RYNEK MLEKA I PRODUKTÓW MLECZARSKICH

Transkrypt

1 FUNDACJA PROGRAMÓW POMOCY DLA ROLNICTWA (FAPA) ZESPÓŁ MONITORINGU ZAGRANICZNYCH RYNKÓW ROLNYCH (FAMMU) ul. Wspólna 30, Warszawa tel , faks , fammu@fapa.com.pl, RYNEK MLEKA I PRODUKTÓW MLECZARSKICH Przekroczenie/ niewykorzystanie kwot w UE w sezonie , wyniki wstępne w tys. ton Polska Włochy Niemcy Portugalia Austria Cypr Luksemburg Dania Belgia Holandia Malta Słowenia Czechy Słowacja Litwa Estonia Finlandia Hiszpania Grecja Irlandia Łotwa Szwecja Węgry W. Brytania Francja FAMMU/FAPA Bieżące informacje i analizy funkcjonowania Wspólnej Polityki Rolnej UE IX 2006 r.

2 SPIS TREŚCI Tematyka Wstęp 3 Wzrost wydatków na rolnictwo, ale mniejsze kwoty na sektor mleka w budżecie UE na 2006 r. 3 Główne produkty mleczarskie objęte obowiązującą polityką organizacji rynku w UE 4 Wspólna Polityka Rolna (WPR) wobec innych produktów mleczarskich 7 Bieżący stan realizacji instrumentów WPR w sektorze mleka i produktów mlecznych 7 Dostawy mleka w UE w połowie 2006 r. mniejsze od ubiegłorocznych 7 7 państw członkowskich przekroczyło kwoty narodowe w sezonie 2005/06, najbardziej Polska 8 Ceny skupu mleka w UE wciąż spadają 9 Rynek odtłuszczonego mleka w proszku (OMP) 10 Zniesione refundacje do eksportu, mała interwencja na rynku OMP 10 Sytuacja rynkowa i ceny stabilne, zerowe zapasy interwencyjne 11 Mniejszy zakres wsparcia produkcji OMP służącego jako dodatek do pasz zwierzęcych 11 W 2006 roku spada wolumen przetwórstwa chudego mleka na kazeinę 11 Rynek masła 12 Refundacje do eksportu masła z UE nieco wyższe 11 Po wypełnieniu limitu zakupów interwencyjnych masła w UE w 2006 r. skup w systemie przetargowym Przepisy dotyczące prywatnego przechowywania masła z dopłatami 13 Instrumenty marketingowe na rynku masła 14 Rynek serów 14 Refundacje eksportowe do serów obniżone o 9% 14 Produkcja, spożycie i eksport serów w 2005 r. i w I połowie 2006 r. 15 Sery objęte programem dopłat do prywatnego przechowywania 15 Ochrona gatunkowa i geograficzna serów jako produktów szczególnych w UE 16 Pomoc dla produktów mlecznych w artykułach przetworzonych nieobjętych załącznikiem I do Traktatu 17 Program wspierania przez UE spożycia mleka w placówkach oświatowych 17 Analizy wpływu postanowień WTO ws. liberalizacji na sektor mleka UE 18 Bieżąca polityka rolna i handlowa UE w sektorze mleka 21 Polityka rolna UE - działania niektórych krajów UE na poziomie krajowym 26 Aneks I - Założenia budżetu rolnego Wspólnot Europejskich na rok 2006 na tle lat poprzednich 29 Aneks II - Podstawowe dane na temat znowelizowanych dnia 2 czerwca 2006 r. wielkości kwot mlecznych w państwach członkowskich UE Aneks III - Wykaz produktów mleczarskich o Chronionym Określeniu Pochodzenia lub Chronionym Oznaczeniu Geograficznym w Unii Europejskiej Aneks IV - Wykaz produktów mleczarskich klasyfikowanych w UE jako Specjalność Gwarantowana Tradycją 34 Strona FAMMU/FAPA Bieżące informacje i analizy funkcjonowania Wspólnej Polityki Rolnej UE IX 2006 r. 2

3 Opracowanie zostało przygotowane w Fundacji Programów Pomocy dla Rolnictwa (FAPA) przez Zespół Monitoringu Zagranicznych Rynków Rolnych (FAMMU), w ramach realizacji Umowy ROW/5/2006 z dn roku Kompleksowe wsparcie Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi w zakresie polityki rolnej i rozwoju wsi, upowszechniania informacji z zakresu funkcjonowania Unii Europejskiej, współpracy z OECD. FAPA Autor opracowania: Sławomir Stepulak WSTĘP Połowa 2006 roku w sektorze mleczarskim UE to dalsze ograniczanie wsparcia - tak zewnętrznego (obniżka czy wręcz zniesienie refundacji eksportowych), jak i wewnętrznego. Wynikało to z jednej strony z ustaleń reformy WPR z 2003 roku, z drugiej zaś spowodowane było stopniowym dostosowywaniem się do liberalizacyjnych zaleceń formułowanych w toku negocjacji handlowych Światowej Organizacji Handlu (WTO): ograniczanie wsparcia eksportu, redukcja stawek celnych i zwiększenie dostępu do rynków państw wysoko uprzemysłowionych. Zwłaszcza dwa ostatnie zagadnienia są szeroko dyskutowane mimo że pod koniec lipca rozmowy załamały się, o czym piszemy w dalszej części opracowania. W niniejszym raporcie przedstawimy kolejne analizy ustępstw, jakich dokonać musi Unia Europejska na rynku mleka w konsekwencji liberalizacji rynku. Ponadto, poszczególne państwa członkowskie na poziomie krajowym dokonywały dalszych prób restrukturyzacji i wzmocnienia konkurencyjności własnych sektorów mleczarskich. Planowane wydatki UE na WPR w sektorze mleka w 2006 r. oraz porównanie do preliminarza na rok 2005 i do faktycznych kwot wydanych w 2004 r. Pozycja Środki 2006 Środki 2005 Wynik 2004 Udział % r. =100 Refundacje do mleka i przetworów mlecznych 841, , ,9 36,1% 67 Interwencyjne składowanie OMP -2,0 50,0-11,5-0,1% -4 Pomoc na zbyt mleka odtłuszczonego 145,0 556,0 591,4 6,2% 26 Interwencyjne składowanie masła i śmietany -29,0 79,0-18,2-1,2% -37 Inne środki w odniesieniu do tłuszczu maślanego 183,0 346,0 401,5 7,9% 53 Interwencyjne składowanie sera 30,0 36,0 34,7 1,3% 83 Dodatkowa opłata od producentów mleka -389,0-166,0-490,1-16,7% 234 Mleko podawane w szkołach 78,0 85,0 67,3 3,3% 92 Inne środki odnośnie mleka i przetworów mlecznych 1,0-5,0-5,0 0,0% -20 Refundacje do produktów nieobjętych załącznikiem I - 186,0 193,0 - - Interwencja na rynku mleka ogółem 858, , ,1 36,8% 39 Interwencja produkty zwierzęce ogółem 8 508, , ,8 88 Premia mleczna 1 016,0 959,0 0,0 43,6% 106 Dodatkowe płatności dla producentów mleka 457,0 431,0 0,0 19,6% 106 Mleko i przetwory mleczne - wsparcie ogółem 2 331, , ,0 100,0% 61 Kursywą zaznaczono planowane bądź faktyczne wpływy do budżetu UE Jak potwierdzają powyższe dane, pomoc dla sektora mleka w UE jest znacząco redukowana. Bez doliczania wsparcia dla produktów spoza załącznika I, zaplanowane wydatki na 2006 rok cechuje ponad 60% spadek wobec wartości dla 2005 roku. Na refundacje eksportowe zamierza się przeznaczyć o 1/3 mniejsze środki chociaż niewykluczone, że fala obniżek zwrotów eksportowych w połowie bieżącego roku zaowocuje jeszcze większymi oszczędnościami z tego tytułu. Na pomoc dla rozdysponowania odtłuszczonego mleka w proszku (OMP) wydatki mają zmaleć aż o niemal ¾. Trendy rynkowe potwierdzają, że akurat w tym segmencie jest to działanie uprawnione produkcja proszku w Unii spada, a eksporterzy radzą sobie nawet przy zerowych stawkach dopłat do wywozu. Bardzo znacząco, o około połowę, ma też się zmniejszyć pomoc dla rynku masła, tłuszczu maślanego i śmietany. Komisja szacuje natomiast, że wpływy, przede wszystkim z tytułu karnych opłat wyrównawczych za sezon 2005/06, będą w 2006 roku znacznie wyższe niż wcześniej. Wzrosnąć, w niewielkim FAMMU/FAPA Bieżące informacje i analizy funkcjonowania Wspólnej Polityki Rolnej UE IX 2006 r. 3

