CZĘŚĆ OPISOWA CZĘŚĆ ZESTAWIENIOWA SPIS TREŚCI I. REGION WODNY ŚRODKOWEJ ODRY II. REGION WODNY WARTY

Transkrypt

1 SPIS TREŚCI 1 CZĘŚĆ OPISOWA 1. Wstęp...str Podstawa opracowania...str Cel i zakres opracowania...str Ogólna charakterystyka hydrograficzna województwa lubuskiego...str Materiały wyjściowe...str.5 2. Układ i forma opracowania...str.7 3. Rozpoznanie i ocena podstaw hydrologicznych programu...str.8 4. Wyjaśnienia dotyczące zestawień istniejących obiektów i siedlisk hydrogenicznych...str Istniejące obiekty retencji zbiornikowej...str Istniejące obiekty retencji korytowej...str Istniejące siedliska hydrogeniczne mające wpływ na retencyjne zlewni (tereny bagienne podmokłe i torfowiska)...str Obiekty retencji wodnej przewidziane do realizacji (projektowane)...str Projektowane obiekty retencji zbiornikowej...str Projektowane obiekty retencji korytowej...str Program utrzymania i zwiększenia retencji wodnej...str Utrzymanie istniejących obiektów...str Harmonogram przygotowania i realizacji nowych obiektów /tabele I/7, I/8, I/9 II/8, II/9, II/10, III/7 i III/8...str Uzgodnienia...str.24 CZĘŚĆ ZESTAWIENIOWA I. REGION WODNY ŚRODKOWEJ ODRY Tabela nr I/1 Retencja zbiornikowa - istniejąca Tabela nr I/2 Retencja korytowa - istniejąca Tabela nr I/3 Istniejące siedliska hydrogeniczne Tabela nr I/4 Retencja zbiornikowa - projektowana Tabela nr I/5 Retencja korytowa projektowana Tabela nr I/6 Retencja zbiornikowa projektowana - potencjalne możliwości magazynowania wody w zlewni - wykaz zbiorników położonych na obszarach Natura 2000 i Parkach Narodowych oraz zbiorników, które uzyskały negatywną opinię Lasów Państwowych II. REGION WODNY WARTY Tabela nr II/1 Retencja zbiornikowa - istniejąca Tabela nr II/2 Retencja korytowa - istniejąca Tabela nr II/3 Istniejące siedliska hydrogeniczne Tabela nr II/4 Retencja zbiornikowa - projektowana Tabela nr II/5 Retencja korytowa projektowana Tabela nr II/6 - Retencja zbiornikowa projektowana - potencjalne możliwości magazynowania wody w zlewni - wykaz zbiorników

2 2 położonych na obszarach Natura 2000 i Parkach Narodowych oraz zbiorników, które uzyskały negatywną opinię Lasów Państwowych Tabela nr II/7 - Retencja korytowa projektowana - potencjalne możliwości magazynowania wody w zlewni - wykaz urządzeń wodnych położonych na obszarach Natura 2000 i Parkach Narodowych III. REGION WODNY DOLNEJ ODRY I PRZYMORZA ZACHODNIEGO Tabela nr III/1 Retencja zbiornikowa - istniejąca Tabela nr III/2 Retencja korytowa - istniejąca Tabela nr III/3 Istniejące siedliska hydrogeniczne Tabela nr III/4 Retencja zbiornikowa - projektowana Tabela nr III/5 Retencja korytowa projektowana Tabela nr III/6 Retencja zbiornikowa projektowana - potencjalne możliwości magazynowania wody w zlewni - wykaz zbiorników położonych na obszarach Natura 2000 i Parkach Narodowych oraz zbiorników, które uzyskały negatywną opinię Lasów Państwowych

3 1. WSTĘP 1.1. Podstawa opracowania 3 Podstawą wykonania opracowania pod nazwą Mała retencja wodna w województwie lubuskim. Komponent rolny, jest umowa nr 432/137/2006 z dnia r., zawarta pomiędzy Lubuskim Zarządem Melioracji i Urządzeń Wodnych w Zielonej Górze, a Biurem Projektów Inżynierii Środowiska i Melioracji EKOPROJEKT Sp. z o.o. w Zielonej Górze Cel i zakres opracowania Podstawowym celem opracowania jest przedstawienie w syntetycznej i poglądowej formie całość problemów związanych przede wszystkim z poprawą bilansu wodnego w zlewniach, poprzez odbudowę, utrzymanie i powiększenie zasobów wodnych na obszarze województwa lubuskiego. Realizacja programu małej retencji wodnej ma służyć zwiększeniu i odbudowie zasobów wodnych a tym samym przyczynić się do złagodzenia deficytu wody. Po uzgodnieniach zawartych pomiędzy przedstawicielami Lubuskiego Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych w Zielonej Górze, Regionalną Dyrekcją Lasów Państwowych w Zielonej Górze, Wydziałem Ochrony Środowiska Urzędu Marszałkowskiego w Zielonej Górze i Biurem, określono, że niniejsze opracowanie jako komponent rolny zawierać będzie: w części retencja istniejąca wykorzystywana : - wszystkie zbiorniki retencyjne, o powierzchni ponad 1ha, położone poza terenem administrowanym przez Lasy Państwowe, - obiekty retencji korytowej na ciekach w stosunku do których wykonywanie uprawnień zostało powierzone Marszałkowi Województwa, - zestawienie istniejących siedlisk hydrogenicznych mających wpływ na retencyjność zlewni (tereny bagienne podmokłe i torfowiska) niezależnie od położenia, o powierzchni powyżej 50ha. w części retencja projektowana : - wszystkie zbiorniki retencyjne projektowane o powierzchni ponad 1ha, położone poza terenami Natura 2000 /obszary zatwierdzone i proponowane/ oraz Parkami Narodowymi, - obiekty retencji korytowej na ciekach w stosunku do których wykonywanie uprawnień zostało powierzone Marszałkowi Województwa,

