Hogan Lovells (Warszawa) LLP. Raport wprowadzający: Emisja obligacji przychodowych, jako sposób na pozyskanie finansowania inwestycji samorządowych

Transkrypt

1 Hogan Lovells (Warszawa) LLP Raport wprowadzający: Emisja obligacji przychodowych, jako sposób na pozyskanie finansowania inwestycji samorządowych

2

3 Hogan Lovells (Warszawa) LLP i Spis treści 1. Obligacja przychodowa, jako instrument dedykowany samorządom wprowadzenie 1 2. Dotychczasowe doświadczenia samorządów przy wykorzystaniu instrumentu finansowego, jakim jest obligacja przychodowa 2 3. Hogan Lovells - doradca prawny przy emisjach obligacji przychodowych 2 4. Przedsięwzięcia, których realizacja może być finansowana z obligacji przychodowych 3 5. Rola administracji lokalnej na kolejnych etapach procesu inwestycyjnego 5 6. Obligacja przychodowa, jako instrument realizacji zadań publicznych oraz umiejscowienie obligacji przychodowych w polityce rozwoju lokalnego Obligacja przychodowa charakterystyka Treść obligacji przychodowej Obligacja przychodowa podsumowanie Obligacja przychodowa jako instrument polityki lokalnej Obligacja przychodowa zalety finansowania Podsumowanie raportu Źródła prawa 20

4 Hogan Lovells (Warszawa) LLP 1 1. Obligacja przychodowa, jako instrument dedykowany samorządom wprowadzenie Wobec wciąż widocznej, w porównaniu z gospodarkami państw "starej" Unii, luki infrastrukturalnej, polskie samorządy pozostają największym inwestorem w sektorze publicznym, a w dalszym ciągu ogromne potrzeby budowania nowej czy unowocześnienia istniejącej infrastruktury, determinują konieczność poszukiwania przez nie zewnętrznych źródeł finansowania planowanych inwestycji. Istotnym czynnikiem przy podejmowaniu decyzji o sięgnięciu po zewnętrzne finansowanie jest także konieczność zapewnienia środków w budżetach na sfinansowanie wkładu własnego w projektach współfinansowanych z funduszy unijnych. Wydaje się, że ten "impuls unijny" może tu odegrać istotną rolę, a środki pozyskane z emisji obligacji przychodowych mogą stanowić wkład własny beneficjenta (tzw. finansowanie pomostowe; wysokość wkładu własnego jest ustalana na podstawie przepisów Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1303/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r.). Stając przed tym koniecznym wyborem, może się zatem okazać, że wobec wzrastających potrzeb i wymogów związanych z osiągnięciem zdolności do wysokiej absorbcji pomocy z Unii Europejskiej, obligacje przychodowe będą optymalnym sposobem finansowania planowanych przedsięwzięć. Aby tak jednak się stało, w pierwszej kolejności należy przeanalizować rynek obligacji przychodowych w Polsce i spróbować, na przykładach emisji zakończonych niemałymi sukcesami, znaleźć receptę na potrzeby finansowe dotykające rynek polskiego sektora finansów publicznych. W ostatnich miesiącach daje się zaobserwować na rynku wzrost zainteresowania obligacjami przychodowymi, jako instrumentem pozyskania finansowania przedsięwzięć inwestycyjnych. Według agencji ratingowej Fitch (komentarz ze stycznia 2014 roku), w związku z obowiązującym od tego roku nowym wskaźnikiem zadłużenia, niektóre jednostki samorządu terytorialnego, a w szczególności te, które wykazują słabsze wyniki operacyjne lub niższe wpływy ze sprzedaży majątku, będą ograniczać wydatki majątkowe lub korzystać z innych, alternatywnych modeli finansowych. Fitch wskazuje, że niektóre jednostki samorządu terytorialnego, by spełnić wskaźnik zadłużenia, będą realizować inwestycje za pośrednictwem swoich spółek lub finansować niektóre projekty w formule partnerstwa publiczno-prywatnego albo emitować obligacje przychodowe. W tej sytuacji wydaje się pewne, że im większy będzie poziom świadomości wśród samorządowców odnośnie charakteru tego sposobu finansowania, im większe będzie zaufanie potencjalnych emitentów do skorzystania z tej formy finansowania jaką dają obligacje przychodowe, tym częściej ten instrument będzie stosowany. Jak potwierdza przykład obligacji komunalnych tzw. "zwykłych" obligacje te początkowo wykorzystywane raczej niechętnie, z biegiem lat stają się coraz popularniejszym narzędziem finansowania inwestycji samorządowych.

5 2 Hogan Lovells (Warszawa) LLP 2. Dotychczasowe doświadczenia samorządów przy wykorzystaniu instrumentu finansowego, jakim jest obligacja przychodowa Dotychczas w Polsce zrealizowane zostały następujące projekty z wykorzystaniem obligacji przychodowych (w kolejności chronologicznej): (a) (b) (c) (d) (e) (f) 2005 rok Miejskie Wodociągi i Kanalizacja w Bydgoszczy sp. z o.o. niepubliczna emisja imiennych obligacji przychodowych 24-letnich; program emisji obligacji do kwoty 600 mln PLN (pierwsza emisja obligacji przychodowych w powojennej Polsce i w Europie Środkowej); 2006 rok Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne Łódź sp. z o.o. niepubliczna emisja obligacji przychodowych; program emisji obligacji do kwoty 166 mln PLN (projekt Łódzki Tramwaj Regionalny); 2010 rok Zakład Komunikacji Miejskiej w Gdańsku sp. z o.o. niepubliczna emisja obligacji przychodowych; program emisji obligacji do kwoty 60 mln PLN (transport autobusowy); 2010 rok Zakład Komunikacji Miejskiej w Gdańsku sp. z o.o. niepubliczna emisja obligacji przychodowych; program emisji obligacji do kwoty 220 mln PLN (transport tramwajowy); 2012 rok Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji w Gnieźnie niepubliczna emisja obligacji przychodowych; program emisji obligacji do kwoty 28 mln PLN (projekt modernizacji oczyszczalni ścieków wraz z budową kanalizacji sanitarnej); 2014 rok Tramwaj Fordon sp. z o.o. z siedzibą w Bydgoszczy niepubliczna emisja obligacji przychodowych; program emisji obligacji do kwoty 145 mln PLN (transport). 3. Hogan Lovells - doradca prawny przy emisjach obligacji przychodowych Hogan Lovells ma wieloletnie doświadczenie w przygotowywaniu emisji długu. Doradzaliśmy przy wielu emisjach obligacji, w tym obligacji komunalnych, przychodowych i zabezpieczonych. Obsługiwaliśmy transakcje tak o zasięgu krajowym, jak i lokalnym, pracując na rzecz zarówno podmiotów z sektora finansów publicznych, jak i z sektora bankowego. Posiadamy unikalne na gruncie polskim doświadczenie w emisjach obligacji przychodowych w Polsce: doradzaliśmy przy emisji obligacji przychodowych przez Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne Łódź sp. z o.o. (projekt Łódzki Tramwaj Regionalny), przy emisjach obligacji przychodowych przez Zakład Komunikacji Miejskiej w Gdańsku sp. z o.o. (oba wyżej wskazane projekty), a aktualnie pracujemy nad emisją obligacji przychodowych przez spółkę Tramwaj Fordon sp. z o.o. z siedzibą w Bydgoszczy. Ponadto doradzaliśmy przy obsłudze kilkudziesięciu emisji obligacji zabezpieczonych, w tym przy udzielaniu następujących finansowań: (a) (b) (c) (d) emisja obligacji Polskiej Grupy Energetycznej S.A. (10 mld zł), emisja obligacji PKP S.A. zabezpieczonych gwarancją Skarbu Państwa (400 mln zł), emisja obligacji PKP Intercity S.A. (322 mln zł), emisja obligacji PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. (1,5 mld zł), (e) dwa programy emisji obligacji przez Miejskie Zakłady Autobusowe sp. z o.o. (165 mln zł i 301 mln zł),