4 zresztą stopniu (6%) ma jedynie pomoc bezpośrednia dla producentów mleka, w postaci wyższych premii mlecznych i innych płatności. GŁÓWNE PRODUKTY MLECZARSKIE OBJĘTE POLITYKĄ WSPÓLNEJ ORGANIZACJI RYNKU W UE Produkty objęte Wspólną Taryfą Celną to mleko świeże, skoncentrowane i w proszku, śmietana, masło, sery i twarogi oraz pewne substancje produkowane na bazie laktozy i określone typy produktów paszowych zawierających mleko. Dodatkowo istnieje wiele artykułów przetworzonych zawierających mleko, do których odnoszą się międzynarodowe ustalenia handlowe. Organizację rynku mleka UE regulują ogólne rozporządzenia Komisji nr 1255/1999 oraz 1256/1999, z późniejszymi zmianami, a precyzuje je szereg szczegółowych aktów prawnych. Po szersze informacje odsyłamy do poprzednich raportów kwartalnych lub do aktów prawnych WE. Kwoty mleczne W UE od 1984 r. produkcja mleka podlega limitowaniu w narodowych kwotach mlecznych. Ich celem było ustabilizowanie podaży na poziomie akceptowalnych nadwyżek i zapewnienie producentom atrakcyjnych cen. Krajowa kwota mleczna dzielona jest pomiędzy indywidualnych rolników, którzy otrzymują kwotę hurtową (dostawy do mleczarni) i kwotę sprzedaży bezpośredniej. Przekroczenie narodowych limitów jest przez Unię karane opłatami wyrównawczymi uiszczanymi przez tych rolników, którzy dostarczyli więcej mleka niż przysługujące im indywidualne kontyngenty, ale jedynie wtedy, gdy kwota narodowa zostanie przekroczona w skali całego kraju. Po zniesieniu 1 lipca 2004 roku ceny docelowej mleka obowiązują obliczone na jej bazie stawki karnych opłat wyrównawczych za nadprodukcję mleka (dawniej 115% ceny docelowej). W sezonie 2006/07 jest to 28,54 euro/100 kg mleka; od następnego sezonu będzie to 27,83 euro/100 kg. Najbardziej aktualny akt prawny na temat kwot pochodzi z 2 czerwca 2006 roku. Jest to rozporządzenie Komisji (WE) nr 832/2006. Nowelizuje on wysokość kwot mlecznych podanych w rozporządzeniu Rady (UE) nr 1788/2003, zmieniającym rozporządzenie Rady (WE) nr 1256/1999 z 17 maja 1999 r. Podane są obowiązujące wielkości referencyjne, naturalnie również dla nowych państw członkowskich, natomiast sposób obliczania karnej opłaty wyrównawczej od nadprodukcji mleka oraz jej wysokość w latach i kolejnych pozostawiono w brzmieniu z rozporządzenia 1788/2003. Kwoty mleczne mają teoretycznie obowiązywać do sezonu 2014/15, a w latach dojdzie co roku do podwyżek kontyngentów o 0,5%. Kwestię przyszłości kwot miano rozstrzygnąć około 2014 roku, jednak coraz częstsze są propozycje nowej Komisarz ds. Rolnictwa, aby sprawą tą zająć się znacznie wcześniej, np. już w 2008 roku. Piszemy o tym w sekcjach poświęconych aktualnej polityce mleczarskiej i w dziale obszerniejszych analiz. ODTŁUSZCZONE MLEKO W PROSZKU (OMP) OMP, kod CN , należał przez lata do najbardziej wspieranych produktów mleczarskich w ramach WPR. Jednak od czasu reformy WPR w 2003 r. pomoc dla tego segmentu jest systematycznie redukowana, czemu sprzyjają dość korzystne warunki rynkowe. Refundacje przetargowe i stałe do eksportu chudego mleka w proszku Refundacje eksportowe do OMP wypłacane są handlowcom po wysłaniu towaru poza Unię. Ma to wyrównać różnicę między (wyższą zwykle) ceną w UE a ceną światową, i za dopłatą pozwala na sprzedanie OMP, tak by nie trzeba go było magazynować. By zachęcić handlowców do aktywniejszego kształtowania poziomu refundacji i pozwolić na oszczędności w budżecie UE, w marcu 2004 r. Komisja wprowadziła procedurę przetargową na rynkach OMP i masła. Ogólne warunki zawarto w rozporządzeniu nr 580/2004, a szczegółowe dla chudego mleka w proszku (OMP) - w rozporządzeniu nr 582/2004. FAMMU/FAPA Bieżące informacje i analizy funkcjonowania Wspólnej Polityki Rolnej UE IX 2006 r. 4

5 Interwencyjne zakupy odtłuszczonego mleka w proszku Jeżeli cena OMP na rynkach UE spadnie poniżej poziomu interwencyjnego (od 1 lipca 2006 r. poziom docelowy 174,69 euro/100 kg), Komisja rozpoczyna interwencyjne zakupy. Przepis stanowi, iż po wypełnieniu limitu 109 tys. ton OMP po cenie interwencyjnej, OMP kupuje się na przetargach, uwzględniając najkorzystniejsze (najniższe) oferty. Pomoc dla produkcji OMP i płynnego chudego mleka służącego jako dodatek do pasz W UE funkcjonuje program wspierania produkcji płynnego chudego mleka oraz chudego mleka w proszku jakości paszowej, przeznaczonych na pasze dla zwierząt. Jest to rynek przewyższający rozmiarami poziom OMP do spożycia przez ludzi. Reguluje go rozporządzenie nr 2799/1999. Pomoc w zakresie tego mechanizmu podlega w ostatnim czasie bardzo znaczącym redukcjom. MASŁO Masło to w Unii produkt otrzymujący największe wsparcie. Mimo to istnieją stale nadwyżki, których nie można, ze względu na malejący popyt, zagospodarować po cenach rynkowych we Wspólnocie. Refundacje do eksportu masła przetargowe i stałe Zasada działania refundacji stałych i przetargowych do eksportu masła jest podobna jak dla OMP. Szczegółowe warunki refundacji przetargowych do masła i tłuszczu maślanego zostały określone w rozporządzeniu nr 581/2004. Minimalną ilość eksportowanych produktów ustalono na 10 ton masła i 18 ton tłuszczu maślanego. Zabezpieczenie przetargu, które w przypadku wygrania staje się zabezpieczeniem licencji eksportowej, wynosi odpowiednio 20 EUR/100 kg i 25 EUR/100 kg. Interwencyjne zakupy Jeżeli ceny na rynkach wewnętrznych w państwach UE spadną poniżej 92% ceny interwencyjnej (obniżonej od 1 lipca 2006 r. do 259,52 euro/100 kg) i pozostaną na tym poziomie przez 2 kolejne tygodnie, w kraju, gdzie panują niskie ceny, rozpoczyna się interwencyjny skup masła po cenie równej 90% ceny interwencyjnej. Rozporządzenie Rady (UE) nr 1787/2003 z 29 września 2003 r. przedstawiło obniżone poziomy cen interwencyjnych na okres i kolejne lata. Do końca 2003 r. skupowano masło bez ograniczeń ilościowych i czasowych, wprowadziła je dopiero reforma WPR: okres interwencji to od 1 marca do 31 sierpnia, limit skupu po stałej cenie, potem procedura przetargowa. Uzgodniono, że ceny interwencyjne masła będą obniżane o 25% z poziomu z dnia 30 czerwca 2004 r. (wówczas 328,20 euro/100 kg) - w ciągu 4 lat: trzykrotne 7% obniżki w okresie , i ostatnia 4% obniżka do 246,39 euro/100 kg, w 2007 r. Państwa członkowskie UE mają obowiązek wyjaśnienia przyczyn sytuacji, gdy po 5 tygodniach stosowania zakupów interwencyjnych nie ma wzrostu cen rynkowych masła. Komisja chce się przekonać, czy prowadzi się właściwy monitoring cen, a ceny są reprezentatywne dla rynku. Prywatne magazynowanie masła z dopłatami z budżetu UE Do mechanizmów stabilizacyjnych mniej obciążających budżet unijny, korzystnych dla przedsiębiorców na rynku masła UE, należy prywatne przechowywanie masła z dopłatami, ze szczegółowymi przepisami w rozporządzeniu (WE) nr 2771/1999 z 16 grudnia 1999 r. Agencje interwencyjne państw UE zawierają umowy na przechowalnictwo z podmiotami prywatnymi i zlecają im masło do magazynowania. Towar może być wprowadzony do chłodni w okresie 15 marca 15 sierpnia, a pomoc przyznana wtedy, gdy masło pozostaje przez dni i nie zostanie wycofane przed 16 sierpnia. Stawki za przechowywanie określają odrębne przepisy. Sprzedaż masła z dopłatami do przetwórstwa Pod koniec 2005 roku dokonano nowelizacji ustawodawstwa dotyczącego wsparcia wewnętrznego rynku masła. Wydano nowe obszerne rozporządzenie Komisji (WE) nr 1898/2005, o którym szerzej pisaliśmy w jednym z poprzednich raportów kwartalnych. W tym miejscu wskażemy jedynie mechanizmy i akty prawne dotychczas regulujące dane kwestie, które zostały zastąpione poszczególnymi rozdziałami jednego skonsolidowanego i zmienionego aktu prawnego. FAMMU/FAPA Bieżące informacje i analizy funkcjonowania Wspólnej Polityki Rolnej UE IX 2006 r. 5

