Wpływ postepowań restrukturyzacyjnych na postępowania cywilne. Olga Piskorska-Zybura 1

Transkrypt

1 Wpływ postepowań restrukturyzacyjnych na postępowania cywilne Olga Piskorska-Zybura 1

2 Przepisy PrRes nie regulują w sposób generalny wpływu postępowań restrukturyzacyjnych na postepowania cywilne dotyczące masy restrukturyzacyjnej: układowej/sanacyjnej. Taki wpływ normują w sposób kazuistyczny przepisy szczególne regulujące poszczególne postępowania restrukturyzacyjne Jednolicie zdefiniowane są pojęcia masa układowa i masa sanacyjna PRZYŚPIESZONE POSTĘPOWANIE UKŁADOWE Art. 240 Z dniem otwarcia przyspieszonego postępowania układowego mienie służące prowadzeniu przedsiębiorstwa oraz mienie należące do dłużnika staje się masą układową. POSTĘPOWANIE UKŁADOWE Art. 273 Po otwarciu postępowania układowego przepisy art stosuje się odpowiednio. Z dniem otwarcia postępowania układowego mienie służące prowadzeniu przedsiębiorstwa oraz mienie należące do dłużnika staje się masą układową. POSTĘPOWANIE SANACYJNE Art. 294 Z dniem otwarcia postępowania sanacyjnego mienie służące prowadzeniu przedsiębiorstwa oraz mienie należące do dłużnika stają się masą sanacyjną 2

3 Masa układowa Masa układowa to ogół aktywów dłużnika istniejących w dacie otwarcia przyspieszonego postępowania układowego oraz nabyty po tym dniu (z wyjątkami art PrRest). Pojęcie postępowania dotyczącego masy układowej lub sanacyjnej: Jedynym warunkiem uznania postępowania za postępowanie dotyczące masy układowej lub sanacyjnej jest stwierdzenie, że wynik tego postępowania może oddziaływać na skład lub stan masy albo szeroko rozumiane wykonywanie nadzoru lub zarządu masą układową albo sanacyjną. A. Hrycaj System Prawa handlowego Masa układowa nie ma osobowości prawnej, a podmiotem praw i obowiązków związanych ze składnikami masy układowej jest dłużnik, mimo że na skutek otwarcia przyspieszonego postępowania układowego zostaje on ograniczony w prawie zarządu nimi bądź pozbawiony prawa zarządu. Masa układowa powstaje z datą otwarcia postępowania układowego, a więc z początkiem dnia, w którym zostało wydane to orzeczenie 3

4 Masa upadłościowa art. 61PrUp - Z dniem ogłoszenia upadłości majątek upadłego staje się masą upadłości, która służy zaspokojeniu wierzycieli upadłego. 4

5 POSTĘPOWANIE O ZATWIERDZENIE UKŁADU Postępowanie o zatwierdzenie układu w zasadniczej części toczy się poza sądem. W postępowaniu tym dłużnik z pomocą nadzorcy układu zbiera głosy od swoich wierzycieli. Na tym etapie postępowania nie ma ono żadnego wpływu na bieg postępowań sądowych, administracyjnych oraz sądowoadministracyjnych z udziałem dłużnika. Zgodnie bowiem z art. 36 ust. 1 PrRestr zawarcie umowy z nadzorcą układu nie ogranicza ta dłużnika w zarządzie jego majątkiem. Sytuacja zmienia się z chwilą wydania przez sąd postanowienia w przedmiocie zatwierdzenia układu, gdyż zgodnie z art. 224 ust. 1 PrRestr od dnia wydania postanowienia w przedmiocie zatwierdzenia układu do dnia jego uprawomocnienia nadzorca układu wykonuje uprawnienia nadzorcy sądowego. Przepisy art. 36 ust. 2 i 3, art. 37 ust. 1 oraz art. 39 ust. 1 PrRestr stosuje się odpowiednio. Przepisów art PrRestr ne stosuje się. Ustawodawca nie odesłał ani do art. 258, ani art. 277 PrRestr, które to przepisy nie dotyczą zakresu podstawowych uprawnień nadzorcy sądowego, ale regulują wpływ otwarcia konkretnych postępowań restrukturyzacyjnych na bieg innych postępowań. Stąd też skutki wydania postanowienia w przedmiocie zatwierdzenia układu na bieg innych postępowań należy oceniać w świetle regulacji art. 39 ust. 1 PrRestr. W konsekwencji, jeżeli w toku tych innych postępowań dłużnik będzie zamierzał dokonać czynności dyspozytywnej (zawarcie ugody, zrzeczenie się roszczenia), która przekracza zakres zwykłego zarządu majątkiem, to na dokonanie takiej czynności pod rygorem nieważności niezbędna będzie zgoda nadzorcy układu. Tak A. Hrycaj System Prawa handlowego 5