6 Hogan Lovells (Warszawa) LLP 3 (f) (g) (h) emisja obligacji, współfinansowanie przedsięwzięcia inwestycyjnego "Rozbudowa Portu Lotniczego Poznań Ławica" w Poznaniu (128 mln zł), emisja obligacji, współfinansowanie przedsięwzięcia inwestycyjnego "Rozbudowa Portu Lotniczego Łódź im. Władysława Reymonta" w Łodzi (190 mln zł), emisja obligacji, współfinansowanie przedsięwzięcia inwestycyjnego "Budowa Portu Lotniczego Lublin" (180 mln zł), (i) emisja obligacji, współfinansowanie przedsięwzięcia inwestycyjnego "Rozbudowa Mazowieckiego Portu Lotniczego Warszawa Modlin" (150 mln zł), (j) (k) (l) (m) (n) (o) (p) emisja obligacji Łódzkiej Kolei Aglomeracyjnej sp. z o.o. (155 mln zł), emisja obligacji, współfinansowanie przedsięwzięcia inwestycyjnego "Rozbudowa i modernizacja infrastruktury lotniskowej i portowej Portu Lotniczego w Krakowie" (600 mln zł), emisja obligacji, współfinansowanie przedsięwzięcia inwestycyjnego "Rozbudowa i modernizacja infrastruktury Portu Lotniczego we Wrocławiu" (230 mln zł), emisja obligacji Stadionu Miejskiego sp. z o.o. z siedzibą w Białymstoku (132,8 mln zł), emisja obligacji Kompanii Węglowej S.A. przy programie emisji obligacji krótkoterminowych, zabezpieczonych (700 mln zł), emisja obligacji Pomorskiej Kolei Metropolitalnej S.A. (170 mln zł), emisja obligacji Miejskiego Zakładu Komunikacji w Toruniu sp. z o.o. (179 mln zł). Nasze usługi polegają standardowo na sporządzeniu całej dokumentacji prawnej niezbędnej do emisji długu, w tym umów pomiędzy emitentem i agentami emisji oraz pozostałej dokumentacji emisyjnej. 4. Przedsięwzięcia, których realizacja może być finansowana z obligacji przychodowych Celem wprowadzenia do polskiego systemu prawnego obligacji przychodowych było wyposażenie samorządu w instrument służący finansowaniu zadań publicznych, zarówno o charakterze gospodarczym, jak i społecznym. Stąd instytucję obligacji przychodowych wiąże się nierozerwalnie z tzw. monopolem naturalnym, jakim dysponuje samorząd, w zakresie inwestycji i usług o charakterze komunalnym i, co za tym idzie, gwarantowanymi przychodami z tytułu świadczonych usług. Emisja obligacji przychodowych, jak każdy projekt finansowania inwestycji, zdeterminowana jest celem, na jaki emitent pragnie pozyskać środki. Obowiązek określenia celu emisji podyktowany jest, w przypadku emisji obligacji emitowanych przez jednostki samorządu terytorialnego, związki tych jednostek oraz miasto stołeczne Warszawa, brzmieniem art. 28 ust. 1 u.o., który mówi, że obligacje emitowane przez podmioty z ww. grup, muszą mieć oznaczony cel emisji i emitent nie może przeznaczyć środków pochodzących z emisji obligacji na inne cele, niż cel wskazany. Analizując dotychczasowe inwestycje zrealizowane za pomocą obligacji przychodowych właśnie w odniesieniu do celu, na jaki środki z emisji zostały przeznaczone, można stwierdzić, że ten rodzaj finansowania został z sukcesem zastosowany w przedsięwzięciach z obszaru gospodarki wodno-kanalizacyjnej oraz transportu publicznego. Trzecim obszarem, w którym z pewnością ten model finansowania może znaleźć zastosowanie już w najbliższej przyszłości, jest obszar usług telekomunikacyjnych sieci szerokopasmowego Internetu.

7 4 Hogan Lovells (Warszawa) LLP Gospodarka wodno-kanalizacyjna Potrzeby polskiej gospodarki w tym obszarze są ciągle ogromne. Obejmują zarówno modernizację istniejących sieci wodno-kanalizacyjnych, jaki budowę całkiem nowych infrastruktur, co ma na celu przede wszystkim poprawienie standardu i jakości życia mieszkańców poszczególnych aglomeracji i zmniejszenie dysproporcji w poziomach rozwoju regionów Unii Europejskiej. Na dofinansowanie ze środków UE (głównie w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko) mogą liczyć te projekty, których celem jest zaopatrzenie mieszkańców aglomeracji w dobrej jakości wodę pitną, jak również rozwiązanie kwestii dotyczących gromadzenia, oczyszczania i odprowadzania ścieków co, oprócz celów ekologicznych, miałoby za zadanie poprawienie standardu i jakości życia mieszkańców danej społeczności i w efekcie zmniejszenie dysproporcji w poziomach rozwoju regionów UE. Dowodem na to, że przedsięwzięcia z tego obszaru zadań użyteczności publicznej mogą z powodzeniem być finansowane w drodze emisji obligacji przychodowych, są dotychczas zrealizowane projekty w Bydgoszczy (2005 rok) i w Gnieźnie (2012 rok). Transport publiczny Aktualne potrzeby związane z dostępnością i przepływem osób i towarów wymagają nieustannego doskonalenia lokalnych systemów infrastruktury transportowej. Aby zaspokoić te ciągle rosnące potrzeby, konieczne jest zainwestowanie znacznych nakładów finansowych, co pociąga za sobą coraz częściej poszukiwanie oraz rozpoznawanie alternatywnych źródeł finansowania, w tym w szczególności zainteresowanie inwestorów takim instrumentem finansowania, jakim jest obligacja przychodowa. Dotychczas stosowane mechanizmy finansowania, ze względu na nieelastyczność i rosnącą różnorodność potrzeb transportowych, w coraz większym stopniu nie są w stanie pokryć rosnącej dysproporcji pomiędzy kosztami i przychodami z realizowanych przedsięwzięć. W tej sytuacji z powodzeniem może znaleźć zastosowanie obligacja przychodowa, jako instrument finansowania przedsięwzięć z obszaru transportu publicznego (przykłady dotychczasowych emisji: w Łodzi, Gdańsku i Bydgoszczy).