4 4 - projektowane zbiorniki na terenach prawnie chronionych /obszary Natura 2000 zatwierdzone i proponowane oraz Parki Narodowe/ oraz zbiorniki, które uzyskały negatywna opinię Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Zielonej Górze, przedstawione jako potencjalne możliwości magazynowania wody w zlewni, ale nie ujęte w harmonogramach planowanych do realizacji. Zestawienia wykazane są dla celów poglądowych i ewentualnie do rozważenia przez Zarządzającego danym terenem. - projektowana retencja korytowa na terenach prawnie chronionych (obszary Natura 2000 zatwierdzone i proponowane oraz Parki Narodowe) Niniejsze opracowanie pn. Mała retencja wodna w województwie lubuskim. Komponent Rolny, ma na celu także umożliwienie podjęcia działań programowych, przez zainteresowane jednostki, związanych z: - planowaniem budowy urządzeń wodnych służących kształtowaniu zasobów wodnych oraz korzystania z nich, - podjęciem przygotowań formalno-prawnych niezbędnych do realizacji inwestycji (występowanie o uwzględnienie w miejscowych planach zagospodarowania gmin) oraz pozyskiwaniem funduszy na realizację zaplanowanych zadań i utrzymanie ich. 1.3 Ogólna charakterystyka hydrograficzna województwa lubuskiego Województwo lubuskie o powierzchni km 2 położone jest w zachodniej części kraju i w całości w zlewni rz. Odry. Na terenie województwa poza środkowym odcinkiem Odry znajdują się ujściowe odcinki rzek stanowiące jej bezpośrednie lub pośrednie odpływy takie jak: rz. Warta, rz. Noteć, rz. Nysa, rz. Bóbr, rz. Obra, rz. Obrzyca, rz. Ilanka, rz. Pliszka itp. Zgodnie z przepisami wynikającymi z Prawa wodnego [5] obszar województwa został przyporządkowany do trzech regionów wodnych obejmujących fragmenty dorzeczy w ich naturalnych granicach zlewni i są to: - Region Wodny Środkowej Odry obejmujący środkową część zlewni Odry łącznie z Nysą Łużycką. Do regionu tego należy południowa część województwa lubuskiego. - Region Wodny Warty obejmujący dorzecze Warty od źródeł do ujścia. Do tego regionu należy północna część województwa lubuskiego.

5 5 - Region Wodny Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego obejmujący dorzecze Odry poniżej ujścia Nysy Łużyckiej i rzeki Przymorza Zachodniego. Do tego regionu należy część środkowo-zachodnia oraz północno-zachodnie obrzeża województwa lubuskiego. Zasoby wodne województwa lubuskiego są znacznie ograniczone, co prowadzi do deficytu wody w regionie. Retencjonowanie wody w województwie odbywa się przede wszystkim poprzez: - magazynowanie wody w zbiornikach naturalnych i sztucznych, - opóźnianie odpływu z cieków i gruntu poprzez budowle hydrotechniczne przegradzające koryta cieków (retencja korytowa), Na strukturę odpływu wpływa również znaczna wielkość zalesienia powierzchni województwa ( lesistość powyżej 50%) oraz siedliska hydrogeniczne. Zwiększenie retencji, poprawa bilansu wodnego zlewni oraz racjonalne wykorzystanie zasobów wód jest podstawowym zadaniem służb gospodarki wodnej i melioracji. Techniczne metody retencjonowania wód, ze względu na zagrożenia wystąpienia katastrofy budowlanej, wymagają od w/w służb, utrzymywania w dobrym stanie technicznym istniejących budowli wodnych poprzez remonty, odbudowy i modernizacje. Województwo lubuskie znajduje się w I strefie o najpilniejszych potrzebach rozwoju małej retencji, wynikających z niekorzystnych warunków klimatycznych, oraz dużych potrzeb poprawy stosunków wodnych na obszarach rolniczych. Zgodnie z zawartymi porozumieniami dotyczącymi współpracy w zakresie programu małej retencji - [7] i [8], realizacja tego programu, ma na celu przeciwdziałanie powstającemu deficytowi wodnemu, poprzez odbudowę i zwiększenie zasobów wodnych, przede wszystkim dla celów ochrony przeciwpowodziowej, rolniczych,, ochrony gleb torfowych, zachowania równowagi ekologicznej biotopów i przeciwpożarowej. Priorytetowe kierunki działań z zakresu małej retencji określone zostały w porozumieniach - [ 7 ] i [ 8 ] Materiały wyjściowe [1] - Program retencji korytowej i zbiornikowej w województwie zielonogórskim r. opracowanie przez Wojewódzki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Zielonej Górze.