6 Nowelizacja objęła instrumenty z rozporządzenia nr 2571/97, rozdzielone poprzednio w 2003 roku. Jeden dotyczy masła z zapasów interwencyjnych, sprzedawanego po obniżonych cenach, drugi - maksymalnego poziomu dopłat do śmietany, masła i masła skoncentrowanego, do wykorzystania w ciastach, lodach i innych środkach spożywczych. Potraktowanie w sposób rozłączny masła oferowanego do sprzedaży z magazynów interwencyjnych (istotna cena zakupu masła z zapasów zaproponowana w ofertach) oraz wysokości dopłaty do włączenia w produkty finalne produktów oferowanych bezpośrednio z rynku miało zapewniać lepszą przejrzystość mechanizmu. Sprzedaż masła, masła skoncentrowanego (i śmietany) po obniżonych cenach do przetwórstwa dla przemysłu piekarniczego i lodziarskiego celem włączenia masła w skład wytwarzanych produktów końcowych ma zachęcać zainteresowane podmioty do stosowania masła zamiast tłuszczów roślinnych przy produkcji swych wyrobów. Pod względem wolumenu kanał ten jest najważniejszy przy rozdysponowaniu nadwyżek masła w UE. W obręb nowego rozporządzenia weszły również działania z zakresu rozporządzenia Komisji (EWG) nr 2191/81 z dnia 31 lipca 1981 r. w sprawie przyznawania pomocy w odniesieniu do zakupu masła (po obniżonych cenach) przez instytucje o celu niezarobkowym: organizacje niedochodowe, charytatywne, więzienia, siły zbrojne. Dopłaty otrzymują dostawcy. Rozporządzenie Komisji (EWG) nr 429/90 z dnia 20 lutego 1990 r. w sprawie przyznawania w formie przetargu pomocy na koncentrat masła przeznaczony do bezpośredniego spożycia we Wspólnocie: przedsiębiorcy otrzymują dopłaty do masła (bądź kupują towar po obniżonych cenach), a następnie po przetworzeniu go na koncentrat zbywają je do zakładów zbiorowego żywienia takich jak hotele, restauracje, szkoły, szpitale, itp. SERY Sery należą do mniej subsydiowanych produktów mleczarskich w Unii. Pomoc w ich sprzedaży to głównie refundacje eksportowe (stawki zróżnicowane dla typów i kierunków eksportu) oraz prywatne przechowalnictwo. Wiele serów cieszy się statusem produktów chronionego pochodzenia. Prywatne przechowalnictwo serów z dopłatami Oprócz wspierania eksportu, UE stosuje w ograniczonym zakresie prywatne przechowalnictwo serów z dopłatami. Okresy składowania różnią się w zależności od rodzaju serów. Mechanizm ten UE przedstawia kompleksowo w nowych aktach prawnych. Są to rozporządzenia Komisji (WE) nr 734/2006 i 735/2006 z 16 maja br. To pierwsze ustanawia szczegółowe zasady stosowania rozporządzenia Rady (WE) nr 1255/1999 w zakresie przyznawania pomocy na prywatne składowanie niektórych serów w okresie składowania 2006/2007, to drugie zmieniło rozporządzenie Komisji (WE) nr 2659/94 ustanawiające kwoty pomocy do prywatnego składowania serów włoskich. Szczegółowy opis tych działań znajduje się w dalszej części opracowania. Ochrona serów jako produktów szczególnych w Unii Europejskiej Sery są szczególnymi, często ekskluzywnymi produktami, a wytwórcy bardzo dbają o ten wizerunek. Unia przyznaje producentom niektórych serów specjalne prawa z tytułu ich ochrony W marcu 2006 roku znowelizowano obowiązujące od 14 lat rozporządzenia Komisji (EWG) nr 2081/92 i 2082/92, regulujące te kwestie. Nowe akty prawne to rozporządzenia (WE) nr 509 oraz 510/2006, obowiązujące od kwietnia br. Dokładniej opisaliśmy je w poprzednim raporcie kwartalnym, w niniejszym poświęcimy im krótką wzmiankę. Łącznie w UE ok. 150 serów posiada status Chronionego Oznaczenia Pochodzenia (ChOP/ ang. PDI), Chronionego Określenia Geograficznego (ChOG/ ang. PGI) albo Specjalności Gwarantowanej Tradycją (TSG), najwięcej we Francji i Włoszech. Ich wykaz przedstawia Aneks III opracowania. FAMMU/FAPA Bieżące informacje i analizy funkcjonowania Wspólnej Polityki Rolnej UE IX 2006 r. 6

