TEMAT: DOGOTERAPIA jako innowacyjna metoda wspomagająca rehabilitację dzieci z niepełnosprawnością psychomotoryczną.

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "TEMAT: DOGOTERAPIA jako innowacyjna metoda wspomagająca rehabilitację dzieci z niepełnosprawnością psychomotoryczną."

Transkrypt

1 Praca licencjacka 2008 AUTOR: Agnieszka Monika Bieniek (PL) TEMAT: DOGOTERAPIA jako innowacyjna metoda wspomagająca rehabilitację dzieci z niepełnosprawnością psychomotoryczną. Spis treści 1 / 41

2 Wstęp..6 I.Cel pracy..7 II.Pojęcie rehabilitacji Rozwój rehabilitacji w Polsce Ośrodki rehabilitacji w Polsce stosujące dogoterapię jako metodę rehabilitacji dzieci niepełnosprawnych Ośrodki specjalizujące się w terapii z udziałem psa na terenie Szczecina i okolic. 14 III.Dogoterapia jako innowacyjna forma współczesnej rehabilitacji dzieci niepełnosprawnych w Polsce Definicja pojęcia dogoterapia Cele dogoterapii Zajęcia dogoterapeutyczne krok po kroku Pies terapeuta i jego charakter 23 2 / 41

3 3.3.1.Egzamin psa na dogoterapeutę Rasy psów stosowane w dogoterapii Atuty dogoterapii Dogoterapia alternatywna forma terapii dzieci z dysfunkcją umysłową i ruchową Charakterystyka dzieci z niepełnosprawnością psychomotoryczną Skuteczność psiej terapii w leczeniu i rehabilitacji dzieci z niepełnosprawnością umysłową i ruchową 38 IV.Pies jako integralna cząstka w turystyce i rekreacji Pies jako motywacja do działania Bodźce emocjonalne i pro-zdrowotne. 41 V. Podsumowanie / 41

4 ( ) towarzyszą nam zawsze i wszędzie, pomagając w codziennym trudzie, Dając nam czysta radość, bez nich człowiek czułby się źle na tym świecie, Bo ileż radości daje tak piękna i rozumna istota jak pies. Ks. Jan Twardowski Wstęp Temat pracy, który wybrałam studiując na kierunku: turystyka i rekreacja, może pozornie budzić 4 / 41

5 kontrowersje. Jednak patrząc na kwestię umiejscowienia czworonogów we współczesnym świecie, daje się zaobserwować, iż towarzyszą one człowiekowi niemal we wszystkich aspektach życia, są również integralną częścią rekreacji człowieka będąc jego kompanem w trakcie zabaw plenerowych, wycieczek, rodzinnych spacerów oraz dalekich wojaży. Ponadto są niezrównanymi terapeutami w rehabilitacji dzieci niepełnosprawnych przynosząc niepomierne korzyści w procesie usprawniania ich motoryki i zapewniając dzieciom doskonałe samopoczucie. W poniższych rozdziałach wyjaśnione zostaną pojęcia rehabilitacji i dogoterapii jako innowacyjnej metody terapeutycznej stosowanej w rehabilitacji dzieci niepełnosprawnych. Ponadto w poszczególnych rozdziałach przestawione zostaną kolejno: cele terapii z udziałem psa, cechy predestynujące psa do pracy w charakterze dziecięcego terapeuty, rasy psów nadających się do pracy terapeutycznej, jak również psychoterapeutyczne walory zajęć rehabilitacyjnych z udziałem psa. Opisane również zostaną korzyści płynące z obcowania dzieci ze zwierzęciem oraz wpływ zajęć dogoterapii na rozwój emocjonalny i psychomotoryczny dzieci niepełnosprawnych zarówno umysłowo jak i ruchowo. Poruszona zostanie również kwestia zwierząt (ze szczególnym uwzględnieniem psów) jako integralnego żywego elementu turystyki i rekreacji, jako towarzyszy eskapad i zabaw plenerowych oraz motywatorów ludzkich poczynań. I. Cel pracy Pies towarzyszył człowiekowi jako przyjaciel i stróż odkąd został przez niego oswojony i w konsekwencji udomowiony. Pies jako jeden z nielicznych przedstawicieli gatunków ssaków zyskał status ulubieńca i przyjaciela człowieka. Zasłużył sobie na to miano dzięki wielkiemu oddaniu i bezgranicznej miłości wobec człowieka, stając się symbolem wierności i bezinteresownej miłości. Pies czczony i doceniany był już w starożytności, gdzie często był atrybutem bogów. Wierzono także w jego cudowne właściwości lecznicze, szczególnie zaś wyjątkową moc miała mieć ślina psa, która leczyła z ran i owrzodzeń, a same psy uważano za wysłanników bogów [1]. Obecnie pies odgrywa dodatkową niezwykle istotną rolę w życiu człowieka, mianowicie role terapeuty dla dzieci z niepełnosprawnością psychomotoryczną. Pełni tę rolę najlepiej jak potrafi, obdarzając swych pacjentów pełnym zaufaniem i miłością, którą można by scharakteryzować jako bezwarunkową. Pies, w przeciwieństwie do niektórych przedstawicieli homo sapiens, kocha nie za coś 5 / 41

6 , lecz pomimo. Głównym celem niniejszej pracy jest przybliżenie niezwykłej koegzystencji psa i człowieka, ze szczególnym uwzględnieniem psa jako terapeuty pracującego na rzecz dzieci z niepełnosprawnością psychomotoryczną. Moim zamierzeniem było też przybliżenie całokształtu procesów rehabilitacyjnych osób niepełnosprawnych, związanych z niepełnosprawnością trudności w egzystencji, ale jednocześnie ukazanie szerokiego spektrum możliwości terapeutycznych jakie daje kontakt z psem - zwierzęciem towarzyszącym nam - ludziom od pradziejów jako najwierniejszy przyjaciel, nieoceniony kompan zabaw, stróż domostw i szczery pocieszyciel. II. Pojęcie rehabilitacji Rehabilitacja (z łaciny re - znów, na nowo, przeciw; habilis - sprawny, należyty, stosowny) w nomenklaturze medycznej oznacza przywracanie sprawności fizycznej, psychicznej i społecznej (także zawodowej), utraconej wskutek schorzeń i urazów, przez stosowanie działań usprawniających i terapeutycznych. Rehabilitacja jest procesem medyczno-społecznym, którego celem jest przywrócenie człowiekowi niepełnosprawnemu utraconych funkcji w przebiegu choroby, a także wad rozwojowych i wrodzonych. Innymi słowy rehabilitacja osób niepełnosprawnych oznacza kompleks działań terapeutycznych, leczniczych, psychologicznych, i społecznych, zmierzających do osiągnięcia, przy aktywnym uczestnictwie osób poddawanych rehabilitacji, optymalnego poziomu ich funkcjonowania, jakości życia i integracji społecznej. Z uwagi na stale rosnącą liczbę osób niepełnosprawnych (wskutek wad wrodzonych lub nieszczęśliwych wypadków) rehabilitacja stała się nieodzownym integralnym elementem rozwoju socjalnego każdego nowoczesnego kraju. Dzieje rehabilitacji sięgają zamierzchłych czasów, kiedy to uznawana była ona w medycynie jako najbardziej fizjologiczny element w profilaktyce i terapii osób z dysfunkcją ruchową. Rehabilitacja jest zbiorem ćwiczeń mających na celu usprawnienie uszkodzonego aparatu ruchu. Pojęcie rehabilitacja zostało oficjalnie określone i wprowadzone po raz pierwszy w 1918 r. Użył go Douglas C.McMurtie, dyrektor Instytutu Czerwonego Krzyża dla Inwalidów w nowym Jorku, kiedy opisywał eksperymentalną szkołę reedukacji i rehabilitacji inwalidów wojennych. W tym samym roku wniesiono w Senacie stanów zjednoczonych ustawę o zawodowej rehabilitacji żołnierzy i marynarzy. Nieco później założono w nowym Jorku Federalne Biuro Zawodowej 6 / 41

7 Rehabilitacji, określając rehabilitację jako przywracanie potrzebującym najpełniejszej, jak tylko można, fizycznej, psychicznej, społecznej, zawodowej i ekonomicznej przydatności. Od tego czasu zaczęto używać terminu rehabilitacja w dzisiejszym tego słowa znaczeniu [2]. R ehabilitację traktowano swego czasu jako trzecią fazę leczenia, tuż po rozpoznaniu jednostki chorobowej oraz leczeniu farmakologicznym. Zasadniczo pojęcie rehabilitacji kumulowało w sobie trzy główne kierunki działań terapeutycznych, mianowicie: - Rehabilitację medyczną bazującą wyłącznie na usprawnianiu aparatu ruchu za pomocą dawkowanych stopniowo odpowiednich ćwiczeń fizycznych, przy jednoczesnym stosowaniu zabiegów fizykalnych, - Rehabilitację społeczną stawiającą sobie za cel optymalne przysposobienie osoby niepełnosprawnej do funkcjonowania na niwie społecznej - Rehabilitację zawodową, czyli przygotowanie inwalidy do czynnej aktywności zawodowej zgodnie z jego możliwościami psychofizycznymi. Koncepcja zawodowej rehabilitacji opiera się na dwóch podstawowych przesłankach. Według nich każda jednostka mimo doznanego kalectwa lub nabytej choroby zachowuje jeszcze określone sprawności, które mogą być wykorzystane w życiu codziennym i w pracy zawodowej, a ponadto żadna praca nie wymaga od osoby, która ją podejmuje, zaangażowania wszystkich sprawności fizycznych, psychicznych, intelektualnych i społecznych [3]. Współcześnie pojęcie rehabilitacji nieco ewoluowało poszerzając spektrum działań terapeutycznych zawartych w określeniu rehabilitacja. Treść pojęcia rehabilitacji nabrała zatem z biegiem czasu nowego, szerszego znaczenia, aniżeli jedynie przywracania zdolności do pracy. Rehabilitacja nabrała z czasem wieloznacznej treści. U dzieci z wadami wrodzonymi nie można mówić o rehabilitacji, gdyż nie można przywracać im sprawności, których nie posiadały, lecz wyrabia się im sprawności, których potrzebują w życiu codziennym. Przedrostek re jest tu wiec niewłaściwy. Należałoby tu raczej mówić o habilitacji dzieci. Określenie to jednak kojarzy się zbytnio z habilitacja docentów i nie weszło w użycie. Słowo rehabilitacja jest wiec niedoskonałym określeniem. Próbowano je zastąpić takimi pojęciami, jak rewalidacja, resocjalizacja, readaptacja i In., ale żadne inne określenie nie potrafi lepiej oddać właściwej treści rehabilitacji. Dlatego termin rehabilitacja, mimo całej swej niewłaściwości, utrzymał się i jest międzynarodowo uznany w umownym znaczeniu [4]. 7 / 41

8 W szerokim spektrum działań rehabilitacyjnych koronne miejsce zajmuje rehabilitacja lecznicza, zwana inaczej medyczną i obejmująca całokształt działań mających na celu przywrócenie optymalnej dla danego rodzaju niepełnosprawności sprawności fizycznej, a co za tym idzie zdolności do pracy oraz czynnego udziału w życiu społecznym. Pod pojęciem rehabilitacji medycznej (leczniczej) rozumie się proces leczenia, który umożliwia przyspieszenie procesu naturalnej regeneracji i zmniejszenia fizycznych i psychicznych następstw choroby. Stały rozwój nowoczesnych technik diagnostycznych, leczniczych oraz stała kontrola procesu leczniczego, regeneracyjnego pozwala na ograniczenie skutków trwania choroby. Rehabilitacja lecznicza powinna stymulować cały proces leczniczy głównie poprzez aktywność ruchową i psychiczną, przy czym rola rehabilitacji psychicznej odgrywa niebagatelną role w procesie leczniczego usprawniania osoby niepełnosprawnej. Musi ona zawierać takie elementy, które doprowadzą do powstania profilaktyki inwalidztwa. Rehabilitacja psychiczna pozwala osobie niepełnosprawnej zachować wiarę w poprawę sytuacji zdrowotnej, rodzinnej i społecznej. W przypadku trwałej utraty niektórych funkcji organizmu, odpowiednie postępowanie psychologiczne ma na celu doprowadzenie do poznania i zaakceptowania swojego "nowego" ciała. Rehabilitacja musi być ciągła i nieprzerwana. Rehabilitacja medyczna jest w ścisłym związku z rehabilitacją socjalną i zawodową. Ciągłość rehabilitacji oznacza, że obejmuje ona osoby w trakcie leczenia szpitalnego, przejmuje ich w opiece ambulatoryjnej i kontynuowana jest dalej w trakcie pobytu osoby niesprawnej w domu. Warto zauważyć, że tak widziana rehabilitacja realizuje zasadę leczenia człowieka, a nie tylko jego choroby. Realizacja tych podstawowych postulatów polskiego modelu rehabilitacji wymaga nowoczesnej organizacji, konsekwencji w postępowaniu, dostosowania do potrzeb indywidualnych i społecznych ludzi. Rehabilitacja powinna być dostosowywana do warunków socjalnych i możliwości zawodowych każdej osoby niepełnosprawnej. Nie można traktować rehabilitacji abstrahując od pozostałych działów medycyny (np. ortopedii, neurologii etc.). Zupełnym absurdem i brakiem podstawowej wiedzy dotyczącej usprawniania leczniczego jest traktowanie rehabilitacji jako działalności paramedycznej. Do podstawowych form rehabilitacji stricte medycznej zalicza się kinezyterapię szeroką gamę ćwiczeń ruchowych oraz terapię zajęciową wykorzystanie pracy i innych form zajęć manualnych jako czynników usprawniających aparat ruchu i poprawiających ogólne samopoczucie osoby niepełnosprawnej. 8 / 41