6 6 [2] - Program retencji korytowej i zbiornikowej w województwie gorzowskim r. opracowane przez Wojewódzki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Gorzowie Wlkp. [3] - Mała retencja wodna - zestawienie zbiorników wodnych na terenie powiatu Nowa Sól i powiatu Wschowa. [4] - Studium techniczno - ekonomiczne Regionalny program budowy małych zbiorników wodnych w dorzeczu Górnej i Środkowej Odry r. opracowany przez BS i PBW Hydroprojekt Sp. z o.o. w Poznaniu. [5] - Rozporządzenie 1953 R.M. z dnia 10 grudnia 2002r. w sprawie przebiegu granic obszarów dorzeczy, przyporządkowania zbiorników wodnych wód podziemnych do właściwych obszarów dorzeczy, utworzenia regionalnych zarządów gospodarki wodnej oraz podziału obszarów dorzeczy na regiony wodne /Dz. U. Nr.223 z 27 grudnia 2002r./ [6] - Mała retencja - ochrona zasobów wodnych i środowiska naturalnego - poradnik - autor Waldemar Mioduszewski r. Falenty IMUZ. [7] - Porozumienie z dnia 21 grudnia 1995 r. zawarte między Ministrem Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej Panem Romanem Jagielińskim a Ministrem Zasobów Naturalnych i Leśnictwa Panem Stanisławem Żelichowskim dotyczące współpracy w zakresie małej retencji. [8] - Porozumienie z dnia 11 kwietnia 2002 r. zawarte pomiędzy: - Wiceprezesem Rady Ministrów. Ministrem Rolnictwa i Rozwoju Wsi panem Jarosławem Kalinowskim, - Ministrem Środowiska panem Stanisławem Żelichowskim, - Prezesem Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, panem Aleksandrem Bentkowskim oraz Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej reprezentowanym przez pana Jerzego Witolda Pietrewicza. [9] - Zlokalizowanie i charakterystyka złóż torfowych w Polsce, spełniających kryteria potencjalnej bazy zasobowej z ustaleniem i uwzględnieniem wymogów związanych z ochroną i kształtowaniem środowiska - województwo gorzowskie - IMUZ Falenty 1996r. [10] - Zlokalizowanie i charakterystyka złóż torfowych w Polsce, spełniających kryteria potencjalnej bazy zasobowej z ustaleniem i uwzględnieniem wymogów związanych z ochroną i kształtowaniem środowiska - województwo zielonogórskie - IMUZ Falenty1996r.

7 7 [11] Program małej retencji wodnej w województwie lubuskim aktualizacja programu - EKOPROJEKT Sp. z o.o. Zielona Góra 2004r [12] Mapa Sieć Natura 2000 Województwo Lubuskie /propozycja na dzień 10 grudnia 2002/ skala 1: [13] Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Zielonej Górze - Opinia na temat projektowanych obiektów retencjonowania wody umieszczonych w Programie małej retencji wodnej województwa lubuskiego - pismo ZZ-O-732- MR 01/07 z dnia r 2. UKŁAD I FORMA OPRACOWANIA Opracowanie Mała retencja wodna w województwie lubuskim. Komponent rolny składa się dwóch części: - część opisowo zestawieniowej, - części graficznej przedstawionej na mapach w skali 1: Część opisowo zestawieniowa W części opisowo-zestawieniowej oprócz syntetycznego opisu wprowadzającego zamieszczono tabelaryczne zestawienia obiektów retencji wodnej w podziale na regiony wodne, oznaczone w niniejszym opracowaniu następującymi numerami: I - Region Wodny Środkowej Odry, II - Region Wodny Warty, III - Region Wodny Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego. W poszczególnych regionach wodnych obiekty zestawiono w układzie zlewniowym ( zlewnie II lub III rzędu). Tabelaryczne zestawienia obiektów retencji wodnej wykonano w podziale na : - zestawienia istniejących obiektów retencji zbiornikowej, - zestawienia istniejących obiektów retencji korytowej, - zestawienia istniejących siedlisk hydrogenicznych mających wpływ na retencyjność zlewni (tereny bagienne podmokłe i torfowiska), - zestawienia projektowanych obiektów retencji zbiornikowej, - zestawienia projektowanych obiektów retencji korytowej. - zestawienie projektowanych zbiorników na terenach prawnie chronionych /Natura 2000 i Parki Narodowe/ oraz zbiorników, które uzyskały negatywną opinie Lasów

