Maciej Zathey, (Biuro Rozwoju Wrocławia)

Transkrypt

1 PROBLEMY METODOLOGICZNE OPRACOWYWANIA PLANÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO OBSZARÓW METROPOLITALNYCH STAN PRAC NAD PLANEM OBSZARU METROPOLITALNEGO WROCŁAWIA. Maciej Zathey, (Biuro Rozwoju Wrocławia) Pierwsze przymiarki do działań planistycznych dotyczących terenów aglomeracji wrocławskiej, składającej się z Wrocławia jako rdzenia i otuliny tworzonej przez obszar powiatów sąsiadujących z miastem, prowadzone były jeszcze w roku 2000, zanim obowiązywać zaczęła ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z 27 marca 2003 roku, w której określa się obowiązek stworzenia planu zagospodarowania przestrzennego obszaru metropolitalnego. Podjęte wówczas z inicjatywy Biura Rozwoju Wrocławia prace nad Strategią integracji gospodarczo - przestrzennej aglomeracji wrocławskiej pozwoliły na zawiązanie ścisłej współpracy z samorządami lokalnymi. W ten sposób wyłoniła się wizja aglomeracji wrocławskiej jako ośrodka harmonijnego rozwoju gospodarczego i rosnącej jakości życia mieszkańców, przyjaznego inicjowaniu przedsiębiorczości, dynamicznego ośrodka naukowego, kulturalnego i turystycznego o zasięgu ponadregionalnym, znaczącego miejsca współpracy międzyregionalnej i międzynarodowej. Integracja gospodarcza i społeczna w aglomeracji wrocławskiej podkreśliłaby jej metropolitalny charakter i stymulowała zrównoważony rozwój. Takie strategiczne planowanie określa także misję aglomeracji wrocławskiej polegającą na pełnieniu roli ponadregionalnego bieguna rozwoju gospodarczego i społecznego w południowo zachodniej części kraju. Zatem nadrzędnym celem współpracy między samorządami w aglomeracji wrocławskiej jest osiągnięcie wysokiej jakości życia społeczności aglomeracji poprzez integrację jej przestrzeni w jeden organizm społeczno gospodarczy. Uchwalona przez Radę Miejską Wrocławia Strategia..., przyjęta została, w jednakowym brzmieniu, przez rady 26 gmin i 7 powiatów aglomeracji wrocławskiej. Akces do tego przedsięwzięcia był dobrowolny. Przyjęcie Strategii... oraz powołanie nieformalnego Komitetu Planu Strategicznego Aglomeracji Wrocławskiej,

2 składającego się z wójtów, burmistrzów, starostów i prezydenta Wrocławia, daje możliwość koordynacji rozwoju i integrowania planowania przestrzennego, a także decydowania o kierunkach i tempie realizacji wspólnych przedsięwzięć. Dla rozwinięcia nakreślonych w Strategii... ogólnych kierunków działań Komitet Planu Strategicznego Aglomeracji Wrocławskiej 28 października 2003 r. powołał do działania tematyczne zespoły robocze składające się z reprezentantów gmin, powiatów i miasta Wrocławia. Zgodnie z koncepcją zrodzoną w Biurze Rozwoju Wrocławia funkcjonuje obecnie osiem zespołów, pracujących nad określeniem potrzeb, których zaspokojenie może mieć kluczowe znaczenie dla poprawy warunków życia, pracy i rozwoju gospodarczego w całej aglomeracji. Tematyką przewodnią posiedzeń poszczególnych zespołów jest: planowanie przestrzenne i mieszkalnictwo, edukacja, komunikacja, rynek pracy, finansowanie wspólnych projektów i przedsięwzięć, sprawy społeczne i służba zdrowia, turystyka i rekreacja, oraz kształtowanie środowiska i rolnictwo. Reprezentanci z gmin i powiatów uczestniczący w debatach organizowanych wg zasady okrągłego stołu decydują o hierarchii problemów i określają zagadnienia wymagające pilnego rozwiązania. Rzeczywistość może zweryfikować ilość oraz tematykę zespołów roboczych, lub też powodować potrzebę powołania komisji dla zainicjowania nowych projektów. Przykładem dobrej współpracy międzygminnej i szybkiego urzeczywistnienia projektu powstającego dzięki obradom zespołów roboczych jest przygotowywane przez Zespół ds. Turystyki i Rekreacji powołanie Wrocławskiej Organizacji Turystycznej (WrOT), jako lokalnej organizacji turystycznej. Rejestracja organizacji jako stowarzyszenia zaplanowana jest na przełom września i października Głównym celem powołania Wrocławskiej Organizacji Turystycznej jest stworzenie integralnej oferty turystycznej aglomeracji wrocławskiej, skuteczna promocja na rynkach krajowych i zagranicznych oraz działania zmierzające do poprawy zagospodarowania turystycznego regionu. Równolegle do działań mających na celu realizacje założeń strategicznych, i niezależnie od przygotowywanej ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym Biuro Rozwoju Wrocławia rozpoczęło gromadzenie studiów 2