9 Pomocniczymi środkami w leczeniu usprawniającym są: - Fizykoterapia, w której najwięcej korzysta się z następujących działów: ciepłolecznictwa, światłolecznictwa, elektroterapii, hydroterapii i masażu, - Zaopatrzenie ortopedyczne aparaty, protezy, sprzęt pomocniczy i do samoobsługi. Kinezyterapia obejmuje całość zagadnień związanych z leczeniem ruchem. Podstawą jej są ćwiczenia o charakterze leczniczym, czyli gimnastyka lecznicza. Ruch jako środek leczniczy ma zdolność oddziaływania na wszystkie narządy naszego organizmu. Głównym wskazaniem do zastosowania ruchu jako środka leczniczego jest stwierdzenie upośledzenia sprawności fizycznej jednostki. Do zadań kinezyterapii należy wiec przywrócenie pełnej sprawności fizycznej, jeśli jest to możliwe w danym schorzeniu, lub maksymalnej sprawności fizycznej w przypadkach schorzeń przewlekłych i pozostawiających pewne zmiany nieodwracalne. Kinezyterapia jest podstawą rehabilitacji leczniczej. W całokształcie procesu rehabilitacyjnego chorego kinezyterapia jest zazwyczaj tą fazą leczenia usprawniającego, która przez przywrócenie choremu sprawności fizycznej daje podstawy do dalszej rehabilitacji, tj. do rehabilitacji zawodowej i społecznej [5] Rozwój rehabilitacji w Polsce Rehabilitacja jest prawie tak stara jak ludzkość. Zasady i metody stosowane obecnie w leczeni usprawniającym mają wiekowe tradycje. W czasach współczesnych, w których podziwiamy wspaniałe osiągnięcia naukowe, zwłaszcza w dziedzinie techniki, często zapomina się o tym, że na całokształt tych osiągnięć składa się doświadczenie lat, a nawet wieków. Rehabilitacja w swym obecnym ujęciu i formie organizacyjnej stanowi niewątpliwie nowy kierunek działania i postępowania w dziedzinie ochrony zdrowia oraz rozwijania i utrzymywania jak najlepszej 9 / 41

10 sprawności fizycznej człowieka [6]. Historia rehabilitacji w Polsce sięga aż wieku XVI, zaś jej ekspansywny rozwój rehabilitacji w Polsce uznać można za naturalną konsekwencję stale rosnącej liczby osób czasowo lub trwale niepełnosprawnych. W XVI propagowane jest w Polsce za sprawą nadwornego lekarza Stefana Batorego Wojciecha Oczko - leczenie ruchem. Zaleca się stosowanie ćwiczeń jako czynnika leczniczego we wszelkich schorzeniach, propagując grę w piłkę, pływanie i spacery. Rozwój rehabilitacji w Polsce ma ścisły związek z powstaniem i rozwojem ortopedii. Za twórców współczesnego, polskiego modelu rehabilitacji uważa się Profesorów Wiktora Dega i Mariana Weiss a. Wspomniani profesorowie stworzyli podwaliny współcześnie rozumianej rehabilitacji w Polsce. Zagadnienie wad postawy u dzieci oraz profilaktyka aparatu ruchu stanowiły już po pierwszej wojnie światowej istotne zagadnienie w dziedzinie kinezyterapii. Doktor ortopedii Wiktor Dega, interesujący się zagadnieniem rehabilitacji, jest inicjatorem powstania zespołów gimnastyki korekcyjnej dla dzieci z wadami postawy i bocznym skrzywieniem kręgosłupa. Wspomniany ortopeda w roku 1930 organizuje pionierski kurs gimnastyki wyrównawczej dla dzieci z poznańskich szkół. W tym samym roku większość szpitali i klinik w Polsce wprowadza gimnastykę leczniczą jako jeden z elementów terapeutycznych i przywracających pacjentów do zdrowia. W roku 1937 Wiktor Dega przenosi się z Poznania do Bydgoszczy, gdzie tworzy oddział usprawniania leczniczego wraz z całym zapleczem (sala gimnastyczna, możliwość prowadzenia terapii zajęciowej). Po wybuchu II wojny światowej nie zaprzestano działalności rehabilitacyjnej gimnastyka lecznicza prowadzona jest przez H.Olszewską i M.Kraskowską i w ścisłej współpracy z ówczesnym już profesorem Wiktorem Dega w szkole na terenie okupowanej Warszawy w jednej z sal gimnastycznych. Po drugiej wojnie światowej rehabilitacja we wszystkich krajach, a także w Polsce, staje się zagadnieniem na skalę państwową. Rehabilitację uznano za główny czynnik zmniejszający stopień kalectwa i liczbę osób niezdolnych do pracy oraz przyspieszający chorym powrót do zdrowia. Ośrodkiem, który rozwija się i szerzy zagadnienia rehabilitacji oparte na nowych doświadczeniach i podstawach naukowych, jest Klinika Ortopedyczna akademii Medycznej w Poznaniu. Kierownik tej kliniki, prof. dr Dega, uznany jest za pioniera i twórcę rehabilitacji w Polsce. W roku 1950 zostaje on mianowany Krajowym Specjalistą ds. Rehabilitacji i dotąd kieruje zagadnieniami rehabilitacji na terenie Polski. W ostatnich 10 latach przy wszystkich klinikach oraz oddziałach ortopedycznych i urazowych powstają oddziały leczniczego usprawniania, które w swoim postępowaniu opierają się przede wszystkim na kinezyterapii. Leczenie ruchem wprowadzają również do swego postępowania inne specjalności medycyny neurologia, neurochirurgia, reumatologia, kardiologia i inne. Powstają sanatoria rehabilitacyjne dla dzieci młodzieży, które stosują leczenie usprawniające w szerokim zakresie, uważając gimnastykę leczniczą za podstawę swego działania [7]. 10 / 41

11 Współcześnie na pierwszy plan wysunął się medyczny aspekt zagadnienia rehabilitacji jako szerokiego spektrum działań terapeutycznych. Rozwój metod diagnostycznych i leczniczych powoduje ratowanie życia i zdrowia w przypadkach bardzo trudnych, w których jeszcze do niedawna rokowania były niepomyślne. Wprawdzie nie zawsze udaje się w pełni przywrócić wszystkie funkcje człowieka niepełnosprawnego, jednakże postępy, jakie zostają poczynione w trakcie rehabilitacji gwarantują lepszą sprawność psychomotoryczną oraz ułatwiają adaptację osoby niepełnosprawnej w społeczeństwie. Dzięki skutecznej rehabilitacji skutkującej poszerzeniem spektrum możliwości psychomotorycznych osoby niepełnosprawnej możliwa jest asymilacja z otaczającym światem i koegzystencja z osobami niedotkniętymi niepełnosprawnością. Rehabilitacji nie należy asocjować jedynie z działaniami stricte medycznymi, bowiem dotyczy ona też w dużym stopniu zagadnień socjalizacji i stanowi ciągły, trwający proces społeczny, wynikający z działania różnych instytucji samorządowych, ogólnopaństwowych, charytatywnych, fundacji - a jej celem jest stworzenie takich warunków, aby osoba niepełnosprawna mogła powrócić do pełni zdrowia, a w wypadku braku takiej możliwości wykształciła mechanizmy kompensacyjne, które zastąpiłyby utracone funkcje organizmu. Rehabilitacja jest zatem procesem medyczno-społecznym, dążącym do zapewnienia osobom niepełnosprawnym optymalnej egzystencji w społeczeństwie, w poczuciu pożyteczności społecznej i ku zadowoleniu własnemu Ośrodki rehabilitacji w Polsce stosujące dogoterapię jako metodę rehabilitacji dzieci niepełnosprawnych Mimo stale rosnącej aprobaty wobec terapii z udziałem psa w rehabilitacji dzieci niepełnosprawnych, wciąż niewiele jest w Polsce ośrodków specjalizujących się w takiej formie przywracania częściowej sprawności motorycznej dzieciom cierpiącym na dziecięce porażenie mózgowe. Obecnie w Polsce istnieje kilka ośrodków, które stosują psy jako pomoc w prowadzeniu zajęć. Istnieją również stowarzyszenia i fundacje prowadzące nieodpłatne zajęcia w ośrodkach oraz mieszkaniach prywatnych. Jedną z takich fundacji jest Fundacja Dogtor z Trójmiasta. Wśród cieszących się dobrą sławą ośrodków mogących pochwalić się osiągnięciami na niwie skutecznej rehabilitacji leczniczej u dzieci z wrodzoną dysfunkcją 11 / 41

12 psychomotoryczną wymienić należałoby następujące: 1) Ośrodek Dogoterapii, Hipoterapii i Rehabilitacji Ruchowej Koziańskie Wierchy W ośrodku owym poddawano terapii m. innymi 2 letniego Kubusia - wcześniaka z porażeniem mózgowym. Dziecko wykazywało brak napięcia mięśniowego w kręgosłupie, przykurcz tylnych mięśni nóg, nie było w stanie siedzieć i stać samodzielnie. Dogoterapię rozpoczęto w 18 miesiącu życia chłopca. Celem terapii z udziałem psa było: ü Rozluźnienie mięśni nóg celem odbycia właściwych ćwiczeń rehabilitacyjnych ü Wzmocnienie mięśni kręgosłupa na tyle, aby dziecko mogło samodzielnie siedzieć Efektem półrocznej pracy jest odzyskanie napięcia mięśniowego w odcinku lędźwiowo-szyjnym i znaczna poprawa ułożenia stóp Ośrodki specjalizujące się w terapii z udziałem psa na terenie Szczecina i okolic Jednym z niewielu ośrodków rehabilitacji powstałych jak dotychczas i preferujących dogoterapię jako alternatywną terapię dzieci niepełnosprawnych jest ośrodek rehabilitacji pod patronaten Kr ajowego Towarzystwa Autyzmu, mający swą siedzibę w Szczecinie przy ulicy Montwiłła. 12 / 41

13 III. Dogoterapia jako innowacyjna forma współczesnej rehabilitacji dzieci niepełnosprawnych w Polsce Współczesna rehabilitacja przeżywa obecnie czasy swej świetności, rozpowszechniając się w najrozmaitszych formach. Najbardziej popularną i stosowaną formą rehabilitacji jest wciąż fizjoterapia, jednak coraz większym uznaniem i zainteresowaniem cieszy się niekonwencjonalna forma terapii z udziałem psa dogoterapia. Pojawia się coraz więcej fundacji i organizacji promujących i stosujących taką formę terapii. Rosnącą popularność metoda terapeutyczna z udziałem psa jako terapeuty zawdzięcza swej skuteczności. Dogoterapia stanowi właściwą drogę zmierzającą do poszerzenia sfery poznawczej u dziecka niepełnosprawnego. Obserwacje i badania dotyczące dogoterapii wykazały, iż naturalny kontakt ze zwierzęciem stymuluje i usprawnia rozwój funkcji psychomotorycznych u dzieci z dysfunkcją umysłową i ruchową. Historia dogoterapii w Polsce sięga późnych lat osiemdziesiątych XX wieku, kiedy Maria Czerwińska podczas pracy nad filmem zauważyła, że niewidome dzieci mają bardzo dobry kontakt z obecnym na planie psem. Był to początek pracy terapeutycznej, w której uczestniczyły 13 / 41

14 psy i niepełnosprawne dzieci. Po raz pierwszy słowa dogoterapia (dog pies i therapy terapia) użyto w 1996 roku. Nazwa ta stała się synonimem terapii z udziałem psów. Autorem tego terminu jest Maria Czerwińska. Od tamtego czasu powstało wiele organizacji, które zajmują się szeroko rozumianą dogoterapią, czyli wykorzystują psy w kontakcie terapeutycznym z niepełnosprawnymi dziećmi i dorosłymi. Metoda ta, obok hipoterapii, jest najczęściej proponowaną forma terapii z udziałem zwierząt w polskich przedszkolach i szkołach specjalnych [8]. Miłośnikom czworonogów z pewnością nie umknie uwadze, iż terapia dzieci z niepełnosprawnością przy współudziale psa jako terapeuty cieszy się coraz większym zainteresowaniem i dynamicznie rozwija się na polskim rynku, mimo iż brakuje ujednoliconych uregulowań prawnych w tej kwestii i każda z organizacji zajmujących się dogoterapią tworzy swój własny kodeks pracy dogoterapeuty oraz własne standardy pracy terapeutycznej. W konsekwencji zaobserwować można ogromną różnorodność ofert poszczególnych organizacji prowadzących zajęcia z dogoterapii. Należy zatem rozważnie dokonywać wyboru wśród ofert organizacji i fundacji zajmujących się dogoterapią, bowiem zawsze znajdą się oferty pseudoterapeutyczne, które zamiast pomóc, poczynią szkody. Rodzice osób niepełnosprawnych powinni również pamiętać, iż terapia z udziałem psa nie stanowi panaceum na dysfunkcje dotkniętego kalectwem dziecka, lecz jest alternatywą lub dodatkową formą terapii, w której pies stanowi medium pomiędzy niepełnosprawnym dzieckiem a terapeutą, stając się specyficzną żywą pomocą w rozwoju określonych czynności dotyczących głównie motoryki Definicja pojęcia dogoterapia Dogoterapia to jedna z metod wspomagających leczenie i rehabilitację, wykorzystująca psy jako terapeutów. Psy wywierają pozytywny wpływ na ludzi, a ich obecność działa uspokajająco i kojąco, dlatego też coraz częściej są one wykorzystywane do pracy z osobami niepełnosprawnymi. Spokój, ciepło, cierpliwość oraz chęć pracy z człowiekiem to cechy, które predestynują te zwierzaki do pomocy w rehabilitacji i leczeniu osób niepełnosprawnych 14 / 41