6 PRZYŚPIESZONE POSTĘPOWANIE UKŁADOWE Art Otwarcie przyspieszonego postępowania układowego nie wyłącza możliwości wszczęcia przez wierzyciela postępowań sądowych, administracyjnych, sądowoadministracyjnych i przed sądami polubownymi w celu dochodzenia wierzytelności podlegających umieszczeniu w spisie wierzytelności. brak zapisu analogicznego do art.276 i art.310, iż koszty wszczęcia takiego postepowania obciążają wszczynającego wyjście zastosowanie art. 101 kpc - chodzi to postępowania wszczęte po otwarciu przyśpieszonego postępowania układowego Zrezygnowano z rozwiązań z prawa układowego i nadzorca sądowy NIE WSTĘPUJE z mocy prawa do postepowania w charakterze interwenienta ubocznego Nadzorca nie bierze udziału w postępowaniach sądowych, administracyjnych i przed sądami polubownymi. Nie staje się strona ani uczestnikiem tych postępowań Art. 258 Dłużnik niezwłocznie informuje nadzorcę sądowego o postępowaniach sądowych, administracyjnych, sądowoadministracyjnych i przed sądami polubownymi, dotyczących masy układowej, prowadzonych na rzecz lub przeciwko dłużnikowi. W sprawach tych uznanie roszczenia, zrzeczenie się roszczenia, zawarcie ugody lub przyznanie okoliczności istotnych dla sprawy przez dłużnika bez zgody nadzorcy sądowego nie wywiera skutków prawnych sąd pomija takie oświadczenie dłużnika złożone bez zgody dłużnik przedkłada oświadczenie nadzorcy sądowego lub sąd wzywa dłużnika do przedłożenia przez nadzorcę takiego oświadczenia wydanie orzeczenia z naruszeniem obowiązku uzyskania zgody nadzorcy może spowodować zarzuty naruszenia prawa procesowego, które miały wpływ natreść zaskarżonego orzeczenia 6

7 PRZYŚPIESZONE POSTĘPOWANIE UKŁADOWE Gdy odebrano zarząd własny dłużnika art. 239 Art. 174 kpc 1. Sąd zawiesza postępowanie z urzędu: 4) jeżeli postępowanie dotyczy masy upadłości, masy układowej lub masy sanacyjnej i ogłoszono upadłość lub wszczęto wtórne postępowanie upadłościowe albo ustanowiono zarządcę w postępowaniu restrukturyzacyjnym; 2. W wypadkach wymienionych w 1 pkt 1 i 4 zawieszenie ma skutek od chwili zdarzeń, które je spowodowały. Zawieszając postępowanie, sąd z urzędu uchyla orzeczenia wydane po nastąpieniu tych zdarzeń, chyba że nastąpiły one po zamknięciu rozprawy. 3. W przypadkach, o których mowa w 1 pkt 4 i 5, sąd wezwie syndyka, zarządcę przymusowego, zarządcę tymczasowego albo zarządcę do udziału w sprawie jednym postanowieniem sąd podejmuje postępowanie z udziałem zarządcy wzywając go do udziału w sprawie (art pkt 5 lti. d) - nie ma tu odpowiednika art. 311 to jest błąd należy ten przepis stosować analogicznie analogia z ustawy podobieństwo stanów faktycznych przy takim samym motywie legislacyjnym 7

