Zestaw nici retrakcyjnych Septofil ocena kliniczna i mikroskopowa

Transkrypt

1 Czas. Stomat., 2006, LIX, 2 Zestaw nici retrakcyjnych Septofil ocena kliniczna i mikroskopowa Septofil retraction cords set clinical and microscopic evaluation Danuta Nowakowska 1, Halina Panek 2, Paweł Nawrot 2 Z Zakładu Materiałoznawstwa Katedry Protetyki Stomatologicznej AM we Wrocławiu 1 p.o. Kierownika: dr n. med. D. Nowakowska Z Katedry i Zakładu Protetyki Stomatologicznej AM we Wrocławiu 2 Kierownik: dr hab. n. med. H. Panek Streszczenie Wprowadzenie: retrakcję dziąsła brzeżnego wykonuje się podczas wielu zabiegów stomatologicznych związanych zwłaszcza z procesami rekonstrukcji utraconych tkanek twardych zębów. Najczęściej używa się w tym celu nici retrakcyjnych, których wiele znajduje się na rynku materiałów stomatologicznych. Cel pracy: ocena zestawu nowych nici retrakcyjnych Septofil w warunkach klinicznych oraz laboratoryjnych za pomocą mikroskopu optycznego. Materiał i metody: nici Septofil oceniono klinicznie podczas retrakcji dziąsła brzeżnego w celu przygotowania 30 zębów do wykonania różnego typu protez stałych. Wizualnej oceny nici dokonano za pomocą kryteriów zaproponowanych przez Jokstada. Drugi etap badań wykonano laboratoryjnie z użyciem mikroskopu optycznego typu Olympus BX 60 powiększającym 100 x w świetle spolaryzowanym. Wyniki: wykazano, że dziane nici retrakcyjne Septofil (Septodont) charakteryzują się korzystnymi właściwościami fizyko-chemicznymi, co decyduje o ich przydatności w praktycznym postępowaniu klinicznym. Summary Introduction: The retraction of the gingival margin is performed in a number of dental procedures, especially those connected with the restoration of lost dental hard tissues. Most frequently retraction cords are used for that purpose, and many types are available on the market. Aim of the study: A new set of Septofilretractioncords has been evaluated clinically and microscopically. Material and methods: Septofil cords were evaluated clinically by means of Jokstad s criteria during the retraction of the gingival margin of 30 teeth which were being prepared for a variety of permanent restorations. The second stage of the study involved the use of the Olympus BX 60 optical microscope with 100x magnification in the polarized light. Results: It has been demonstrated that Septofil knitted retraction cords (Septodont) possess advantageous physical and chemical properties, which determines their usefulness for clinical purposes. HASŁA INDEKSOWE: retrakcja dziąsła, nici retrakcyjne KEYWORDS: gingival retraction, retraction cords Wprowadzenie Retrakcja dziąsła brzeżnego jest zabiegiem często wykonywanym przez lekarzy stomatologów różnych specjalności. Stosuje się ją podczas postępowania diagnostycznego, profilaktycznego oraz leczniczego w celu uzyskania widoczności i dostępności w zakresie rowka dziąsłowego oraz zapewnienia suchości w tej okolicy. Jak wskazują badania amerykańskie, francuskie 133