15 intelektualnie i ruchowo. Abstrahując od dzieci z niepełnosprawnością psychomotoryczną, dogoterapia to metoda terapeutyczna wykorzystywana i dająca wspaniałe efekty w terapii osób samotnych i starszych. W Polsce jest wprawdzie jeszcze mało rozpowszechniona, ale cieszy się ogromnym zainteresowaniem wśród dzieci i dorosłych i wszystkich tych, którzy są gotowi nieść pomoc potrzebującym. Pojęcie dogoterapia często jest zastępowane określeniem opisowym terapia kontaktowa z udziałem psów autorem tego określenia są założyciele Stowarzyszenia Terapii kontaktowej działającego w Koszalinie. Od pewnego czasu można zaobserwować też tendencję do zastępowania słowa dogoterapia nazwą kynoterapia. Etymologia tego słowa ma swoje źródło w języku greckim, gdzie kyon lub kynos oznacza psa, zatem trywializując określenie kynoterapia można by je przetłumaczyć jako terapię psem Cele dogoterapii Nadrzędnym celem dogoterapii jako innowacyjnej metody terapeutycznej w pracy z dziećmi niepełnosprawnymi jest niewątpliwie ułatwienie dzieciom kontaktu z otaczającym ich światem. Obcowanie z psem ma na celu usprawnienie sfery intelektualnej i poznawczej dziecka. Wskutek regularnego przebywania dziecka z psem terapeutą, nawiązuje się psychiczna więź ze zwierzęciem, przyspieszając proces rehabilitacji i wpływając korzystnie na emocjonalny rozwój dziecka. Ponadto w czasie zajęć terapeutycznych z udziałem psa pies terapeuta pełni rolę żywej pomocy naukowej, dzięki której dzieci czynią szybszą progresję w zakresie usprawniania ruchowego. Między zwierzęciem a dzieckiem niepełnosprawnym zachodzi interakcja psychofizyczna. Sam fakt wydzielania ciepła przez psa jest czynnikiem sprzyjającym skuteczniejszej rehabilitacji w przypadku dysfunkcji układu mięśniowego. Do głównych celów współpracy dziecka niepełnosprawnego z psem terapeutą należy kontakt fizyczny, implikujący rozwój motoryki. Ponadto terapia z udziałem czworonoga gwarantuje takie korzyści jak: - Poprawa zdrowia psychicznego pozytywne emocje - Edukacja nauka liczenia, rozróżnianie kolorów - Motywacja bodziec do wykonywania ćwiczeń - Wzbudzenie pozytywnych emocji radość, szczęście - Progresja w zakresie werbalizacji odczuć i potrzeb 15 / 41

16 Spośród wymienionych powyżej celów koegzystencji niepełnosprawnego dziecka z psem terapeutą najistotniejszą rolę odgrywa bez wątpienia kontakt fizyczny (taktylny, dotykowy) ze zwierzęciem. Dotyk wiąże się ze skórą, która stanowi ważny system sensoryczny organizmu dziecka. Przepływ informacji zwrotnych między skórą, mózgiem i innymi układami jest ciągły informacja sensoryczna pochodząca z zewnątrz dociera do mózgu, gdzie następuje jej przetwarzanie, segregowanie, interpretowanie, następnie mózg wysyła informację zwrotną do skóry i innych układów, co umożliwia nam reakcję na otrzymany bodziec. Dotyk pobudza reakcje odruchowe, które wpływają na rozwój innych zmysłów. U noworodka dotyk stymuluje wzrost czuciowych końcówek nerwowych w ciele, zaangażowanych w ruchu, orientacji przestrzennej i percepcji wzrokowej. W przypadku braku uaktywniania końcówek nerwowych może dojść do zaburzeń w funkcjonowaniu aktywującego się układu siatkowego, co prowadzi do upośledzenia pracy mięsni, różnych zaburzeń emocjonalnych oraz do trudności w procesie uczenia się. Dotyk stanowi instynktowną potrzebę i podstawową formę komunikacji między ludźmi. Liczne badania dowodzą jego właściwości terapeutycznych [9]. Według badań i analiz rozlicznych przeprowadzonych zajęć dogoterapeutycznych wynika, iż dzieci niepełnosprawne uczestniczące w zajęciach z dogoterapii znacznie udoskonaliły motorykę poszczególnych części ciała, ponadto wzbogaciły słownictwo, nauczyły się topografii własnego ciała oraz przezwyciężyły strach przed zwierzęciem. Stymulacja dotykowa dziecka niepełnosprawnego stanowi bazę dla przywrócenia świadomości własnego ciała i nawiązania pozawerbalnego (opartego na języku ciała) kontaktu pozawerbalnego z otoczeniem. Wśród założeń ćwiczeń stymulujących układ taktylny i usprawniających reakcje na bodźce dotykowe wymienić należy następujące: - Nawiązanie kontaktu fizycznego z psem bodziec stymulujący rozwój układu taktylnego - Łagodzenie odruchu obronnego przed dotykiem - Niwelowanie zaburzeń w przetwarzaniu bodźców percepcyjnych - Poprawa koordynacji ruchowej i zdolności manualnych - Ćwiczenie umiejętności wykonywania ruchów jednoczesnych - Wyrabianie precyzji i delikatności w ruchach - Stymulacja dotykowa części ciała wymagających najintensywniejszego bodźcowania - Różnicowanie rodzaju i intensywności bodźców Dotyk jest naturalnym bodźcem zmysłowym wywołującym emocje bazujące na wrodzonych właściwościach organizmu ludzkiego, dlatego właśnie w terapii z udziałem psa największy nacisk kładziony jest na kontakt fizyczny dziecka niepełnosprawnego ze zwierzęciem. Pies dostarcza dziecku wielu doznań zmysłowych, w szczególności zaś w zakresie dotyku. Dotyk jest pierwszym wrażeniem, jakiego doznaje dziecko. Doświadczenia dotyczące kontaktu fizycznego maja silny wpływ na późniejsze doświadczenia emocjonalne, powiązania z 16 / 41

17 otaczającym światem. Jeśli dziecko czuje oparcie i bezpieczeństwo, bliskość innego ciepłego ciała, wówczas ma szansę traktować z ufnością otaczający świat i odczuwać pewność siebie. Uczestniczenie w zajęciach z psem może pomóc w budowaniu takiej ufności. Dotyk ciepłej, miękkiej sierści psa, możliwość przytulenia się do niego, położenia głowy i wsłuchanie się w bijące serce psa uspokajają i dają poczucie bezpieczeństwa [10] Omawiając wzajemne relacje między dzieckiem a psem należy podkreślić, iż dzieci rozwijają się o wiele lepiej i progresywniej w towarzystwie psa: pocieszyciela, towarzysza zabaw oraz nieprzekupnego i konsekwentnego wychowawcy. Wychowując się z psem wchodzą w dorosłe życie, przejawiając większe poczucie odpowiedzialności za własne czyny, silniejszą intuicję oraz głębszą zdolność empatii. Uważa się, że miłość do pupila pomaga dziecku w kształtowaniu podobnych uczuć w stosunku do ludzi na podstawie obserwacji i z autopsji znając, mogę potwierdzić tę hipotezę jako w pełni słuszna i uzasadnioną. Dzieci wychowywane z psami łatwiej asymilują się w społeczeństwie, są lepiej przygotowane do funkcjonowania w grupie społecznej, wykazują mniejszą agresję i mają większą zdolność współdziałania z innymi dziećmi. Dogoterapia bez wątpienia ma olbrzymie znaczenie jako pomoc w rehabilitacji niepełnosprawnych dzieci. Zwierzęta wyzwalają w człowieku mnóstwo pozytywnych emocji, otwierają na nowe doznania i otaczający świat, budzą chęć poznawania otoczenia. Wprawdzie psy nie są w stanie nikogo cudownie wyleczyć, niemniej jednak nawet najmniejsze postępy w rozwoju dziecka w oczach rodziców urastają do rangi cudu. Nie należy jednak zapominać o tym, iż do uzyskania oczekiwanych rezultatów terapii z udziałem czworonoga niezbędny jest profesjonalista z dziedziny zdrowia ludzkiego jak pedagog specjalny lub psycholog, umiejętnie uczący dziecko niepełnosprawne właściwego obcowania ze zwierzęciem Zajęcia dogoterapeutyczne krok po kroku 17 / 41

18 Zajęcia z udziałem psa przebiegają różnie w zależności od stopnia niepełnosprawności dziecka oraz wyszkolenia psa terapeuty. Zupełnie inaczej będzie pracował mały pacjent z porażeniem mózgowym, inaczej dziecko z niedowładem kończyn, a jeszcze inaczej młody człowiek z zaburzeniami lękowymi. Czasem jest to czesanie psa, czasem kładzenie się na nim, innym razem przepełzanie pod brzuchem zwierzęcia. Jeśli dziecko nie chce wykonać jakiegoś zadania, nie jest do tego zmuszane. Poczucie bezpieczeństwa małego pacjenta stanowi bowiem klucz do sukcesu. Co decyduje o dużym powodzeniu dogoterapii? Można wymienić wiele zalet, ale jedną z najważniejszych jest absolutna akceptacja - zwierzę nie zadaje pytań, nie patrzy na niepełnosprawne dziecko inaczej niż na innych ludzi, daje poczucie spokoju. Nie stawiając żadnych warunków, jest terapeutą i najlepszym przyjacielem malucha. Zajęcia terapeutyczne w towarzystwie psa jako terapeuty mogą przynieść niepomierne korzyści, o ile prowadzone są profesjonalnie, bazują na wnikliwej wiedzy dotyczącej dysfunkcji dziecka, zaś ćwiczenia prowadzone podczas sesji terapeutycznych są adekwatnie do aktualnych możliwości dziecka niepełnosprawnego. Każda nowo zdobyta wiedza bądź umiejętność dziecka powinna być systematycznie utrwalana i powtarzana, bowiem każde działanie podejmowane przez dziecko dostarcza mu nowych impulsów, nowej wiedzy o otaczającym świecie i swoich możliwościach, a to wpływa na całokształt rozwoju psychomotorycznego stymulując uczestniczenia w kolejnych procesach poznawczych. Prawdopodobnie nie istnieje jedyny słuszny scenariusz zajęć terapeutycznych z udziałem psa, niemniej jednak należy wytyczyć pewne kryteria odnośnie czasu trwania sesji terapeutycznej oraz merytorycznej strony zajęć z psem. Przykładowe spotkanie dziecka niepełnosprawnego z psim terapeutą powinno przebiegać wedle następujących elementów: - Powitanie (wchodzenie w interakcje ze zwierzęciem, otwartość na świat zewnętrzny, obniżenie poczucia samotności 18 / 41

19 - Zapoznanie się ze schematem ciała psa odróżnianie poszczególnych części ciała (mające na celu usprawnianie funkcji motorycznych dziecka, poszerzanie zakresu pojęć, określanie wielkości, koloru, temperatury, zwiększanie zasobu słownictwa) - Czesanie, głaskanie (czasem tarmoszenie), przytulanie i karmienie psa (kontakt dotykowy dający korzyści stricte fizyczne ciepło, którym emanuje pies, wzrost opiekuńczości w stosunku do innych, rozwijanie empatii u dziecka, wzrost zaufania, troskliwość etc.) - Pożegnanie (akceptacja rozstania ze współtowarzyszem, redukcja lęku) Podczas pracy terapeutycznej należy uwzględniać osobnicze potrzeby i stany emocjonalne małych pacjentów dostosowując zadania do indywidualnych cech dzieci. Zajęcia powinny być atrakcyjne i urozmaicone, natomiast poprawnie wykonane przez dzieci ćwiczenia odpowiednio nagradzane werbalnie celem podtrzymania motywacji u dzieci. Każdy schemat przebiegu zajęć dogoterapeutycznych przebiegać powinien według indywidualnego schematu, dostosowanego do osobniczych potrzeb i percepcji dziecka, ułożonego na podstawie wnikliwej analizy dokumentacji, przeprowadzonego wywiadu, obserwacji zachowań dziecka oraz ankiet i profili psychoedukacyjnych Pies terapeuta i jego charakter Wbrew powszechnemu mniemaniu, nie każdy łagodny i sympatyczny pies może brać udział w kynoterapii (dogoterapii). Proces przysposabiania czworonoga do pracy terapeutycznej, począwszy od pozyskania szczeniaka, wyszkolenia i dopuszczenia do pracy jest długi, pracochłonny i wymaga nie tylko wiedzy kynologicznej, ale i ogromnego doświadczenia. Kynoterapeuta współpracując z osobami wymagającymi rehabilitacji z udziałem psa musi być pewny doskonałości i niezawodności swego "medium terapeutycznego, jakie stanowi pies. 19 / 41

20 Zgodnie z definicją pies terapeutyczny to pies, który jest uspołeczniony bądź socjalizowany, spolegliwy nie tylko w stosunku do członków swojej rodziny, ale również wobec pozostałej części społeczeństwa, z którym ma styczność. Ponadto psa terapeutę powinny charakteryzować takie cechy jak przewidywalność reakcji oraz rozumne posłuszeństwo. Pies mający pracować jako terapeuta niepełnosprawnych dobierany jest wedle ściśle określonych kryteriów, zarówno na zasadzie selekcji negatywnej (do grona psich terapeutów nie mają wstępu psy zaliczane do ras niebezpiecznych) jak i pozytywnej. Cechy przyszłego psa terapeuty to: - Łagodność - Cierpliwość - Posłuszeństwo - Ufność wobec osób obcych - Zrównoważony charakter - Tolerancja na dotyk przez osoby obce oraz na niewielki ból - Wesołe usposobienie - Chęć do przebywania wśród dużej ilości osób - Chęć do współpracy z innym człowiekiem Powyższe cechy predestynują psa do uczestnictwa w bezpiecznych i skutecznych sesjach dogoterpeutycznych, stając się przyczynkiem do progresji w rozwoju psychomotorycznym dziecka niepełnosprawnego. Dzięki wspomnianym cechom psa terapeuty, jego oddaniu i trosce dogoterapia pozwala osiągnąć szybkie i zauważalne rezultaty działań terapeutycznych. Na wytworzenie się u psa cech predestynujących go do pracy jako terapeuta osób niepełnosprawnych niebagatelny wpływ ma również sposób jego wychowania przez opiekuna-właściciela. Istnieją bowiem dobrze rokujące psy, których charakter, mimo wrodzonej łagodności i rozlicznych walorów, zostaje wypaczony w toku niewłaściwego wychowania przez właściciela Egzamin psa na dogoterapeutę 20 / 41

21 Egzamin dla przyszłych psich terapeutów obejmuje swym zakresem większość z elementów spotykanych i wykorzystywanych na zajęciach terapeutycznych z dziećmi niepełnosprawnymi. Pozwala on najbardziej obiektywnie ocenić posłuszeństwo psa, jego relację z przewodnikiem, reakcje psa na (nie zawsze przyjazne) otoczenie, wytrzymałość, odporność fizyczną i psychiczną. Egzamin na psa terapeutę przeprowadzany jest wedle ściśle ustalonych kryteriów. Poniżej przedstawiony zostanie egzamin Beti - suki rasy Wilczak, która po licznych testach i egzaminach zakwalifikowała się do pracy jako Pies Terapeuta. Źródło: "Jej szczenięce i młodzieńcze życie nie było więc całkiem beztroskie - Beti ciężko pracowała co tydzień z grupą dzieci głęboko upośledzonych w poznańskim Zespole Szkół Specjalnych. Egzamin na psa terapeutę składa się z następujących elementów: 1) Akceptacja nieznajomego. Dobre przywitanie i nawiązanie kontaktu psa z dzieckiem dobrze rokuje na przyszłość i jest szczególnie istotne w przypadku kontaktu z dziećmi mało wylewnymi i nieobytymi z psami. 2) Siedzenie psa na miejscu podczas głaskania, przytulania i obejmowania. Od psa wymaga się cierpliwości, stoickiego spokoju, wytrzymałości psychicznej i odporności na 21 / 41

