W odpowiedzi na artykuł Władysława Mielczarskiego Bezpieczeństwo bez przygotowania 1 (Rzeczpospolita, 2/3 października 2004)

Transkrypt

1 dr inż. Andrzej Kerner Warszawa, Ekspert ARE S.A. W odpowiedzi na artykuł Władysława Mielczarskiego Bezpieczeństwo bez przygotowania 1 (Rzeczpospolita, 2/3 października 2004) 1. Użyte metody i programy komputerowe Wskazywano, że ARE posługuje się nieodpowiednimi metodami i programami komputerowymi; nie uwzględniają one ani aspektów rynkowych, ani systemowych.. Projekcje zapotrzebowania na energię użyteczną Model zużycia końcowego (end-use) to jedyne rekomendowane podejście do projekcji popytu na energię przy planowaniu długoterminowym (powyżej 15 lat). Analityk na podstawie zbudowanego scenariusza rozwoju gospodarczego, polityki energetycznej, założonego postępu i innowacyjności w wykorzystaniu energii tworzy projekcje zapotrzebowania na energię użyteczną, czyli usługę energetyczną. Zastosowano tu model MAED (Model for Analysis of Energy Demand), który został opracowany w odpowiedzi na potrzebę wyznaczania zapotrzebowania na energię w warunkach niepewności rynkowej. Dodatkowym weryfikatorem wyników modelu MAED był model analizy regresyjnej Projekcje bilansów paliw i energii Wyniki modelu MAED wyznaczające projekcje popytu na energię użyteczną są wsadem do symulacyjnego modelu energetyczno-środowiskowego BALANCE, który wyznacza zapotrzebowanie na energię finalną w podziale na poszczególne nośniki oraz wyznacza krajowe bilanse energii. Model ten powstał w pierwszych latach 90-tych ubiegłego wieku w Argonne National Laboratory, Argonne, USA, jako odpowiedź na coraz bardziej rynkowy charakter systemu energetycznego, w tym także energii elektrycznej. W odróżnieniu od modeli optymalizacyjnych (EFOM, MARKAL, WASP, MESSAGE ), minimalizujących łączne zdyskontowane koszty rozważanego systemu, BALANCE jest modelem symulacyjnym, gdzie zamodelowane są rynki energii. W systemie działa wiele podmiotów, z których każdy stara się uzyskać jak największe korzyści dla siebie. Wybór tego modelu jest podyktowany tym, że całość gospodarki energetycznej od pozyskania po zużycie nie ma jednego właściciela, który by optymalizował jej rozwój. Wynikiem działania modelu BALANCE jest zatem najbardziej prawdopodobna projekcja rozwoju gospodarki energetycznej przy przyjętych założeniach co do cen nośników, 1 Odpowiedź dotyczy fragmentu artykułu Prognozy zapotrzebowania

2 polityki energetycznej i fiskalnej Państwa, postępu technologicznego oraz ograniczeń w dostępie do nośników energii. Submodel rozdziału generowanej energii elektrycznej między elektrownie systemowe w modelu BALANCE uwzględnia: Rynek energii elektrycznej, Elektrownie i elektrociepłownie o pracy wymuszonej (must run), Utrzymywanie rezerw mocy, Wymianę energii elektrycznej z innymi systemami, Ograniczenia ekologiczne.. Wniosek Stwierdzenie, że używane do analiz modele nie uwzględniają ani aspektów rynkowych, ani systemowych nie jest prawdziwe. 2. Projekcje zapotrzebowania na energię elektryczną Podkreślano nierealistyczne założenia, według których polska gospodarka przez wiele lat ma się rozwijać przy minimalnym zapotrzebowaniu na energię elektryczną. ARE przyjmuje np., że do 2015 roku wzrost PKB na mieszkańca o 1 procent będzie powodował zwiększenie zużycia energii elektrycznej tylko o 0,37 (jest to tzw. wskaźnik elektrochłonności 2 ). Tymczasem w 15 wskaźnik ten wynosi ponad 0,8, a w krajach, dla których wejście do UE stanowiło impuls do rozwoju, jest nawet wyższy: w Hiszpanii np. 1-procentowy wzrost PKB na osobę powoduje zwiększenie zapotrzebowania na energię elektryczną o 1,3 proc. Tak duże różnice między założeniami ARE a rzeczywistością prowadzą do znacznych błędów w prognozie Kraje-analogi Żaden z 15 krajów Unii Europejskiej, ani UE jako całość, nie może być dobrym krajemanalogiem dla Polski dla lat Pierwszym i najistotniejszym powodem jest fakt, że żaden z tych krajów nie przechodził procesu transformacji od gospodarki centralnie sterowanej do gospodarki rynkowej. Trudno nawet wyliczyć te wszystkie publikacje, które wskazywały na znacznie niższą efektywność wykorzystania energii w Polsce w porównaniu do krajów UE. Po drugie, nie można porównywać krajów o istotnie różnym klimacie (i walorach turystycznych) z Polską. Ogrzewanie elektryczne jest w Polsce rzadkością. Polska nie jest i nigdy nie będzie krajem o takiej liczbie hoteli i obiektów turystycznych (oraz potrzeb klimatyzacyjnych), jak Hiszpania, Portugalia, czy Grecja. 2 Jest to wskaźnik elastyczności wzrostu zużycia energii elektrycznej do wzrostu PKB 2