8 POSTĘPOWANIE UKŁADOWE Art Otwarcie postępowania układowego nie wyłącza możliwości wszczęcia przez wierzyciela postępowań sądowych, administracyjnych, sądowoadministracyjnych i przed sądami polubownymi w celu dochodzenia wierzytelności podlegających umieszczeniu w spisie wierzytelności. Koszty postępowania obciążają wszczynającego postępowanie, jeżeli nie było przeszkód do umieszczenia wierzytelności w całości w spisie wierzytelności chodzi to postępowania wszczęte po otwarciu postępowania układowego Art. 277 Nadzorca sądowy WSTĘPUJE z mocy prawa do postępowań sądowych, administracyjnych, sądowoadministracyjnych oraz przed sądami polubownymi, dotyczących masy układowej. nie zatem podstaw do zawieszania tych postępowań W sprawach cywilnych nadzorca sądowy ma uprawnienia interwenienta ubocznego albo uczestnika postępowania, do którego przepisy o współuczestnictwie jednolitym stosuje się odpowiednio. - ma uprawnienie a to oznacza że nie jest interwenientem ubocznym - ma uprawnienia interwenienta samoistnego do którego stosuje się przepisy o współuczestnictwie jednolitym (art.73 1 kpc Dłużnik powinien zawiadomić nadzorcę sądowego oraz sąd prowadzący postepowanie o postępowaniach sądowych, administracyjnych, sądowoadministracyjnych i przed sądami polubownymi, dotyczących masy układowej, prowadzonych na rzecz lub przeciwko dłużnikowi sąd prowadzący postępowanie cywilne winien zawiadamiać nadzorcę sądowego o termin ach rozpraw oraz doręczać odpisy orzeczeń. niezawiadomienie nadzorcy nie powoduje nieważności postępowania aktualne jest Orz SN IIICSK 349/07 SN: nadzorca sądowy nie ma praw strony, dlatego jego niezawiadomienie o rozprawie, chociaż jest uchybieniem procesowym, nie może prowadzić do następstw określonych w art. 379 pkt 5 k.p.c. W postępowaniach, o których mowa w ust. 1, uznanie roszczenia, zrzeczenie się roszczenia, zawarcie ugody lub przyznanie okoliczności istotnych dla sprawy przez dłużnika bez zgody nadzorcy sądowego nie wywiera skutków prawnych 8

9 POSTĘPOWANIE UKŁADOWE Gdy odebrano zarząd własny dłużnika art. 239 w związku z art,. 273 analogiczne konsekwencje jak w przyspieszonym postępowaniu układowym) Art. 174 kpc 1. Sąd zawiesza postępowanie z urzędu: 4) jeżeli postępowanie dotyczy masy upadłości, masy układowej lub masy sanacyjnej i ogłoszono upadłość lub wszczęto wtórne postępowanie upadłościowe albo ustanowiono zarządcę w postępowaniu restrukturyzacyjnym; 2. W wypadkach wymienionych w 1 pkt 1 i 4 zawieszenie ma skutek od chwili zdarzeń, które je spowodowały. Zawieszając postępowanie, sąd z urzędu uchyla orzeczenia wydane po nastąpieniu tych zdarzeń, chyba że nastąpiły one po zamknięciu rozprawy. 3. W przypadkach, o których mowa w 1 pkt 4 i 5, sąd wezwie syndyka, zarządcę przymusowego, zarządcę tymczasowego albo zarządcę do udziału w sprawie jednym postanowieniem sąd podejmuje postępowanie z udziałem zarządcy wzywając go do udziału w sprawie (art pkt 5 lti. d) 9