8 8 Państwowych, wykazane tylko jako potencjalne możliwości magazynowania wody w zlewni, - zestawienie projektowanych obiektów retencji korytowej na terenach prawnie chronionych /Natura 2000 i Parki Narodowe/ Numeracja poszczególnych obiektów składa się z numeru rzymskiego regionu wodnego oraz numeru arabskiego - kolejnej pozycji w danym regionie. Część graficzna Część graficzna składa się z arkuszy mapy topograficznej w skali 1: oraz schematu układu arkuszy tej mapy. Poszczególne obiekty retencji wodnej zlokalizowano na mapach topograficznych z zachowaniem numeracji z części zestawieniowej. Ponadto na mapach przedstawiono: - granice regionów wodnych, - granice zlewni, - granice obszarów środowiska prawnie chronionych, - granice administracyjne ( województwa i gmin). 3. ROZPOZNANIE I OCENA PODSTAW HYDROLOGICZNYCH PROGRAMU W latach 70-tych ubiegłego wieku wykonano szereg opracowań studialnych zawierających oceną możliwości i warunków hydrologicznych retencjonowania wody w niektórych zlewniach. Są to następujące opracowania: - A - Studia możliwości magazynowania wody w zlewniach rzek : Myśli, Obry, Jeziornej. Strugi Lubikowskiej, Paklicy, Ilanki, Strugi Mierzęckiej, Ołoboku, Pliszki - opracowane przez CBSiPWM Bipromel w Warszawie w latach B - Studium generalne potrzeb melioracji w zlewni jezior Zbąszyńsko - Kopanickich - opracowane przez CBS i PWM Bipromel w Warszawie w 1979r. - C - Studia możliwości magazynowania wody w zlewniach rzek: Płoni, Iny Małej - opracowane przez BPWM w Szczecinie r. - D - Materiały wyjściowe do Studium techniczno - ekonomiczno ekologicznego Regionalny program budowy małych zbiorników wodnych w dorzeczu Górnej i Środkowej Odry - opracowane przez BSiPBW- Hydroprojekt sp. z o.o. Poznań 1997r.

9 9 Dane hydrologiczne zawarte w opracowaniach A-C są obecnie mało przydatne z uwagi na to, że oparte są na obliczeniach empirycznych z wykorzystaniem przestarzałych formuł lub na krótkich doraźnie prowadzonych obserwacjach pomiarowych. Dane zawarte w opracowaniach pod literą D są co prawda bardziej aktualne i oparte na dłuższych ciągach obserwacji pomiarowych, ale dotyczą tylko niewielu przekrojów hydrologicznych w województwie lubuskim. W związku z powyższym warunki hydrologiczne w tabelach zestawieniowych niniejszego opracowania określono często w oparciu o ocenę własną lub pracowników Inspektoratów Lubuskiego Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych. Dlatego na etapie opracowywania dokumentacji projektowej dla poszczególnych zadań, dla określenia gospodarki wodnej i zwymiarowania budowli, koniecznym będzie wykonanie, dla poszczególnych zlewni, nowych aktualnych obliczeń hydrologicznych, opartych o dłuższe ciągi obserwacyjne w zlewniach kontrolowanych jak i o nowe formuły obliczeniowe. 4. WYJAŚNIENIA DOTYCZĄCE ZESTAWIEŃ ISTNIEJĄCYCH OBIEKTÓW RETENCJI I SIEDLISK HYDROGENICZNYCH 4.1. Istniejące obiekty retencji zbiornikowej - tabele I/1, II/1, III/1 W zestawieniach dla poszczególnych regionów wodnych uwzględniono wszystkie naturalne i sztuczne zbiorniki wodne o powierzchni większej niż 1,0 ha, bez względu na to w jaki sposób realizowana jest funkcja retencyjna zbiornika tj. czy w sposób naturalny i niesterowalny bez budowli regulacyjno - piętrzącej czy też w sposób sterowany przy pomocy urządzeń technicznych. Całe zestawienie opracowano przy uwzględnieniu układu regionów i zlewni drugiego rzędu. W poszczególnych kolumnach zestawienia podaje się następujące dane charakterystyczne obiektu: - numer obiektu - cyfra rzymska oznacza przyjęty numer regionu wodnego zaś cyfra arabska numer obiektu, - nazwa obiektu, - lokalizacja obiektu tj. gmina/miejscowość ewentualnie położenie w stosunku do miejscowości najbliższej, - ciek zasilający i zlewnia III rzędu, źródło zasilania tj. wody wgłębne, wody gruntowe, źródła, rów, ciek, - warunki topograficzne,