2 D. Nowakowska i in. Czas. Stomat., i polskie ponad 70% lekarzy stomatologów decyduje się na wykonanie retrakcji przy odpowiednich wskazaniach, najczęściej podczas zabiegów klinicznych związanych z odtworzeniem tkanek twardych zębów w trakcie odbudowy bezpośredniej lub pośredniej w okolicy nad i poddziąsłowej (1, 2, 4). Analiza metod wykonania zabiegu czasowego odsunięcia wolnego brzegu dziąsła oraz stosowanych w tym celu materiałów i środków w badaniach własnych wykazała, że podobnie jak w innych krajach, najczęściej stosowanym sposobem retrakcji jest metoda chemo-mechaniczna, którą preferuje ponad 90% lekarzy stomatologów w Polsce. Stosuje się w niej różnego typu materiały retrakcyjne, na ogół w połączeniu z chemicznymi środkami o działaniu hemostatycznym. Wśród materiałów mechanicznych zdecydowanie na pierwszym miejscu występują nici retrakcyjne, a wśród nich obecnie większą popularnością cieszą się nici dziane i plecione niż skręcane (4). Trudno jest jednoznacznie ocenić zalety kliniczne i fizykochemiczne różnego typu nici. Jedynym dostępnym kryterium jest ocena zaproponowana przez Jokstada (3), natomiast badań materiałowych dotyczących struktury i powierzchni nici nie znaleziono w dostępnym piśmiennictwie. Cel pracy Celem było zbadanie zestawu nowych nici retrakcyjnych Septofil (Septodont) w warunkach klinicznych z wykorzystaniem parametrów wg Jokstada oraz ocena powierzchni i struktury wewnętrznej tych nici w warunkach laboratoryjnych z zastosowaniem mikroskopu optycznego. Materiał i metody Oceniono zestaw retrakcyjny Septofil (Septodont), który składa się z 4 nieimpregnowanych nici produkowanych z naturalnych włókien bawełnianych, o splocie dzianym w kształcie rurki, barwionych jednolicie na różne kolory. Nici ciemnoniebieskie są najcieńsze (średnica 0,50 mm), pomarańczowe cienkie (0,65 mm), liliowe średniej grubości (0,80 mm) i zielone grube (1,0 mm), co ilustruje tabela I. T a b e l a I. Grubość i zabarwienie nici retrakcyjnych zestawu Septofil (Septodont) Grubość [mm] Kolor 0,50 bardzo cienka Ciemno-niebieski 0,65 cienka Pomarańczowy 0,80 średnia Liliowy 1,00 gruba Zielony Nici te poddano ocenie klinicznej podczas wykonywania zabiegu retrakcji dziąsła brzeżnego w trakcie przygotowania 30 zębów w zakresie poddziąsłowym w celu wykonania różnego typu protez stałych. Odcinki nici o odpowiedniej średnicy i długości dostosowanej do obwodu opracowywanego zęba, zakładano pojedynczo lub stosując techniką podwójnej nici, zależnie od wskazań klinicznych. Do upychania nici w rowku dziąsłowym używano specjalnego narzędzia o zaokrąglonych brzegach, tzw. upychacza. Przed aplikacją nici nasączano ex tempore przez 5 minut roztworem 25% chlorku glinu (Racestypine roztwór, Septodont), a następnie pozostawiano je in situ na okres również około 5 minut. Nici usuwano z rowka dziąsłowego za pomocą pincety stomatologicznej, a otwartą szczelinę płukano sprayem wodno-powietrznym w celu usunięcia pozostałości chemicznego środka retrakcyjnego. Do wizualnej oceny skuteczności procesu retrakcji zastosowano kryteria zaproponowane przez Jokstada: 1) łatwość aplikacji w rowku dziąsłowym, 2) tendencja do strzępienia się nici, 3) uzyskanie hemostazy, 4) stopień odsunięcia tkanek miękkich dziąsła brzeżnego, 5) występowanie krwawienia podczas wyjmowania nici oraz 6) suchość w rowku dziąsłowym. 134

3 2006, LIX, 2 Nici retrakcyjne Septofil W celu uzyskania porównywalnych wyników badania wprowadzono własną modyfikację metody Jokstada, tj. oceniano poszczególne parametry zawarte w punktach 3, 4, 5 i 6 natychmiast po wyjęciu nici retrakcyjnych z rowka dziąsłowego po ich 5 minutowej aplikacji. Skuteczność procesu retrakcji określono jako pozytywną lub jako negatywną. Drugi etap badań wykonano w warunkach laboratoryjnych z użyciem mikroskopu optycznego typu Olympus BX 60 pod powiększeniem 100 x w świetle spolaryzowanym. W tym celu przygotowano po 3 fragmenty o długości około 3 cm każdej nici Septofil