7 WSPÓLNA POLITYKA ROLNA WOBEC INNYCH PRODUKTÓW MLECZARSKICH Mleko skondensowane - udziela się refundacji eksportowych do mleka skondensowanego. Kazeina wsparcie do produkcji kazeiny polega na dopłacaniu do płynnego chudego mleka wykorzystanego do produkcji kazeiny i kazeinianów. Pomoc może być przyznana producentom, jeśli ich wyroby zostały wytworzone z płynnego odtłuszczonego mleka lub surowej kazeiny. Mechanizm ten opisuje szczegółowo rozporządzenie nr 2921/90 (z późniejszymi zmianami). Poziom dopłat w ramach tego mechanizmu został w ciągu jednego roku znacznie, bo aż dwunastokrotnie obniżony. Od 1 kwietnia 2004 r. spadł on z 6 euro/kg do 0,52 euro za kg w końcu czerwca 2005 roku i od tego czasu pozostaje niezmieniony. Pomoc dla produktów mlecznych w artykułach nieobjętych załącznikiem I do Traktatu W ślad za refundacjami do produktów bazowych (podstawowych), wymienionych powyżej, a niekiedy także niezależnie od nich, Komisja Europejska udziela też zwrotów do niektórych produktów mlecznych eksportowanych w formie wyrobów nieobjętych załącznikiem I do Traktatu. Stawki podajemy w dalszej części opracowania. Dopłaty do spożycia mleka w szkołach Podstawowym aktem prawnym regulującym ten mechanizm pozostaje rozporządzenie Komisji (WE) nr 2707/2000 z 11 grudnia 2000 r. Subsydiowanie spożycia mleka i przetworów mlecznych w placówkach oświatowych od przedszkoli do szkół ponadpodstawowych (państwa członkowskie same określają zakres wsparcia dla poszczególnych typów szkół), w okresie od września do czerwca, ma na celu promocję zdrowego odżywiania dzieci i młodzieży dzięki możności codziennej konsumpcji 0,25 l mleka bądź jego ekwiwalentu w przetworach mlecznych, zakupionych po obniżonej cenie. Państwa członkowskie otrzymują na ten cel środki unijne. Jednocześnie zakłady mleczarskie mogą zyskać nowy kanał dystrybucji nadwyżek mleka. Produkty mleczne podzielono na 12 kategorii mleko, jogurty, sery świeże i przetworzone, o różnej zawartości tłuszczu. BIEŻĄCY STAN REALIZACJI INSTRUMENTÓW WPR W SEKTORZE MLEKA Dostawy mleka w UE w połowie 2006 mniejsze od ubiegłorocznych Od początku 2006 roku w większości państw UE utrzymują się spadkowe tendencje dostaw mleka, które szczególnie zaznaczają się w największych krajach Wspólnoty. Wśród nowych członków UE przeważają natomiast wzrosty produkcji mleka. Na razie nie ma oznak, żeby tendencje te miały się szybko zmienić. Po pierwszych 5 miesiącach br. do unijnych zakładów mleczarskich dostarczono o 0,93 mln ton mleka mniej niż przed rokiem, a po pierwszym półroczu różnica ta mogła wzrosnąć do ponad 1 mln ton. Dostawy mleka w Niemczech (po 4 miesiącach br.) były mniejsze o 3,4%, we Francji (5 miesięcy) o 4,1%, a w Wielkiej Brytanii o 0,9% (pół roku). Tylko w Holandii dostawy były większe niż rok wcześniej (od stycznia do kwietnia o 3%). W nowych państwach członkowskich jest inaczej. Mimo że w największym z nich Polsce - do mleczarni dostarczono po 5 miesiącach roku o 0,8% mniej surowca niż przed rokiem, produkcja w mniejszych krajach (zwłaszcza bałtyckich) rosła. Oczekuje się, że ewentualne przekroczenie kwot w bieżącym sezonie mleczarskim będzie znacznie mniejsze niż w latach poprzednich. Oprócz wspomnianych mniejszych dostaw, powodem jest średnio 0,5% zwiększenie kwot mlecznych dla państw dawnej Piętnastki, a także susza. Natomiast nowe państw członkowskie otrzymały rezerwy restrukturyzacyjne. Ponadto dokonano dość istotnego przesunięcia ilości referencyjnych od sprzedaży bezpośredniej na rzecz dostaw, o czym piszemy w dalszym ciągu opracowania. FAMMU/FAPA Bieżące informacje i analizy funkcjonowania Wspólnej Polityki Rolnej UE IX 2006 r. 7

8 Siedem państw przekroczyło kwoty w sezonie 2005/06, najbardziej - Polska Komisja Europejska opublikowała wstępne rozliczenie kwot mlecznych za miniony sezon. Efektem tego jest brak części danych w poniższej tabeli, w tym dokładnych wyników zakończonego sezonu kwotowego dla potentatów w unijnym sektorze mleczarskim Niemców i Włochów. Siedem państw, które nie zmieściły się w swych ilościach referencyjnych, przekroczyło kwotę łącznie o ponad 0,9 mln ton. Znacznie więcej było jednak takich, gdzie rolnicy dostarczyli do mleczarni mniej mleka, niż było im wolno. Z takiego czysto teoretycznego zbilansowania (ponieważ Komisja Europejska go bynajmniej nie dokonuje) wynika, że dostawy w UE były w sumie o 0,65 mln ton mniejsze niż całkowita kwota. To ważny argument tych uczestników rynku, którzy optują za możliwościami transgranicznego handlu kwotami. Póki co, jest to przez Unię zakazane mimo że w dalszej części opracowania opisujemy próby przeforsowania takich rozwiązań. Z tabeli kwot i dostaw wynika, że nawet po uwzględnieniu wstecznej (czyli obowiązującej także w minionym sezonie) konwersji części kwoty mlecznej ze sprzedaży bezpośredniej na dostawy w Polsce, nasi producenci w największym stopniu pod względem wolumenu przekroczyli dopuszczalny kontyngent. Niepożądane dostawy w Polsce to ponad 287,6 tys. ton (3,3%) kwoty. Wynik ten zostanie zapewne podwyższony, gdyż wskutek wyższego niż dopuszczalny poziomu tłuszczu w mleku (39,18 zamiast 39,00 g/kg mleka) dokonana zostanie jeszcze korekta w górę. Za nami uplasowali się jak zwykle niezdyscyplinowani rolnicy włoscy (którzy od lat skarżą się na zbyt mały limit), a potem producenci z największego mleczarsko państwa członkowskiego UE Niemcy. Relatywnie, czyli w stosunku do przysługującej kwoty, w największym stopniu limit został przekroczony przez Portugalczyków (o 4,5%). Na drugim biegunie znalazły się kraje, które nie wykorzystały w pełni kwoty - ogółem było ich 18. Prym wiodą tu bardzo ważne na rynku mleka we Wspólnocie Francja (deficyt 372 tys. ton) i Wielka Brytania (342 tys. ton). Wśród nowych państw członkowskich w dużym stopniu kwoty nie wykorzystali Węgrzy. Relatywnie, czyli w stosunku do posiadanego limitu, to właśnie oni mogli sobie jeszcze pozwolić na większe dostawy. Szczegóły i wstępne wyniki wykorzystania kwot przedstawia tabela Państwo kwota dostawy korekta na zaw. Nadmierne dostawy/ deficyty członkowskie w tys. ton w tys. ton tłuszczu w tys. ton w % Belgia 3 231, , ,0-4,1-0,1% Czechy 2 678, ,8-30,0-18,1-0,7% Dania 4 454, ,3 + 0,0-3,6-0,1% Niemcy , ,0 0,7% Estonia 604,5 576,7-5,6-33,4-5,5% Grecja 819,7 733,0 + 8,0-78,7-9,6% Hiszpania 6 045, , ,0-60,0-1,0% Francja , , ,0-372,0-1,6% Irlandia 5 390, , ,0-87,7-1,6% Włochy , ,0 2,5% Cypr 141,3 142,5 + 4,0 + 5,2 3,7% Łotwa 631,9 523,0 + 11,0-97,9-15,5% Litwa 1 279, ,5 + 28,0-29,3-2,3% Luksemburg 268,6 257,3 + 13,0 + 1,7 0,7% Węgry 1 782, ,4-20,0-205,4-11,5% Malta 48,7 42,0 + 0,0-6,7-13,8% Holandia , , ,0-6,3-0,1% Austria 2 636, ,6 + 78,8 + 73,5 2,8% Portugalia 1 861, ,8 + 40,0 + 84,3 4,5% Polska 8 637, , , ,6 3,3% Słowenia 518,2 508,9 + 1,0-8,3-1,6% Słowacja 1 003,6 975,0 + 7,0-21,6-2,2% Finlandia 2 399, ,7 + 0,0-36,8-1,5% Szwecja 3 300, ,5-5,0-152,5-4,6% Wielka Brytania , , ,1-342,1-2,4% UE , , , ,2 FAMMU/FAPA Bieżące informacje i analizy funkcjonowania Wspólnej Polityki Rolnej UE IX 2006 r. 8