22 ewentualny ból, bowiem kontakt fizyczny stanowi podstawę pracy psa terapeuty, dlatego pies musi nie tylko lubić kontakt z chorymi, ale i poddawać się temu na wydaną przez swego opiekuna komendę. 3) Akceptacja przez psa czynności pielęgnacyjnych. Element często wykorzystywany na zajęciach z dziećmi częściowo sprawnymi. Na egzaminie to kolejny sposób sprawdzenia reakcji psa na dotyk, na wykonywane koło niego zabiegi. 4) Chodzenie na smyczy ( na terenie zamkniętym). 5) Kontrolowany spacer w tłumie na smyczy. Oczywiste jest, że pies musi być posłuszny, spokojny, kontrolowalny. Na smyczy prowadzony bywa przez osoby niepełnosprawne, pod nadzorem przewodnika. Nie jest tu wymagana wysoka precyzja, nikomu nie szkodzi jeśli pies będzie szedł np. trochę z przodu. 6) Sposób podejmowania pokarmu przez psa. Jedzenie to kolejny fundament naszej pracy. Karmienie psa przełamuje opory u dzieci, daje sposobność "szkolenia psa" przez podopiecznych, nagradza psa w każdym momencie za trud pracy. Psy uczy się by pokarm podejmowały delikatnie, samym językiem, bez użycia zębów. 7) Zachowanie psa w stosunku do innego psa. 22 / 41

23 Zdarza się, że na zajęciach pies pracuje w bezpośredniej bliskości innego psa - wymagana jest akceptacja obecności drugiego psa. 8) Komendy pozycyjne (siadanie, warowanie, zostawanie). 9) Przychodzenie psa na komendę. Pies musi znać podstawy posłuszeństwa. Powinien reagować na komendy zarówno słowne jak i optyczne, zarówno przewodnika, jak i... każdej innej osoby, zarówno na komendy z bliska, jak i z odległości. W każdym momencie przewodnik musi w pełni kontrolować psa. 10) Reakcja psa na odruchy chorych. Podopieczni często zachowują się nieprzewidywalnie, pies powinien być na to przygotowany. Dziwne dźwięki które chorzy wydają, ataki padaczki, niekontrolowane skurcze rąk i nóg - to codzienność na zajęciach. Na egzaminie symuluje się takie sytuacje. 11) Pozycja relaksacyjna dla dużych psów ( leżenie na boku i reakcja na osobę leżącą na nim). Dla małych psów reakcja istotna jest reakcja na stawianie na kolanach osobie siedzącej (osoby niepełnosprawne na wózkach). Ćwiczenie, które wymaga od psa zaufania, cierpliwości, wytrzymania ciężaru człowieka. Na zajęciach zwykle jest łatwiej, leżący bowiem to dzieci, na egzaminie była to całkiem dorosła wolontariuszka. Przez kilka minut pies ma leżeć na boku i poddawać się zabiegom, pieszczotom wolontariusza. 12) Reakcja psa na sprzęt medyczny. 23 / 41

24 Zwykle dążymy do jak najbliższego kontaktu podopiecznych z psem, czasem jednak sytuacja wymaga, że dziecko pozostaje na wózku, dlatego psa przyzwyczaja się do wózka, do chorych o kulach. 13) Reakcja psa na przeszkadzanie. Zdarza się, że podczas zajęć do sali wchodzą inne osoby rozpraszając psa, dlatego uczymy go by maksymalnie koncentrował się na wykonywanym zadaniu. 14) Ćwiczenie dodatkowe. Można się tu popisać tzw. "sztuczkami", których zakres jest olbrzymi - od pomagania przy ściąganiu skarpetek, przez gaszenie światła, podawanie określonych przedmiotów, do zabawy balonikiem czy... liczenia. 15) Wrażenia ogólne. Ocenia się kontakt z przewodnikiem, chęć wykonywania komend, ogólną postawę psa Rasy psów stosowane w dogoterapii 24 / 41

25 Nie każdą rasę psów cechują takie atrybuty, które predestynują ją do pracy w charakterze terapeutów dzieci niepełnosprawnych. Istnieje wiele ras, głównie zaklasyfikowanych jako rasy niebezpieczne, które nie spełniają kryteriów stawianych psom pracującym jako dziecięcy terapeuci. Spośród ras psów stosowanych w dogoterapii do najpowszechniejszych zalicza się następujące: Golden Retriever, Labrador, Siberian Husky, Alaskan Malamute oraz Nowofunland. Ponadto polecane są również psy rasy cavalier z uwagi na swój przyjazny charakter oraz niewielkie rozmiary, które umożliwiają branie na kolana przez dzieci jeżdżące na wózkach inwalidzkich. Poniżej ogólna charakterystyka ras optymalnych charakterologicznie do pracy jako dogoterapeuci. - Golden Retriever jest niezrównany towarzyszem zabaw, cierpliwym, wyrozumiałym i pełnym miłości wobec wszystkich napotkanych istot. Doskonale sprawdza się jako terapeuta w dogoterapii. Źle znosi samotność, natomiast jest arcyszczęśliwy będąc w towarzystwie ludzi. Goldeny kochają ludzi i ucieszą się na widok złodzieja tak samo mocno jak na widok członka rodziny. - Labrador jest niezwykle posłuszny i pojętny, chętnie uczestniczy we wszelkich zabawach. Przyjazne nastawienie do ludzi, łagodny temperament i łatwa w pielęgnacji sierść spowodowały, że ten wiejski wszechstronny pies myśliwski (świetny aporter, zwłaszcza z wody) stał się psem do towarzystwa. Ogromna chęć współpracy z człowiekiem zaowocowała również tym, że labradory są dziś psami terapeutami doskonale sprawdzającymi się w dogoterapii, świetnymi przewodnikami niewidomych, a także psami pomagającymi w wykrywaniu narkotyków [11]. 25 / 41

26 - Siberian Husky łagodny charakter to powszechnie znana cecha husky, wykorzystywana w dogoterapii. Jeśli więc chcemy poświęcić się temu wspaniałemu zajęciu to husky jest rasą godną polecenia. Są to psy idealnie nadające się na terapeutów. Ale nawet, jeśli nasz pies miałyby pomagać osobom niepełnosprawnym, nie wolno zapominać jego wrodzonej potrzebie ruchu i trzeba zapewniać mu odpowiednią dawkę ruchu, ponieważ niewyhasany husky bywa albo destrukcyjny, nerwowy i nadpobudliwy albo osowiały, co w obu przypadkach nie rokuje dobrze w jego pracy jako dogoterapeuty. - Alaskan Malamute - Rasę tą cechuje wyjątkowo przyjacielskie nastawienie malamuta do człowieka. W przeszłości służyły one bowiem nie tylko do polowań i transportowania ładunków, ale również do opieki nad dziećmi. U malamutów agresja w stosunku do ludzi jest cechą raczej niespotykaną. W stosunku do dzieci malamuty są wyjątkowo przyjacielskie, uległe i niezwykle cierpliwe. Ze stoickim spokojem znoszą ich nie zawsze wysublimowane "pieszczoty. Właśnie owa ogromna cierpliwość i miłość malamuta do dzieci sprawiła, że psy te zaczęły być wykorzystywane w dogoterapii jako terapeuci. - Nowofunland - to pies niezwykle oddany swemu właścicielowi. Nowofundlanda charakteryzuje wielka opiekuńczość w stosunku do człowieka, a przede wszystkim w odniesieniu do dzieci. Szczególnie suczki tej rasy uważane są za najlepsze psie niańki dla dzieci. Po swych dalekich przodkach nowofundland odziedziczył znakomitą pasję do pracy w wodzie. Jest psem pewnym siebie, zrównoważonym, odważnym, łagodnym, zdecydowanym w działaniu, doskonale radzi sobie jako ratownik tonących i głównie z tego znany jest na całym świecie. To najlepszy pływak spośród wszystkich ras, pracujący często jako ratownik w ratownictwie wodnym. Fenomenalnie sprawdza się również jako terapeuta dzieci niepełnosprawnych podczas dogoterapii. 26 / 41

27 - Cavalier - Charakterystyczną jego cechą jest zamiłowanie do zabawy oraz silna więź z domownikami i brak jakichkolwiek lęków. Jest psem wesołym, przyjacielskim pozbawionym agresji i nie wykazuje objawów nerwowości. Jest czworonogiem niezwykle pojętnym szybko przyswaja wszelkie nauki. Jest to pies bardzo emocjonalny, przyjazny wobec ludzi oraz innych psów. Z uwagi na niewielkie gabaryty oraz cechy charakteru doskonale nadaje się do pracy jako dogoterapeuta Atuty dogoterapii Wspomaganie leczenia ludzi poprzez dobroczynny wpływ psów ma długą historię. Już Eskulap, rzymski bóg medycyny, rzekomo leczył chorych z pomocą psów. Czworonogi wylizywały rany ludzi, które dzięki temu "zabiegowi" miały się szybciej goić. Przeświadczenie o tym, że pies potrafi uleczyć człowieka, utrzymywało się w naszej kulturze przez całe wieki, ale dopiero w 1964 roku psychiatra dziecięcy Boris Levison udowodnił je naukowo, publikując swoją pracę "Pies jako współterapeuta". Opisał w niej nieprawdopodobny wpływ czworonogów na dzieci autystyczne, które właśnie dzięki obcowaniu z psami zaczęły nawiązywać kontakt z otaczającym je światem. W konsekwencji następowała swoista socjalizacja dzieci z autyzmem. Bez wątpienia spotkania terapeutyczne z psem są niezwykle skuteczną metodą terapeutyczną w procesie rehabilitacji dzieci niepełnosprawnych, o ile oczywiście dogoterapia jest prowadzona w sposób profesjonalny przez kompetentne osoby i specjalnie do tego celu przeznaczone psy. 27 / 41

28 Źródła naukowe podają, że pierwszy przypadek udokumentowanego, zaplanowanego i celowego włączenia zwierząt w proces terapeutyczny miał miejsce pod koniec XVIII wieku. Pies towarzyszy człowiekowi jako jego najwierniejszy przyjaciel od niepamiętnych czasów, przy czym człowiek nawet nie zdaje sobie sprawy z korzyści, jakie nieświadomie czerpie z obcowania z tym zwierzęciem. Pies stanowi antidotum na negatywne emocje, których doświadczamy coraz częściej we współczesnym skomercjalizowanym świecie, bywa balsamem i ukojeniem dla rozżalonej duszy. Pies jest z nami od dawna. Wędrował za człowiekiem po całej kuli ziemskiej, pod wszystkie szerokości geograficzne. Od tysięcy lat jest wiec częścią ludzkiej społeczności i miał dużo czasu, by przystosować się do roli towarzysza człowieka. Za udziałem psa w terapii przemawia historia jego przyjaźni z człowiekiem oraz jego zdolności kontaktu i komunikowania się z ludźmi. Pies jest symbolem bezinteresownej miłości i bezgranicznego oddania. Likwiduje poczucie samotności i pozwala zapomnieć o świecie pełnym niedoskonałości i pośpiechu. Pies sprawia, że człowiek czuje się kochany i wartościowy. Daje swym właścicielom swoiste oparcie emocjonalne [12]. Podkreślając atuty zajęć terapeutycznych z udziałem psów, warto zwrócić uwagę na pewne powinowactwa czworonogów z małym i dziećmi. Otóż, naukowcy prowadzący badania nad psia inteligencją, na podstawie licznych badań i przeprowadzonych analiz doszli do zaskakującego wniosku, iż zdolności umysłowe najlepszego przyjaciela człowieka są pod niektórymi względami zbliżone do zdolności dziecka w wieku około 2 lat. To być może stanowi jeden z czynników wpływających na tak harmonijne porozumienie emocjonalne pomiędzy psami terapeutami a ich niepełnosprawnymi pacjentami. Naukowcy ze stanów zjednoczonych dowiedli naukowo, iż po d względem inteligencji przewyższają one inne gatunki, w tym spokrewnione z człowiekiem szympansy. Żadne inne stworzenie tak łatwo nie zrozumie przez właściciela wydawanych komend. Choć wzrost inteligencji czworonogów zawdzięczamy ewolucji, to naukowcy nie maja wątpliwości, że częściową jego zasługą jest wpływ trwającego od 100 tysięcy lat udomowienia wilka. Uczeni odkryli także, że już szczenięta doskonale rozumieją gestykulację swego pana i 28 / 41

29 potrafią korzystać z dawanych przesz niego (ręka, głową czy wzrokiem) wskazówek. Są zdolne nawet do odczytywania jego myśli i intencji, czego nie potrafią nawet robić małe dzieci, zanim nie nauczą się mówić. Psy maja także poczucie sprawiedliwości oraz co niezwykle rzadko spotykane w świecie zwierząt umiejętność myślenia abstrakcyjnego [13]. Pies terapeuta obdarowuje swych podopiecznych wyjątkowym uczuciem, co sprawia, że dzieci niepełnosprawne nagle czują się kochane, wartościowe i doceniane. To z kolei implikuje ich lepszy rozwój psychomotoryczny, stymuluje zmysły oraz mobilizuje do podejmowania nowych wyzwań. Między psim terapeutą a jego podopiecznym wytwarza się swoista więź, emocjonalny kontakt. Więź owa staje się motywatorem działań dziecka, dając mu poczucie bezwarunkowej akceptacji i sympatii, (czego prawdopodobnie brakuje mu w otaczającym go nietolerancyjnym społeczeństwie). Wszelkie formy dotyku, kontakt emocjonalny, poczucie współistnienia ze stworzeniem, które potrafi kochać tak szczerze, nie postrzegając przy tym negatywnych aspektów naszej osobowości, dają obszerne spektrum możliwości rozwoju zdolności dziecka niepełnosprawnego. Mówiąc o atutach dogoterapii warto wspomnieć o jednym z podstawowych elementów wyróżniającym tę formę terapii spośród innych tradycyjnych metod rehabilitacji, mianowicie o motywacji dziecka przez kontakt z psem. Zaobserwowano, iż podczas zajęć terapeutycznych z udziałem psa dzieci są bardziej zmotywowane do wkładania wysiłku w pracę, jak również wykazują zachowania oraz aktywność, które pojawiają się wyłącznie w obecności zwierzęcia niektóre z nich są utrwalane i przenoszone czasem na inne sytuacje bez uczestnictwa psa Dogoterapia alternatywna forma terapii dzieci z dysfunkcją umysłową i ruchową 29 / 41