i wykonano po 3 zdjęcia nici o 4 różnych grubościach. Na podstawie zdjęć oceniono ich powierzchnię i strukturę wewnętrzną. satysfakcjonującej suchości w szczelinie dziąsłowej. Wyniki badań mikroskopowych zdjęć powierzchni i struktury nici Septofil uwidoczniono na rycinach 1a, b, c, d. W powiększeniu 100 x powierzchnia nici okazała się stosunkowo gładka z niewielką liczbą fragmentów włókien wystających ponad powierzchnię nici. Struktura wewnętrzna nici wszystkich grubości była luźna, grupy włókien stanowią wyraźne pętle, które przeplatają się ze sobą tworząc wolne przestrzenie pomiędzy nimi. Wyniki Wyniki badań nici Septofil w warunkach klinicznych wg zmodyfikowanych kryteriów Jokstada zestawiono w tab. II. Nici Septofil są łatwo deponowane w rowku dziąsłowym oraz nie wykazują tendencji do strzępienia. Nieco niżej oceniono czas uzyskania hemostazy i skuteczność odchylenia tkanek miękkich wokół opracowywanych zębów, a w 26/30 przypadków pozytywnie oceniono brak skłonności do krwawienia tkanek przyzębia brzeżnego oraz uzyskanie Ryc. 1. Zdjęcia powierzchni i wewnętrznej struktury nici retrakcyjnych zestawu Septofil (Septodont) wykonane z użyciem mikroskopu Olympus BX60 w powiększeniu 100x w świetle spolaryzowanym: a nić bardzo cienka, b nić cienka, c nić średnia, d nić gruba. T a b e l a I I. Ocena kliniczna nici retrakcyjnych zestawu Septofil (Septodont) wg kryteriów Jokstada we własnej modyfikacji Kryteria oceny Ocena pozytywna n Ocena negatywna Łatwość umieszczenia w rowku dziąsłowym 30 0 Niewielkie strzępienie 30 0 Uzyskanie hemostazy* 27 3 Odsunięcie tkanek dziąsła brzeżnego* 28 2 Krwawienie w rowku dziąsłowym* 26 4 Suchość w rowku dziąsłowym* 26 4 n - liczba opracowanych zębów, * - ocena kliniczna bezpośrednio po wyjęciu nici retrakcyjnych z rowka dziąsłowego po 5 minutowej aplikacji. n 135

4 D. Nowakowska i in. Czas. Stomat., Dyskusja Bardzo dobrą ocenę pod względem łatwości upychania w szczelinie dziąsłowej nici Septofil zawdzięczają całkowicie naturalnemu surowcowi, bawełnie, z której są wykonane oraz strukturze dzianej. Używając odpowiedniego upychacza, przy właściwym doborze średnicy nici do szerokości szczeliny dziąsłowej, nici Septofil można stosunkowo łatwo umieścić in situ, nie obawiając się ich przebicia narzędziem do aplikacji. Sprzyja temu ich struktura oraz zabarwienie zdecydowanie kontrastujące z tkankami przyzębia brzeżnego i zębów. Oceniając okiem nieuzbrojonym powierzchnię nici wydaje się ona gładka i nie jest zauważalne strzępienie się podczas zakładania. Nie zaobserwowano też strzępienia nici podczas wyjmowania z rowka dziąsłowego. Wynik oceny następnego parametru, uzyskania hemostazy w relatywnie krótkim czasie 5 minut, związany jest nie tylko z właściwościami materiałowymi samych nici, ale w dużym stopniu zależy od rodzaju zastosowanego chemicznego środka retrakcyjnego. W badaniu użyty był preparat hemostatyczny należący do grupy astringentów, Racestypine roztwór (Septodont), co może wpływać znacząco na uzyskane wyniki oceny skuteczności retrakcji. Według Weira (8) należy tu uwzględnić również wyjściowy stan kliniczny przyzębia. Dłuższa ekspozycja natomiast nie jest uważana za bezpieczną. Wysoką efektywność odsunięcia tkanek miękkich dziąsła od struktur twardych zęba w 28/30 przypadkach należy ocenić wysoce pozytywnie, co może być związane z korzystną strukturą utkania nici. Należy jednak mieć na uwadze, że zgodnie z obserwacjami Laufera (5), stosunkowo szybko