10 10 - warunki hydrologiczne, - objętość - w kolumnie tej podano tylko maksymalną objętość retencyjną dla zbiorników wyposażonych w urządzenia piętrzące, - powierzchnia zalewu, - funkcja użytkowa - podano podstawowe funkcje zbiornika, - budowle obiektowe - podano dostępne informacje o istnieniu budowli, a także w miarę możliwości parametry techniczne budowli, - stan własnościowy, - szacunkowe koszty modernizacji - podano tylko dla przypadków stwierdzonej lub zgłoszonej potrzeby inwestycyjnej odbudowy przebudowy lub modernizacji urządzeń. W kolumnie dotyczącej objętości podano tylko maksymalną wielkość retencji czynnej możliwej do wykorzystania, zawartej pomiędzy maksymalnym i minimalnym poziomem wody bez tzw. objętości retencyjnej martwej tj. poniżej poziomu odpływu. Większość zinwentaryzowanych zbiorników i jezior, w tym także przepływowych nie posiada budowli piętrząco-upustowych, sterujących objętością retencyjną. Dla obiektów tych nie określono objętości retencyjnej. Wielkością, która może w przybliżeniu świadczyć o wielkości retencji naturalnej, odbywającej się w zakresie naturalnych wahań wody, jest podana w zestawieniu powierzchni lustra wody. W tej sytuacji, aby nie tworzyć nieprawdziwego obrazu sumarycznej objętości retencjonowanej wody w istniejących zbiornikach, nie podano sum w kolumnie objętość. Ogółem w województwie lubuskim występuje 765 szt. obiektów retencji zbiornikowej o łącznej powierzchni zalewu ha, w tym: - w Regionie Wodnym Środkowej Odry szt. o powierzchni zalewu ha, - w Regionie Wodnym Warty szt. o powierzchni zalewu ha, - w Regionie Wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego - 75 szt. o powierzchni zalewu 1 377ha. Zestawienie obiektów retencji zbiornikowej istniejącej w rozbiciu na poszczególne regiony wodne przedstawiono w tabelach nr I/1, II/1, III/1, a ich lokalizację przedstawiono na załączonych mapach topograficznych zał. nr 2.

11 Istniejące obiekty retencji korytowej - tabele I/2, II/2, III/3 W zestawieniach uwzględniono eksploatowane budowle piętrzące, realizujące czasowe magazynowanie wody w korytach rzek i kanałach - dla różnych potrzeb. W kolumnach tabeli podano : - numer obiektu - w systemie oznaczeń jak wyjaśniono w pkt. 4.1, - nazwa obiektu - rodzaj budowli, - nazwa cieku i km, - gmina, - objętość retencjonowania wody - w tys. m 3, - funkcja użytkowa - cel realizowanej retencji, - stan własnościowy, - szacunkowy koszt modernizacji - podano tylko w przypadkach stwierdzonej lub zgłoszonej pilnej potrzeby odtworzenia remontu lub modernizacji obiektu. Ogółem w województwie lubuskim występuje 106 szt. obiektów retencji korytowej o łącznej objętości retencyjnej tys. m 3, w tym: - w Regionie Wodnym Środkowej Odry 70 szt. obiektów o objętości retencyjnej 753 tys. m 3, - w Regionie Wodnym Warty - 34 szt. obiektów o objętości retencyjnej 775 tys. m 3, - w Regionie Wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego 2 szt. obiektów o objętości retencyjnej 8 tys.m 3, Zestawienie obiektów retencji korytowej istniejącej w rozbiciu na poszczególne regiony wodne przedstawiono w tabelach nr I/2, II/2, III/2, a ich lokalizację przedstawiono na załączonych mapach topograficznych Istniejące siedliska hydrogeniczne mające wpływ na retencyjność zlewni (tereny podmokłe, bagienne, torfowiska) W zestawieniach tych uwzględniono większe obszarowo siedliska hydrogeniczne w tym: - duże płaskie doliny rzeczne, użytkowane w większości jako użytki zielone, o płytkim zwierciadle wody gruntowej, często trwale lub okresowo podmokłe. Na terenach tych, posiadających, wykonane w latach ubiegłych, systemy melioracyjne przystosowane do nawodnień lub regulacji odpływu może być retencjonowane 50 70mm wody ( m 3 /ha - wg [ 6 ].

12 12 - pojedyncze złoża torfowe lub kompleksy złóż torfowych o łącznej powierzchni większej od 50 ha - ujętych w opracowaniu Zlokalizowanie i charakterystyka złóż torfowych w Polsce - [9, 10]. Na obiektach tych w sposób naturalny realizowana jest retencja poprzez zatrzymywanie wody opadowej w warstwie przypowierzchniowej i zasilanie wód podziemnych w rejonie tych kompleksów. Poprzez prowadzenie prawidłowej eksploatacji systemów melioracyjnych w dolinach rzecznych oraz zachowanie istniejących torfowisk mogą być retencjonowane ogromne ilości wody. Siedliska hydrogeniczne (wszystkie - nie tylko ujęte w zestawieniu) winny być uwzględnione przy tworzeniu planów zagospodarowania przestrzennego aby ich nie niszczyć poprzez przeznaczenie powierzchni na inne cele lub jednostronne odwodnienia (nawet terenów przyległych). W tabelarycznych zestawieniach podano: - numer obiektu - z symboliką oznaczeń jak w tabelach wyżej wymienionych, - nazwa siedliska - w określeniu siedliska wyróżniono doliny rzeczne lub torfowiska w odniesieniu do złóż torfowych - lokalizacja obiektu - gmina, miejscowość - zlewnia, - powierzchnia - dla dolin podano przybliżone powierzchnie, dla torfowisk podano powierzchnię złoża wykazaną w ewidencji lub sumę powierzchni kompleksu torfowisk - w uwagach podano numery ewidencyjne złóż torfowych wg [9] i [10]. Ogółem, w województwie lubuskim, zinwentaryzowano 27 większych kompleksów siedlisk hydrogenicznych, mających wpływ na retencyjność zlewni o łącznej powierzchni ha. Zestawienie tych siedlisk w rozbiciu na poszczególne regiony wodne przedstawiono w tabelach nr I/3, II/3, III/3, a ich lokalizację przedstawiono na załączonych mapach topograficznych. 5. OBIEKTY RETENCJI WODNEJ PROJEKTOWANE W oparciu o dostępne opracowania i materiały robocze otrzymane od jednostek terenowych Lubuskiego Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych, wytypowano obiekty,