3 Przy podobnej liczbie ludności (w roku 2000 w Hiszpanii mln, w Polsce mln), zużycie energii elektrycznej w sektorze gospodarstw domowych wynosiło w Hiszpanii 43.6 TWh, natomiast w Polsce 2 TWh, a więc zużycie to na mieszkańca było w Hiszpanii ponad dwukrotnie wyższe, niż w Polsce i nic nie wskazuje na to, aby te proporcje miały się istotnie zmienić. Liczba ludności w krajach UE systematycznie wzrasta, natomiast prognoza demograficzna dla Polski wykazuje ujemny przyrost naturalny i zmniejszającą się liczbę ludności Zużycie energii elektrycznej w Polsce w latach Dynamikę zużycia finalnej energii elektrycznej oraz PKB w latach ilustruje rysunek Dynamiki wzrostu (1994=1) PKB i finalnego zuzycia energii elektrycznej Zuzycie finalne Rys.1. Dynamiki (1994=1) PKB i finalnego zużycia energii elektrycznej Przy wzroście PKB o 46% zużycie energii elektrycznej wzrosło tylko o 16%, przy czym:! w przemyśle zużycie to spadło o 0.7%, głównie w wyniku zmiany struktury produkcji przemysłowej;! w usługach zużycie energii elektrycznej wzrosło o 66.6%;! w gospodarstwach domowych zużycie wzrosło o 2%. Elastyczność wzrostu finalnego zużycia energii elektrycznej względem wzrostu PKB w latach wyniosła 38%. Analizy wzrostu zużycia energii elektrycznej w poszczególnych sektorach gospodarki, elektrochłonności poszczególnych wyrobów i PKB 3 Rok 1994 można uważać za początek stabilnego rozwoju gospodarczego po szokowej terapii Balcerowicza 3

4 kierunków użytkowania, jak również porównania międzynarodowe wykazują, że w polskiej gospodarce istnieją jeszcze znaczne rezerwy oszczędności i racjonalizacji zużycia energii elektrycznej Projekcje zużycia energii elektrycznej w latach Długoterminowa prognoza obejmuje przestrzeń rozwoju gospodarki paliwowoenergetycznej zakreślonej projekcjami trzech scenariuszy makroekonomicznych: Pesymistycznego, Bazowego i Optymistycznego, które charakteryzują się średniorocznymi wzrostami PKB, odpowiednio: 3.0%, 4.6%, 5.6%. Rysunek 2 przedstawia projekcje wskaźników elastyczności zużycia elektrycznej finalnej i krajowego zużycia energii elektrycznej względem PKB. Im bardziej optymistyczny scenariusz, tym bardziej jest on elektryczny. Jest to zrozumiałe, jeśli się zważy, że: w miarę optymistyczności scenariusza wzrasta udział bardziej elektrochłonnych sektorów gospodarki, w tym usług i gospodarstw domowych. Projekcje wskaźników elastyczności ( ) energii elektrycznej względem PKB Pesymistyczny Bazowy Optymistyczny Finalna Zużycie krajowe Rys. 2. Projekcje wskaźników elastyczności zużycia energii elektrycznej względem PKB Poza tym, wskaźniki elastyczności zużycia energii elektrycznej wzrastają z czasem, co wynika ze stopniowego wyczerpywania się rezerw oszczędności i racjonalizacji zużycia. Warto również zauważyć, że wyniki prognoz zużycia energii elektrycznej opracowanych przez Polskie Sieci Elektroenergetyczne plasują się dla wszystkich rozważanych tam wariantów pomiędzy wynikami scenariusza Pesymistycznego i Bazowego. 4

5 2.4. Wnioski! Nie ma żadnych powodów, aby zakładać, że proces poprawy efektywności użytkowania energii gwałtownie się zakończy. W związku z tym nie należy się spodziewać wysokich wskaźników elastyczności wzrostu zużycia energii elektrycznej względem wzrostu PKB w najbliższych latach;! Autor celowo dla uzasadnienia swoich tez przytoczył projekcje do roku 2015; przy scenariuszu Bazowym projekcje tych wskaźników dla całego rozważanego okresu wynoszą i 0.45, odpowiednio dla energii finalnej i całkowitego krajowego zużycia. 3. Projekcje struktury paliwowej wytwarzania energii elektrycznej Podczas dyskusji nad przedstawionymi przez ARE bilansami energetycznymi zwracano także uwagę na przyjęte w nich i trudne do uzasadnienia założenie, że nowe moce wytwórcze będą korzystały w znacznej części z gazu ziemnego jako paliwa. Zużycie gazu ziemnego do produkcji energii elektrycznej nie było w żadnej mierze założeniem. Wręcz odwrotnie, zakładano maksymalne wykorzystanie krajowych zasobów węgla kamiennego i brunatnego. Jednakże podstawowym ograniczeniem były tu międzynarodowe zobowiązania Polski do redukcji emisji zanieczyszczeń, głównie dwutlenku węgla i dwutlenku siarki. Warto tu zaznaczyć, że przyjęty w wyniku negocjacji akcesyjnych pułap emisji SO 2 dla istniejących dużych obiektów energetycznego spalania paliw (doprowadzenie emisji dwutlenku siarki poniżej 426 kton w 2010 roku i 358 kton w roku 2012) jest trudny do osiągnięcia oraz mało prawdopodobny. Zalecany w Traktacie Akcesyjnym do UE pułap emisji SO 2 (300 kton po 2012 roku) będzie osiągalny dopiero ok roku. Poza tym, przy scenariuszu Optymistycznym i założonej strukturze wytwarzania emisja CO 2 niebezpiecznie się zbliża do pułapu określonego Protokołem z Kioto. Nie można zatem prognozować rozwoju gospodarki paliwowo-energetycznej nie zwracając uwagi na prawne ograniczenia związane z tym rozwojem. 5