9 Ceny skupu mleka w UE wciąż spadają W pierwszej połowie 2006 roku utrzymywała się spadkowa tendencja cen skupu mleka w UE. Podobnie jak w poprzednim raporcie, za podstawę brano już nie statystyki narodowe, lecz skorzystano z bazy danych Komisji. Dotyczy to także danych polskich patrz uwaga poniżej. Dane unijne wskazują, że przeciętna cena skupu mleka w powiększonej Unii I 2005 Ceny skupu mleka u potentatów mleczarskich UE, w EUR/100 kg II III IV V VI VII VIII IX X XI XII I 2006 II III IV V VI Europejskiej to w maju 2006 roku 27,32 euro/100 kg (linia UE-25 na wykresie) o ponad 2% niżej niż rok wcześniej. Zaważył na tym przede wszystkim duży spadek starych państw Wspólnoty. Majowa średnia dla dawnej Piętnastki to niespełna 28 euro/100 kg (minus 3,5%), a dla nowych państw członkowskich 26,40 euro/100 kg (plis 0,3%). Tradycyjnie do najwyższych w UE należą ceny płacone rolnikom włoskim (IT) - w maju br. było to 32 euro/100 kg. Spośród dwóch krajów wytwarzających najwięcej mleka w Unii, charakterystyczny jest zauważalny duży spadek cen skupu. Szczególnie zdecydowanie obniżyły się w ostatnim okresie ceny we Francji (FR) aż o 5% poniżej poziomu sprzed roku. Należy to zapewne przypisać brakowi porozumienia cenowego między francuskimi producentami a tamtejszymi (i zarazem europejskimi) gigantami przetwórczymi Na początku roku było to jeszcze 30,50 euro/100 kg, w maju zaś zaledwie 26 euro/100 kg. Niemcy (DE) cechuje stała, lecz mniej wyraźna tendencja spadkowa. Mleko w skupie jest najtańsze od lat w czerwcu 2006 r. kosztowało ono 26,30 euro/100 kg, o ponad 3% mniej niż przed rokiem. Na podobnym, niższym od średniego poziomie kształtują się też ceny skupu w Wielkiej Brytanii (UK) i Holandii w obu przypadkach w maju było to około 25 euro/100 kg. Wyższe są zaś wypłaty dla rolników w Skandynawii oraz krajach południa Europy, zwłaszcza w Grecji, Cyprze czy na Malcie (które jednak nie mają wielkiego znaczenia na rynku mleka). Relatywnie drogie jest też mleko produkowane w Hiszpanii (29 euro/100 kg). Tendencja spadkowa cen skupu mleka jest trwała i wzmacniana dalszymi obniżkami cen instytucjonalnych. Notowania produktów interwencyjnych (OMP, masło) przyczyniały się dotąd w największym stopniu do stabilizacji na rynku surowca. Najważniejszą przyczyną jest jednak konieczność uzyskania większej konkurencyjności przez europejski sektor mleczarski, który nie jest już praktycznie w stanie bez dopłat i subsydiów współzawodniczyć na rynku światowym piszemy o tym szerzej w sekcji analiz postanowień WTO na unijny rynek mleka. Cena skupu w Polsce Ważna uwaga metodologiczna: od października 2004 roku w zbiorach Komisji Europejskiej widnieją polskie dane dotyczące skupu mleka wyłącznie klasy Ekstra, czyli mleka o jakości zgodnej ze standardami UE są one wyższe od cen średnich o około 6%. Te właśnie ceny zostały użyte w powyższym wykresie. W I połowie bieżącego roku ceny te zbliżały się one do 27 euro/100 kg, w czerwcu spadły do 24 euro/100 kg. Natomiast krótka analiza poniżej dotyczy dotychczasowych średnich cen skupu podawanych przez GUS. W I półroczu br. sytuacja się ustabilizowała. Wskutek wyższej bazy z początku 2005 r., w I kwartale br. notowano już ceny niższe niż rok wcześniej. W II kwartale ceny były nominalnie nieznacznie wyższe od ubiegłorocznych, ale po uwzględnieniu inflacji wartość wypłat dla rolników zmalała. Jedynie wskutek znaczącej aprecjacji złotego do euro, wskaźniki cen skupu mleka wyrażone w tej ostatniej walucie wykazywały wciąż w omawianym okresie wartości dodatnie (w porównaniu do wartości sprzed roku), a dynamika wzrostu zwiększyła się również w II kwartale. W czerwcu br. średnia cena skupu wyniosła 90,91 zł/100 litrów, czyli o 2 promile więcej niż rok wcześniej. W ujęciu euro, wskutek jak się wydaje przejściowego osłabienia złotówki - FAMMU/FAPA Bieżące informacje i analizy funkcjonowania Wspólnej Polityki Rolnej UE IX 2006 r. 9 DE IT UK FR PL UE-25

10 odnotowano wprawdzie tylko 1,3% wzrost (21,98 euro/100 kg). Jednak w maju dynamika wzrostu, cen skupu wyrażonych w euro przekroczyła 8%, a w świetle ponownej aprecjacji złotówki w lecie trend ten raczej się utrzyma. W czerwcu 2006 r. średnia cena skupu mleka w Polsce stanowiła około 83% ceny skupu w Niemczech. RYNEK OMP - ODTŁUSZCZONEGO MLEKA W PROSZKU Zniesione refundacje do eksportu, mała interwencja na rynku OMP W połowie czerwca 2006 r. refundacje do eksportu OMP z Unii Europejskiej zostały zredukowane do zera po tym, jak pod koniec maja br. obniżono je z 5 do 3 euro/100 kg. Ostatni raz sytuacja całkowitego zniesienia zwrotów eksportowych do OMP miała miejsce w okresie połowa lipca połowa listopada 2001 roku. Poziom refundacji stałych i przetargowych do OMP od wiosny 2004 r. Zwroty z tytułu wywozu OMP, ustalane w systemie przetargowym (rozporządzenie Komisji nr 582/2004) zmieniają się nieznacznie, ale ogólnie tendencja jest także zniżkowa. W połowie czerwca br. wynosiły one 5 euro/100 kg, ale na kolejnych przetargach, wskutek zbyt wysokich ofert, nie przyznawano refundacji. Refundacje do eksportu pełnotłustego mleka w proszku (PMP) zostały pod koniec kwietnia br. podwyższone z 50 do 54 euro/100 kg. Na początku sierpnia br. stanowiło to 1/3 ceny światowej PMP (2075 USD/t). Według skorygowanych danych, w 2005 roku wyprodukowano w Unii Europejskiej 1053 tys. ton odtłuszczonego mleka w proszku (OMP), czyli o 1,5% więcej niż rok wcześniej. Spośród państw będących istotnymi producentami chudego mleka w proszku we Wspólnocie, największy przyrost produkcji nastąpił we Francji (+19%) i w Polsce (+12%), a także w Niemczech (+5,9%), zaś do największego spadku doszło w Wielkiej Brytanii (-21%). Ten wzrostowy trend się jednak nie utrzymał. W ciągu pierwszych 5 miesięcy br. wyprodukowano bowiem o ponad 12% OMP mniej. W Niemczech produkcja OMP spadła w tym czasie o 1/5, we Francji o 9%, a w Wielkiej Brytanii o 5,5%. Szczególnie wyraźny był spadek produkcji w nowych państwach członkowskich (-26%), w tym w Polsce o 22%, a w Czechach aż o ponad 40%. W całym 2005 r. z całej Unii Europejskiej (25) wysłano 181 tys. ton OMP, o 1/3 mniej niż w 2004 r. Największym eksporterem była Polska przed Niemcami i Holandią oraz Belgią, Czechami i Wielką Brytanią. Ten generalnie spadkowy trend utrzymał się w pierwszej połowie bieżącego roku. Od stycznia do maja eksportem z Unii objęto 59 tys. ton proszku, o 31% mniej niż rok wcześniej. Znacząco spadł wywóz chudego mleka w proszku z Niemiec i z Polski, czego nie zrekompensował wzrost eksportu z Holandii. Produkcja pełnego mleka w proszku (PMP) w 2005 r. w całej Unii Europejskiej utrzymała się na poziomie zbliżonym do tego sprzed roku około 720 tys. ton (dane skorygowane). Główni producenci tego towaru to Francja, Niemcy, Holandia i Belgia oraz Dania, zaś wskutek bardzo wyraźnego spadku (-1/3) z grona tego praktycznie ubyła Wielka Brytania. Wywóz pełnego mleka w proszku z państw Wspólnoty w 2005 roku zmalał o ponad 6% do 446 tys. ton. Pochodził on przede wszystkim z Irlandii, a także z Francji, Danii, Belgii i Szwecji. Prognozy na rok bieżący wskazują również na dalszy spadek, a I połowa roku zdaje się je potwierdzać. Od stycznia do maja wywóz zmalał w porównaniu z okresem sprzed roku o 1/6 do 177 tys. ton. Eksport pochodził przede wszystkim z Holandii oraz z Francji, Belgii, Danii i Wielkiej Brytanii kw i 04 czesie przetarg stałe paź gru lut 05 kw i 05 czesie paź gru lut 06 kw icze FAMMU/FAPA Bieżące informacje i analizy funkcjonowania Wspólnej Polityki Rolnej UE IX 2006 r. 10