3 uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin oraz przystąpiło do prac nad koncepcją i kształtem planu zagospodarowania Wrocławskiego Obszaru Metropolitalnego nazwanego wówczas roboczo Studium aglomeracji wrocławskiej. Ideą przyświecającą takiemu opracowaniu było przede wszystkim zestawienie obszarów stykowych gmin i wyeliminowanie zapisów rodzących potencjalne konflikty. Zapis w ustawie o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z 23 marca 2003 roku, wywołał szereg dyskusji i zmusił do ponownego przeanalizowania zakresu opracowania planistycznego oraz zwrócił uwagę na problem delimitacji obszaru metropolitalnego. W toku ogólnopolskiej dyskusji na temat zasięgu obszaru metropolitalnego przeważa postulat o uznaniu jednostki statystycznej NTS-3 za wyznacznik takiego obszaru. Byłoby to zatem osiem powiatów otaczających Wrocław (powiaty: wrocławski, średzki, wołowski, trzebnicki, milicki, oleśnicki, oławski i strzeliński) i obejmujących swym terytorium 44 gminy. Taki też obszar brany jest obecnie pod uwagę przy pracach planistycznych nad Wrocławskim Obszarem Metropolitalnym. Wskazanie w ustawie samorządu województwa jako wykonawcy planu obszaru metropolitalnego oraz mocne zainteresowanie kierunkami rozwoju obszaru metropolitalnego przez Wrocław, inicjatora współpracy międzygminnej w regionie, skutkuje zawarciem w dniu 16 lutego 2004 roku we Wrocławiu umowy, pomiędzy Biurem Rozwoju Wrocławia Urzędu Miejskiego a samorządową jednostką organizacyjną województwa dolnośląskiego - Wojewódzkim Biurem Urbanistycznym, o wspólnym sporządzeniu projektu planu zagospodarowania przestrzennego Wrocławskiego Obszaru Metropolitalnego (WrOM). Podpisane porozumienie określa także ogólny zakres tematyczny projektu planu. Wykorzystując forum, jakim są posiedzenia Zespołu ds. Planowania Przestrzennego i Mieszkalnictwa aglomeracji wrocławskiej, BRW we współpracy z WBU zorganizowało trzy plenarne posiedzenia poświęcone uzgodnieniom planu zagospodarowania województwa dolnośląskiego i kierunkom, w których zapisy te winny ewoluować w trakcie sporządzania planu zagospodarowania WrOM. 3

