SCHIZOFRENIA. Podstawowe informacje. Charakterystyka fazy przedchorobowej

Transkrypt

1 SCHIZOFRENIA Podstawowe informacje Schizofrenia, z pewnego punktu widzenia, może być uważana za najważniejszą chorobę psychiki i największe wyzwanie psychiatrii. Jest tak z kilku powodów. Kliniczne konsekwencje tej choroby są istotne a przebieg często długotrwały, wieloletni. Można mówić też o niezwykłości objawów tego schorzenia, która polega nie tylko na bogactwie, trudnych do precyzyjnego opisania, różnego rodzaju urojeń i omamów. Takie lub podobne objawy występują bowiem i w innych chorobach psychicznych (psychozach). U osoby chorej na schizofrenię dochodzi jednak często do bardzo szczególnej, głębokiej zmiany spostrzegania świata i siebie. Stąd pojęcie doświadczenia schizofrenicznego, mające wskazywać na szczególne dotknięcie innej, bardzo zmienionej rzeczywistości, z którą chory człowiek musi się zmierzyć, z trudnością nieraz szukając nowych punktów odniesienia i oparcia. Zmiana ta wiąże się z zaburzeniem poczucia tożsamości, integralności, sprawczości swoich myśli i zachowań. Tego rodzaju przemiana psychiczna, określana czasem jako "zaburzenia jaźni", pojawiająca się okresowo lub w sposób bardziej trwały, zdaje się być w doświadczeniu osoby chorej na schizofrenię czymś fundamentalnym, a może nawet dla niego swoistym. Charakterystyka fazy przedchorobowej Nie ma żadnej typowej dla schizofrenii osobowości przedchorobowej. U istotnej części przyszłych chorych (11-25% ), występują jednak w okresie przedchorobowym cechy i zachowania, które mogą być uważane za nieprawidłowe. Są one różnego rodzaju, niespecyficzne, mogą wystąpić też u o osób, które na schizofrenię nigdy nie zachorują. Do cech i zachowań okresu przedchorobowego mogą należeć np. trudności w kontaktowaniu się z innymi ludźmi, izolowanie się, pewien chłód emocjonalny, ekscentryczność, nadmierna wrażliwość, nieufność, nadmierne zaprzątnięcie swoimi wewnętrznymi przeżyciami i myślami. Przyszli chorzy częściej też odznaczają się niższą inteligencją, mogą wykazywać deficyty poznawcze (uwagi, pamięci) i koordynacji wzrokowo-ruchowej, gorzej się uczą, a ich zachowanie częściej sprawia kłopoty rodzicom. Zwiastuny choroby czyli objawy prodromalne Za objawy zwiastunowe uważa się występujące niejednokrotnie wyraźne już zmiany zachowania, myślenia i percepcji, które albo nie są jednak jeszcze objawami choroby psychicznej w sensie ścisłym albo mają formę bardzo krótkich i całkowicie wycofujących się epizodów psychotycznych. Objawami zwiastunowymi mogą być: objawy natrętne (obsesyjno-kompulsyjne) albo mało swoiste objawy bólowe, osłabienie i zaburzenia żołądkowo-jelitowe obniżenie lub labilność nastroju, drażliwość zaburzenia snu zwiewne nastawienia ksobne i prześladowcze, podejrzliwość, zniekształcenia postrzegania odczucia typu depersonalizacji i derealizacji czasem objawy lękowe podobne do nerwicowych

2 niezwyczajne dla tej osoby zachowania, dziwaczne lub niezgodne z obyczajowymi albo społecznymi normami nowe absorbujące zainteresowania zagadnieniami filozoficznymi, religią, abstrakcyjnymi ideami, okultyzmem dziwaczna treść wypowiedzi, dziwaczne pomysły i idee, nietypowe doznania percepcyjne Można ogólnie powiedzieć, że objawy zwiastunowe są połączeniem reakcji na stres z bardzo wczesnymi zaburzeniami postrzegania świata (percepcji). Jednak, jak widać choćby z powyższego zestawienia, tego rodzaju zwiastuny choroby trudno jest opisać, a tym bardziej rozpoznać. Zazwyczaj dopiero po wystąpieniu jawnej choroby można wnioskować, co było jej zapowiedzią. Trzeba ponadto mocno podkreślić, że tego rodzaju albo bardzo podobne zmiany zachowania mogą być np. objawami nerwicowymi, które nigdy nie przejdą w żadną