanie uwalniania neuroprzekaźników). 51 β1 - serce (wzrost kurczliwości, przewodnictwa, automatyzmu, pobudliwości) - naczynia krwionośne (rozkurcz np. wieńcowe) - jelita (rozkurcz) - przysadka (wzrost wydzielania ADH), β2 - naczynia krwionośne (rozkurcz mięśnie szkieletowe, wątroba, naczynia obwodowe) β2 - mięśnie gładkie (rozkurcz oskrzela, jelita, macica i inne) - mięśnie szkieletowe (wzrost kurczliwości) - glikogenoliza (nasilenie) - lipoliza (nasilenie) - insulina (wzrost wydzielania) - glukagon (wzrost wydzielania) 52 Leki te pobudzają współczulne receptory α 1. Stosowane są do uzyskania ogólnego lub miejscowego efektu zwężenia naczyń. Obecnie stosowane terapeutycznie substancje pobudzają zarówno receptory α 1 (leczenie wstrząsu, podciśnienia, napadowego odruchowego częstoskurczu przedsionków), jak i α 2 (leczenie nadciśnienia i chorób naczyń obwodowych). Wyróżniamy agonistów: Do leczenia ogólnego Do stosowania miejscowego 53 Leki α-adrenergiczne - działają pobudzająco zarówno na receptory α-1 jak i α-2: Wskazania do stosowania: Zapaść, wstrząs pourazowy- norepinefryna, fenylefryna, metoksamina. Podciśnienie metaraminol, fenylefryna. Miejscowo w zapaleniach i obrzękach błon śluzowych w przypadku niespecyficznego i alergicznego zapalenia spojówek, zatok oraz nosa i gardła nafazolina, ksylometazolina, tetrazolina, fenylefryna. Łącznie z lekami znieczulającymi miejscowo norepinefryna Działania uboczne: o o o. Martwica tkanki podskórnej przy wstrzyknięciu s.c. Wylewy krwi do mózgu. Bradykardia. 9

10 Adrenalina (Epinefryna) i Efedryna Adrenalina najsilniejszy α i β mimetyk Działanie: - różnorodne, ponieważ pobudza wszystkie receptory - serce wszystkie tropizmy są dodatnie - kurczy naczynia brzuszne - rozkurcza naczynia głowy - zmniejsza wydzielanie gruczołów przewodu pokarmowego Wskazania: - Zatrzymanie akcji serca - Zespół małego rzutu - Wstrząs anafilaktyczny - Stan astmatyczny Adrenalina cd. Podawana jest wyłącznie pozajelitowo: - dożylnie, podskórnie, domięśniowo, dotchawiczo (przy intubacji chorego) - miejscowo celem zatrzymania krwawienia (do około 30 min) - dodawana jest do środków znieczulających miejscowo (kurczy miejscowo naczynie krwionośne, przedłuża czas jego działania) Noradrenalina - pobudza zarówno α i β receptory, ale zwłaszcza α Wskazania: - Znaczne obniżenie RR 55 - Wstrząs 56 Wskazania: - Znaczne obniżenie RR - Wstrząs Leki pobudzające zarówno receptory α i β - Efedryna Kurczy naczynia- tabletki na katar z pseudoefedryną (Acatar, Modafen) W preparacie dożylnym działa silnie, ale krótko hipertensyjnie (Efedryna 25mg/ml) Działa stymulująco na OUN! Wskazania: - stany spadków RR - dychawica oskrzelowa Leki β 1 -, β 2 -adrenergiczne Objawy działania: 1. Działanie inotropowe + - wzrost siły skurczu mięśnia sercowego 2. chronotropowe + - przyspieszenie częstośc pracy serca 3. dromotropowe + - zwiększenie przewodnictwa 4. batmotropowe + - zwiększenie pobudliwości skutek: wzrost objętości minutowej serca Orcyprenalina, Izoprenalina Działa rozkurczająco na mięśnie gładkie oskrzeli i pobudza czynność serca, najczęściej stosowana w astmie oskrzelowej. Ze wzgl. na pobudzenie receptorów w macicy- tokoliza Zastosowanie: bradykardia bloki serca skurcz oskrzeli (stany astmatyczne) Działania niepożądane: zaburzenia rytmu serca napady dusznicy bolesnej nudności, osłabienie nadmierne pocenie się