8 Hogan Lovells (Warszawa) LLP 5 Telekomunikacja Powszechny szerokopasmowy dostęp do Internetu jest dzisiaj zasadniczym elementem polityki lokalnej tworzenia rynku krajowego, jak również decyduje o konkurencyjności polskiej gospodarki. Tymczasem w Polsce rynek szerokopasmowych sieci telekomunikacyjnych jest wciąż słabo rozwinięty. Aktualnie realizowane są liczne projekty mające na celu poprawę tego stanu w szczególności projekt pn. "Sieć szerokopasmowa Polski Wschodniej", który ma za zadanie wybudowanie infrastruktury szerokopasmowej sieci nowej generacji oraz zapewnienie podstawowego dostępu do Internetu województw Polski Wschodniej. Projekty mogą liczyć na dofinansowanie z regionalnych projektów operacyjnych UE. Projekty te co do zasady nie podlegają regułom niedozwolonej pomocy publicznej (są wdrażane na obszarach, gdzie nie działają operatorzy prywatni, nie ma więc ryzyka zakłócenia konkurencji) i możliwe jest ich stosowanie przy wykorzystaniu środków unijnych, a przy tym z powodzeniem mogą być realizowane za pomocą emisji obligacji przychodowych. 5. Rola administracji lokalnej na kolejnych etapach procesu inwestycyjnego Dotychczasowe doświadczenia przy obsłudze podmiotów publicznych, które zdecydowały się na pozyskanie finansowania zewnętrznego w drodze emisji obligacji przychodowych, pozwoliły nam ponadto na ustalenie pewnego stałego schematu każdego z obsługiwanych przedsięwzięć. Rola administracji lokalnej w procesie pozyskiwania finansowania w formie emisji obligacji przychodowych, jak również konieczność przygotowania administracji lokalnej do korzystania z obligacji przychodowej jako instrumentu finansowania realizacji zadań publicznych są nie do przecenienia. Każdorazowo to osoby administrujące lokalną polityką samorządową, czy to w strukturach samego podmiotu emitenta, czy w strukturach jego (publicznego) organu właścicielskiego, są odpowiedzialne za pozyskanie określonego rodzaju finansowania, wdrożenie założonych planów finansowych oraz stworzenie całej wizji planowanego przedsięwzięcia. Konkretne zadania administracji publicznej są szczególnie widoczne podczas analizy poszczególnych etapów procesu pozyskiwania finansowania, a są one następujące: (a) Etap wstępny wybór agenta emisji Jednym z możliwych do przyjęcia modelów finansowania jest model polegający na objęciu przez bank-gwaranta emisji 100% wyemitowanych obligacji, co daje emitentowi pewność, że wyemitowane przez niego obligacje pokryją wszystkie potrzeby emitenta związane z realizacją danego przedsięwzięcia (do maksymalnej kwoty emisji, wcześniej z bankiem uzgodnionej). Bank ponadto pełni w tego rodzaju przedsięwzięciach rolę agenta emisji, w szczególności obsługuje rynek wtórny oraz zajmuje się bieżącą współpracą z obligatariuszami obligacji. W ramach powierzonej mu funkcji depozytariusza podmiot finansujący jest ponadto odpowiedzialny za prowadzenie ewidencji obligacji, a także świadczy usługi płatnicze,

9 6 Hogan Lovells (Warszawa) LLP przewidziane w ramach programu emisji obligacji. Czynnikiem zapewniającym powodzenie finansowania jest na pewno nawiązanie przez administrację lokalną współpracy z bankiem na możliwie jak najwcześniejszym etapie prac nad projektem. Współpraca pomiędzy podmiotem planującym emisję obligacji a bankiem zainteresowanym udzieleniem finansowania rozpoczyna się od podpisania tzw. listu mandatowego zawierającego opis przyszłych wzajemnych zobowiązań banku i emitenta, wstępnych warunków i struktury finansowania, charakterystykę wymogów informacyjnych, a także ustalającego wybór doradcy prawnego, odpowiedzialnego za przygotowanie dokumentacji emisyjnej i bieżące usługi doradcze. (b) Etap I opracowanie programu emisji Na tym etapie następuje opracowanie podstawowych założeń programu emisyjnego: określenie przedsięwzięcia oraz zidentyfikowanie strumienia przychodów. Z tej racji, że potrzeby samorządowe są ogromne, w ich szeroki zakres doskonale wpisują się obligacje przychodowe, których emisja może posłużyć zapewnieniu finansowania dla tak naprawdę każdego przedsięwzięcia. We wskazanych wyżej przykładowych projektach, które z sukcesem są realizowane, decyzja o realizacji każdego z przedsięwzięć była wynikową aktualnych potrzeb danej jednostki samorządowej. Jak sama nazwa wskazuje, obligacje przychodowe finansowane są poprzez strumień przychodów, którego określenie już na początku prac nad projektem jest niezwykle istotne dla określenia pozostałych elementów struktury finansowania oraz jej końcowego kształtu. I w tym zakresie to administracja samorządowa ma głos decydujący to ona jest najbliżej lokalnych inwestycji i najlepiej zna potrzeby infrastrukturalne lokalnych społeczności. Ze wskazaniem konkretnego przedsięwzięcia do realizacji będzie wiązać się też z pewnością indywidualny, niepowtarzalny i tylko dla tego przedsięwzięcia właściwy program inwestycji i jego kluczowe założenia, a wśród nich: wartość emisji, wysokość poszczególnych transz, termin wykupu, mechanizm gromadzenia środków na zapłatę kwot wykupu. (c) Etap II przygotowanie dokumentacji emisyjnej Na kolejnym etapie następuje, we współpracy z bankiem i doradcą prawnym, ustalenie treści dokumentów finansowania (umowy programu emisji, warunków emisji obligacji, umowy wsparcia) to kolejny etap, na którym ważą się losy całej transakcji, to tutaj zapadają najważniejsze decyzje odnośnie szczegółowych parametrów finansowania, takich jak: wielkość emisji, okres dostępności, harmonogram spłat. Następuje też szczegółowe określenie wzajemnych praw i obowiązków stron umowy emisyjnej (emitenta, gwaranta emisji, depozytariusza, agenta emisji i agenta płatniczego), a także następuje ustalenie zakresu dokumentacji, której podpisanie będzie stanowiło warunek zawieszający do uruchomienia finansowania (w szczególności: memorandum informacyjne (o ile ma zastosowanie), umowa programu emisji, umowa wsparcia projektu przez jednostkę samorządu terytorialnego (o ile ma zastosowanie), umowy rachunków (w szczególności rachunku przychodów), umowa, na podstawie której emitent świadczy usługi użyteczności publicznej zapewniające strumień przychodów, pełnomocnictwo do rachunków, oświadczenie emitenta o poddaniu się egzekucji z całego majątku co do obowiązku spłaty zobowiązań z obligacji). (d) Etap III zgody korporacyjne Kolejny etap rozpoczyna podjęcie uchwały o emisji obligacji to krok milowy pomiędzy fazą planowania a fazą realizacji, zaplanowaną na poprzednich etapach. Struktura transakcji zostaje odzwierciedlona w uchwale właściwego organu przyszłego emitenta. Zgodnie z art. 23a ust. 3 u.o. 3., z zastrzeżeniem jednego wyjątku dotyczącego emisji obligacji przez