4 Na posiedzenie plenarne zespołu zaproszeni zostali przedstawiciele wszystkich gmin z obszaru metropolitalnego, określonego jednostką NTS-3, również z gmin, które nie przyjęły Strategii.... Obecny stan zaawansowania prac nad stworzeniem projektu planu obejmuje analizę studiów uwarunkowań i kierunków rozwoju przestrzennego poszczególnych gmin ze szczególnym uwzględnieniem zapisów o zasięgu ponadgminnym. Zestawienie potencjału gmin, ich kierunków polityki przestrzennej, oraz uwzględnienie indywidualnych cech i specjalizacji gmin pozwoli na stworzenie bazy do dalszego przestrzennego i strategicznego planowania. Kolejnym etapem będzie uzupełnienie tych treści o kierunki integrujące, koordynujące i stymulujące rozwój obszaru metropolitalnego. Szczególną wagę przywiązać trzeba do eliminowania możliwych konfliktów w strefach stykowych gmin. Zespół planistyczny Biura Rozwoju Wrocławia skupił uwagę nad opracowaniami graficznymi, natomiast w Wojewódzkim Biurze Urbanistycznym poddawane są analizie teksty studiów. Uzyskana zostanie w ten sposób osnowa projektu planu zagospodarowania przestrzennego Wrocławskiego Obszaru Metropolitalnego. Wydaje się, że struktura przyszłego planu zagospodarowania przestrzennego WrOM winna być budowana na kanwie brytyjskich i niemieckich zapisów planów obszarów metropolitalnych. Plany metropolitalne Wielkiego Londynu i Stuttgartu, mimo wzajemnych różnic, stanowią dobre źródło inspiracji dla kształtowania polskiego modelu obszaru metropolitalnego. Szkoła brytyjska reprezentuje podejście aktywne, tworzy plan wzbudzania procesów i podejmowania przedsięwzięć oraz ukazuje mechanizmy rozwoju. Zapisy w nim zawarte mają inicjować i dynamizować rozwój we właściwym kierunku. Z kolei plan niemiecki nakłada ścisłe ramy działań i przedstawia plan regulacji procesów i przedsięwzięć reprezentując podejście bierne. Dyskusja nad zawartością i strukturą planu, w warunkach braku ustawowych rozporządzeń będzie się z pewnością rozwijać. Sejmik województwa dolnośląskiego nie uchwalił przystąpienia do sporządzenia planu zagospodarowania przestrzennego obszaru metropolitalnego. Sytuacja taka zmusza do zastanowienia się nad sensem i celem obecnie 4

5 prowadzonych działań planistycznych. Możliwe są tutaj dwa rozwiązania. W sytuacji przyjęcia uchwały o przystąpieniu do sporządzenia planu obszaru metropolitalnego przez sejmik, prace nad projektem planu zyskają formalny charakter, a sam projekt będzie mógł być przedłożony sejmikowi do akceptacji. Drugie rozwiązanie, w okolicznościach braku wspomnianej uchwały, odnosi się do sprawdzonego modelu planowania nieformalnego w otoczeniu Berlina. Formalne i prawnie obowiązujące planowanie użytkowania terenu uzupełniane jest tam planowaniem nieformalnym tworząc jeden system. Tworzone jest w ten sposób podłoże do koordynowania i stymulowania zrównoważonego rozwoju w obszarze obejmującym Berlin wraz z przestrzennie i strukturalnie powiązanymi z nim gminami (engerer Verflechtungsraum). Taki model współpracy, odwołujący się do odpowiedzialności i samorządności, umożliwia wypracowanie wspólnych projektów i koncepcji, które mogą stać się istotnym elementem decydującym o rozwoju. Brak rozporządzeń wykonawczych do ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, oraz brak określenia przez Rządowe Centrum Studiów Strategicznych polskich obszarów metropolitalnych tworzy szerokie pole rozważań nad metodologią ich delimitacji oraz sposobem sporządzania planów zagospodarowania dla tych obszarów. Sytuacja taka umożliwia wprawdzie samorządom przejęcie inicjatywy i inicjowanie działań planistycznych, z drugiej jednak strony wprowadza chaos i sprzyja braku koordynacji planowania na szczeblu krajowym. 5