13 13 o potencjalnych możliwościach magazynowania wody w postaci retencji zbiornikowej i korytowej. Dla obiektów tych, na ogół, brak jest jednostkowych opracowań projektowych czy koncepcyjnych, w których jednoznacznie określone byłoby: - podstawowe (optymalne) parametry potrzebnych urządzeń - uzasadnione podstawy hydrologiczne - efekty i ilości retencjonowania wody - wpływ na środowisko - przybliżone ilości robót i ich koszty. Koncepcja i przybliżone dane obiektów ujętych w zestawieniach są często wynikiem subiektywnych ocen osób lub zespołów dokonujących analiz materiałów topograficznych i rozpoznania terenowego. Uznano jednak za celowe umieścić informacje o takich obiektach jako materiał do dalszego analizowania i uściślenia w ramach zwiększania retencji wodnej. Podawane parametry urządzeń i koszty należy traktować jako orientacyjne, ponieważ dla większości obiektów, jak już wspomniano brak jest nawet opracowań koncepcyjnych Projektowane obiekty retencji zbiornikowej Poniżej zestawiono wszystkie uznane (w różnych materiałach) za możliwe i celowe lokalizacje nowych zbiorników wodnych z tym, że w zestawieniach projektowanej retencji zbiornikowej wydzielono: - zbiorniki położone poza terenami prawnie chronionymi /obszary Natura 2000 zatwierdzone, proponowane i Parki Narodowe/ przewidziane do realizacji, - zbiorniki położone na terenach prawnie chronionych na obszarach Natura 2000 /zatwierdzonych i proponowanych/ oraz Parkach Narodowych, oraz zbiorniki, które uzyskały negatywną opinię Lasów Państwowych, wykazano tylko jako potencjalne możliwości magazynowania wody w zlewni. Realizację prac związanych z retencją na tych terenach, proponuje się nie wprowadzać do programu zwiększenia retencji na najbliższe lata. Nie wyklucza to możliwości i celowości realizowania wybranych obiektów po szczegółowym przeanalizowaniu /ocenie/ ich przewidywanego wpływu na chronione elementy środowiska oraz po ostatecznym ustaleniu, przez Ministra Ochrony Środowiska, listy obszarów Natura 2000.

14 14 Uznaje się za wskazane aby informacja o możliwych lokalizacjach zbiorników wodnych była uwzględniona w opracowaniach planistycznych związanych z przeznaczeniem terenu (studia uwarunkowań, plany miejscowe). Przyszłe zbiorniki wodne poza retencją wodną mogą mieć istotne znaczenie dla kształtowania krajobrazu i podnoszenia walorów rekreacyjno - turystycznych okolicy. W woj. lubuskim, potencjalne możliwości magazynowania wody w zlewni w postaci zbiorników retencyjnych przedstawiają się następująco: Region wodny Zbiorniki położone poza terenami prawnie chronionymi przewidziane do realizacji Ilość [szt.] Pojemność [tys. m 3 ] Zbiorniki położone na terenach prawnie chronionych / Natura 2000 Parki Narodowe/ lub uzyskały negatywną opinię Lasów Państwowych Ilość [szt.] Pojemność [tys. m3] Region Wodny Środkowej Odry Region Wodny Warty Region Wodny Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego Łącznie Łącznie potencjalne możliwości magazynowania wody w woj. lubuskim wynoszą tys. m 3 z tego: przewiduje się wykonać w najbliższej przyszłości 96 szt. obiektów retencji zbiornikowej o łącznej o objętości retencyjnej tys. m 3. Zestawienie obiektów retencji zbiornikowej projektowanej przewidzianej do realizacji w rozbiciu na poszczególne regiony wodne przedstawiono w tabelach nr I/4, II/4, III/4, a ich lokalizację przedstawiono na załączonych mapach topograficznych zał.2 Ponadto, w każdym regionie wodnym, zestawiono zbiorniki projektowane na terenach prawnie chronionych Natura 2000 / obszary zatwierdzone i proponowane/ i Parkach Narodowych, /tabele nr I/6, II/6, III/6/ oraz zbiorniki, które uzyskały negatywną opinię Lasów Państwowych. Lokalizacje ich pokazano na mapach topograficznych zał Projektowane obiekty retencji korytowej W zestawieniach ujęto zgłaszane przez służby melioracyjne potrzeby budowy urządzeń (budowli) piętrzących na ciekach wodnych i kanałach, które pełniłyby funkcję regulowania poziomów wody w tych ciekach i kanałach, w dostosowaniu do potrzeb przyległych użytków lub stanowiły istotne uzupełnienie systemów nawadniających w dolinach.