11 Sytuacja rynkowa i ceny stabilne, zerowe zapasy interwencyjne Mimo słabego eksportu i obniżanych, a w końcu zniesionych refundacji, unijny rynek OMP wiosną i latem bieżącego roku był stabilny, a nawet charakteryzował się lekką tendencją wzrostową. Był to przede wszystkim skutek znacznie mniejszej produkcji, która pozwalała utrzymać ceny na dobrym poziomie. Między kwietniem a lipcem ceny na najważniejszych rynkach państw członkowskich zwyżkowały o kilka procent do ok euro/t. W porównaniu do notowań OMP sprzed roku pozostały stabilne, natomiast ich przewaga nad poziomem interwencyjnego skupu (od 1 lipca br. obniżonych o 5% do 1747 euro/t) wzrosła z 10-12% do 20%. euro/t Ceny i refundacje na unijnym rynku OMP od 2005 r Niemcy 1200 Francja 1000 refundacja sty mar maj lip wrz lis sty mar maj lip W czerwcu br. sprzedano ostatnie 4 tony OMP z magazynów interwencyjnych i opróżniono je do cna. Tymczasem pod koniec lipca 2005 roku w magazynach było jeszcze prawie 20 tys. ton chudego mleka w proszku, zaś dwa lata wcześniej ponad 180 tys. ton. Mniejszy zakres wsparcia produkcji OMP służącego jako dodatek do pasz zwierzęcych W 2005 r., w ramach rozporządzenia (WE) nr 2799/99, udzielono w Unii dopłat do przetwórstwa 361,5 tys. ton odtłuszczonego mleka w proszku (OMP) jakości paszowej, w celu włączenia ich do pasz zwierzęcych - o 13% mniej niż w 2004 r. Najbardziej korzystali na tym Holendrzy i Francuzi, a także Włosi i Niemcy. Mechanizm nie był stosowany w nowych państwach członkowskich. W ciągu siedmiu miesięcy br. pomocą w ramach ww. instrumentu objęto 191,2 tys. ton OMP, o 2% mniej niż w analogicznym okresie ubiegłego roku. Komisja znowu obniżyła pomoc do chudego mleka i OMP stosowanego w paszach Dnia 4 lipca br. Komisja Europejska wydała rozporządzenie (WE) nr 1018/2006 zmieniające rozporządzenie (WE) nr 2799/1999 ustanawiające szczegółowe zasady stosowania rozporządzenia Rady (WE) nr 1255/1999 w zakresie przyznawania pomocy w odniesieniu do mleka odtłuszczonego i OMP - odtłuszczonego mleka w proszku przeznaczonych na paszę i sprzedaży odtłuszczonego mleka w proszku o takim przeznaczeniu. Pomoc ustalono na poziomie: a) 0,81 EUR na 100 kg mleka odtłuszczonego o zawartości białka nie mniejszej niż 35,6% suchego ekstraktu beztłuszczowego; b) 0,71 EUR na 100 kilogramów mleka odtłuszczonego o zawartości białka nie mniejszej niż 31,4%, ale mniejszej niż 35,6% suchego ekstraktu; c) 10,00 EUR na 100 kilogramów OMP o zawartości białka nie mniejszej niż 35,6% suchego ekstraktu beztłuszczowego ta stawka jest najczęściej stosowana; d) 8,82 EUR na 100 kilogramów OMP o zawartości białka nie mniejszej niż 31,4%, ale mniejszej niż 35,6% suchego ekstraktu. W 2006 roku spada wolumen przetwórstwa chudego mleka na kazeinę Unia Europejska wspiera produkcję kazeinianów z odtłuszczonego płynnego mleka. Od połowy czerwca 2005 r., zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 935/2005, pomoc ta wynosi 0,52 euro/100 kg. Najwięcej kazeiny w UE produkują Irlandia, Francja i Holandia. W 2005 roku w państwach WE udzielono dopłat do przetwórstwa 5,94 mln ton chudego odtłuszczonego płynnego mleka na kazeinę, z czego na kraje dawnej Piętnastki przypadło ponad 5,92 mln ton. Wolumen był niemal taki sam jak rok wcześniej (+0,3%). Instrument ten był najbardziej wykorzystywany we Francji i Irlandii, Holandii, a także w Danii i Niemczech. Od stycznia do lipca br. objęto nim 2,25 mln ton płynnego mleka, o 27% mniej niż przed rokiem. FAMMU/FAPA Bieżące informacje i analizy funkcjonowania Wspólnej Polityki Rolnej UE IX 2006 r. 11

12 RYNEK MASŁA Refundacje do eksportu masła z UE nieco wyższe Po tym jak w I kwartale br. Komisja dwukrotnie podniosła wysokość refundacji eksportowych do masła, do kolejnej podwyżki doszło pod koniec kwietnia. Wzrosły one z 96,5 do 99,5 euro/100 kg. Na początku sierpnia br. stanowiło to 41% ceny masła na rynku UE oraz około 77% ceny na rynkach światowych, wynoszącej w tym czasie średnio 1650 USD/t. Do stawek stałych dostosowywano refundacje do eksportu masła, ustalane w systemie przetargowym (rozporządzenie Komisji nr 581/2004) - w końcu lipca wynosiły 108 euro/100 kg, o 8,5% więcej niż refundacje stałe. Dopłaty do masła są najwyższe spośród wszystkich wspieranych produktów mleczarskich. Ich istnienie pozwalało w latach 90. zagospodarować około 10% całej produkcji masła w UE (subsydiowano tak co roku eksport od około 160 do 230 tys. ton). Ceny zbytu masła w UE cechowała w II kwartale 2006 roku dalsza tendencja spadkowa. Zniżkowały one na głównych rynkach unijnych od początku kwietnia do początku sierpnia z poziomu nieco ponad 2500 euro/t do 2400 (Francja) euro/t (Holandia). Tym samym masło było na głównych europejskich rynkach hurtowych o 10-13% tańsze niż rok wcześniej. Według skorygowanych danych unijnych, produkcja masła zmalała w 2005 roku o 0,9% do 2,12 mln ton, z czego 1,83 mln ton wytworzono w państwach dawnej Piętnastki. Najważniejsi kw i 04 Poziom refundacji stałych i przetargowych do eksportu masła od wiosny 2004 r. producenci masła w tym gronie to Niemcy oraz Francja, a ponadto Wielka Brytania, Włochy i Holandia. Z grona nowych państwach członkowskich najwięcej masła produkuje się w Polsce. Po pięciu miesiącach bieżącego roku wyprodukowano o 1,5% mniej masła niż rok wcześniej, natomiast produkcja tłuszczu maślanego spadła o 7%. Spośród głównych producentów masła w Niemczech odnotowano spadek o ponad 4%, ale we Francji 2%, a w Holandii nawet 21% wzrost. Malała jednak również produkcja tego tłuszczu w Wielkiej Brytanii, Polsce, a szczególnie (minus 17%) we Włoszech. Eksport masła do krajów trzecich (w ekwiwalencie masła, czyli włączając także olej maślany, bezwodny tłuszcz maślany itp.) był w 2005 roku nieco mniejszy od wywozu z 2004 r. (-4%) i wyniósł 306 tys. ton. Eksport masła zmalał ze 197,5 do 190 tys. ton. Największe dostawy na rynki międzynarodowe kierowano z Holandii, a ponadto Finlandii, Niemiec, Irlandii, Danii i Francji. Eksport samego tłuszczu maślanego zmniejszył ze 101 do 96 tys. ton, a wywozu dokonywano głównie z Belgii oraz Holandii, Francji i Hiszpanii. Import masła w 2005 roku (również w ekwiwalencie masła) utrzymał się na stabilnym poziomie zbliżonym do 90 tys. ton. Na rok bieżący przewiduje się wyraźniejszy spadek wywozu masła (w ekwiwalencie, czyli doliczając tłuszcz maślany) do 250 tys. ton. Po pięciu miesiącach roku do krajów trzecich wysłano faktycznie znacznie mniej omawianych towarów. Eksport masła zmalał o 18%, a tłuszczu maślanego aż o ponad połowę lip 04 przetarg stałe paź 04 sty 05 kw i 05 lip 05 paź 05 sty 06 kw i 06 Ceny rynkowe masła w UE a zmiany refundacji od 2005 r., w euro/t Niemcy Francja refundacja eksp lip 06 sty mar kwi cze sie paź gru lut kwi maj lip FAMMU/FAPA Bieżące informacje i analizy funkcjonowania Wspólnej Polityki Rolnej UE IX 2006 r. 12