10 POSTĘPOWANIE SANACYJNE USTANOWIONY ZARZĄD Art Otwarcie postępowania sanacyjnego nie wyłącza możliwości wszczęcia przez wierzyciela postępowań sądowych, administracyjnych, sądowoadministracyjnych i przed sądami polubownymi w celu dochodzenia wierzytelności podlegających umieszczeniu w spisie wierzytelności. Koszty postępowania obciążają wszczynającego postępowanie, jeżeli nie było przeszkód do umieszczenia wierzytelności w całości w spisie wierzytelności. Art. 288 ust.2 Uwzględniając wniosek o otwarcie postępowania sanacyjnego, sąd wydaje postanowienie o otwarciu postępowania sanacyjnego, do którego przepisy art. 233 i art. 234 stosuje się odpowiednio, przy czym sąd odbiera zarząd własny dłużnikowi i wyznacza zarządcę. Art Postępowania sądowe, administracyjne, sądowoadministracyjne i przed sądami polubownymi dotyczące masy sanacyjnej mogą być wszczęte i prowadzone wyłącznie przez zarządcę albo przeciwko niemu. Postępowania te zarządca prowadzi w imieniu własnym na rzecz dłużnika. Specyfika postępowania sanacyjnego w stosunku do innych postępowań restrukturyzacyjnych wyraża się przede wszystkim odebraniem zarządu dłużnikowi i ustanowieniem zarządcy (art. 288 ust. 2 in fine pr.rest). Skutek tego jest taki, że postępowania cywilne dotyczące masy sanacyjnej zainicjowane przed otwarciem tego postępowania podlegają zawieszeniu na podstawie art k.p.c., gdyż w wyniku tego zdarzenia następuje utrata legitymacji procesowej dłużnika. Następnie, po ustaleniu osoby pełniącej funkcję zarządcy, sąd podejmuje z jego udziałem zawieszone postępowanie (art pkt 5 lit. d w zw. z art k.p.c). Stroną procesu staje sią wtedy z mocy prawa zarządca, a powód nie może modyfikować w tym zakresie oznaczenia pozwanego. Takie przekształcenie podmiotowe następuje z mocy prawa i jest wynikiem utraty legitymacji procesowej dłużnika. Dłużnik w tych sprawach choć zachowuje status strony procesu w ujęciu materialnoprawnym, to jednak traci legitymację procesową na skutek otwarcia postępowania sanacyjnego. 10

11 POSTĘPOWANIE SANACYJNE USTANOWIONY ZARZĄD Zasada zarząd odbierany z chwila otwarcia postępowania Art. 174 kpc 1. Sąd zawiesza postępowanie z urzędu: 4) jeżeli postępowanie dotyczy masy upadłości, masy układowej lub masy sanacyjnej i ogłoszono upadłość lub wszczęto wtórne postępowanie upadłościowe albo ustanowiono zarządcę w postępowaniu restrukturyzacyjnym; 2. W wypadkach wymienionych w 1 pkt 1 i 4 zawieszenie ma skutek od chwili zdarzeń, które je spowodowały. Zawieszając postępowanie, sąd z urzędu uchyla orzeczenia wydane po nastąpieniu tych zdarzeń, chyba że nastąpiły one po zamknięciu rozprawy. 3. W przypadkach, o których mowa w 1 pkt 4 i 5, sąd wezwie syndyka, zarządcę przymusowego, zarządcę tymczasowego albo zarządcę do udziału w sprawie jednym postanowieniem sąd podejmuje postępowanie z udziałem zarządcy wzywając go do udziału w sprawie (art pkt 5 lti. d) 11

12 POSTĘPOWANIE SANACYJNE - Zarząd pozostawieny dłużnikowi W przypadku pozostawienia zarządu dłużnikowi art. 288 ust. 3 Pr Rest Art. 288 ust. 3. Jeżeli skuteczne przeprowadzenie postępowania sanacyjnego wymaga osobistego udziału dłużnika lub jego reprezentantów, a jednocześnie dają oni gwarancję należytego sprawowania zarządu, sąd może zezwolić dłużnikowi na wykonywanie zarządu nad całością lub częścią przedsiębiorstwa w zakresie nieprzekraczającym zakresu zwykłego zarządu. Sąd cofa zezwolenie w przypadku zaistnienia przesłanek, o których mowa w art. 239 ust. 1. brak zapisów ustawy regulujących ta materie zadaniem D. Chrapońskiego Doradca Restrukturyzacyjny Nr 4/2016 można rozważyć wykładnię celowościową omawianego przepisu, że w razie ustanowienia zarządu nad całością przedsiębiorstwa dłużnik byłby legitymowany do występowania w postępowaniach cywilnych dotyczących masy sanacyjnej. Zarządca w postępowaniach cywilnych dotyczących masy sanacyjne uzyskiwałby uprawnienia analogiczne, jakie posiada nadzorca sądowy w postępowaniu układowym na podstawie art..277.pr.rrest. 12