15 15 Ogółem, w województwie lubuskim, potencjalne możliwości magazynowania wody w zlewni, za pomocą obiektów retencji korytowej wynoszą: tys. m 3, w tym: - w Regionie Wodnym Środkowej Odry - 3 szt. o objętości retencyjnej 25 tys. m 3, - w Regionie Wodnym Warty - 2 szt. o objętości retencyjnej 229 tys. m 3, /w tym na terenie prawnie chronionym 1szt. o objętości retencyjnej 210 tys.m 3 / - w Regionie Wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego - 1 szt. o objętości retencyjnej tys.m 3. Zestawienie obiektów retencji korytowej projektowanej w rozbiciu na poszczególne regiony wodne przedstawiono w tabelach nr I/5, II/5, III/5, a ich lokalizację przedstawiono na załączonych mapach topograficznych. W Regionie Wodnym Warty, wydzielono retencję korytową projektowaną na terenach prawnie chronionych obszarach Natura 2000 i Parkach Narodowych, /tabela nr II/7/. 6. PROGRAM UTRZYMANIA I POWIĘKSZENIA RETENCJI WODNEJ 6.1. Utrzymanie istniejących obiektów Utrzymanie w należytym stanie technicznym urządzeń służących retencji wodnej oraz prawidłowa ich eksploatacja są podstawowym warunkiem działań zapobiegających niekorzystnym zmianom bilansu wodnego dorzeczy, a tym samym niekorzystnym zmianom środowiska. Zgodnie z ustawą Prawo wodne obowiązek utrzymywania urządzeń wodnych spoczywa na właścicielu wód lub użytkowniku urządzeń piętrzących. Dla wprowadzenia pełnej jednoznaczności w zakresie praw i obowiązków związanych z utrzymaniem i eksploatacją urządzeń retencji zbiornikowej i korytowej niezbędne jest uaktualnienie, zgodnie z obowiązującymi przepisami, spraw: - własności wód (z aktualizacją ewidencji gruntów) - pozwoleń wodnoprawnych na piętrzenie wód. Znaczna część wymienionych w tabelach I/3 III/3 siedlisk hydrogenicznych, a szczególnie złoża torfowe zlokalizowane są w lasach lub na terenach objętych prawną ochroną elementów środowiska. Złoża te nie są przewidziane do eksploatacji. Duże doliny rzeczne na ogół były meliorowane i wyposażone w systemy odwadniająco-nawadniające. Mogą one przyczyniać się do retencjonowania ogromnych

16 16 ilości wody, pod warunkiem prowadzenia prawidłowej eksploatacji systemów nawadniających oraz systematycznej konserwacji urządzeń wodnych Harmonogram przygotowania i realizacji nowych obiektów retencji wodnej Budowa obiektów małej retencji wodnej korytowej i zbiornikowej może być realizowana w powiązaniu z różnorodnym wykorzystaniem zasobów wodnych i zagospodarowaniem (wykorzystaniem) terenu a przede wszystkim : - ochroną przeciwpowodziową, - hodowlą ryb, - nawodnieniem użytków rolnych, - rekreacją i turystyką, - zabezpieczeniem przeciwpożarowym (np. kompleksów leśnych). Obiekty małej retencji mogą być realizowane przez różne jednostki państwowe, samorządowe i prywatne, a w interesie ogólnospołecznym leży wspieranie działań w tym zakresie. Porozumienia Ministrów Rolnictwa i Środowiska (pkt.1.4 opisu, poz. [7] i [8]) przewidują m. in. - opracowanie wojewódzkich programów małej retencji, - współdziałanie wszystkich zainteresowanych jednostek przy realizacji tych programów. Przy typowaniu obiektów do wcześniejszego okresu realizacji kierowano się zasadą aby obiekty te spełniały co najmniej jedno z kryteriów: - zaawansowane lub zakończone prace projektowe, - korzystne warunki topograficzne i wodne, - pewność zakładanego efektu użytkowego (retencja + dodatkowe), - przewidywany brak konfliktów na etapie lokalizacji inwestycji, - szacunkowe koszty jednostkowe przygotowania i realizacji, niskie lub w granicach średnich dla danego rodzaju obiektów - położenie poza obszarem prawnie chronionym /Natura 2000, Parki Narodowe/ Poniżej, na ch 18 23, przedstawiono harmonogram realizacji programu małej retencji w województwie lubuskim w podziale na poszczególne regiony wodne w przedziałach czasowych: - w latach tabele nr nr I/7, II/8, - po roku tabele nr nr I/8, I/9, II/9, II/10, III/7, III/8