10 Hogan Lovells (Warszawa) LLP 7 emitentów wskazanych w ustawie o autostradach płatnych oraz o Krajowym Funduszu Drogowym, uchwała o emisji obligacji przychodowych powinna określać następujące parametry emisji: Rodzaj i cel przedsięwzięcia (można wskazać więcej niż jedno przedsięwzięcie) Wielkość emisji oraz wartość nominalna obligacji Termin zapadalności obligacji Wysokość oprocentowania Sposób obliczenia przychodów z przedsięwzięcia Część przychodów z przedsięwzięcia lub majątku z przedsięwzięcia, do której będzie służyć obligatariuszom prawo pierwszeństwa zaspokojenia Czy obligacje będą emitowane w ofercie publicznej czy prywatnej Prawną podstawę emisji obligacji przychodowych stanowi uchwała organu emitenta o emisji obligacji przychodowych. W przypadku obligacji przychodowych emitowanych przez jednostki samorządu terytorialnego będzie to uchwała rady gminy (miasta), rady powiatu, sejmiku, województwa lub rady miasta stołecznego Warszawy. Podstawą emisji obligacji przychodowych przez związki jednostek samorządowych jest uchwała zgromadzenia związku międzygminnego (art. 69 ust. 2 u.s.g) lub zgromadzenia związku powiatów bądź związku utworzonego przez miasto na prawach powiatu z gminami (art. 74 u.s.p.). Dla emitentów będących jednostkami samorządu terytorialnego obligatoryjnym zakończeniem tego etapu będzie wystąpienie w trybie art. 91 ust. 2 u.f.p. do Regionalnej Izby Obrachunkowej z wnioskiem o wydanie opinii o możliwości wykupu papierów wartościowych przez daną jednostkę samorządową. Opinia RIO jest wydawana po sprawdzeniu, czy w budżecie danej jednostki samorządu na lata następne znajdą się środki na wydatki w postaci wykupu zaciągniętego długu. (e) Etap IV uzyskanie ratingu (opcjonalnie) Dzięki poddaniu się procesowi oceny ratingowej potencjalni nabywcy obligacji otrzymują informację na temat wiarygodności kredytowej emitenta. Wysoki rating podnosi prestiż i pozycję emitenta na rynku. Dla jednostek samorządu terytorialnego wysoki rating może wpłynąć w sposób znaczący na wysokość kosztów finansowania długu może przyczynić się do obniżenia tych kosztów. (f) Etap V Podpisanie dokumentacji emisyjnej

11 8 Hogan Lovells (Warszawa) LLP (g) Etap VI Spełnienie warunków zawieszających Na warunkach wskazanych w umowie emisyjnej, bank występujący jako gwarant emisji zobowiązany jest nabyć emitowane przez emitenta obligacje. Aby to mogło jednak nastąpić, konieczne jest spełnienie (analogicznie jak w przypadku kredytu, czy obligacji tzw. "zwykłych") warunków zawieszających emisję. Enumeratywna lista tych warunków znajduje się zawsze w umowie emisyjnej i jest zazwyczaj znana od początku prac nad transakcją, co pozwala emitentowi podjąć odpowiednie przygotowania w celu spełnienia określonych w umowie warunków (przedstawienia zaświadczeń, dostarczenia określonych dokumentów) już w niedługim czasie po zawarciu umowy emisyjnej. Procedura ta w istotny sposób skraca czas pomiędzy podpisaniem dokumentacji a udzieleniem finansowania, przez co usprawnia cały proces uruchamiania środków i realizacji inwestycji. (h) Etap VII Emisja obligacji W przypadku najbardziej popularnych obecnie na rynku obligacji zdematerializowanych, o emisji obligacji stanowi zapis w ewidencji prowadzonej przez depozytariusza (bank). Czynność tę poprzedza udzielenie przez emitenta agentowi emisji tzw. zlecenia emisji, złożenia propozycji nabycia obligacji, na co, odpowiedzią gwaranta, jest przyjęcie propozycji nabycia obligacji. W ten sposób, dochodzi do emisji obligacji, na warunkach emisji ustalonych w odrębnym dokumencie, obowiązujących tak emitenta, jak każdego obligatariusza. 6. Obligacja przychodowa, jako instrument realizacji zadań publicznych oraz umiejscowienie obligacji przychodowych w polityce rozwoju lokalnego 6.1 Obligacja przychodowa charakterystyka Do polskiego systemu prawa obligacje przychodowe zostały wprowadzone w 2000 roku nowelizacją ustawy o obligacjach i w tym, w zasadzie niezmienionym kształcie, funkcjonują do dzisiaj. Na istotę obligacji przychodowych składa się kilka cech, których omówienie nastąpi po krótkiej charakterystyce obligacji przychodowych, jako papieru wartościowego. (a) Miejsce obligacji przychodowych w polskim systemie prawa Obligacje przychodowe są szczególnym rodzajem szerszej kategorii papierów wartościowych, jaką są obligacje. Nie uprzedzając dalszej charakterystyki obligacji przychodowych, należy w tym miejscu jedynie wspomnieć, że o szczególnym charakterze obligacji przychodowej decyduje jej nietypowa dla innych obligacji konstrukcja oraz gwarancja wypłacalności emitenta. Oprócz tych cech szczególnych, o których będzie dalej, obligacja przychodowa, jak każdy innych rodzaj obligacji, "jest papierem wartościowym emitowanym w serii, w którym emitent stwierdza, że jest dłużnikiem właściciela obligacji (obligatariusza) i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia" (definicja legalna obligacji z art. 4 ust. 1 u.o.). Z definicji tej, z uwzględnianiem szczególnych atrybutów obligacji przychodowej, opisanych poniżej, wynika, że: (1) obligacja przychodowa jest papierem wartościowym, (2) jest emitowana w serii (co oznacza, że wszyscy obligatariusze mają równe prawa wynikające z treści obligacji), (3) prawa w niej ucieleśnione stanowią wierzytelność, gdzie emitent obligacji jest dłużnikiem każdoczesnego posiadacza obligacji (wierzyciela), (4) świadczenie wynikające z obligacji może mieć charakter pieniężny lub niepieniężny; oraz o czym będzie mowa dalej (5) odpowiedzialność emitenta jest ograniczona do kwoty przychodów uzyskanych z konkretnego przedsięwzięcia lub do wysokości wartości majątku tego przedsięwzięcia oraz (6) obligatariusz obligacji przychodowej ma pierwszeństwo zaspokojenia swoich roszczeń