13 Po wypełnieniu limitu zakupów interwencyjnych masła w UE w 2006 r. skup w systemie przetargowym Wskutek tego, że do połowy maja br. objęto nim już 37,5 tys. ton, czyli 3/4 tegorocznego limitu 50 tys. ton, od dnia 22 maja Komisja wprowadziła obowiązek zgłoszeń nie na bazie tygodniowej, lecz codziennie, aby stale monitorować kontyngent i po wypełnieniu ww. limitu wprowadzić system przetargowy. Ponieważ do 22 maja na zapasy interwencyjne zaoferowano w UE ton masła (92% limitu), Komisja Europejska wydała w dniu 29 maja br. rozporządzenie (WE) nr 796/2006 zawieszające skup masła za 90% ceny interwencyjnej i otwierające skup masła w trybie przetargu na okres do dnia 31 sierpnia 2006 r. Do 4 czerwca br. interwencyjny skup masła po stałej cenie zakończono na poziomie ton, a potem wdrożono przepisy przetargowe. W ramach 1. przetargu przedłożono oferty zawierające propozycje cenowe od 232 do 254,19 EUR za 100kg masła. Komisja ustaliła maksymalną cenę interwencyjnego zakupu masła na poziomie 246,19 EUR/100kg, dzięki czemu skupem objęto 39% ilości masła zgłoszonej w ofertach. To cena o prawie 4% niższa od 90% ceny interwencyjnej, czyli poziomu, po jakim odbywał się skup. Podczas pierwszego przetargu skup interwencyjny otwarto w 16 państwach członkowskich, w tym w Polsce. Na kolejnych przetargach systematycznie zniżkowała cena, na jakiej zatwierdzano oferty. Naturalnie wpływ na to miało również planowe obniżenie ceny interwencyjnej (od 1 lipca br. wynosi ona 259,52 euro/100 kg masła). Na czwartym przetargu pod koniec lipca br. zaakceptowano 802 tony masła, a poziom dopłat ustalono na 232 euro/100 kg. Oznaczało to, że subsydia były prawie o 11% niższe od obowiązującej ceny interwencyjnego skupu. W przetargu uczestniczyli handlowcy z czterech tylko państw członkowskich Polski, Hiszpanii, Portugalii i Estonii. Łącznie w systemie przetargowym skupiono do końca lipca 7037 ton masła. Łączna ilość objęta interwencją w 2006 roku wyniosła ton masła. W składach interwencyjnych spoczywało pod koniec lipca br. 132 tys. ton masła wobec 135,4 tys. ton rok wcześniej (-9%). Najwięcej masła składowano tradycyjnie w Irlandii (67,4 tys. ton) i Hiszpanii (30,9 tys. ton). W Polsce było to 3608 ton Zapasy interwencyjne masla w UE, w tys. ton I II III IV V VI VII VIII IX X XI Skup interwencyjny masła w UE miał wielkie znaczenie w połowie lat 80. Na koniec 1986 roku w magazynach publicznych było aż 1,3 mln ton masła, a Unia składała się wtedy jedynie z 12 państw członkowskich. Udział tego instrumentu obejmował wówczas od 30% do 60% unijnej produkcji masła. Ostatnio jest on mniejszy i sięga zwykle 3%. Przepisy dotyczące prywatnego przechowywania masła z dopłatami Przy aprobacie 24 państw członkowskich i 1 głosie wstrzymującym się (Polska) przyjęto propozycję Komisji dotyczącą programu dopłat do prywatnego przechowywania masła w roku handlowym 2006/2007. Zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 331/2005 z 25 lutego br., program rozpoczął się 1 marca 2006 r., a maksymalna ilość objęta dopłatami wyniesie 110 tys. ton. Oto pozostałe szczegóły przechowywania: Części składowe dopłaty określono w następującej wysokości: - koszty stałe 17,64 EUR/t (poprzednio 17,92 EUR/t), - koszty zmienne dla tony masła - 0,31 Euro/dobę (poprzednio 0,33 EUR/dobę), - koszty finansowe - roczna stopa wykorzystywana do wyliczenia dopłaty na poziomie 2,50% (poprzednio 2,25%), - dopłata kompensacyjna dla wszystkich ofert złożonych przed r. w kwocie 103,2 EUR/t. FAMMU/FAPA Bieżące informacje i analizy funkcjonowania Wspólnej Polityki Rolnej UE IX 2006 r. 13