17 17 Do realizacji retencji na lata przewidziano 4 zbiorniki. Pozostałe obiekty retencji zbiornikowej i korytowej przewidziano do realizacji po roku W harmonogramach realizacji nie ujęto zbiorników i obiektów retencji korytowej, położonych na terenach prawnie chronionych Natura 2000 oraz tych co do których Lasy Państwowe zajęły negatywne stanowisko. W grupie tej znalazły się również zbiorniki przeciwpowodziowe także suche /np. Jaryszów, Świbna/, które miałyby zasadnicze znaczenie w ochronie przeciwpowodziowej /Lubska, Jasienia/. W związku z czym, wydaje się celowe prowadzenie dalszej konsultacji zainteresowanych stron, odnośnie realizacji zbiorników,które mają zasadnicze znaczenie w ochronie przeciwpowodziowej. Wyjątek stanowią zbiorniki; nr I/446, I/447, ( zb. Przybymierz, zb. Brzeźniczanka), II/481 (zb. Chrapów) i III/103 ( J. Wielicko), które w komponencie rolnym zestawione zostały w tabeli I/6, II/6 i III/6, jako potencjalne możliwości magazynowania wody na terenach prawnie chronionych lub uzyskały negatywną opinie Lasów Państwowych, ale na wniosek Inwestora zostały ujęte w harmonogramie obiektów do realizacji.

18 18 REGION WODNY ŚRODKOWEJ ODRY RETENCJA ZBIORNIKOWA planowana do realizacji w latach Nr obiektu Nazwa obiektu Objętość użyteczna [ tys. m 3 ] Tabela nr I/7 Szacunkowe koszty wykonania [tys. zł] Zlewnia Zimnego Potoku I/404 Zbiornik Czerwieńsk I/405 Zbiornik na Kanale Strużyna Zlewnia rz. Bóbr I/447 Zbiornik Brzeźnica RAZEM W LATACH Nr obiektu RETENCJA KORYTOWA planowana do realizacji po roku 2013 Nazwa obiektu Objętość użyteczna [ tys. m 3 ] Tabela nr I/8 Szacunkowe koszty wykonania [tys. zł] Zlewnia Śląskiej Ochli I/436 Jaz z mostem I/437 Jaz I/438 Jaz z mostem RAZEM W LATACH Nr obiektu RETENCJA ZBIORNIKOWA planowana do realizacji po 2013 r. Nazwa obiektu Objętość użyteczna [ tys. m 3 ] Tabela nr I/9 Szacunkowe koszty wykonania [tys. zł] Zlewnia rz. Nysy Łużyckiej I/366 Zbiornik I/370 Zbiornik I/372 Staw I/373 Staw 8 8 I/374 Staw I/375 Staw 12 7 I/376 Staw 18 9 I/377 Staw 9 6 I/378 Staw 18 7

19 19 Nr obiektu Nazwa obiektu Objętość użyteczna [ tys. m 3 ] Szacunkowe koszty wykonania [tys. zł] I/380 Staw 11 5 I/367 Zbiornik Raszyn I/368 Zbiornik I/369 Zbiornik I/371 Zbiornik Gubin I/379 Staw 25 8 Zlewnia rz. Bóbr I/381 Zbiornik 15 6 I/382 Zbiornik I/384 Zbiornik 10 8 I/385 Zbiornik I/386 Zbiornik I/387 Zbiornik I/388 Zbiornik I/383 Zbiornik Zlewnia Białej Wody I/389 Zbiornik I/390 Staw I/391 Staw I/392 Staw I/393 Staw I/394 Staw I/395 Staw I/396 Staw Zlewnia Czarnej Strugi I/398 Zbiornik I/399 Zbiornik Zlewnia Śląskiej Ochli I/400 Zbiornik Swidnica I/401 Zbiornik 16 6 Zlewnia Zaborskiego Potoku I/402 Zbiornik retencyjny I/403 Zbiornik retencyjny 15 6 Zlewnia Zimnego Potoku I/406 Zbiornik I/407 Zbiornik Zlewnia rz. Strumień I/408 Zbiornik retencyjny 18 6 I/409 Zbiornik retencyjny 18 6 I/410 Zbiornik retencyjny 24 7 Zlewnia Starego Rowu Krzyckiego I/411 Zbiornik Zlewnia rz. Obrzycy I/412 Staw 10 5 I/413 Zbiornik Rudno-Ośno-Wilcze I/414 Zbiornik wodny 15 5 I/415 Zbiornik wodny 92 90

20 20 Nr obiektu Nazwa obiektu Objętość użyteczna [ tys. m 3 ] Szacunkowe koszty wykonania [tys. zł] I/416 Zbiornik wodny I/417 Zbiornik wodny 16 6 I/418 Zbiornik wodny I/419 Zbiornik wodny Zlewnia rz. Jabłonnej I/420 Zbiornik Kępsko I/421 Staw 8 15 I/422 Zbiornik Szabliska Zlewnia rz. Ołobok I/423 Zbiornik Przetocznica I/424 Zbiornik J. Wilkowskie I/425 Zbiornik J. Niesłysz Zlewnia rz. Białej ( Bieli) I/426 Staw I/427 Staw I/428 Staw I/429 Staw I/430 Staw I/431 Staw I/432 Jezioro Głębokie I/433 Jezioro Kokno I/434 Zbiornik I/435 Jezioro Dobrosułowskie Zlewnia rz. Bóbr I/446 Zbiornik Przybymierz RAZEM PO ROKU