12 Hogan Lovells (Warszawa) LLP 9 przed innymi wierzycielami emitenta w odniesieniu do kwoty przychodów z przedsięwzięcia lub majątku przedsięwzięcia. Poza powyższymi cechami obligacjom przychodowym przysługują omówione poniżej atrybuty, wpisujące się w następujący schemat finansowania z wykorzystaniem obligacji przychodowej: PODMIOT UDZIELAJĄCY FINANSOWANIA EMITENT (RACHUNEK PRZYCHODÓW) CENA EMISYJNA PRZRYCHODY Z PRZEDSIĘWZIĘCIA EMITENT (RACHUNEK EMISJI) PRZEDSIĘWZIĘCIE (b) Obligacja przychodowa to obligacja spłacana z uzyskiwanego przychodu Założeniem obligacji przychodowej, jak sama nazwa wskazuje jest, aby zobowiązanie w niej inkorporowane zostało spłacone z określonego przychodu. Pozwala to na swoisty transfer ryzyka poniesionego w związku emisją obligacji przychodowych i uzależnienie go od powodzenia inwestycji, która ma zostać w ten sposób sfinansowana. Odzwierciedleniem tej idei jest treść art. 8 ust. 2 u.o., zgodnie, z którym emitent może ograniczyć w treści obligacji swoją odpowiedzialność za zobowiązania wynikające z tych obligacji do ściśle wyodrębnionego źródła, jakim jest kwota przychodów z przedsięwzięcia lub wartość majątku przedsięwzięcia, do których obligatariuszowi służy prawo pierwszeństwa na zasadach określonych w art. 23a wówczas obligacja taka jest obligacją przychodową. Tak, więc pierwszym warunkiem, jaki musi być spełniony, aby można było rozważyć zakwalifikowanie danej obligacji, jako obligacji przychodowej, poza oczywistym kryterium podmiotowym (o czym niżej), jest ograniczenie odpowiedzialności emitenta za zobowiązania z obligacji do kwoty przychodów generowanych przez określone przedsięwzięcie lub do wartości majątku przedsięwzięcia. W ten sposób "przychód", na jaki wskazuje nazwa obligacji przychodowej, został doprecyzowany pojęciem "przychodu z przedsięwzięcia" oraz "wartości majątku przedsięwzięcia". Takie ograniczenie stanowi odstępstwo od ogólnej zasady z art. 8 ust. 1 u.o., zgodnie z którą emitent odpowiada całym swoim majątkiem za zobowiązania wynikające z obligacji. W tym sensie powszechne jest sformułowanie, że obligacje przychodowe stanowią swego rodzaju papier wartościowy z ograniczoną odpowiedzialnością.

13 10 Hogan Lovells (Warszawa) LLP Oprócz tego głównego atrybutu obligacji przychodowych, jakim jest z pewnością spłata należności z nich wynikających z określonego przychodu, zminimalizowaniu ryzyka dla obligatariuszy obligacji przychodowych służy dodatkowo obowiązujący emitenta zakaz zbywania i obciążania składników majątkowych przedsięwzięcia, z wyjątkiem sytuacji, gdy zbycie następuje w ramach prawidłowej gospodarki, nie powodując istotnego zmniejszenia wartości przedsięwzięcia (art. 23b ust. 7 u.o.). Również wierzytelności tworzące przychody nie mogą być przedmiotem zabezpieczenia zastawem ani też przedmiotem cesji (art. 23b ust. 8 u.o.). Powyższe przykłady stanowią jedne z licznych narzędzi mających na celu zapewnienie optymalnego gospodarowania środkami pochodzącymi z przedsięwzięcia i zapewniają trwałość zabezpieczeń roszczeń obligatariuszy obligacji przychodowych. Niewątpliwie jednak, z uwagi na fakt, że zabezpieczeniem obligacji przychodowych jest właśnie przychód z przedsięwzięcia, emisja tych obligacji wymaga szczegółowej analizy ekonomicznej i oceny planowanego przedsięwzięcia, jak również już na etapie realizacji: stałego monitoringu przepływów pieniężnych, zgodności z harmonogramem oraz nadzoru nad wykonaniem przedsięwzięcia. Już powyższe wstępne uwagi na temat obligacji przychodowych pokazują, że założeniem ustawodawcy było, aby obligacja przychodowa była instrumentem komfortowym dla budżetu i gospodarowania finansami lokalnych władz, dzięki czemu, w oparciu o zrealizowane dotychczas emisje, uprawnione jest twierdzenie, że ten instrument finansowania w rzeczywistości jest narzędziem o wiele bardziej praktycznym od innych form pozyskiwania kapitału. (c) Źródłem przychodu jest przedsięwzięcie Jako, że u.o. nie definiuje ani przychodu, ani przedsięwzięcia, to pojęcie "przedsięwzięcia" w doktrynie jest pojmowane bardzo szeroko w skrócie: jako jakakolwiek dająca się wyodrębnić część działalności emitenta. Mając na uwadze katalog podmiotów, które ustawodawca wyposaża w atrybut zdolności emisyjnej obligacji przychodowych, należy uznać, że zawsze jednak działalność ta będzie determinowana zakresem usług świadczonych przez emitenta w ramach sfery użyteczności publicznej, w której działa. Obok pojęcia "przedsięwzięcia", ustawa używa także określenia "majątek przedsięwzięcia", który należy w kontekście szerokiego rozumienia samego "przedsięwzięcia" interpretować jako wszelkie aktywa, których nabycie zostało sfinansowane lub współfinansowane ze środków pochodzących z emisji, ale także inne aktywa, które służą wykonywaniu działalności objętej pojęciem "przedsięwzięcia". Dopuszczalne jest rozwiązanie, kiedy spłata zobowiązań z obligacji obok przychodu z przedsięwzięcia następować będzie także z innych środków będących w majątku emitenta, co niewątpliwie podnosi atrakcyjność tego instrumentu finansowania dla jego potencjalnych obligatariuszy.