11 Względnie selektywnym agonistą receptora β 1 jest dobutamina,lek o silnym działaniu inotropowym i chronotropowym dodatnim zwiększa kurczliwość m. sercowego i rzut serca nieznacznie zwiększa częstość skurczów i przewodzenie przedsionkowo-komorowe. Zastosowanie: -stany dekompensacji sercowej (ostry zawał m. sercowego, zastoinowa niewydolność serca, zabiegi kardiologiczne). -Działania niepożądane: tachykardia, wysypka skórna, skurcz oskrzeli, eozynofilia, wzrost obszaru niedokrwienia w mięśniu sercowym zwiększa zapotrzebowanie m. sercowego na tlen (duże dawki), zapalenie żył. Stosowane w chorobach przebiegających ze skurczem oskrzeli- astma, POChP Przedwczesne skurcze macicy szybko i krótkodziałające: Fenoterol, Salbutamol, Długodziałające: Salmeterol, Formeterol Zastosowanie: objawowe leczenie zaostrzeń jak i zapobieganie napadom astmy, POChP, stany skurczowe oskrzeli, przedwczesna czynność skurczowa macicy (fenoteroldoustnie) Działania niepożądane: drżenia, bóle głowy, tachykardia, kołatania serca, pobudzenie, niepokój, zaburzenia snu 1) Agoniści rec. α 2=> pobudzenie tych receptorów na zakończeniach nerwów powoduje hamowanie wydzielania neurotransmiterów Rezerpina, Klonidyna, Metyldopa(podstawowy lek u ciężarnych z nadciśnieniem) Działanie: spadek RR, spadek HR Salbutamol w astmie wysiłkowej (przed spodziewanym wysiłkiem) 64 2) Selektywni antagoniści receptora α 1 - Prazosyna, doksazosyna, tamsulozyna Działanie: - rozszerzenie naczyń => spadek RR - rozluźnienie zwieraczy dróg moczowychwskazania przy przeroście prostaty Zwalniają czynność serca Skurcz oskrzeli Wskazania: Nadciśnienie tętnicze Zawał m.sercowego/choroba wieńcowa Tachyarytmie Leczenie objawów abstynencji

12 Podział β 1 -selektywne: metoprolol, karwewdilol, bisoprolol, nebiwolol Nieselektywne(blokują zarówno β 1, β 2, a nawet posiadają komponentę α 1 lityczną) :reszta: propranolol, celiprolol, acebutolol, betaksolol, pindolol Układ krążenia: nadciśnienie niewydolność wieńcowa (dusznica bolesna) po wystąpieniu zawału serca (ochrona przed zaburzeniami rytmu i kolejnymi zawałami), szczególnie karwedilol posiadający właściwości naczyniorozszerzające i antyoksydacyjne zaburzenia rytmu serca Inne zastosowania: jaskra np. timolol w postaci kropli do oczu, wywołuje znacznie mniej objawów ubocznych niż inhibitory esterazy cholinowej i agoniści muskarynowi tyreotoksykoza zwykle przedoperacyjnie (np. propranolol) stany niepokoju w celu kontroli objawów somatycznych związanych z nadczynnością układu sympatycznego, jak kołatanie serca i drżenia profilaktyka migreny łagodne drżenia mięśni (schorzenia dziedziczne) z leków najczęściej stosowanych to np. propranolol, metoprolol czy atenolol ryzyko stosowania i główne objawy uboczne: - skurcz oskrzeli szczególnie niebezpieczny u chorych na astmę oskrzelową - zaostrzenie niewydolności krążenia - bradykardia (zwolnienie akcji serca) - hipoglikemia - uczucie zmęczenia - zimne kończyny - złe sny. 71 Uwaga Preparaty kardioselektywne mogą być stosowane u ludzi chorych na astmę oskrzelową, choroby układu oddechowego z komponentem spastycznym, ponieważ w dawka terapeutycznych nie działają na receptor β 2 Kardionieselektywne leki są przeciwwskazane u powyższych pacjentów. Selektywne β-blokery stosowane w coraz większych dawkach (duże dawki) tracą swoją selektywność

13 bradykardia bloki przewodzenia dychawica oskrzelowa zdekompensowana niewydolność krążenia 73 13