30 Dogoterapia jest jedną z alternatywnych wieloprofilowych metod wspomagających rehabilitację dzieci z dysfunkcją umysłową oraz ruchową (np. dzieci cierpiące na zespół Downa). Pozwala ona stymulować rozwój dziecka w wielu sferach. Wyzwala spontaniczną aktywność, rozwija percepcję, wzbogaca zasób słownictwa biernego i czynnego, rozwija samodzielność dziecka, wielopłaszczyznowo oddziałuje na zmysły: wzrok, słuch, dotyk, węch poszerzając spektrum poznawcze. Ponadto pies pełniący rolę terapeuty ma korzystny wpływ na życie dzieci po traumatycznych przeżyciach, dzieci znerwicowanych, przebywających w domach dziecka. Ćwiczenia i zabawy z udziałem psa mają też na celu socjalizację i uwrażliwienie, zwłaszcza dzieci agresywnych i tzw. Trudnej młodzieży. Jednym z najczęściej leczonych obecnością psa schorzeń jest dziecięce porażenie mózgowe, lecz czworonogi służą pomocą również dzieciom autystycznym, cierpiącym na zespół Downa oraz dotkniętym wieloma innymi chorobami utrudniającymi prawidłowe funkcje psychomotoryczne. Zwierzęta współpracują też przy rehabilitacji dzieci z niedowładem kończyn bądź innymi zaburzeniami zdrowia fizycznego. W towarzystwie psa dzieciom znacznie łatwiej jest się rozluźnić i przełamać bariery. Znaczna większość chorych dzieci pragnie kontaktu z czworonogiem, co wyzwala naturalną niewymuszoną chęć do wykonywania szeregu skomplikowanych dla dziecka ćwiczeń. Główny nacisk podczas sesji dogoterapeutycznych kładziony jest na aktywizacje naturalnych możliwości i predyspozycji dziecka. Nad progresją danego dziecka czuwa sztab współpracujących ze sobą wykwalifikowanych ludzi: terapeuta, lekarz, pedagog i psycholog. Wspólnie ustalają oni priorytetowe cele terapii i na bieżąco weryfikują postępy poczynione przez podopiecznych. Jeśli tej pracy zespołowej towarzyszy pies terapeuta efekty bywają zaskakująco pozytywne. Efekty działań terapeutycznych z psami są różne w zależności od dysfunkcji, jaką ma dziecko. Fundamentalnym zadaniem zajęć z psami jest sprawienie dziecku radości poprzez bezpośredni kontakt ze zwierzęciem oraz wydłużenie czasu ćwiczeń. Już sama obecność psa, możliwość jego głaskania, zabawy z nim, umożliwia pokonanie pewnych barier psychologicznych takich jak wstyd, lęk przed kontaktem z otoczeniem czy niepewność. Dziecko podczas zabawy z psem zapomina o kalectwie, wyglądzie, kulach czy wózku inwalidzkim. Pies bowiem, traktuje 30 / 41

Zajęcia z Dogoterapii w Świetlicy Wsparcia Dziennego dla Dzieci i Młodzieży w Krasnymstawie

Zajęcia z Dogoterapii w Świetlicy Wsparcia Dziennego dla Dzieci i Młodzieży w Krasnymstawie Zajęcia z Dogoterapii w Świetlicy Wsparcia Dziennego dla Dzieci i Młodzieży w Krasnymstawie Co tydzień w naszej Świetlicy Wsparcia Dziennego dla Dzieci i Młodzieży Pani Małgorzata Jarocka prowadzi zajęcia

Bardziej szczegółowo

Innowacyjne zajęcia terapeutyczne w Samorządowym Przedszkolu nr121 z Oddziałami Integracyjnymi.

Innowacyjne zajęcia terapeutyczne w Samorządowym Przedszkolu nr121 z Oddziałami Integracyjnymi. Innowacyjne zajęcia terapeutyczne w Samorządowym Przedszkolu nr121 z Oddziałami Integracyjnymi. Przedszkole Samorządowe nr 121 jest od 14 lat placówką z oddziałami integracyjnymi. Obecnie funkcjonuje w

Bardziej szczegółowo

"Nasze nowe możliwości." Projekt wyrównywania szans edukacyjnych uczniów niepełnosprawnych ZSO nr 5

Nasze nowe możliwości. Projekt wyrównywania szans edukacyjnych uczniów niepełnosprawnych ZSO nr 5 "Nasze nowe możliwości." Projekt wyrównywania szans edukacyjnych uczniów niepełnosprawnych ZSO nr 5 Projekt realizowany w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki Termin realizacji: 0d 17.11.2014r.

Bardziej szczegółowo

FUNDACJA NA RZECZ WSPOMAGANIA REHABILITACJI I SZERZENIA WIEDZY KYNOLOGICZNEJ MAŁY PIESEK ZUZI

FUNDACJA NA RZECZ WSPOMAGANIA REHABILITACJI I SZERZENIA WIEDZY KYNOLOGICZNEJ MAŁY PIESEK ZUZI PROGRAM KURSU DOKSZTAŁCAJĄCEGO Z ZAKRESU DOGOTERAPII Organizatorzy: Fundacja Mały Piesek Zuzi oraz Poznańskie Centrum Kształcenia Zawodowego. Cel ogólny: Celem realizacji kursu jest wyposażenie osób posiadających

Bardziej szczegółowo

SPECJALISTYCZNE USŁUGI OPIEKUŃCZE DLA DZIECI

SPECJALISTYCZNE USŁUGI OPIEKUŃCZE DLA DZIECI SPECJALISTYCZNE USŁUGI OPIEKUŃCZE DLA DZIECI SPECJALISTYCZNE USŁUGI OPIEKUŃCZE PRZEZNACZONE SĄ DLA: Osób dorosłych wykazujących zaburzenia wymienione w art. 3 ustawy o ochronie zdrowia psychicznego: Chorych

Bardziej szczegółowo

Podstawowym celem oddziaływań rewalidacyjnych jest rozwój i aktywizowanie

Podstawowym celem oddziaływań rewalidacyjnych jest rozwój i aktywizowanie Rewalidacja - to termin pochodzenia łacińskiego (re znów, validus mocny, silny) oznacza oddziaływanie zmierzające do przywrócenia pełni sił osobom osłabionym poważną chorobą lub urazem. Pojęcia rewalidacja

Bardziej szczegółowo

Zespoły edukacyjno terapeutyczne są jedną z form organizacyjnych nauczania w Zespole Szkół Specjalnych Nr 2 w Lublińcu dla dzieci z

Zespoły edukacyjno terapeutyczne są jedną z form organizacyjnych nauczania w Zespole Szkół Specjalnych Nr 2 w Lublińcu dla dzieci z Zespoły edukacyjno terapeutyczne są jedną z form organizacyjnych nauczania w Zespole Szkół Specjalnych Nr 2 w Lublińcu dla dzieci z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym,

Bardziej szczegółowo

+ Kurs dla dogoterapeutów oraz animatorów zajęć z udziałem psa. + dogo- terapia

+ Kurs dla dogoterapeutów oraz animatorów zajęć z udziałem psa. + dogo- terapia dogo- terapia + Kurs dla dogoterapeutów oraz animatorów zajęć z udziałem psa Zapraszamy osoby zajmujące się na co dzień terapią, edukacją i animacją do zdobycia wiedzy, która pozwoli połączyć pracę z pasją

Bardziej szczegółowo

SPECJANY OŚRODEK SZKOLNO-WYCHOWAWCZY W PUŁAWACH

SPECJANY OŚRODEK SZKOLNO-WYCHOWAWCZY W PUŁAWACH SPECJANY OŚRODEK SZKOLNO-WYCHOWAWCZY W PUŁAWACH Wczesna interwencja (wczesne wspomaganie rozwoju) jest to zintegrowany system oddziaływań: profilaktycznych, diagnostycznych, leczniczo rehabilitacyjnych

Bardziej szczegółowo

Pewnym krokiem do szkoły, czyli wszystko, co trzeba wiedzieć na temat gotowości szkolnej.

Pewnym krokiem do szkoły, czyli wszystko, co trzeba wiedzieć na temat gotowości szkolnej. Pewnym krokiem do szkoły, czyli wszystko, co trzeba wiedzieć na temat gotowości szkolnej. Gotowość szkolna- sylwetka dziecka dojrzałego i niedojrzałego do rozpoczęcia nauki w szkole Edukacja szkolna jest

Bardziej szczegółowo

JAKO SPOSÓB ODKRYWANIA NOWYCH ŚCIEŻEK TERAPII

JAKO SPOSÓB ODKRYWANIA NOWYCH ŚCIEŻEK TERAPII JAKO SPOSÓB ODKRYWANIA NOWYCH ŚCIEŻEK TERAPII Delfiny należą do ssaków, które charakteryzują się zachowaniem alielomimetycznym. U takich ssaków zachodzi wzajemna stymulacja do działań, które wykonują

Bardziej szczegółowo

"Sprytne paluszki mamy i ich używamy"

Sprytne paluszki mamy i ich używamy "Sprytne paluszki mamy i ich używamy" Ośrodek Rewalidacyjno-Wychowawczy w Cieszynie Innowacja pedagogiczna Autor: Marzena Żegnałek Marta Czech- Śniegulska Małgorzata Krasucka Dane o innowacji: Realizator:

Bardziej szczegółowo

Rehabilitacja/fizjoterapia pacjentów ze schorzeniami przewlekłymi. Mgr Zbigniew Kur

Rehabilitacja/fizjoterapia pacjentów ze schorzeniami przewlekłymi. Mgr Zbigniew Kur Rehabilitacja/fizjoterapia pacjentów ze schorzeniami przewlekłymi Mgr Zbigniew Kur Choroby przewlekłe: - najczęstsza przyczyną zgonów na całym świecie - jak podaje WHO, co roku przyczyniają się do śmierci

Bardziej szczegółowo

Wczesne wspomaganie rozwoju dziecka początkiem efektywnej edukacji

Wczesne wspomaganie rozwoju dziecka początkiem efektywnej edukacji Konferencja: Wczesne wspomaganie rozwoju dziecka początkiem efektywnej edukacji Warszawa, 19 września 2014r. Cele konferencji: Upowszechnianie wiedzy o znaczeniu wczesnego wspomagania dla rozwoju małego

Bardziej szczegółowo

TERAPIE, KTÓRE MOŻEMY POPROWADZIĆ SAMI

TERAPIE, KTÓRE MOŻEMY POPROWADZIĆ SAMI TERAPIE, KTÓRE MOŻEMY POPROWADZIĆ SAMI PROGRAM AKTYWNOŚCI KNILL ÓW RUCH ROZWIJAJĄCY W.SHERBORNE Opracowała: Joanna Dolna Marianna i Christopher Knill Metoda powstała w wyniku trudności, jakie napotykali

Bardziej szczegółowo

Hipoterapia. Czy rolnik może zostać terapeutą?

Hipoterapia. Czy rolnik może zostać terapeutą? https://www. Hipoterapia. Czy rolnik może zostać terapeutą? Autor: Tadeusz Śmigielski Data: 5 maja 2018 Leczniczy kontakt ze zwierzętami zwany zooterapią jest uznawany na całym świecie. Według przeprowadzonych

Bardziej szczegółowo

,,Doświadczam, myślę, jestem kreatywny

,,Doświadczam, myślę, jestem kreatywny OPIS INNOWACJI PEDAGOGICZNEJ,,Doświadczam, myślę, jestem kreatywny... Dla uczniów klas I-III Szkoły Podstawowej Specjalnej im. ks. Jana Twardowskiego z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim,

Bardziej szczegółowo

SPIS TREŚCI. Wprowadzenie Irena Obuchowska... 9

SPIS TREŚCI. Wprowadzenie Irena Obuchowska... 9 SPIS TREŚCI Wprowadzenie Irena Obuchowska... 9 CZĘŚĆ I RODZINA A DZIECKO NIEPEŁNOSPRAWNE 1. Sytuacja rodzin dzieci niepełnosprawnych Andrzej Twardowski... 18 1.1. Systemowy model funkcjonowania rodziny...

