Instytut Medycyny Pracy im. prof. dra Jerzego Nofera w Łodzi SPRAWOZDANIE Z DZIAŁALNOŚCI INSTYTUTU ZA 2013 ROK

Transkrypt

1 Instytut Medycyny Pracy im. prof. dra Jerzego Nofera w Łodzi SPRAWOZDANIE Z DZIAŁALNOŚCI INSTYTUTU ZA 2013 ROK Łódź,

2 SPIS TREŚCI I. O Instytucie 5 1. Struktura organizacyjna Instytutu 5 2. Rada Naukowa Instytutu Medycyny Pracy w Łodzi Kadra Instytutu Medycyny Pracy 21 II. Struktura zadań Główne kierunki badawcze Realizacja zadań Sieci naukowe Ekspertyzy, opinie, orzeczenia Komisja Bioetyczna 28 III. Osiągnięcia Instytutu w zakresie działalności naukowo-badawczej Potencjał naukowy 29 A. Uprawnienia do nadawania stopni naukowych 29 B. Rozwój kadry naukowej 29 C. Udział w krajowych towarzystwach i organizacjach naukowych 32 D. Udział w międzynarodowych towarzystwach i organizacjach naukowych 40 E. Udział w redakcjach czasopism krajowych 42 F. Udział w redakcjach czasopism międzynarodowych Osiągnięcia naukowe 44 A. Dorobek publikacyjny 44 B. Nagrody i wyróżnienia Upowszechnianie wiedzy 47 A. Szkolenia i kursy 47 B. Konferencje, seminaria i ważniejsze wydarzenia 47 C. Promocja działalności Instytutu w mediach 49 D. Promocja działalności Instytutu wśród studentów 49 IV. Streszczenia wykonanych prac naukowo-badawczych Działalność statutowa 51 Biuro Zapewnienia Jakości 51 Zakład Polityki Zdrowotnej 51 Krajowe Centrum Promocji Zdrowia w Miejscu Pracy 53 Zakład Epidemiologii Środowiskowej 53 Zakład Środowiskowych Zagrożeń Zdrowia 61 Zakład Fizjologii Pracy i Ergonomii 65 2

3 Zakład Psychologii Pracy 66 Zakład Toksykologii i Kancerogenezy 69 Zakład Bezpieczeństwa Chemicznego 80 Zakład Ochrony Radiologicznej 84 Zakład Zagrożeń Fizycznych 86 Dział Zarządzania Wiedzą 88 Klinika Chorób Zawodowych i Toksykologii 89 Klinika Alergologii i Zdrowia Środowiskowego 96 Klinika Audiologii i Foniatrii Umowy programu wieloletniego Indywidualne projekty badawcze granty Umowy z Ministerstwem Zdrowia i Ministerstwem Gospodarki Programy Operacyjne Unii Europejskiej Projekty międzynarodowe 108 V. Współpraca naukowa z zagranicą Międzynarodowe programy naukowe Udział w konferencjach, wyjazdach szkoleniowych Wizyty gości zagranicznych 126 VI. Działalność edukacyjna 128 VII. Systemy zarządzania jakością w laboratoriach Akredytacja Dobra Praktyka Laboratoryjna (DPL) Dobra Praktyka Wytwarzania (DPW) Badania biegłości 134 VIII. Działalność kliniczna 138 IX. Naukowe bazy danych Krajowe rejestry danych Bazy faktograficzne Bazy bibliograficzne i repozytoria 146 X. Wydawnictwa naukowe Działalność wydawnicza Czasopisma Książki Dystrybucja 152 XI. Budżet 155 3

4 XII. Załączniki Wykaz publikacji Wykaz referatów wygłoszonych podczas konferencji krajowych Wykaz referatów wygłoszonych podczas konferencji międzynarodowych 188 organizowanych w kraju 4. Wykaz referatów wygłoszonych podczas konferencji międzynarodowych 190 4