14 Na przestrzeni lat zaznaczyła się ewolucja w zakresie stosowania tego mechanizmu stabilizowania rynku UE. W połowie lat 80. prywatne przechowalnictwo obejmowało około 7% unijnej produkcji masła. W latach przechowywano prywatnie jesienią nawet do 188 tys. ton Prywatne przechowalnictwo masła w UE, w tys. ton masła (9% produkcji unijnej). 140 Według danych Komisji Europejskiej, od 120 początku programu do 27 lipca br wprowadzono do magazynów prywatnych 99,9 tys. ton masła. Pod koniec lipca br. składowano w ten sposób 92,3 tys. ton masła (najwięcej w Niemczech, Francji, Holandii 20 oraz w Irlandii i Belgii), o 21% mniej niż 0 przed rokiem. I II III IV V VI VII VIII IX X XI Instrumenty marketingowe na rynku masła Sprzedaż masła z dopłatami do przetwórstwa (dawne rozporządzenie WE nr 2571/97, obecnie 1898/2005). Jest to bardzo popularny mechanizm rozdysponowania masła na rynku wewnętrznym Wspólnoty. O ile w 1983 r. wprowadzono płatności do 182 tys. ton masła wykorzystanego w żywności, co stanowiło 9% unijnej produkcji, to w ostatnich latach było to około 30%. Pod względem wolumenu ten kanał dystrybucji jest najbardziej znaczący przy rozdysponowaniu nadwyżek masła w UE. W 2005 roku udzielono w UE dopłat do 480,5 tys. ton masła w ramach mechanizmu administrowanego do niedawna przez rozporządzenie (WE) nr 2571/97, z tego ponad 30 tys. ton masła pochodziło z zapasów interwencyjnych. Do końca lipca br. pomocą objęto 283,9 tys. ton masła, czyli w praktyce tyle samo (-0,3%) co przed rokiem. Na mocy dawnego rozporządzenia Komisji nr 2191/81 udziela się w UE dopłat do sprzedaży masła po obniżonych cenach dla organizacji nienastawionych na zysk. Ostatnio wsparciu podlegało w ten sposób rocznie tys. ton masła (ok. 1% unijnej, głównie w Niemczech i Francji). W sierpniu 2005 r., rozporządzeniem nr 2168/2005, Komisja zmniejszyła stawkę dopłaty w ramach tego mechanizmu z 80 do 60 euro/100 kg, z mocą obowiązującą od 1 września 2005 r. W ramach subsydiowania sprzedaży masła skoncentrowanego przeznaczonego do bezpośredniego spożycia na terenie Wspólnoty (dawne rozporządzenie Komisji nr 429/90), przedsiębiorcy otrzymują dopłaty do masła (lub kupują je po obniżonych cenach). Wprowadzony w 1990 r. instrument cieszy się niewielkim zainteresowaniem około 2% produkcji masła podlega tego rodzaju pomocy, głównie w Niemczech. Poziom pomocy Unii z tego tytułu jest stabilny, w latach obejmował bowiem ekwiwalent 12,4-12,7 tys. ton masła. Do końca lipca br. dopłacono do równowartości 7 tys. ton masła, nieco mniej (-4%) niż rok wcześniej. Stawka dopłaty dla tego mechanizmu jest stale obniżana. W dniu 28 lipca kwietnia br. ustalono ją na 19,80 euro/100 kg. RYNEK SERÓW Refundacje eksportowe do serów obniżone o 9% W połowie czerwca br. doszło w Unii Europejskiej do pierwszej od roku obniżki refundacji do wywozu serów. Dopłaty zredukowano o niespełna 9%. W sierpniu br. oznaczało to, że znajdowały się one na poziomie o 7% niższym niż rok wcześniej. Jak się dowiedzieliśmy, ceny popularnych gatunków serów na rynku niemieckim były zbliżone do ubiegłorocznych. Wskutek rozbieżności na początku br. zawieszono jednak publikację notowań będących dotąd bazą dla porównań (piszemy o tym w dalszej części opracowania). Stabilne wobec zeszłorocznych były także notowania najważniejszych serów na rynku włoskim. Cena Cheddara w Wielkiej Brytanii spadła natomiast latem o 5% w stosunku do poziomu sprzed roku. FAMMU/FAPA Bieżące informacje i analizy funkcjonowania Wspólnej Polityki Rolnej UE IX 2006 r. 14

15 W zależności od rodzaju serów i miejsca ich produkcji, w sierpniu 2006 r. refundacje stanowiły 11%-18% ceny serów na rynkach głównych unijnych producentów. Dla głównych typów serów wahały się one od 513 euro/t (równoważność 17,5% ceny tego sera na rynku brytyjskim) i 511,9 dla Ementalera (15% refundacji dla tego typu sera w Niemczech i 10% we Francji) po 462,5-463,1 euro/t dla Goudy i sera Edamskiego, notowanych w wielu państwach członkowskich. Produkcja, spożycie i eksport serów w 2005 w I poł r. Według skorygowanych danych za 2005 rok, produkcja serów dojrzewających we Wspólnocie o 1,5% przewyższała tę sprzed roku i wyniosła 8,52 mln ton. W Niemczech produkcja serów wzrosła wyraźniej (+3,4%) do 1,93 mln ton, w tym serów twardych i krojonych nawet o 6-7%. Mniej wytworzono jednak serów świeżych. We Francji wytworzono jednak nieznacznie (-1%) mniej serów 1,67 mln ton, a w Holandii o 2,2% mniej (655 tys. ton). W Wielkiej Brytanii doszło zaś do wielkiego, ponad 12% wzrostu produkcji (do 410 tys. ton, ponad 2/3 stanowił Cheddar). Produkcja serów w nowych państwach członkowskich spadła natomiast o 2,1% do poniżej 1 mln ton, mimo że w Polsce odnotowano 6% wzrost do 231 tys. ton serów dojrzewających (dane GUS). W państwach dawnej Piętnastki spożycie serów (bez serów topionych) wyniosło w 2005 r. 6,9 mln ton, czyli o 0,6% więcej niż rok wcześniej. W całej Wspólnocie konsumpcja serów wyniosła w ub. roku blisko 8 mln ton, o 2,3% więcej niż rok wcześniej. Ten duży wzrost był rezultatem aż 15% zwiększenia spożycia serów w nowych państwach członkowskich. Nieprzypadkowo zatem traktuje się je jako bardzo perspektywiczne dla rynku serów, tym bardziej że wciąż istnieją różnice spożycia indywidualnego. Dla całej Wspólnoty wynosiło ono w ubiegłym roku średnio 17,5 kg, o 2,4% więcej niż rok wcześniej. Mieszkańcy dawnej Piętnastki spożyli w ub. r. 18,1 kg serów, o 0,8% więcej niż w 2004 r. Natomiast indywidualna konsumpcja w nowych państwach członkowskich to tylko 14,3 kg jednak i tak o niemal 15% więcej niż rok wcześniej. Według prognoz, produkcja wszystkich serów zarówno dojrzewających, jak i innych - w 2006 r. ma być o 3% większa niż w 2005 r. i przekroczy 8 mln ton. Okres od stycznia do maja br. cechował trend wzrostowy, chociaż dynamika była nieco niższa od zakładanej. W UE-25 wyprodukowano o 2,3% serów więcej niż rok wcześniej. W tym czasie utrzymały się różnice z 2005 roku. W państwach Piętnastki produkcja wzrosła o 1,8%, w tym w Niemczech aż o 3,8%, a w Holandii prawie o 6%. We Francji wytworzono jednak tylko o 1,7% więcej serów, we Włoszech o 1,1%, a w Wielkiej Brytanii produkcja minimalnie spadła (-0,2%). Nowe państwa UE wyprodukowały od stycznia do maja br. o 9% więcej serów. Największy producent serów w tym gronie Polska wytworzył o 1/10 więcej serów niż rok wcześniej. Eksport serów z całej Unii Europejskiej w 2005 r. wyniósł 489 tys. ton i był o ponad 7% mniejszy niż rok wcześniej. Wywozu tych towarów dokonywali głównie handlowcy z Niemiec, Francji, Holandii, Włoch i Danii. Wśród nowych państw członkowskich najpoważniejszymi dostawcami tych wyrobów na rynki krajów trzecich były Polska i Litwa. Eksport na rynki krajów trzecich stanowił niespełna 1/5 handlu wewnętrznego serami, czyli obrotów na Jednolitym Rynku. Te zwiększyły się w 2005 roku o prawie 100 tys. ton (4%) do 2,59 mln ton. Wysyłki serów z nowych do starych państw członkowskich osiągnęły w tym czasie wolumen 216,3 tys. ton. Od maja do końca grudnia 2004 roku tego rodzaju eksport wewnętrzny wyniósł 95,4 tys. ton. Od stycznia do maja br. eksport serów z UE-25 utrzymał się w zasadzie na poziomie sprzed roku (+0,4%) i wyniósł 215 tys. ton. Najwięcej serów wysłano z Niemiec, Francji, Holandii i Włoch, a spośród nowych państw członkowskich - z Litwy oraz Polski. Eksperci przewidują w bieżącym roku stabilizację wielkości wywozu serów. Sery objęte programem dopłat do prywatnego przechowywania Jednym z niewielu instrumentów wsparcia tego segmentu jest prywatne przechowalnictwo niektórych serów z dopłatami z unijnego budżetu. Pomoc przyznawana jest wówczas, jeśli tendencje cen i zapasów tych serów wskazują na brak równowagi na rynku, którego można byłoby uniknąć lub zmniejszyć przy pomocy sezonowego magazynowania. FAMMU/FAPA Bieżące informacje i analizy funkcjonowania Wspólnej Polityki Rolnej UE IX 2006 r. 15