poważniejszą chorobę albo wręcz zachowaniami występującymi w okresie dorastania i wczesnej dorosłości mieszczącymi się zasadniczo w zdrowotnej normie. W ostatnich latach przedmiotem dyskusji ekspertów jest to, czy nie należałoby zacząć leczenia (także farmakologicznego) choroby schizofrenicznej już w jej stadium przedobjawowym. Jednak, choć istnieją poważne przesłanki do zasadności takiego sposobu postępowania, jak dotąd nie uważa się tego za możliwe i właściwe. Nierozwiązanym problemem jest wyodrębnienie na tak wczesnym etapie tych osób, u których rzeczywiście rozwinie się poważna choroba. Objawy zwiastunowe są bowiem zazwyczaj niejednoznaczne a ponadto istnieje znaczna możliwość samoistnych remisji tego rodzaju objawów. Kliniczny początek choroby i jej dalszy przebieg Schizofrenia jest chorobą przewlekłą o przebiegu nawrotowym. Przebieg choroby jest bardzo różny. Część osób choruje wyraźnie epizodycznie, a między okresami choroby objawy ustępują całkowicie lub w znacznym stopniu. U innych choroba przebiega w sposób bardziej przewlekły i postępujący z okresowymi zaostrzeniami. Czas trwania poszczególnych faz choroby może być bardzo różny. Wynika to zapewne z indywidualnego przebiegu samej choroby, ale jest też związane z leczeniem, postawą samego pacjenta wobec terapii, obecnością lub brakiem wsparcia rodziny i innych osób bliskich. W wieloletnich badaniach stwierdzono, że pierwsze 5 lat choroby ma, u większości chorych, przebieg bardziej burzliwy i w konsekwencji związane są z nimi największe trudności i straty społeczne. Później stan zdrowia ulega pewnej stabilizacji. W drugiej i trzeciej dekadzie trwania choroby nierzadkie jest złagodzenie jej przebiegu, dotyczy ono ok. 1/4 chorych. Model przebiegu przewlekłej schizofrenii - pogorszenie i poprawy społecznego funkcjonowania. Wykres pogladowy wzorowany na rycinie z pracy: Briefer A, Schreiber J.L., Dyer J. i wsp. National Institute of Mental Health longitudonal study of chronic schizofrenia. Arch Gen Psych 1991,

3 Oczywiście ten wykres jak i podobne wykresy tego rodzaju są wielkim przybliżeniem - przebieg chorobowy u konkretnego chorego może daleko się różnić. Od momentu pojawienia się objawów choroby można wyodrębnić 4 fazy chorobowe: fazę ostrego epizodu, remisji, nawrotu (kolejnego epizodu) i fazę późnej stabilizacji. a) faza ostrego epizodu 60-70% zachorowań następuje przed 30 r.ż. Objawy narastać mogą szybko (przez kilka, kilkanaście dni) albo miesiącami a nawet latami. Jednak u 2/3 chorych od momentu ujawniania się pierwszych objawów do ich pełnego rozwinięcia upływa nie więcej niż pół roku. Rozwijanie się objawów może być trudne do dostrzeżenia dla chorego i jego rodziny. Obliczono, że średni czas, jaki upływa do podjęcia leczenia, to dwa lata. Może on oczywiście bardzo się indywidualnie różnić. Rola rodziny i otoczenia chorego bywa tu ogromna. Objawy występujące w czasie ostrego epizodu, to halucynacje (omamy), urojenia, lęk, zaburzenia formalne myślenia, dezorganizacja działania, pobudzenie motoryczne lub osłupienie, objawy deficytowe jak apatia, osłabienie woli, utrata wigoru i inicjatywy, b) remisja Za remisję uważa się stan zdecydowanej poprawy stanu zdrowia, w którym objawy choroby są nieobecne albo ujawniają się w łagodniejszym stopniu, tak że nie wpływają znacząco na funkcjonowanie chorego. Mimo rzeczywistej lub względnej nieobecności choroby mogą występować w tej fazie problemy z pełnieniem ról społecznych, problemy psychologiczne związane z faktem zachorowania i reakcjami otoczenia. Inne utrudnienia mogą wiązać się z występowaniem objawów ubocznych przewlekłej farmakoterapii. c) nawrót U większości osób dochodzi do nawrotu choroby. Za dość typową sytuację można uważać pojawianie