13 Orzekanie w postępowaniach cywilnych po ustanowieniu zarządcy w postępowaniu restrukturyzacyjnym Pozostaje otwarty problem na czyją rzecz sąd ma zasądzić roszczenie: czy na rzecz zarządcy tak. D. Chrapoński Doradca Rest. Nr 4 z 2016r., S. Cieślak Wpływ postępowania upadłościowego na pompowania w sprawach gospodarczych. Palestra 2008/9-10/9-26 na rzecz dłużnika tak. A. Hrycja System Prawa handlowego; Orz.SN z , IVC CK 86/04 Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 października 2004 r. IV CK 86/04 W sprawie, w której syndyk działa na rzecz upadłego (art rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 24 października 1934 r. - Prawo upadłościowe, tekst jedn.: Dz. U. z 1991 r. Nr 118, poz. 512 ze zm., art ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. - Prawo upadłościowe i naprawcze, Dz. U. Nr 60, poz. 535), świadczenie dochodzone przez syndyka lub przeciwko syndykowi podlega zasądzeniu na rzecz upadłego lub od upadłego. LEX nr , Biul.SN 2005/2/15 13

14 POSTĘPOWANIE O ZATWIERDZENIE UKŁADU PRZYŚPIESZONE POSTĘPOWANIE UKŁADOWE POSTĘPOWANIE UKŁADOWE POSTĘPOWANIE SANACYJNE Postępowanie o zatwierdzenie układu w zasadniczej części toczy się poza sądem. Na tym etapie postępowania nie ma ono żadnego wpływu na bieg postępowań sądowych, administracyjnych oraz sądowoadministracyjnych z udziałem dłużnika. Zgodnie bowiem z art. 36 ust. 1 PrRestr zawarcie umowy z nadzorcą układu nie ogranicza ta dłużnika w zarządzie jego majątkiem. Sytuacja zmienia się z chwilą wydania przez sąd postanowienia w przedmiocie zatwierdzenia układu, gdyż zgodnie z art. 224 ust. 1 od dnia wydania postanowienia w przedmiocie zatwierdzenia układu do dnia jego uprawomocnienia nadzorca układu wykonuje uprawnienia nadzorcy sądowego. Przepisy art. 36 ust. 2 i 3, art. 37 ust. 1 oraz art. 39 ust. 1 r stosuje się odpowiednio. Art Otwarcie przyspieszonego postępowania układowego nie wyłącza możliwości wszczęcia przez wierzyciela postępowań sądowych, administracyjnych, sądowoadministracyjnych i przed sądami polubownymi w celu dochodzenia wierzytelności podlegających umieszczeniu w spisie wierzytelności brak zapisu analogicznego do art.276 i art.310, iż koszty wszczęcia takiego postepowania obciążają wszczynającego wyjście zastosowanie art. 101 kpc - chodzi to postępowania wszczęte po otwarciu przyśpieszonego postępowania układowego Art Otwarcie postępowania układowego nie wyłącza możliwości wszczęcia przez wierzyciela postępowań sądowych, administracyjnych, sądowoadministracyjnych i przed sądami polubownymi w celu dochodzenia wierzytelności podlegających umieszczeniu w spisie wierzytelności. Koszty postępowania obciążają wszczynającego postępowanie, jeżeli nie było przeszkód do umieszczenia wierzytelności w całości w spisie wierzytelności chodzi to postępowania wszczęte po otwarciu postępowania układowego Art Otwarcie postępowania sanacyjnego nie wyłącza możliwości wszczęcia przez wierzyciela postępowań sądowych, administracyjnych, sądowoadministracyjnych i przed sądami polubownymi w celu dochodzenia wierzytelności podlegających umieszczeniu w spisie wierzytelności Koszty postępowania obciążają wszczynającego postępowanie, jeżeli nie było przeszkód do umieszczenia wierzytelności w całości w spisie wierzytelności. 14