Bardziej szczegółowo

Indywidualne wsparcie naczelną zasadą pracy z osobą z chorobą Alzheimera

Indywidualne wsparcie naczelną zasadą pracy z osobą z chorobą Alzheimera Indywidualne wsparcie naczelną zasadą pracy z osobą z chorobą Alzheimera Wsparcie terapeutyczne ma na celu zachowanie zasobów osoby dotkniętej chorobą Alzheimera, możliwie najdłużej. W oparciu o testy

Bardziej szczegółowo

ARKUSZ DIAGNOZY UMIEJĘTNOŚCI FUNKCJONALNYCH

ARKUSZ DIAGNOZY UMIEJĘTNOŚCI FUNKCJONALNYCH ARKUSZ DIAGNOZY UMIEJĘTNOŚCI FUNKCJONALNYCH Ucznia... Zawiera: 1. Dane o uczniu. 2. Diagnoza lekarska. 3. Diagnoza psychologiczna. 4. Diagnoza ekologiczna. 5. Umiejętności z zakresu: a) sposobu porozumiewania

Bardziej szczegółowo

Psy szukające nowego domu:

Psy szukające nowego domu: Na tej stronie informujemy Państwa o zwierzętach, które zostały znalezione jako bezdomne na terenie gminy Kłodawa. Jeżeli ktoś z Państwa rozpoznał swojego zagubionego pupila i chciałby go odebrać bądź

Bardziej szczegółowo

ORGANIZACJE NA RZECZ OSÓB Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ DZIAŁAJĄCE W TYCHACH

ORGANIZACJE NA RZECZ OSÓB Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ DZIAŁAJĄCE W TYCHACH ORGANIZACJE NA RZECZ OSÓB Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ DZIAŁAJĄCE W TYCHACH Stowarzyszenie na Rzecz Dzieci z Porażeniem Mózgowym "Bliżej Nas" Działalność Stowarzyszenia polega kompleksowej rehabilitacji dzieci;

Bardziej szczegółowo

"Kolorowe Przedszkole" łączy zajęcia wspomagające rozwój ruchowy dzieci z zajęciami

Kolorowe Przedszkole łączy zajęcia wspomagające rozwój ruchowy dzieci z zajęciami niedziela, 20 lutego 2011 21:59 Poprawiony czwartek, 12 stycznia 2012 20:57?Kolorowe Przedszkole? utworzone przez Fundację Pomocy Dzieciom?Kolorowy Świa t? je st placówką niepubliczną przeznaczoną dla

Bardziej szczegółowo

SZKOLENIA I WARSZTATY OFERTA 2017 / 2018

SZKOLENIA I WARSZTATY OFERTA 2017 / 2018 SZKOLENIA I WARSZTATY OFERTA 2017 / 2018 Zapraszamy na szkolenia i warsztaty dotyczące: przebiegu rozwoju małego dziecka (od narodzin do 6 roku życia) wieloprofilowej oceny rozwoju małego dziecka prawidłowej

Bardziej szczegółowo

U C H W A Ł A N R XXVIII/243/2016 R A D Y G M I N Y P A B I A N I C E z dnia 29 sierpnia 2016r.

U C H W A Ł A N R XXVIII/243/2016 R A D Y G M I N Y P A B I A N I C E z dnia 29 sierpnia 2016r. U C H W A Ł A N R XXVIII/243/2016 R A D Y G M I N Y P A B I A N I C E z dnia 29 sierpnia 2016r. w sprawie: wyrażenia zgody na realizację projektu Wykorzystać wiele możliwości w ramach Wsparcia dla osób

Bardziej szczegółowo

Człowiek jest wielki nie przez to, co posiada, lecz przez to, kim jest; nie przez to, co ma, lecz przez to, czym dzieli się z innymi.

Człowiek jest wielki nie przez to, co posiada, lecz przez to, kim jest; nie przez to, co ma, lecz przez to, czym dzieli się z innymi. Człowiek jest wielki nie przez to, co posiada, lecz przez to, kim jest; nie przez to, co ma, lecz przez to, czym dzieli się z innymi. Jan Paweł II Zbiórka darów dla dzieci i młodzieży, zorganizowana przez

Bardziej szczegółowo

Rodzina jako system więzi społecznych i emocjonalnych.

Rodzina jako system więzi społecznych i emocjonalnych. Rodzina jako system więzi społecznych i emocjonalnych. Rodzina jest interpersonalnym systemem stosunków wewnątrz grupowych lub systemem społecznym. Te stosunki tworzone są przez więzi społeczne i emocjonalne.

Bardziej szczegółowo

W zdrowym ciele zdrowy duch

W zdrowym ciele zdrowy duch W zdrowym ciele zdrowy duch "Ruch może zastąpić niemal każdy lek, ale żaden lek nie zastąpi ruchu Wojciech Oczko-nadworny lekarz Stefana Batorego Można wyróżnić aktywność fizyczną podejmowaną: w czasie

Bardziej szczegółowo

Jak wytresować swojego psa? Częs ć 2. Podstawowe komendy siad i leżeć

Jak wytresować swojego psa? Częs ć 2. Podstawowe komendy siad i leżeć Jak wytresować swojego psa? Częs ć 2 Podstawowe komendy siad i leżeć Podstawowe komendy: siad, leżeć Podstawowymi komendami, które powinien znać pies, są komendy siad oraz leżeć. Są to komendy, które ułatwiają

Bardziej szczegółowo

OFERTA DLA RODZICÓW. Bo jakie początki takie będzie wszystko DORADZTWO W ZAKRESIE CODZIENNEJ PIELĘGNACJI ORAZ ZABAWY Z NIEMOWLĘCIEM I MAŁYM DZIECKIEM

OFERTA DLA RODZICÓW. Bo jakie początki takie będzie wszystko DORADZTWO W ZAKRESIE CODZIENNEJ PIELĘGNACJI ORAZ ZABAWY Z NIEMOWLĘCIEM I MAŁYM DZIECKIEM OFERTA DLA RODZICÓW Bo jakie początki takie będzie wszystko Wspomaganie niemowlęcia i małego dziecka poprzez codzienną pielęgnację oraz zabawę w procesie rozwoju psychoruchowego Opieka rozwojowa w zakresie

Bardziej szczegółowo

Człowiek żyje życiem całego swojego ciała, wszystkimi jego elementami, warstwami, jego zdrowie zależy od zdrowia jego organizmu.

Człowiek żyje życiem całego swojego ciała, wszystkimi jego elementami, warstwami, jego zdrowie zależy od zdrowia jego organizmu. RUCH TO ZDROWIE Człowiek żyje życiem całego swojego ciała, wszystkimi jego elementami, warstwami, jego zdrowie zależy od zdrowia jego organizmu. P A M I Ę T A J Dobroczynny wpływ aktywności fizycznej na

Bardziej szczegółowo

KONCEPCJA PRACY MIEJSKIEGO PRZEDSZKOLA NR 59 KATOWICE

KONCEPCJA PRACY MIEJSKIEGO PRZEDSZKOLA NR 59 KATOWICE KONCEPCJA PRACY MIEJSKIEGO PRZEDSZKOLA NR 59 KATOWICE Priorytetem naszej działalności jest zapewnienie naszym wychowankom wszechstronnego rozwoju, bezpieczeństwa, akceptacji, i poszanowania ich praw. Poprzez

Bardziej szczegółowo

AKADEMIA WYCHOWANIA FIZYCZNEGO JÓZEFA PIŁSUDSKIEGO W WARSZAWIE

AKADEMIA WYCHOWANIA FIZYCZNEGO JÓZEFA PIŁSUDSKIEGO W WARSZAWIE AKADEMIA WYCHOWANIA FIZYCZNEGO JÓZEFA PIŁSUDSKIEGO W WARSZAWIE WYDZIAŁ REHABILITACJI KIERUNEK FIZJOTERAPIA studia II stopnia DZIENNIK PRAKTYK STUDENCKICH Imię i nazwisko studenta Nr albumu 1 CELE KSZTAŁCENIA

Bardziej szczegółowo

Od najmłodszych lat dziecko powinno być wprowadzone w świat muzyki. Sposób, w jaki zostanie zachęcone w przedszkolu i w domu do słuchania muzyki,

Od najmłodszych lat dziecko powinno być wprowadzone w świat muzyki. Sposób, w jaki zostanie zachęcone w przedszkolu i w domu do słuchania muzyki, Od najmłodszych lat dziecko powinno być wprowadzone w świat muzyki. Sposób, w jaki zostanie zachęcone w przedszkolu i w domu do słuchania muzyki, śpiewania, a nawet tworzenia łatwych melodii oraz w jakim

Bardziej szczegółowo

Szczegółowe cele i efekty kształcenia na kierunku fizjoterapia I stopnia na Wydziale Nauk o Zdrowiu Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach

Szczegółowe cele i efekty kształcenia na kierunku fizjoterapia I stopnia na Wydziale Nauk o Zdrowiu Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach Szczegółowe cele i efekty kształcenia na kierunku fizjoterapia I stopnia na Wydziale Nauk o Zdrowiu Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach SZCZEGÓLOWE EFEKTY KSZTAŁCENIA Nazwa Wydziału: Wydział

Bardziej szczegółowo

JAKOŚĆ ŻYCIA I PRZYSTOSOWANIE PSYCHOSPOŁECZNE DZIECI I MŁODZIEŻY Z NERWIAKOWŁÓKNIAKOWATOŚCIĄ TYPU 1

JAKOŚĆ ŻYCIA I PRZYSTOSOWANIE PSYCHOSPOŁECZNE DZIECI I MŁODZIEŻY Z NERWIAKOWŁÓKNIAKOWATOŚCIĄ TYPU 1 JAKOŚĆ ŻYCIA I PRZYSTOSOWANIE PSYCHOSPOŁECZNE DZIECI I MŁODZIEŻY Z NERWIAKOWŁÓKNIAKOWATOŚCIĄ TYPU 1 dr n. med. Magdalena Trzcińska Szpital Uniwersytecki nr 1 w Bydgoszczy Katedra i Klinika Psychiatrii

Bardziej szczegółowo

W ramach projektu odbywają się zajęcia dodatkowe:

W ramach projektu odbywają się zajęcia dodatkowe: Od 1 września rozpoczęły się zajęcia w projekcie pn. Pozytywna integracja finansowane ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego na lata 2014-2020 W ramach projektu odbywają

Bardziej szczegółowo

Gimnazjum z Oddziałami Integracyjnymi nr 2 w Lędzinach. Opr. Monika Wajda-Mazur

Gimnazjum z Oddziałami Integracyjnymi nr 2 w Lędzinach. Opr. Monika Wajda-Mazur Gimnazjum z Oddziałami Integracyjnymi nr 2 w Lędzinach Opr. Monika Wajda-Mazur Klasy integracyjne w naszej szkole. Nasza szkoła jako placówka z oddziałami integracyjnymi, nie tylko edukuje w zakresie ustalonego

Bardziej szczegółowo

Pet therapy Terapia z udziałem zwierząt

Pet therapy Terapia z udziałem zwierząt Pet therapy Terapia z udziałem zwierząt Pet therapy terapia z udziałem różnych zwierząt, między innymi : królików, chomików, świnek morskich, a także ptaków, gadów i płazów hodowlanych. Podstawowym warunkiem

Bardziej szczegółowo

WYKAZ ŚWIADCZEŃ GWARANTOWANYCH REALIZOWANYCH W WARUNKACH STACJONARNYCH PSYCHIATRYCZNYCH ORAZ WARUNKI ICH REALIZACJI

WYKAZ ŚWIADCZEŃ GWARANTOWANYCH REALIZOWANYCH W WARUNKACH STACJONARNYCH PSYCHIATRYCZNYCH ORAZ WARUNKI ICH REALIZACJI Załączniki do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia29 kwietnia 2011 r. Załącznik nr 1 WYKAZ ŚWIADCZEŃ GWARANTOWANYCH REALIZOWANYCH W WARUNKACH STACJONARNYCH PSYCHIATRYCZNYCH ORAZ WARUNKI ICH REALIZACJI

Bardziej szczegółowo

Rola zabawy ruchowej w życiu dziecka w okresie przedszkolnym

Rola zabawy ruchowej w życiu dziecka w okresie przedszkolnym Rola zabawy ruchowej w życiu dziecka w okresie przedszkolnym Realizując projekt Akademii Zdrowego Przedszkolaka pod hasłem Odporność wzmacniamy bo o zdrowe żywienie i higienę dbamy, jeden z tematów tygodniowych

Bardziej szczegółowo

Projekt OCZAMI DZIECI NIEPEŁNOSPRAWNYCH zrealizowano przy wsparciu finansowym ze środków PFRON będących w dyspozycji Województwa Małopolskiego

Projekt OCZAMI DZIECI NIEPEŁNOSPRAWNYCH zrealizowano przy wsparciu finansowym ze środków PFRON będących w dyspozycji Województwa Małopolskiego FUNDACJA NA RZECZ OSÓB POTRZEBUJĄCYCH ZAPAŁKA Raport z ewaluacji projektu OCZAMI DZIECI NIEPEŁNOSPRAWNYCH realizowanego przy wsparciu finansowym ze środków PFRON będących w dyspozycji Województwa Małopolskiego.

Bardziej szczegółowo

Historia animaloterapii ( terapii z udziałem zwierząt )

Historia animaloterapii ( terapii z udziałem zwierząt ) DOGOTERAPIA Historia animaloterapii ( terapii z udziałem zwierząt ) Terapia z udziałem zwierząt znana jest od dwóch tysięcy lat. Już Hipokrates uważał, że jazda konna jest formą gimnastyki pobudzającej

Bardziej szczegółowo

Kompleksowy program szkolenia z zakresu dogoterapii z elementami terapii zaburzeń zachowań psów. Ilość godzin 10

Kompleksowy program szkolenia z zakresu dogoterapii z elementami terapii zaburzeń zachowań psów. Ilość godzin 10 Kompleksowy program szkolenia z zakresu dogoterapii z elementami terapii zaburzeń zachowań psów Nazwa bloku I Dogoterapia Zagadnienia teoria Podstawowe zagadnienia Interakcje między człowiekiem z zwierzęciem.

Bardziej szczegółowo

TERAPIE WSPOMAGAJĄCE 1. KYNOTERAPIA 2. HIPOTERAPIA

TERAPIE WSPOMAGAJĄCE 1. KYNOTERAPIA 2. HIPOTERAPIA TERAPIE WSPOMAGAJĄCE 1. KYNOTERAPIA = DOGOTERAPIA 2. HIPOTERAPIA KYNOTERAPIA -CO TO JEST? metoda wzmacniająca efektywność rozwoju osobowości, edukacji irehabilitacji, wktórej motywatorem jest odpowiednio

Bardziej szczegółowo

KONCEPCJA PRACY PRZEDSZKOLA NIEPUBLICZNEGO Nr 1 Pod Topolą w Szczytnie. Kochać dziecko, to służyć mu, jak daleko jest to tylko możliwe. M.