się kolejnych epizodów psychotycznych w odstępach 2-4 lata. Przebieg choroby może być jednak bardzo różny. Możliwe, że w około 5 15 proc. przypadków nie dochodzi do nawrotu choroby, bywa też tak, że po pierwszym rzucie psychozy następuje kilkunasto- albo kilkudziesięcioletnia dobra remisja. Objawy choroby w kolejnych rzutach często są podobne jak w okresie pierwszego epizodu, mogą się różnić siłą i długością trwania. Może też być jednak i tak, że w okresie nawrotu choroby ujawnią się inne, nie występujące wcześniej objawy. d) faza późnej stabilizacji Co najmniej część badań wskazuje, że u wielu osób przebieg choroby schizofrenicznej łagodnieje w okresie po 50 r. ż.. Objawy i rozpoznawanie choroby Niezmiernie trudno opisać i sklasyfikować objawy schizofrenii z powodu ich bogactwa. Mogą dotyczyć wielu funkcji psychicznych i różnych przejawów ludzkiego życia. Przedstawmy je w postaci uproszczonego wyliczenia: urojenia występują niemal u wszystkich chorych. Najczęściej są to urojenia prześladowcze, które są jednak mało swoiste (występują także w innych chorobach). Charakterystycznymi są natomiast urojenia oddziaływania (zewnętrznego wpływu na chorego, jego ciało, psychikę,

4 myśli lub, przeciwnie, wpływu chorego na jego otoczenie, psychikę i myśli innych ludzi itp.). Do typowych należą też urojenia ksobne, tj. dopatrywanie się związku między neutralnymi faktami i wydarzeniami a osobą chorego. Charakterystyczne są też urojenia polegające na nieprawidłowym odczytywaniu tożsamości innych osób lub poczuciu zmiany tożsamości własnej. Treść urojeń może być jednak niezmiernie bogata, nie ma właściwie tematu, który nie mógłby być treścią sądu urojeniowego. Urojenia schizofreniczne mają pewną strukturę nazywaną paranoidalną, tj. są słabo ze sobą powiązane logicznie i towarzyszy im aura poczucia zasadniczej zmiany świata i tajemniczości. omamy występują u około połowy chorych. Najczęściej są to omamy słuchowe, głosy komentujące zachowanie chorego lub mówiące do niego, czasem rozkazujące. Mogą to być jednak dźwięki proste, piski, szumy itp. Innego rodzaju omamami są węchowe, smakowe, dotykowe (cenestetyczne). Omamy wzrokowe należą do rzadkości, a ich występowanie w schizofrenii bywa nawet kwestionowane. objawy katatoniczne szczególne zaburzenia ruchu i napędu polegające na zahamowaniu albo pobudzeniu z cechami chaotyczności, niedostosowania do sytuacji, często ruch podlegający niespodziewanym zatrzymaniom, schodkowany albo płynnym zmianom tempa ruchu. Zaburzenia te sugerują pojawienie się chorobliwej autonomii procesów ruchowych, w wypadku ich nasilenia, zwłaszcza pobudzenia katatonicznego, mogą być uważane za jawny obraz dezintegracji psychiczno-ruchowej. formalne zaburzenia myślenia formalne tzn. związane z samą strukturą procesu myślenia. Mogą być spostrzeżone i analizowane niezależnie od wypowiadanych przez osobę chorą treści. Należy tu zwłaszcza rozkojarzenie szczególnego rodzaju niespójność wypowiedzi, ześlizgiwanie się wątków i podążanie za niespodziewanymi dla słuchacza skojarzeniami, a nawet większego stopnia dezintegracja myślenia, bałagan wątków i myśli, zahamowania. Charakterystyczne jest także odsuwanie się w rozważaniach i wypowiedziach od realnych aspektów świata (dereizm) oraz mniejsza efektywność myślenia. Zaburzenia formalne występują u większości chorych. zmniejszenie aktywności (abulia). mniejsza reaktywność emocjonalna (anhedonia), ograniczenie ilości kontaktów z ludźmi. objawy zaburzeń afektywnych dysforii, depresji, manii Współczesne rozpoznawanie schizofrenii opiera się na stwierdzeniu występowania określonych objawów klinicznych (także ich sposobu pojawiania się, rozwoju, czasu utrzymywania się i ustępowania). Szczególnie