rozpoczyna się proces zamykania szczeliny dziąsłowej, a więc czas wykonania następnych czynności, np. wycisku jest ograniczony. Natomiast pojawiające się krwawienie dotyczące 4 badanych przypadków, również należałoby rozpatrywać łącznie z wyjściowym stanem przyzębia oraz rodzajem użytego środka hemostatycznego. Nie można tu wykluczyć również wpływu zręczności operatora. Podobne sugestie dotyczą także ostatniego kryterium. Pozytywny wynik osiągnięcia suchości w rowku dziąsłowym uzyskano u 26 badanych osób. Dodatkowo należy podkreślić łatwość usuwania nici Septofil ze szczeliny dziąsłowej, a inspekcja wizualna rozszerzonych szczelin nie wykazała żadnych pozostałości wyjętych nici. Zgodnie z danymi uzyskanymi z piśmiennictwa i własnymi doświadczeniami (6, 7) przy zastosowaniu chemicznych środków wspomagających proces retrakcji, po wyjęciu nici retrakcyjnych należy wypłukać rowek dziąsłowy wodą, a przed wykonaniem wycisku ponownie delikatnie go osuszyć. Analiza zdjęć odcinków 4 rodzajów nici zestawu Septofil (Septodont) wykonanych w powiększeniu 100 x uwidoczniła, że powierzchnie ich są stosunkowo gładkie, nici strzępiły się w niewielkim stopniu. Prawdopodobnie związane to jest z metodą końcowego barwienia utkanych już nici na jednolity kolor. Jest to duża zaleta ocenianych nici, ponieważ wszelkie pozostawione w szczelinie dziąsłowej strzępki nici mogą być przyczyną późniejszych jatrogennych stanów zapalnych przyzębia brzeżnego. Z kolei ocena struktury wewnętrznej badanych nici wykazała liczne pętle grup włókien wewnątrz nici retrakcyjnych o wszystkich średnicach, z wolnymi przestrzeniami pomiędzy nimi, co sprzyja dobrej chłonności płynnych roztworów retrakcyjnych oraz wchłanianiu płynu dziąsłowego podczas wykonywania zabiegu retrakcji. Podsumowanie Na podstawie wyników badań klinicznych wg kryteriów Jokstada we własnej modyfikacji, uzupełnionych badaniami mikroskopowymi powierzchni i struktury, zestaw nici retrakcyjnych Septofil (Septodont) należy ocenić pozytywnie zarówno pod względem użyteczności w praktyce stomatologicznej, jak i ich właściwości materiałowych. 136

5 2006, LIX, 2 Nici retrakcyjne Septofil Piśmiennictwo 1. Gombaud F., Covo L.: Synthèse des techniques de dégagement gingival, Rev. d Odonto-Stomatol., 1987, 16, 2, Hansen P. A., Tira D. A., Barlow J.: Current methods of finish-line exposure by practicing prosthodontics. J. Prosthod., 1999, 8, 3, Jokstad A.: Clinical trial of gingival retraction cords. J. Prosthet. Dent., 1999, 81, 3, Laborde G., Borghetti A., Gilardenghi M., Héraud J.: Réalisation et accès aux limites intrasulculaires : vers la stabilité du parodonte marginal. Cah. Prothèse, 1988, 62, Laufer B. Z., Baharav H., Langer Y., Cardash H. S.: The closure of the gingival crevice following gingival retraction for impression making. J. Oral. Rehabil., 1997, 24, 9, Nowakowska D., Małecka K., Sobolewska A.: Ocena in vitro kompatybilności wybranych chemicznych środków retrakcyjnych z elastomerowymi materiałami wyciskowymi używanymi podczas wykonywania protez stałych. Część I środki do nasączania nici retrakcyjnych. Prot. Stom., 2005, 50, 3, Porzier J., Benner-Jordan L., Losfeld R.: Accès aux limites intra-créviculaires des préparation en prothèse fixée. Cah. Prothèse, 1991, 73, 3, 1, Weir D. J., Wiliams E. H.: Clinical effectiveness of mechanical-chemical tissue displacement methods. J. Prosthet. Dent., 1984, 51, Otrzymano: dnia 5.XII.2005 r. Adres autorów: Wrocław, ul. Krakowska