15 POSTĘPOWANIE O ZATWIERDZENIE UKŁADU PRZYŚPIESZONE POSTĘPOWANIE UKŁADOWE POSTĘPOWANIE UKŁADOWE POSTĘPOWANIE SANACYJNE Art..258 nadzorca sądowy NIE WSTĘPUJE z mocy prawa do postepowania w charakterze interwenienta ubocznego Nadzorca nie bierze udziału w postępowaniach sądowych, administracyjnych i przed sądami polubownymi. Nie staje się strona ani uczestnikiem tych postępowań Art. 277 ust. 1 ust. 2 Nadzorca sądowy WSTĘPUJE z mocy prawa do postępowań sądowych, administracyjnych, sądowoadministracyjnych oraz przed sądami polubownymi, dotyczących masy układowej nie zatem podstaw do zawieszania tych postępowań W sprawach cywilnych nadzorca sądowy ma uprawnienia interwenienta ubocznego albo uczestnika postępowania, do którego przepisy o współuczestnictwie jednolitym stosuje się odpowiednio. Art Postępowania sądowe, administracyjne, sądowoadministracyjne i przed sądami polubownymi dotyczące masy sanacyjnej mogą być wszczęte i prowadzone wyłącznie przez zarządcę albo przeciwko niemu. Postępowania te zarządca prowadzi w imieniu własnym na rzecz dłużnika. Art.288 ust.2 Uwzględniając wniosek o otwarcie postępowania sanacyjnego, sąd ODBIERA ZARZĄD WŁASNY dłużnikowi i wyznacza zarządcę. 15

16 POSTĘPOWANIE O ZATWIERDZENIE UKŁADU PRZYŚPIESZONE POSTĘPOWANIE UKŁADOWE POSTĘPOWANIE UKŁADOWE POSTĘPOWANIE SANACYJNE Skutki wydania postanowienia w przedmiocie zatwierdzenia układu należy oceniać w świetle regulacji art. 39 ust. 1 PrRest a zatem na dokonanie czynności takiej jak zawarciu ugody, zrzeczenie się roszczenia, która przekracza zakres zwykłego zarządu potrzebna będzie zgoda nadzorcy układu pod rygorem nieważności. Tak A. Hrycaj System prawa handlowego Dłużnik niezwłocznie informuje nadzorcę sądowego o postępowaniach sądowych, administracyjnych, sądowoadministracyjnych i przed sądami polubownymi, dotyczących masy układowej, prowadzonych na rzecz lub przeciwko dłużnikowi. W sprawach tych uznanie roszczenia, zrzeczenie się roszczenia, zawarcie ugody lub przyznanie okoliczności istotnych dla sprawy przez dłużnika bez zgody nadzorcy sądowego nie wywiera skutków prawnych sąd pomija takie oświadczenie dłużnika złożone bez zgody - dłużnik przedkłada oświadczenie nadzorcy sądowego lub sąd wzywa dłużnika do przedłożenia przez nadzorcę takiego oświadczenia - wydanie orzeczenia z naruszeniem obowiązku uzyskania zgody nadzorcy może spowodować zarzuty naruszenia prawa procesowego, które miały wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia W sprawach cywilnych nadzorca sądowy ma uprawnienia interwenienta ubocznego albo uczestnika postępowania, do którego przepisy o współuczestnictwie jednolitym stosuje się odpowiednio. - ma uprawnienie a to oznacza że nie jest interwenientem ubocznym - ma uprawnienia interwenienta samoistnego do którego stosuje się przepisy o współuczestnictwie jednolitym (art.73 1 kpc Dłużnik powinien zawiadomić nadzorcę sądowego oraz sąd prowadzący postepowanie o postępowaniach sądowych, administracyjnych, sądowoadministracyjnych i przed sądami polubownymi, dotyczących masy układowej, prowadzonych na rzecz lub przeciwko dłużnikowi - sąd prowadzący postępowanie cywilne winien zawiadamiać nadzorcę sądowego o termin ach rozpraw oraz doręczać odpisy orzeczeń. - niezawiadomienie nadzorcy nie powoduje nieważności postępowania aktualne jest Orz SN IIICSK 349/07 SN: nadzorca sądowy nie ma praw strony, dlatego jego niezawiadomienie o rozprawie, chociaż jest uchybieniem procesowym, nie może prowadzić do następstw określonych w art. 379 pkt 5 k.p.c. Odebraniem zarządu dłużnikowi i ustanowienie zarządu powoduje, że stroną procesu staje się z mocy prawa zarządca. Art ust. kreuje bezwzględnie podstawienie procesowe zarządcy w miejsce w miejsce dłużnika w sprawach dotyczących masy sanacyjnej. Dłużnik w tych sprawach choć zachowuje status strony procesu w ujęciu materialnoprawnym to jednak traci legitymację procesową na skutek otwarcia postępowania sancyjwnego. 16