istotny jest czas utrzymywania się objawów: schizofrenii nie rozpoznaje się jeśli objawy zaburzenia utrzymują się krótko, nawet jeśli obraz kliniczny odpowiada tej chorobie. Istnieje wiele objawów bardzo charakterystycznych dla schizofrenii, których stwierdzenie odgrywa dużą rolę w postawieniu właściwego rozpoznania. Według Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Zaburzeń ICD-10 istotne w diagnostyce schizofrenii objawy można podzielić na kilka grup oznaczonych od A do I. Grupy te i zasady rozpoznawania schizofrenii wg ICD-10 przedstawiają się następująco:

5 ROZPOZNAWANIE SCHIZOFRENII WEDŁUG ICD-10 Należy stwierdzić obecność co najmniej jednego z następujących objawów: A. Echo myśli, nasyłanie i zabieranie myśli oraz rozgłaśnianie (odsłonięcie) myśli. B. Urojenia oddziaływania, wpływu lub owładnięcia, wyraźnie odnoszone do ruchów ciała lub kończyn albo do określonych myśli, działań czy odczuć, spostrzeżenie urojeniowe. C. Głosy omamowe (halucynacje) komentujące na bieżąco zachowanie pacjenta albo dyskutujące o nim między sobą albo innego typu głosy omamowe pochodzące z jakichś części własnego ciała. D. Utrwalone urojenia innego rodzaju, których treść jest niedostosowana kulturowo i zupełnie niemożliwa do zaistnienia. lub obecność co najmniej dwóch objawów z następujących: E. Utrwalone omamy z zakresu jakiegokolwiek zmysłu, jeżeli towarzyszą im zwiewne lub na wpół ukształtowane urojenia bez wyraźnej treści afektywnej, bądź utrwalone myśli nadwartościowe, albo gdy występują codziennie od tygodni lub miesięcy. F. Neologizmy albo przerwy lub wstawki w toku myślenia, prowadzące do rozkojarzenia lub niedostosowania wypowiedzi. G. Zachowania katatoniczne, takie jak pobudzenie, zastyganie lub giętkość woskowa, negatywizm, mutyzm i osłupienie. H. Objawy negatywne, takie jak: apatia, zaburzenie wypowiedzi oraz spłycenie lub niespójność reakcji emocjonalnych (należy stanowczo wykluczyć ich zależność od depresji i od leczenia lekami neuroleptycznymi). Warunkiem postawienia rozpoznania schizofrenii według ICD-10 jest utrzymywanie się objawów przez większość czasu w okresie co najmniej miesiąca. Podtypy schizofrenii Tradycyjnie wyróżnia się kilka podtypów schizofrenii, jednak postaci te nie są całkowicie odrębne, różnią się bowiem tylko przewagą pewnych grup objawów. W ciągu wieloletniego chorowania postaci te mogą przechodzić ponadto jedna w drugą. Oto one: schizofrenia paranoidalna postać z przewagą urojeń i omamów (w Polsce 65% rozpoznań). schizofrenia katatoniczna głównie z zaburzeniami ruchu jak pobudzenie, osłupienie (w Polsce ok. 2% rozpoznań). schizofrenia hebefreniczna dominuje silna dezorganizacja myślenia i mowy, chaotyczność, zmienność emocjonalna i zachowań z niewielką tylko obecnością urojeń i omamów (w Polsce 0.5% rozpoznań). schizofrenia niezróżnicowana gdy nie można rozpoznać żadnego z powyższych typów ze względu na brak przewagi charakterystycznych objawów zespołu (w Polsce 1.3%). schizofrenia rezydualna nowe stosunkowo pojęcie. Objawy choroby są tu stabilne, o niewielkim nasileniu, nawet szczątkowe (w Polsce 18% rozpoznań). schizofrenia prosta pojęcie pochodzące jeszcze od E. Bleulera, kontrowersyjne. Ma oznaczać taki przebieg choroby, w którym nie ujawniają się objawy wytwórcze (omamy i urojenia). Istotą ma być postępujący, bardzo powolny proces obniżania się linii życiowej, wycofywania się, izolacji, utraty celów i dziwacznych zachowań. Mają tu więc występować jedynie te objawy, które bywają nazywane negatywnymi