KONCEPCJA PRACY PRZEDSZKOLA NIEPUBLICZNEGO Nr 1 Pod Topolą w Szczytnie. Kochać dziecko, to służyć mu, jak daleko jest to tylko możliwe. M. KONCEPCJA PRACY PRZEDSZKOLA NIEPUBLICZNEGO Nr 1 Pod Topolą w Szczytnie Kochać dziecko, to służyć mu, jak daleko jest to tylko możliwe. M. Montessori MISJA PRZEDSZKOLA Nasze przedszkole jest drogowskazem

Bardziej szczegółowo

Nasza współpraca z uczelniami- praktyki studenckie

Nasza współpraca z uczelniami- praktyki studenckie Nasza współpraca z uczelniami- praktyki studenckie Celem jest współpraca przedszkola z instytucjami i organizacjami działającymi w środowisku lokalnym dla obopólnej korzyści. 1 Początki Od bardzo dawna

Bardziej szczegółowo

KONCEPCJA PRACY OŚRODKA REHABILITACYJNO EDUKACYJNO WYCHOWAWCZEGO NA LATA

KONCEPCJA PRACY OŚRODKA REHABILITACYJNO EDUKACYJNO WYCHOWAWCZEGO NA LATA KONCEPCJA PRACY OŚRODKA REHABILITACYJNO EDUKACYJNO WYCHOWAWCZEGO NA LATA 2015 2019 1 Koncepcja pracy Ośrodka jest wyznaczona przez Zarząd Polskiego Stowarzyszenia na rzecz Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną

Bardziej szczegółowo

1. DOGOTERAPIA - WYKŁAD

1. DOGOTERAPIA - WYKŁAD PROGRAM SPECJALNOŚCI ZOOTERAPII Rodzaj zajęć Teoria (wykład) Praktyka (zajęcia ćwiczeniowe) Prowadzący: Dogoterapia 8h 15h Lic Monika Morawska Felinoterapia 4h 10h Dr D.Sawaryn Hipoterapia 8h 15h Dr D.Sawaryn

Bardziej szczegółowo

Wydział Nauk o Zdrowiu Kierunek Fizjoterapia Stopień I, Profil praktyczny

Wydział Nauk o Zdrowiu Kierunek Fizjoterapia Stopień I, Profil praktyczny LISTA PRZEDMIOTÓW, KTÓRE MOGĄ BYĆ UZNANE NA PODSTAWIE OCENY EFEKTÓW UCZENIA SIĘ ZDOBYTYCH NA DRODZE EDUKACJI POZAFORMALNEJ I NIEFORMALNEJ NA ROK AKADEMICKI 2016/2017 Wydział Nauk o Zdrowiu Kierunek Fizjoterapia

Bardziej szczegółowo

Dogoterapia. Opracowała: Joanna Weintritt

Dogoterapia. Opracowała: Joanna Weintritt Dogoterapia Opracowała: Joanna Weintritt Historia dogoterapii w Polsce W Polsce historia dogoterapii rozpoczyna się w 1987 roku, kiedy to przygotowująca do filmu "Widzę" Maria Czerwińska zauważa jak wspaniale

Bardziej szczegółowo

Opracowała Katarzyna Sułkowska

Opracowała Katarzyna Sułkowska Opracowała Katarzyna Sułkowska Ruch może zastąpić wszystkie lekarstwa, ale żadne lekarstwo nie jest w stanie zastąpić ruchu. (Tissot) Ruch jest przejawem życia, towarzyszy człowiekowi od chwili urodzin.

Bardziej szczegółowo

PRZYKŁAD DOBREJ PRAKTYKI do opublikowania na stronie internetowej Kuratorium Oświaty w Kielcach

PRZYKŁAD DOBREJ PRAKTYKI do opublikowania na stronie internetowej Kuratorium Oświaty w Kielcach Pieczęć szkoły/placówki PRZYKŁAD DOBREJ PRAKTYKI do opublikowania na stronie internetowej Kuratorium Oświaty w Kielcach Nazwa szkoły/placówki, w której realizowane jest działanie Szkoła Podstawowa nr 1

Bardziej szczegółowo

Integracja sensoryczna (SI) jest kompleksową metodą terapeutyczną, polegającą na dostarczaniu dziecku podczas jego aktywności ruchowej kontrolowanej

Integracja sensoryczna (SI) jest kompleksową metodą terapeutyczną, polegającą na dostarczaniu dziecku podczas jego aktywności ruchowej kontrolowanej Integracja sensoryczna (SI) jest kompleksową metodą terapeutyczną, polegającą na dostarczaniu dziecku podczas jego aktywności ruchowej kontrolowanej przez terapeutę ilości i jakości bodźców sensorycznych

Bardziej szczegółowo

Wczesne Wspomaganie Rozwoju Dziecka

Wczesne Wspomaganie Rozwoju Dziecka Krajowe Towarzystwo Autyzmu Oddział w Szczecinie Dzienny Ośrodek Terapeutyczno Edukacyjny dla Osób z Autyzmem w Szczecinie Wczesne Wspomaganie Rozwoju Dziecka Jeżeli twoje dziecko po 2 roku życia: nie

Bardziej szczegółowo

Opis efektów kształcenia. Studia Podyplomowe Neurorozwojowa diagnoza i korekcja wad postawy ciała u dzieci i młodzieży /nazwa studiów podyplomowych/

Opis efektów kształcenia. Studia Podyplomowe Neurorozwojowa diagnoza i korekcja wad postawy ciała u dzieci i młodzieży /nazwa studiów podyplomowych/ Załącznik nr 1 do uchwały nr AR001-7-XI/2014 z dnia 25.11.14. Opis efektów kształcenia Studia Podyplomowe Neurorozwojowa diagnoza i korekcja wad postawy u dzieci i młodzieży /nazwa studiów podyplomowych/

Bardziej szczegółowo

Kody Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych odpowiadające. Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania

Kody Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych odpowiadające. Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania Dziennik Ustaw 35 Poz. 1386 Załącznik nr 4 WYKAZ ŚWIADCZEŃ GWARANTOWANYCH REALIZOWANYCH W WARUNKACH DZIENNYCH PSYCHIATRYCZNYCH ORAZ WARUNKI ICH REALIZACJI Lp. Nazwa świadczenia gwarantowanego Warunki realizacji

Bardziej szczegółowo

ZAJĘCIA REWALIDACYJNE I REWALIDACYJNO WYCHOWAWCZE W PRZEPISACH PRAWA. Centrum Edukacji Nauczycieli w Białymstoku Anna Florczak

ZAJĘCIA REWALIDACYJNE I REWALIDACYJNO WYCHOWAWCZE W PRZEPISACH PRAWA. Centrum Edukacji Nauczycieli w Białymstoku Anna Florczak ZAJĘCIA REWALIDACYJNE I REWALIDACYJNO WYCHOWAWCZE W PRZEPISACH PRAWA Centrum Edukacji Nauczycieli w Białymstoku Anna Florczak Podstawa prawna Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada

Bardziej szczegółowo

SOSW NR 5 PRACA Z DZIECKIEM Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ

SOSW NR 5 PRACA Z DZIECKIEM Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ SOSW NR 5 PRACA Z DZIECKIEM Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ Metoda EEG-biofeedback znalazła również zastosowanie w leczeniu pacjentów z padaczką lekooporną. W treningach EEG-biofeedback uczestniczą także osoby,

Bardziej szczegółowo

Program autorski Poznaję uczucia

Program autorski Poznaję uczucia Dziecko chce być dobre, Jeśli nie umie naucz, Jeśli nie wie wytłumacz, Jeśli nie może pomóż. Janusz Korczak Program autorski Poznaję uczucia 1 Anna Major Program Poznaję uczucia jest skierowany do dzieci

Bardziej szczegółowo

Autyzm. autyzm wczesnodziecięcy

Autyzm. autyzm wczesnodziecięcy Autyzm autyzm wczesnodziecięcy Autyzm jest zaburzeniem rozwojowym, które najczęściej ujawnia się w ciągu pierwszych trzech lat życia jako rezultat zaburzenia neurologicznego, które oddziałuje na funkcje

Bardziej szczegółowo

Specyfika pracy edukacyjno-terapeutycznej z dzieckiem o specjalnych potrzebach edukacyjnych

Specyfika pracy edukacyjno-terapeutycznej z dzieckiem o specjalnych potrzebach edukacyjnych Specyfika pracy edukacyjno-terapeutycznej z dzieckiem o specjalnych potrzebach edukacyjnych Metody pracy z dziećmi i młodzieżą niepełnosprawną intelektualnie wyrażają się: w budzeniu aktywności uczniów,

Bardziej szczegółowo

Metoda Opcji Metoda Son-Rise

Metoda Opcji Metoda Son-Rise Metoda Opcji Metoda Son-Rise autorzy: Barry Kaufman oraz Samahria Kaufman syn diagnoza- głęboki autyzm i opóźnienie umysłowe, IQ poniżej 30; opracowali własną metodę-> obserwując zachowania syna stwierdzili,

Bardziej szczegółowo

Dokumentacja dziecka objętego WWRD w Zespole Szkół Nr 12 w Białymstoku

Dokumentacja dziecka objętego WWRD w Zespole Szkół Nr 12 w Białymstoku Dokumentacja dziecka objętego WWRD w Zespole Szkół Nr 12 w Białymstoku 1. dokumentacja dotycząca dziecka: - opinia o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju wydana przez poradnię psychologiczno-pedagogiczną

Bardziej szczegółowo

PROGRAM ADAPTACYJNY DLA KLASY I " JUŻ JESTEM UCZNIEM" OPRACOWANY DLA UCZNIÓW SZKOŁY PODSTAWOWEJ NR 357

PROGRAM ADAPTACYJNY DLA KLASY I  JUŻ JESTEM UCZNIEM OPRACOWANY DLA UCZNIÓW SZKOŁY PODSTAWOWEJ NR 357 PROGRAM ADAPTACYJNY DLA KLASY I " JUŻ JESTEM UCZNIEM" OPRACOWANY DLA UCZNIÓW SZKOŁY PODSTAWOWEJ NR 357 Z chwilą rozpoczęcia nauki szkolnej dziecko wkracza w zupełnie nowy etap swojego życia. Spotyka się

Bardziej szczegółowo

Przedmowa do wydania czwartego prof. Brian Neville / 11. Fragmenty przedmowy do wydania drugiego dr Mary D. Sheridan / 13

Przedmowa do wydania czwartego prof. Brian Neville / 11. Fragmenty przedmowy do wydania drugiego dr Mary D. Sheridan / 13 Spis treści Przedmowa do wydania czwartego prof. Brian Neville / 11 Fragmenty przedmowy do wydania drugiego dr Mary D. Sheridan / 13 Wstęp / 15 Podziękowania / 21 R OZDZIAŁ 1 Obraz kliniczny a leczenie

Bardziej szczegółowo

WYKAZ ŚWIADCZEŃ GWARANTOWANYCH REALIZOWANYCH W WARUNKACH STACJONARNYCH PSYCHIATRYCZNYCH ORAZ WARUNKI ICH REALIZACJI

WYKAZ ŚWIADCZEŃ GWARANTOWANYCH REALIZOWANYCH W WARUNKACH STACJONARNYCH PSYCHIATRYCZNYCH ORAZ WARUNKI ICH REALIZACJI Załączniki do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 2014 r. (poz. ) Załącznik nr 1 WYKAZ ŚWIADCZEŃ GWARANTOWANYCH REALIZOWANYCH W WARUNKACH STACJONARNYCH PSYCHIATRYCZNYCH ORAZ WARUNKI ICH REALIZACJI Lp.

Bardziej szczegółowo

Po co rehabilitacja w chorobie Alzheimera?

Po co rehabilitacja w chorobie Alzheimera? Po co rehabilitacja w chorobie Alzheimera? Dr n. med. Marek Walusiak specjalista fizjoterapii Ruch jest bardzo ważnym elementem leczenia. Niewielki, systematyczny wysiłek może dać bardzo dużo. 30-45 minut

Bardziej szczegółowo

KONCEPCJA PRACY W MIEJSKIM PRZEDSZKOLU NR 2 FANTAZJA W SZCZYTNIE

KONCEPCJA PRACY W MIEJSKIM PRZEDSZKOLU NR 2 FANTAZJA W SZCZYTNIE KONCEPCJA PRACY W MIEJSKIM PRZEDSZKOLU NR 2 FANTAZJA W SZCZYTNIE Koncepcja pracy przedszkola oparta jest na celach i zadaniach zawartych w aktach prawnych: ustawie o systemie oświaty oraz aktach wykonawczych

Bardziej szczegółowo

ZAJĘCIA REWALIDACYJNE W SZKOLE PODSTAWOWEJ SPECJALNEJ NR 1

ZAJĘCIA REWALIDACYJNE W SZKOLE PODSTAWOWEJ SPECJALNEJ NR 1 ZAJĘCIA REWALIDACYJNE W SZKOLE PODSTAWOWEJ SPECJALNEJ NR 1 W trakcie całego cyklu kształcenia zapewniamy wszystkim uczniom udział w zajęciach rewalidacyjnych. Dobór zajęć, w których uczestniczą uczniowie

Bardziej szczegółowo

Kompleksowa diagnostyka całościowych zaburzeń rozwoju

Kompleksowa diagnostyka całościowych zaburzeń rozwoju Kompleksowa diagnostyka całościowych zaburzeń rozwoju Może to autyzm? Kiedy rozwój dziecka budzi niepokój rodziców zwłaszcza w zakresie mowy i komunikacji, rozwoju ruchowego oraz/lub w sferze emocjonalno

Bardziej szczegółowo

Jestem sprawny, wesoły i zdrowy

Jestem sprawny, wesoły i zdrowy Jestem sprawny, wesoły i zdrowy Program z zakresu wychowania fizycznego dla dzieci w wieku przedszkolnym w Publicznym Przedszkolu nr 21 im Ekoludek w Kaliszu Dorosłym się zdaje, że dzieci nie dbają o zdrowie

Bardziej szczegółowo

PROGRAM ADAPTACYJNY DLA DZIECI GRUP PRZYGOTOWANIA PRZEDSZKOLNEGO W IŃSKU

PROGRAM ADAPTACYJNY DLA DZIECI GRUP PRZYGOTOWANIA PRZEDSZKOLNEGO W IŃSKU PROGRAM ADAPTACYJNY DLA DZIECI GRUP PRZYGOTOWANIA PRZEDSZKOLNEGO W IŃSKU WSTĘP Przystosowanie należy do podstawowych mechanizmów regulujących stosunki człowieka ze środowiskiem. Wiek przedszkolny to okres

Bardziej szczegółowo

Nasze oddziaływania edukacyjno-wychowawcze

Nasze oddziaływania edukacyjno-wychowawcze Zajęcia obowiązkowe, dodatkowe, wspomagające i specjalistyczne W przedszkolu realizowana jest podstawa programowa w formie różnorodnych sytuacji edukacyjno wychowawczych, z których dominującą jest zabawa.