14 Hogan Lovells (Warszawa) LLP 11 (d) Ograniczona odpowiedzialność emitenta (i) Ograniczenie odpowiedzialności do kwoty przychodów z przedsięwzięcia Tak wyodrębniony strumień przychodów jest dodatkowo uszczelniony w ten sposób, że, w odniesieniu do środków znajdujących się na rachunku przychodów, bankowi prowadzącemu taki rachunek nie przysługuje prawo potrącenia wierzytelności wobec emitenta posiadacza rachunku. Co więcej, środki zgromadzone na rachunku przychodów nie podlegają egzekucji prowadzonej z tego rachunku do wysokości kwoty zobowiązania emitenta wobec obligatariuszy (bez względu na termin ich wymagalności), przy czym (w odniesieniu do emitentów posiadających zdolność upadłościową) nadwyżka środków znajdujących się na rachunku przychodów w dniu ogłoszenia upadłości w stosunku do wysokości zobowiązań z obligacji (wymagalnych i niewymagalnych) pozostanie w dyspozycji syndyka jako składnik masy upadłości emitenta. Należy także podkreślić, że ten swoisty przywilej obligatariuszy obligacji przychodowych jeśli chodzi o pierwszeństwo zaspokojenia się z przychodów z przedsięwzięcia, jest skuteczny nie tylko do przyszłych wierzycieli emitenta, ale także wobec tych, których wierzytelności powstały przed emisją obligacji. Te modyfikacje ogólnych zasad postępowania egzekucyjnego w przypadku obligacji przychodowych mają i tym razem służyć urzeczywistnianiu prawa pierwszeństwa przysługującego obligatariuszom. W uzasadnieniu do rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy o obligacjach oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2000, Nr 60, poz. 702) czytamy: "istotą obligacji przychodowych jest zapewnienie obligatariuszom prawa pierwszeństwa do zaspokojenia się z określonych przedmiotów emitenta, jak również z określonego majątku emitenta; w celu realizacji tych norm przepisy ustanawiają zakaz zbywania określonego majątku przez emitenta, a także sposób postępowania w przypadku prowadzenia egzekucji, likwidacji, upadłości oraz dokonywania innych zmian w zakresie jednostek samorządu terytorialnego" (strona 8 uzasadnienia, druk nr 1297). W świetle tego uzasadnienia należy przyjąć, że pierwszeństwo zaspokojenia się z wierzytelności, których przedmiotem są przychody przedsięwzięcia przysługuje obligatariuszom obligacji przychodowych równolegle do (niezależnie od) ich uprawnień w stosunku do majątku przedsięwzięcia, a do tej egzekucji należy stosować odpowiednio art. 23b ust. 5 u.o. regulujący egzekucję ze składników majątkowych przedsięwzięcia w konsekwencji organ egzekucyjny zobowiązany jest przelać na rachunek przychodów kwotę potrzebną do zaspokojenia roszczeń obligatariuszy. (ii) Ograniczenie odpowiedzialności do wartości majątku przedsięwzięcia Drugim, obok przychodów gromadzonych na wyodrębnionym rachunku, przedmiotem zabezpieczenia roszczeń obligatariuszy obligacji przychodowych, jest majątek przedsięwzięcia. Już art. 8 ust. 2 definiując obligacje przychodowe wskazuje, że "emitent może ograniczyć w treści obligacji swoją odpowiedzialność za zobowiązania wynikające z tych obligacji do ( ) wartości majątku przedsięwzięcia, do których obligatariuszowi służy prawo pierwszeństwa [kolejności zaspokojenia wierzycieli przyp. wł.] na zasadach określonych w art. 23a ( )". I dalej: "Obligacje przychodowe mogą przyznawać obligatariuszowi prawo do zaspokojenia swoich roszczeń z pierwszeństwem przed innymi wierzycielami emitenta ( ) z całości albo części majątku przedsięwzięć, które zostały sfinansowane ze środków uzyskanych z emisji obligacji ( )" (art. 23a ust. 1 u.o.). Jako że w przypadku tego zabezpieczenia nie znajduje zastosowania obowiązująca powszechnie zasada jawności zabezpieczeń

15 12 Hogan Lovells (Warszawa) LLP obciążających poszczególne składniki dłużnika, której uzasadnieniem jest ochrona osób trzecich i pewność obrotu prawnego, ustawodawca wprowadza inne instrumenty ochrony: obowiązek określenia w uchwale o emisji obligacji przychodowych: rodzaju i celu przedsięwzięcia, sposobu obliczenia przychodów z przedsięwzięcia, wskazania do jakiej części przychodów z przedsięwzięcia lub majątku z przedsięwzięcia służy obligatariuszom prawo pierwszeństwa (jest tutaj jeden mankament tego rozwiązania polegający na tym, że uchwała jest podejmowana na wczesnym etapie całego procesu finansowania, zazwyczaj na długo przed powstaniem w ogóle majątku lub jego znacznej części z tego powodu siłą rzeczy nie może dostatecznie dokładnie wskazywać majątku interesującego potencjalnych obligatariuszy, a co najwyżej może ograniczać się do jakichś ogólnych kryteriów planowanej inwestycji); obowiązek publikacji w dwóch dziennikach, w tym co najmniej jednym ogólnopolskim ze wskazaniem przedsięwzięcia (ale już brak obowiązku określenia majątku przedsięwzięcia ani tym bardziej jego poszczególnych składników). Dodatkowymi regulacjami wzmacniającymi ochronę nabywców praw w dobrej wierze są także z pewnością zakaz zbywania i obciążania składników majątkowych przedsięwzięcia, z wyjątkiem sytuacji, gdy zbycie następuje w ramach prawidłowej gospodarki, nie powodując istotnego zmniejszenia wartości przedsięwzięcia (art. 23b ust. 7 u.o.) oraz zakaz obciążania zastawem i zakaz zbywania wierzytelności tworzących przychody z przedsięwzięcia (art. 23b ust. 8 u.o.). Przechodząc do skutków dokonania czynności prawnej z naruszeniem zakazów wymienionych w art. 23b ust. 7 i 8 u.o., należy przyjąć, że czynności takie pozostałyby ważne, a pozostawanie nabywcy w dobrej wierze co do konkretnego składnika majątku emitenta sanowałoby brak po stronie emitenta uprawnienia do rozporządza daną rzeczą. Należy zatem przyjąć, że możliwe jest zarówno obciążenie jak i zbycie składników majątkowych i wierzytelności, jeśli tylko nabywca pozostaje w usprawiedliwionym przekonaniu, że emitent może danym przedmiotem prawa bez ograniczeń rozporządzać, w ramach prawidłowej gospodarki, nie powodując istotnego zmniejszenia wartości przedsięwzięcia, jak i poza tymi ramami. Jeśli chodzi o postępowanie egzekucyjne, to składniki przedsięwzięcia nie tworzą jakiejś odrębnej masy, ale, jak należy rozumieć z art. 23c ust. 4 u.o., tworzą jedną masę z pozostałym majątkiem emitenta, a jedynie obligatariuszom przyznano szczególne wobec nich prawo pierwszeństwa, w myśl którego, zaspokojenia roszczeń posiadaczy obligacji przychodowych dokonuje się ze składników majątku przedsięwzięcia, z pierwszeństwem przed innymi wierzycielami upadłego. W sytuacji natomiast, kiedy kwota uzyskana ze sprzedaży składników przedsięwzięcia nie wystarcza na zaspokojenie roszczeń obligatariuszy, niezaspokojona część zobowiązań jest regulowana na zasadach ogólnych z pozostałych składników majątku emitenta. I tak, o ile ustalenie kwoty uzyskanej ze sprzedaży składników przedsięwzięcia jest proste do ustalenia, gdy sprzedaże następują w ramach odrębnych umów, o tyle sytuacja znacznie komplikuje się, jeżeli przedmiotem sprzedaży jest całe przedsiębiorstwo lub zbiór stanowiący zorganizowaną całość. Niewątpliwie i wówczas kwota niezbędna do zaspokojenia roszczeń obligatariuszy w sytuacji kiedy jest prowadzona egzekucja ze składników majątkowych przedsięwzięcia mająca na celu zaspokojenie innych roszczeń niż roszczenia z obligacji przychodowych, powinna wpłynąć na rachunek przychodów. Zastosowanie tak ustalonego mechanizmu gromadzenia środków na zapłatę kwot wykupu obligacji ma na celu zapewnienie przejrzystości finansowania poprzez stałą kontrolę przepływów związanych z realizowanym przedsięwzięciem. Powyżej opisane zabiegi