6 Leczenie czy osiowymi. Rozpoznanie takiego typu choroby jest rzadkie (w Polsce 1%), a jego rzeczywiste występowanie jest podawane w wątpliwość. Wprowadzenie do leczenia leków neuroleptycznych (1952r.) było prawdziwą rewolucją w leczeniu schizofrenii. W porównaniu ze skromnymi efektami wcześniejszych terapii było zaskakujące, że w czasie leczenia neuroleptykami u wielu chorych stosunkowo łatwo ustępowały objawy psychozy takie jak urojenia i omamy. Neuroleptyki nazwano więc lekami przeciwpsychotycznymi - do dziś są one podstawowymi lekami stosowanymi w leczeniu tej choroby. Poza nimi, jako środki uzupełniające, bywają stosowane leki przeciwlękowe i normotymiczne. Leczenie tymi przeciwpsychotycznymi (neuroleptykami) lekami prowadzi się długo. W przypadku pierwszego epizodu choroby zaleca się leczenie przez 1-2 lata, po drugim nawrocie przy 3-5 lat. U wielu chorych istnieje potrzeba przewlekłego przyjmowania neuroleptyków, jest to jedna z najważniejszych strategii, których celem jest zapobieganie kolejnym nawrotom. Przewlekła farmakoterapia nie zapobiega całkowicie nawrotom choroby, ale może bardzo korzystnie wpłynąć na przebieg schorzenia: wydłużyć okresy remisji, poprawić stan zdrowia w okresie między zaostrzeniami (nawrotami) i złagodzić objawy ewentualnych kolejnych rzutów choroby. Leczenie farmakologiczne powinno się zacząć jak najwcześniej, gdy nie ma już wątpliwości, że sprawa ma charakter choroby. Wczesne rozpoczęcie leczenia skraca czas trwania pierwszego epizodu choroby, poprawia odległe rokowanie, a ponadto często zapobiega leczeniu szpitalnemu. Pomoc i leczenie powinny mieć charakter kompleksowy, dostosowany do potrzeb danej chorej osoby oraz jej rodziny. Rodzina jest podstawowym źródłem oparcia dla każdego chorego, także osoby chorej psychicznie stąd interwencje rodzinne i pomoc rodzinie mogą być uważane za jeden z elementów terapii i powinny uzupełniać leczenie biologiczne. Do podstawowych standardów pomocy należy tzw. psychoedukacja. Jej celem jest przekazanie ważnych informacji o chorobie, pomoc w rozpoznawaniu objawów chorobowych, wzrost kompetencji osób stykających się z chorobą i zmniejszenie ich obaw przed różnymi trudnymi sytuacjami mogącymi wystąpić w przebiegu schorzenia. Główne założenia współczesnych programów psychoedukacyjnych znakomicie streszcza w jednym ze swoich artykułów zasłużona dla rehabilitacji osób chorych psychicznie polska lekarz psychiatra doc Joanna Meder: 1. schizofrenia jest chorobą 2. rodzina nie jest przyczyną zachorowania 3. odczuwa skutki choroby psychicznej u jednego z jej członków i potrzebuje pomocy w wypracowaniu metod radzenia sobie w tej trudnej sytuacji 4. rodzina jest jednym z podstawowych źródeł oparcia dla pacjenta 5. interwencje rodzinne są jednym z elementów terapii i stanowią ważne uzupełnienie oddziaływań biologicznych i psychospołecznych W wielu krajach, także w Polsce, coraz większą rolę odgrywają ruchy samopomocowe, stowarzyszenia pacjentów i ich rodzin. W Australii i Stanach Zjednoczonych już są znaczącą siłą walczącą o prawa ludzi chorych psychicznie, wielokrotnie rzeczywistym partnerem dla

7 naukowców, lekarzy i przedstawicieli państwowych instytucji zdrowotnych. Istnieje też światowa organizacja- World Schizophrenia Fellowship, skupiająca stowarzyszenia pacjentów i ich rodzin. Odmienną niż psychoedukacja formą pomocy jest psychoterapia. Nie może zastąpić co prawda leczenia farmakologicznego, ale sprzyja lepszym wynikom całego leczenia. W ostatnich latach definiuje się stan remisji u chorych na schizofrenię, jako niewystępowanie lub minimalne nasilenie objawów chorobowych i dysfunkcji psychospołecznych utrzymujące się przez dłuższy okres. Uważa się, że przy optymalnym leczeniu psychofarmakologicznym i właściwym wsparciu społecznym kryteria takie może spełniać co najmniej połowa chorych na schizofrenię. Epidemiologia schizofrenii Oto podstawowe dane epidemiologiczne dotyczące tej choroby: Zapadalność - w ostatnim półwieczu wynosi nowych przypadków na na rok. Ryzyko zachorowania jest podobne w krajach różniących się pod względem etnicznym i geograficznym i policzone na okres całego życia wynosi ok. 1%. Płeć - chorują jednakowo często kobiety i mężczyźni. Przebieg choroby u kobiet częściej jest łagodniejszy niż u mężczyzn. Badania wskazują, że kobiety częściej lepiej funkcjonują tak przed chorobą jak i po jej ujawnieniu. U kobiet częściej dochodzi do remisji a w razie leczenia w szpitalu pobyty są krótsze. Wiek zachorowania - mężczyźni częściej zaczynają chorować w wieku lat a szczyt zachorowań przypada na okres między 20 a 24 r. ż. U kobiet występuję natomiast jeden wzrost zachorowań ok. 20 r. ż. a kolejny po 35 r. ż. Choroba bardzo rzadko ujawnia się przed 15 r. ż., natomiast względnie dużo zachorowań (ok. 15%) pojawia się w wieku powyżej 45 r. Schizofrenia a rasa i narodowość - nie stwierdzono żadnych zależności od czynników etnicznych. Stan cywilny. Choroba częściej występuje u osób stanu wolnego. Pozycja ekonomiczna. Chorzy częściej należą do słabiej usytuowanych grup społecznych. Gorszy status może być skutkiem choroby (teoria selekcji społecznej, teoria dryftu ), ale też okolicznością przyczyniającą się do jej wystąpienia przez związany z nią zwiększony stres życiowy (teoria przyczyn społecznych, teoria hodowli ). Schizofrenia a współczesny rozwój cywilizacyjny. W badaniach WHO (DOS) nie znaleziono związku między przemianami cywilizacyjnymi a częstotliwością zachorowań na schizofrenię. Zapadalność na tę chorobę jest bardzo zbliżona we wszystkich krajach świata. Zwraca uwagę jedynie lepszy przebieg i rokowanie choroby (także nieco inny obraz kliniczny) w krajach rozwijających się niż w krajach rozwiniętych. Migracja. Istnieje szereg badań wskazujących na zwiększone ryzyko zachorowania na schizofrenię u emigrantów (badania przeprowadzone m.in. w Stanach Zjednoczonych, Anglii, Walii i Holandii).

8 Współwystępowanie innych chorób - u osób ze schizofrenią częściej występują choroby zakaźne, choroby układu sercowo-naczyniowego, cukrzyca i nadużywanie substancji psychoaktywnych. Genetyka i dziedziczenie Badania genetyczne wskazują, że istnieje pewna rodzinna skłonność do zaburzeń psychotycznych, ale geny, choć mogą być istotne, nie stanowią ani jedynej ani głównej przyczyny choroby i dlatego nie można uznać schizofrenii za typową chorobę dziedziczną. Wiele wskazuje bowiem na to, że schizofrenia rozwija się w wyniku szczególnego spotkania i wspólnego zadziałania wielu czynników. Poszukiwania genów usposabiających do schizofrenii doprowadziły do znalezienia i opisania wielu genów, znajdujących się na kilku chromosomach. W większości są to geny warunkujące rozwój tkanki mózgowej oraz metabolizm w obrębie kluczowych systemów neuroprzekaźnikowych mózgu jak układ dopaminergiczny, serotoninergiczny i glutaminergiczny. Jednak już zbadanie, które z tych genów mają większą siłę chorobową i jakie są ich konkretne skutki kliniczne okazały się bardzo trudne. Prawdopodobnie geny o dużym efekcie działania wcale nie istnieją lub są bardzo rzadkie w populacji a rolę odgrywają raczej geny o niewielkim efekcie działania, które dopiero, gdy spotkają się w większej liczbie w danym organizmie i w interakcji z czynnikami środowiskowymi mogą spowodować chorobę psychiczną. Jest to tzw. dziedziczenie poligenowe. Zgromadzone wyniki badań nie pozwalają na przypuszczenie, aby u każdej osoby ze schizofrenią było obecne usposabiające podłożę genetyczne. Jest faktem, że jest wiele rodzin w których tylko jedna osoba choruje na te chorobę, ponadto dziecko osoby chorej na schizofrenię nie musi oczywiście chorować na to zaburzenie. Poradnictwo genetyczne Nie istnieją