Bardziej szczegółowo

Mózgowe porażenie dziecięce - postepowanie rehabilitacyjne BEATA TARNACKA

Mózgowe porażenie dziecięce - postepowanie rehabilitacyjne BEATA TARNACKA Mózgowe porażenie dziecięce - postepowanie rehabilitacyjne BEATA TARNACKA Podziały Patofizjologiczna: spastyczność, atetoza, ataksja, atonia, drżenie Topograficzna: monoplegia, paraplegia, hemiplegia,

Bardziej szczegółowo

systematyczne nauczanie

systematyczne nauczanie dojrzałość Osiągnięcie przez dziecko takiego poziomu rozwoju fizycznego, psychicznego i społecznego, który czyni je wrażliwym i podatnym na systematyczne nauczanie i wychowanie; harmonijne współgranie

Bardziej szczegółowo

PROCEDURA ORGANIZOWANIA ZAJĘĆ WCZESNEGO WSPOMAGANIA ROZWOJU DZIECKA. Obowiązująca w Powiatowej Poradni Psychologiczno Pedagogicznej w Walimiu,

PROCEDURA ORGANIZOWANIA ZAJĘĆ WCZESNEGO WSPOMAGANIA ROZWOJU DZIECKA. Obowiązująca w Powiatowej Poradni Psychologiczno Pedagogicznej w Walimiu, PROCEDURA ORGANIZOWANIA ZAJĘĆ WCZESNEGO WSPOMAGANIA ROZWOJU DZIECKA Obowiązująca w Powiatowej Poradni Psychologiczno Pedagogicznej w Walimiu, miejsce wykonywania zadań: Al. Wyzwolenia 24, Wałbrzych 58-300

Bardziej szczegółowo

Co to jest niepełnosprawność?

Co to jest niepełnosprawność? Co to jest niepełnosprawność? Niepełnosprawnymi są osoby, których stan fizyczny, psychiczny lub umysłowy trwale lub okresowo utrudnia, ogranicza bądź uniemożliwia wypełnianie ról społecznych, a w szczególności

Bardziej szczegółowo

AKADEMIA WYCHOWANIA FIZYCZNEGO JÓZEFA PIŁSUDSKIEGO W WARSZAWIE

AKADEMIA WYCHOWANIA FIZYCZNEGO JÓZEFA PIŁSUDSKIEGO W WARSZAWIE AKADEMIA WYCHOWANIA FIZYCZNEGO JÓZEFA PIŁSUDSKIEGO W WARSZAWIE Wydział Rehabilitacji KIERUNEK FIZJOTERAPIA studia I stopnia DZIENNIK PRAKTYK STUDENCKICH Imię i nazwisko studenta..... Nr albumu 1 CELE Student

Bardziej szczegółowo

Koncepcja pracy. Przedszkola Publicznego Nr 32. w Tarnowie. Promującego Zdrowie

Koncepcja pracy. Przedszkola Publicznego Nr 32. w Tarnowie. Promującego Zdrowie Koncepcja pracy Przedszkola Publicznego Nr 32 w Tarnowie Promującego Zdrowie Koncepcja Pracy Przedszkola Publicznego Nr 32 w Tarnowie została opracowana na podstawie: 1. Rozporządzenia Ministra Edukacji

Bardziej szczegółowo

Ośrodek Opiekuńczo Rehabilitacyjny dla Dzieci i Młodzieży Niepełnosprawnej Caritas Diecezji Tarnowskiej w Jadownikach Mokrych

Ośrodek Opiekuńczo Rehabilitacyjny dla Dzieci i Młodzieży Niepełnosprawnej Caritas Diecezji Tarnowskiej w Jadownikach Mokrych Ośrodek Opiekuńczo Rehabilitacyjny dla Dzieci i Młodzieży Niepełnosprawnej Caritas Diecezji Tarnowskiej w Jadownikach Mokrych Ośrodek Opiekuńczo Rehabilitacyjny w Jadownikach Mokrych powstał z inicjatywy

Bardziej szczegółowo

Podkarpacki Wojewódzki Szkolny Związek Sportowy w Rzeszowie. oraz Centrum Rehabilitacji Ortopedycznej ACHILLES

Podkarpacki Wojewódzki Szkolny Związek Sportowy w Rzeszowie. oraz Centrum Rehabilitacji Ortopedycznej ACHILLES Podkarpacki Wojewódzki Szkolny Związek Sportowy w Rzeszowie oraz Centrum Rehabilitacji Ortopedycznej ACHILLES zaprasza trenerów realizujących program MultiSport w województwie podkarpackim na szkolenie

Bardziej szczegółowo

INDYWIDUALNY PROGRAM EDUKACYJNO-TERAPEUTYCZNY Na podstawie rozp. MEN z dnia

INDYWIDUALNY PROGRAM EDUKACYJNO-TERAPEUTYCZNY Na podstawie rozp. MEN z dnia INDYWIDUALNY PROGRAM EDUKACYJNO-TERAPEUTYCZNY Na podstawie rozp. MEN z dnia 28.08.2017 DANE UCZNIA imię (imiona) i nazwisko ucznia data urodzenia miejsce zamieszkania Rok szkolny Klasa Wychowawca Data

Bardziej szczegółowo

WCZESNA INTERWENCJA I WSPOMAGANIE ROZWOJU MAŁEGO DZIECKA WARSZTATY LIDIA WITAK-ŚWIATŁOWICZ

WCZESNA INTERWENCJA I WSPOMAGANIE ROZWOJU MAŁEGO DZIECKA WARSZTATY LIDIA WITAK-ŚWIATŁOWICZ WCZESNA INTERWENCJA I WSPOMAGANIE ROZWOJU MAŁEGO DZIECKA WARSZTATY LIDIA WITAK-ŚWIATŁOWICZ Wrocław, 5 kwietnia 2008 I. WCZESNA INTERWENCJA 1. CELE 2. KORZYŚCI II. MODEL OPIEKI NAD MAŁYMI DZIEĆMI Z ZABURZENIAMI

Bardziej szczegółowo

POMOCNE CZTERY ŁAPY. Specjalny Ośrodek Szkolno Wychowawczy im. Kawalerów Orderu Uśmiechu w Tanowie. program własny zajęć z udziałem psa

POMOCNE CZTERY ŁAPY. Specjalny Ośrodek Szkolno Wychowawczy im. Kawalerów Orderu Uśmiechu w Tanowie. program własny zajęć z udziałem psa Specjalny Ośrodek Szkolno Wychowawczy im. Kawalerów Orderu Uśmiechu w Tanowie POMOCNE CZTERY ŁAPY program własny zajęć z udziałem psa Autor programu: mgr Magdalena Witkowska I. WPROWADZENIE Dogoterapia,

Bardziej szczegółowo

Przedszkole Kraina Magii

Przedszkole Kraina Magii Przedszkole Kraina Magii Przedszkole Kraina Magii jest nowo powstałym niepublicznym przedszkolem prowadzonym przez Spółdzielnie Socjalną Aktywni. Do przedszkola zapraszamy dzieci od 2,5 do 6 lat. Rekrutacja

Bardziej szczegółowo

PROGRAM WCZESNEGO WYKRYWANIA ZABURZEŃ WIDZENIA PROWADZĄCYCH DO INWALIDZTWA WZROKOWEGO SKIEROWANY DO DZIECI W WIEKU 1-6 LAT

PROGRAM WCZESNEGO WYKRYWANIA ZABURZEŃ WIDZENIA PROWADZĄCYCH DO INWALIDZTWA WZROKOWEGO SKIEROWANY DO DZIECI W WIEKU 1-6 LAT PROGRAM WCZESNEGO WYKRYWANIA ZABURZEŃ WIDZENIA PROWADZĄCYCH DO INWALIDZTWA WZROKOWEGO SKIEROWANY DO DZIECI W WIEKU 1-6 LAT Joanna Sowińska-Szkocka Zespół Poradni Okulistycznych SPS ZOZ ZDROJE Cele programu

Bardziej szczegółowo

ZADANIA EDUKACJI ELEMENTARNEJ

ZADANIA EDUKACJI ELEMENTARNEJ ZADANIA EDUKACJI ELEMENTARNEJ 1. Wspieranie dziecka w poznawaniu oraz wykorzystywaniu własnego potencjału rozwojowego i budowaniu pozytywnego obrazu własnego ja. 2. Tworzenie warunków umożliwiających dziecku

Bardziej szczegółowo

Program logopedyczny przedszkola Przyjaciół Książki dla dzieci 4,5 i 6 letnich Mówimy ładnie

Program logopedyczny przedszkola Przyjaciół Książki dla dzieci 4,5 i 6 letnich Mówimy ładnie Program logopedyczny przedszkola Przyjaciół Książki dla dzieci 4,5 i 6 letnich Mówimy ładnie Opracowała: mgr Agnieszka Sokółka Wstęp Umiejętność poprawnego mówienia jest w naszych czasach szczególnie ważna.

Bardziej szczegółowo

Dojrzałość szkolna dziecka

Dojrzałość szkolna dziecka Dojrzałość szkolna dziecka Dojrzałość szkolna Według B. Wilgockiej-Okoń dojrzałość szkolna to osiągnięcie przez dziecko takiego stopnia rozwoju intelektualnego, społecznego i fizycznego, jaki umożliwi

Bardziej szczegółowo

Zajęcia organizowane w ramach w.w. projektu PFRON to: 1. Zajęcia stymulacji neurofizjologicznej

Zajęcia organizowane w ramach w.w. projektu PFRON to: 1. Zajęcia stymulacji neurofizjologicznej Zajęcia organizowane w ramach w.w. projektu PFRON to: 1. Zajęcia stymulacji neurofizjologicznej Jest to neurofizjologicznie sterowany system torowania mający na celu przywrócenie wrodzonych fizjologicznych

Bardziej szczegółowo

OŚRODEK ODDZIAŁ DZIENNY CZYNNY OD PONIEDZIAŁKU DO PIĄTKU W GODZINACH 8.00-18.00 Rejestracja tel. 14 627 10 22

OŚRODEK ODDZIAŁ DZIENNY CZYNNY OD PONIEDZIAŁKU DO PIĄTKU W GODZINACH 8.00-18.00 Rejestracja tel. 14 627 10 22 OŚRODEK ODDZIAŁ DZIENNY CZYNNY OD PONIEDZIAŁKU DO PIĄTKU W GODZINACH 8.00-18.00 Rejestracja tel. 14 627 10 22 Ośrodek realizuje świadczenia medyczne na rzecz dzieci zagrożonych nieprawidłowym rozwojem

Bardziej szczegółowo

Kod zdrowia dla początkujących Zuchwałych 1 : 2,5-3,5 : 0,5-0,8

Kod zdrowia dla początkujących Zuchwałych 1 : 2,5-3,5 : 0,5-0,8 // Kod zdrowia dla początkujących Zuchwałych 1 : 2,5-3,5 : 0,5-0,8 Białko 1 : Tłuszcz 2,5-3,5 : Węglowodany 05-0,8 grama na 1 kilogram wagi należnej i nie przejmuj się kaloriami. Po kilku tygodniach dla

Bardziej szczegółowo

INTERWENCJA TERAPEUTYCZNA W PRZYPADKU OPÓŹNIONEGO ROZWOJU MOWY U DZIECKA W WIEKU PRZEDSZKOLNYM

INTERWENCJA TERAPEUTYCZNA W PRZYPADKU OPÓŹNIONEGO ROZWOJU MOWY U DZIECKA W WIEKU PRZEDSZKOLNYM INTERWENCJA TERAPEUTYCZNA W PRZYPADKU OPÓŹNIONEGO ROZWOJU MOWY U DZIECKA W WIEKU PRZEDSZKOLNYM OPÓŹNIONY ROZWÓJ MOWY zjawisko dotyczące wolniejszego wykształcenia się zdolności percepcyjnych lub/i ekspresyjnych

Bardziej szczegółowo

REGULAMIN ORGANIZOWANIA WCZESNEGO WSPOMAGANIA ROZWOJU DZIECI W ODDZIALE I W PUNKCIE PRZEDSZKOLNYM DZIAŁAJĄCYCH PRZY SZKOLE PODSTAWOWEJ W GŁOBINIE

REGULAMIN ORGANIZOWANIA WCZESNEGO WSPOMAGANIA ROZWOJU DZIECI W ODDZIALE I W PUNKCIE PRZEDSZKOLNYM DZIAŁAJĄCYCH PRZY SZKOLE PODSTAWOWEJ W GŁOBINIE Załącznik 6 REGULAMIN ORGANIZOWANIA WCZESNEGO WSPOMAGANIA ROZWOJU DZIECI W ODDZIALE I W PUNKCIE PRZEDSZKOLNYM DZIAŁAJĄCYCH PRZY SZKOLE PODSTAWOWEJ W GŁOBINIE Podstawa prawna: 1. Rozporządzenie Ministra

Bardziej szczegółowo

MISJA PRZEDSZKOLA W NASZYM PRZEDSZKOLU

MISJA PRZEDSZKOLA W NASZYM PRZEDSZKOLU MISJA PRZEDSZKOLA Nasze Przedszkole Mały Piekarczyk istnieje po to, by towarzyszyć dziecku w jego indywidualnym rozwoju ku przyszłości poprzez stwarzanie bezpiecznego, życzliwego i akceptującego otoczenia,

Bardziej szczegółowo

METODA MOBILNEJ REKREACJI MUZYCZNEJ DR MACIEJ KIERYŁ

METODA MOBILNEJ REKREACJI MUZYCZNEJ DR MACIEJ KIERYŁ Ważne jest- aby odczuwać muzykę, przyjmować ją wewnętrznie, łączyć się z nią duszą i ciałem, słuchać jej nie tylko uszami, lecz całą swoją istotą. Emil Jaques- Dalcroze Muzyka, jako jedna z dziedzin sztuki

Bardziej szczegółowo

Jak pomóc dziecku w okresie adaptacji w klasie I?

Jak pomóc dziecku w okresie adaptacji w klasie I? Jak pomóc dziecku w okresie adaptacji w klasie I? Magdalena Czub Zespół Wczesnej Edukacji Instytut Badań Edukacyjnych w Warszawie Uczelnie dla szkół Adaptacja w szkole Nauczyciel Dziecko Rodzic Rozpoznanie

Bardziej szczegółowo