16 Hogan Lovells (Warszawa) LLP 13 ustawowe mają na celu wyodrębnienie w obrębie aktywów emitenta majątku chronionego przed egzekucją na rzecz innych wierzycieli niż obligatariusze obligacji przychodowych. (e) Mechanizm gromadzenia przychodów Jeśli zatem obligacje mają być spłacane z określonego źródła, strumień płatności wchodzących do majątku emitenta i z niego wychodzących powinien być czytelny dla każdego potencjalnego nabywcy obligacji. Naprzeciw tym oczekiwaniom wychodzi ustawodawca w art. 23b u.o. ustanawiając bezwzględnie obowiązujący w tym zakresie, mechanizm gromadzenia środków, z których następować ma zaspokajanie obligatariuszy. I tak, z jedynym zastrzeżeniem w odniesieniu do obligacji przychodowych emitowanych przez emitentów wskazanych w ustawie o autostradach płatnych oraz o Krajowym Funduszu Drogowym, wszystkie przychody z przedsięwzięcia muszą obowiązkowo wpływać na rachunek bankowy, przeznaczony wyłącznie do ich gromadzenia i dokonywania wypłat na rzecz obligatariuszy (nazywany rachunkiem przychodów). Co do zasady, z rachunku przychodów emitent nie może dokonywać wypłat środków dla celów innych niż zaspokojenie roszczeń obligatariuszy, z zastrzeżeniem, że wypłaty na inne cele niż zaspokojenie obligatariuszy są możliwe wyłącznie co do kwot przewyższających kwotę wystarczającą do zaspokojenia roszczeń obligatariuszy wynikających z obligacji w okresie następnych 12 miesięcy i to tylko wówczas, jeżeli możliwość taką przewidziano w warunkach emisji. Ustawa nie wymaga jednak, aby wypłaty kwot do zapłaty z rachunku przychodów były realizowane bezpośrednio na rzecz obligatariuszy, dopuszczalna jest zatem sytuacja, gdy środki przeznaczone na zaspokojenie roszczeń obligatariuszy realizowane są za pośrednictwem banku (np. agenta emisji), zawsze jednak pod warunkiem, że każda wypłata środków z rachunku przychodów wiąże się "zaspokajaniem roszczeń obligatariuszy", o którym mowa w art. 23b ust. 3 u.o. (f) Szczególne obowiązki emitenta na etapie realizacji przedsięwzięcia Ustawa nakłada na emitentów obligacji przychodowych dodatkowe obowiązki informacyjne, których wypełnienie ma służyć należytemu zabezpieczeniu interesów obligatariuszy: co najmniej na dwa tygodnie przed każdym terminem wypłaty świadczeń z obligacji, jednakże nie rzadziej niż raz w roku, emitent udostępnia obligatariuszom sprawozdanie zawierające dane o sumie przychodów z przedsięwzięcia, które wpłynęły na rachunek przychodów oraz o kwotach wypłaconych obligatariuszom oraz emitentowi z tego rachunku w okresie od poprzedniej wypłaty świadczeń, a także omówienie struktury przychodów z przedsięwzięcia oraz struktury kosztów ponoszonych przez emitenta na utrzymanie przedsięwzięcia w tym okresie. Ponadto, po wyemitowaniu obligacji przychodowych emitent obowiązany jest ogłosić w dwóch dziennikach, w tym co najmniej jednym ogólnopolskim, łączną wysokość zadłużenia z tytułu tych obligacji oraz wskazać przedsięwzięcie finansowane z obligacji. (g) Stosunek do długu publicznego Na pewno jedną z podstawowych zalet obligacji przychodowych jest fakt, że umożliwiają one pozyskanie finansowania tzw. pozabilansowego (ang. off-balance-sheet financing), przez co zobowiązania podmiotu organizującego emisję nie obciążają budżetu samorządowego i nie wliczają się do ustawowych limitów zadłużenia, co stało się szczególnie istotne od stycznia 2014 roku, kiedy to obowiązuje nowy algorytm liczenia wysokości wskaźnika (art. 243 u.f.p.). Zgodnie z art. 23b ust. 7 u.o. środków zgromadzonych na rachunku przychodów oraz świadczeń emitenta należnych obligatariuszom od emitenta obligacji w wykonaniu zobowiązań wynikających z tych obligacji nie uwzględnia się przy ustalaniu ograniczeń zadłużenia jednostek samorządu terytorialnego, o których mowa w art. 243 u.f.p.

17 14 Hogan Lovells (Warszawa) LLP (h) Podmioty uprawnione do emisji obligacji przychodowych Wyrazem tego, że obligacje przychodowe są właśnie narzędziem dedykowanym podmiotom sfery publicznej jest już na wstępie ograniczenie podmiotów, które mogą być emitentami tego rodzaju obligacji do podmiotów samorządowych lub z samorządem ściśle powiązanych (w zamierzeniu ustawodawcy podmiotów, które swoim statusem gwarantują pewność obrotu prawnego co do realizowanych przedsięwzięć, co niewątpliwie jest czynnikiem decydującym o atrakcyjności obligacji przychodowych wśród ich potencjalnych nabywców): Kto może emitować obligacje przychodowe? (art. 23a ust. 2 u.o.) JST Spółki publiczne Pozostałe jednostka samorządu terytorialnego są to gminy, powiaty, województwa; związek jednostek samorządu terytorialnego są to podmioty prawa powoływane przez gminy, powiaty i województwa w celu wykonywania wspólnych zadań z zakresu administracji publicznej; miasto stołeczne Warszawa szczególne zadania tej gminy określa art. 3 ustawy z dnia15 marca 2002 roku o ustroju miasta stołecznego Warszawy i są to m. in. zadania dotyczące funkcjonowania urządzeń publicznych o charakterze infrastrukturalnym, mających znaczenie dla stołecznych funkcji miasta. Zgodnie z art. 89 ust. 1 u.f.p., jednostki samorządu terytorialnego mogą zaciągać kredyty i pożyczki oraz emitować dłużne papiery wartościowe (to jest obligacje) na: pokrycie występującego w ciągu roku przejściowego deficytu budżetu jednostki samorządu terytorialnego spółka akcyjna albo spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, w których podmiot publiczny (wskazany w lewej kolumnie), posiada taką liczbę akcji albo udziałów, która zapewnia mu więcej niż 50% ogólnej liczby głosów na walnym zgromadzeniu lub zgromadzeniu wspólników, o ile jedynym przedmiotem działalności spółki jest zaspokajanie potrzeb społeczności lokalnych lub wykonywanie zadań z zakresu użyteczności publicznej będą to w szczególności przedsiębiorstwa komunalne zaspokajające potrzeby społeczności lokalnej np. w zakresie świadczenia usług transportowych, opieki medycznej, zaopatrzenia w wodę, odprowadzania ścieków, zaopatrzenia w gaz i prąd) spółka akcyjna albo spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, której jedynym przedmiotem działalności jest wykonywanie zadań z zakresu użyteczności publicznej na podstawie umowy zawartej z jednostką Bank Gospodarstwa Krajowego, w szczególności w celu realizacji programów rządowych, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 3, 5 i 7 ustawy z dnia 14 marca 2003 r. o Banku Gospodarstwa Krajowego (możliwość emisji obligacji przychodowych przez te podmioty została dodana w 2005 roku) Krajowy Fundusz Kapitałowy S.A. w celu realizacji przedmiotu działalności, o którym mowa w art. 5 ustawy z dnia 4 marca 2005 r. o Krajowym Funduszu Kapitałowym (możliwość emisji obligacji przychodowych przez te podmioty została dodana w 2005 roku) koncesjonariusz, o którym mowa w art. 37a ust. 2 ustawy z dnia 27 października 1994 r. o autostradach płatnych oraz o Krajowym Funduszu Drogowym spółka, która zawarła umowę o budowę i eksploatację albo wyłącznie eksploatację autostrady i pobiera z tego tytułu opłaty za przejazd autostradą (możliwość emisji obligacji