żadne dostępne badania, które mogłaby przeprowadzić osoba bliska choremu i dowiedzieć się do jakiego stopnia jest zagrożona chorobą psychiczną (schizofrenią). Istotne informacje przynoszą natomiast ogólne badania epidemiologiczne. Badania te podają, co prawda różne wyniki, można jednak przyjąć następujące uśrednione ustalenia: ryzyko zachorowania wynosi dla dziecka, gdy jedno z rodziców jest chore - 13% dla dziecka, gdy oboje rodzice są chorzy - 46% dla rodzeństwa - 6% dla wuja, ciotki - 2% dla bliźniaka dizygotycznego (dwujajowego) - 17% dla bliźniaka monozygotycznego (jednojajowego) % Badania neuroobrazowe Nurt badań neuroobrazowych mózgu nie stał się, co prawda, podstawą do jakiejś osobnej teorii dotyczącej przyczyn schizofrenii, ale jego osiągnięcia są bardzo istotne i muszą być uwzględniane przez wszystkie nowoczesne koncepcje dotyczące przyczyn tej choroby. Najważniejsze wyniki współczesnych badań neuroobrazowych są następujące:

9 klasyczna tomografia komputerowa (ang. Computed Tomography - CT) wykazuje, że mózgi wielu osób chorych na schizofrenię cechują się niewielkim powiększeniem komór (zjawisko występuje w większym stopniu u mężczyzn), powiększeniem bruzd mózgu (w tym tzw, bruzdy bocznej czyli Sylwiusza), są one nieco lżejsze, co jest wynikiem mniejszej gęstości i objętości tkanki kory i móżdżku. tomografia metodą rezonansu magnetycznego ( (ang. Magnetic Resonance Imaging - MRI) potwierdza wyniki klasycznej tomografii komputerowej, ponadto wskazuje na zmiany bardziej wybiórcze: zmniejszenie objętości płata czołowego, niewielkie ale obecne niesymetryczności struktur płatów skroniowych (jak ciało migdałowate, hipokamp, zakręt parahipokampalny) oraz nieprawidłowości połączeń między płatami skroniowymi a czołowymi. pozytonowa tomografia emisyjna (ang. Positron Emission Tomography - PET) oraz tomografia emisyjna pojedynczego fotonu (ang. Single Photon Emission Computed Tomography SPECT) - wskazują na inny przepływ krwi i inną czynność metaboliczną w niektórych rejonach mózgu osób chorych - dotyczy to zwłaszcza ośrodków związanych z funkcjami mowy, języka i zmysłu słuchu. Schizofrenia a inne choroby Osoby chorujące na schizofrenię chorują 2-3 częściej na choroby układu krążenia. Ryzyko dotyczące choroby wieńcowej jest szczególnie duże, w tej grupie osób, dla kobiet. Podejrzewa się, że to zwiększone ryzyko jest skutkiem wybitnego rozpowszechnienia palenia tytoniu - szacuje się, że 49-80% osób ze schizofrenią pali papierosy. Znaczna jest też liczba wypalanych przez te osoby papierosów. W populacji Stanach Zjednoczonych jest 25% palaczy, natomiast wśród chorych na schizofrenię aż 75%. Osoby ze schizofrenią nieco częściej chorują na nadciśnienie tętnicze (19% zamiast 15%, dane dla krajów rozwiniętych). Możliwe, że pozostaje to w związku z występującą dość często wśród chorych na schizofrenię otyłością oraz mniej systematycznym leczeniem choroby nadciśnieniowej. Według danych amerykańskich otyłość (BMI powyżej 27) występuje w tym kraju u 42% ze schizofrenią i u 27% populacji ogólnej. Niektóre neuroleptyki, zwłaszcza tzw. atypowe sprzyjają wystąpieniu zespołu metabolicznego, z którym wiąże się większe ryzyko nie tylko nadciśnienia tętniczego, choroby wieńcowej serca, ale i zaburzeń gospodarki węglowodanowej (w tym cukrzycy II typu). W grupie osób chorych na schizofrenię trzykrotnie częściej notuje się też choroby układu oddechowego Jest niejasne czy chorzy na schizofrenię częściej chorują na nowotwory - dane są różne. W szczególności podejrzewa się, że nieco częściej niż w całej populacji występuje u nich rak okrężnicy. Z pewnością wycofano się z wcześniejszych poglądów, że chorzy na schizofrenie są bardziej odporni na choroby nowotworowe.