18 Hogan Lovells (Warszawa) LLP 15 (zobowiązania podlegają spłacie lub wykupowi w tym samym roku, w którym zostały zaciągnięte); finansowanie planowanego deficytu budżetu jednostki samorządu terytorialnego; samorządu terytorialnego, związkiem jednostek samorządu terytorialnego lub miastem stołecznym Warszawa i która zadania te będzie wykonywać co najmniej przez okres równy okresowi zapadalności obligacji przychodowych przez te podmioty została dodana w 2003 roku) spłatę wcześniej zaciągniętych zobowiązań z tytułu emisji papierów wartościowych oraz zaciągniętych pożyczek i kredytów; wyprzedzające finansowanie działań finansowanych ze środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej. spółka akcyjna, która na podstawie upoważnienia ustawowego lub na podstawie koncesji albo zezwolenia wykonywać będzie zadania z zakresu użyteczności publicznej albo świadczyć usługi w zakresie transportu lub komunikacji oraz utrzymania i rozwoju infrastruktury komunikacyjnej lub transportowej, co najmniej przez okres równy okresowi zapadalności obligacji Należy podkreślić, że wyliczenie to ma charakter enumeratywny, co więcej w żadnym innym akcie prawnym katalog ten nie został poszerzony, a zatem tylko i wyłącznie wskazane powyżej podmioty mają zdolność emisyjną w zakresie obligacji przychodowych. Niewątpliwie wspólnym mianownikiem dla wszystkich potencjalnych emitentów obligacji przychodowych będzie wykonywanie przez te podmioty, pośrednio lub bezpośrednio, zadań o charakterze użyteczności publicznej, a w zamierzeniu ustawodawcy tak wyznaczony krąg emitentów ma gwarantować pewność powodzenia przedsięwzięć, których realizacji, w drodze pozyskania środków z emisji obligacji przychodowych, te podmioty się podejmą, jak również ma stanowić swoistego rodzaju gwarancję, że podmioty te będą dotrzymywały warunków, na jakich emisja została przeprowadzona. Gwarancję tę wzmacnia dodatkowo obowiązek utrzymania tożsamości emitenta od momentu emisji obligacji do dnia ich wykupu z zastrzeżeniem jedynie nielicznych ustawowych wyjątków (wyjątkowe sytuacje zniesienia lub podziału jednostki samorządu terytorialnego, procesy przekształcenia, łączenia lub podziału spółek kapitałowych).

19 16 Hogan Lovells (Warszawa) LLP 6.2 Treść obligacji przychodowej Na treść obligacji złożą się następujące elementy: Powołanie podstawy prawnej emisji Powołanie podstawy prawnej ma na celu wskazanie: zdolności emisyjnej podmiotu emitującego obligacje przychodowe (będzie to przepis prawa upoważaniający dany podmiot do emisji obligacji przychodowych enumeratywny katalog podmiotów zawiera art. 23a ust. 2 u.o.); oraz udzielenia zgody na emisję obligacji przez organ emitenta (będzie to uchwała organu zarządzającego podmiotem). W szczególności emisja obligacji przez gminę wymaga podjęcia uchwały przez radę gminy, która podejmuje uchwały w sprawach majątkowych gmin, przekraczających zakres kompetencji zwykłego zarządu, w tym w szczególności w sprawach dotyczących emitowania obligacji oraz określania zasad ich zbywania, nabywania i wykupu przez wójta (art. 18 ust. 2 pkt 9 lit. b u.s.g.). W odniesieniu do związku międzygminnego uchwałę w sprawie emisji obligacji podejmuje zgromadzenie związku, któremu przysługują kompetencje przysługujące radzie gminy (art. 69 u.s.g.). Nazwa (firma) i siedziba emitenta, miejsce i numer wpisu do właściwego rejestru albo wskazanie jednostki samorządu terytorialnego, związku tych jednostek lub miasta stołecznego Warszawy, będących emitentem Nazwa obligacji i cel jej wyemitowania, jeżeli jest określony Wartość nominalna i numer kolejny obligacji Te informacje są wymagane ze względów identyfikacyjnych. Odnośnie nazwy należ podać pełną nazwę emitenta, nawet, jeżeli akty wewnętrzne emitenta pozwalają na używanie skróconych nazw. Jeśli chodzi o siedzibę zgodnie z art. 41 k.c. jeżeli ustawa lub oparty na niej statut nie stanowi inaczej, siedzibą osoby prawnej jest miejscowość, w której ma siedzibę jej organ zarządzający. Podanie nazwy obligacji ma na celu odróżnienie tego papieru wartościowego od innych. Dodatkowo należy użyć określenia "przychodowa" oraz "imienna" lub "na okaziciela", jako że są to określenia ustawowe. Wskazanie celu emisji ma za zadanie ułatwienie każdemu potencjalnemu nabywcy obligacji ocenę ryzyka związanego z posiadaniem danego papieru wartościowego, tym bardziej istotnego, że w przypadku obligacji przychodowych cel emisji (finansowanie określonego przedsięwzięcia) jest ściśle związany z przychodami tego przedsięwzięcia, z których następuje zapłata kwot do zapłaty. Wskazanie celu emisji ma też za zadanie zapoznać obligatariuszy rynku wtórnego z charakterem emisji. Zgodnie z k.c. należy ją podać w walucie polskiej.

20 Hogan Lovells (Warszawa) LLP 17 Opis świadczeń emitenta, ze wskazaniem w szczególności wysokości tych świadczeń lub sposobu ich ustalania, terminów, sposobów i miejsc ich spełniania Oznaczenie obligatariusza przy obligacji imiennej Służy legitymizacji posiadacza obligacji. Wystarczy podanie imienia i nazwiska (firmy) obligatariusza. Ewentualny zakaz lub ograniczenie zbywania obligacji imiennej Informacje dotyczące oprocentowania (jeżeli warunki emisji przewidują oprocentowanie): data, od której nalicza się oprocentowanie, wysokość oprocentowania, terminy jego wypłaty i miejsce płatności oraz warunki wykupu Zabezpieczenia Oprocentowanie obligacji może być stałe lub zmienne, przy czym algorytm jego obliczenia musi być tak ustalony, aby nabycie obligacji było opłacalne dla inwestora (bardziej niż lokata bankowa), a emitentowi pozwoliło na pozyskanie kapitału tańszego niż w przypadku np. kredytu bankowego. Odsetki są najczęściej płatne raz do roku. Mogą być dodatkowo powiększone o premię uzależnioną w szczególności od wartości emisji i terminu wykupu. Informacja o braku zabezpieczenia, za wyjątkiem prawa obligatariuszy do pierwszeństwa zaspokojenia się z przychodów i majątku przedsięwzięcia Miejsce i data wystawienia obligacji Podpisy osób uprawnionych do zaciągania zobowiązań w imieniu emitenta, przy czym podpisy te mogą być odtwarzane sposobem mechanicznym