5 I. O INSTYTUCIE 1. Struktura organizacyjna Instytutu według stanu na dzień 01/01/2014 roku RADA NAUKOWA - Przewodniczący DYREKTOR Z-CA DYREKTORA ds. NAUKOWYCH Z-CA DYREKTORA ds. MEDYCZNYCH I ROZWOJU KADR NAUKOWYCH Z-CA DYREKTORA ds. EKONOMICZNO- ADMINISTRACYJNYCH - GŁÓWNY KSIĘGOWY Z-CA DYREKTORA ds. INNOWACJI I WDROŻEŃ PEŁNOMOCNIK DYREKTORA ds. JAKOŚCI Biuro Zapewnienia Jakości PEŁNOMOCNIK DYREKTORA ds. INFORMATYKI Zespół Informatyków Zakład Polityki Zdrowotnej Pracownia Organizacji i Zarządzania w Opiece Zdrowotnej Krajowe Centrum Promocji Zdrowia w Miejscu Pracy Zakład Epidemiologii Środowiskowej Pracownia Epidemiologii Centralny Rejestr Chorób Zawodowych Pracownia Środowiskowych Zagrożeń Reprodukcji Ośrodek Referencyjny Badań i Oceny Ryzyka Zdrowotnego Związanych z Azbestem Zakład Środowiskowych Zagrożeń Zdrowia prof. dr hab. med. Marcin Kamiński prof. dr hab. med. Konrad Rydzyński prof. dr hab. med. Wojciech Hanke prof. dr hab. med. Mariola Śliwińska-Kowalska mgr inż. Barbara Jurewicz mgr Kamilla Szcześniak dr Marek Dobecki dr Marek Dobecki mgr inż. Jacek Maciaszczyk mgr inż. Jacek Maciaszczyk dr Jerzy Kopias dr Jerzy Kopias dr Elżbieta Korzeniowska prof. dr hab. med. Wojciech Hanke dr hab. med. Beata Pepłońska prof. IMP prof. dr hab. med. Neonila Szeszenia-Dąbrowska prof. dr hab. med. Wojciech Hanke prof. dr hab. med. Neonila Szeszenia-Dąbrowska prof. dr hab. med. Irena Szadkowska-Stańczyk 5

6 Pracownia Aerozoli Pracownia Zagrożeń Biologicznych, Rejestr Czynników Biologicznych i Krajowy Punkt Informacyjny Zakład Fizjologii Pracy i Ergonomii Zakład Psychologii Pracy Pracownia Stresu Zawodowego Pracownia Diagnostyki Psychologicznej Laboratorium Badań Produktów Leczniczych i Weterynaryjnych w Systemie Jakości GMP Zakład Toksykologii i Kancerogenezy Pracownia Oceny Toksyczności Pracownia Biochemii Środowiskowej Pracownia Toksykologii Molekularnej Krajowe Centrum Metod Alternatywnych do Oceny Toksyczności Pracownia Genetyki Molekularnej i Epigenetyki Pracownia Monitoringu Biologicznego Zakład Bezpieczeństwa Chemicznego Pracownia Szacowania Ryzyka Zdrowotnego Pracownia Higieny Pracy Krajowe Centrum Informacji Toksykologicznej Krajowy System Informowania o Kosmetykach Biuro ds. Notyfikacji Kosmetyków w Bazie Cosmetic Products Notification Portal Zakład Ochrony Radiologicznej prof. dr hab. med. Irena Szadkowska-Stańczyk dr Anna Kozajda dr hab. n. med. Alicja Bortkiewicz prof. IMP dr Dorota Merecz-Kot dr Dorota Merecz-Kot dr Małgorzata Waszkowska dr Joanna Piasecka-Zelga prof. dr hab. Wojciech Wąsowicz dr Krystyna Sitarek prof. dr hab. Jolanta Gromadzińska dr hab. med. Maciej Stępnik prof. IMP dr hab. med. Maciej Stępnik prof. IMP p.o. dr hab. n. med. Edyta Reszka prof. IMP dr Beata Janasik prof. dr hab. Sławomir Czerczak prof. dr hab. Sławomir Czerczak p.o. dr Sławomir Brzeźnicki p.o. mgr inż. Anna Piekarska-Wijatkowska p.o. mgr inż. Anna Piekarska-Wijatkowska p.o. mgr inż. Anna Piekarska-Wijatkowska dr hab. n. med. Marek Zmyślony prof. IMP 6

7 Pracownia Oceny Narażenia Zawodowego Pracownia Oceny Narażenia Populacji dr Sylwia Papierz dr Joanna Domienik Pracownia Zagrożeń Elektromagnetycznych dr Piotr Politański Laboratorium Wzorców Wtórnych Zakład Zagrożeń Fizycznych Dział Zarządzania Wiedzą Sekcja Informacji Naukowej Biblioteka Naukowa Klinika Chorób Zawodowych i Toksykologii Oddział Chorób Zawodowych Przychodnia Chorób Zawodowych Oddział Toksykologii mgr Andrzej Bednarek dr hab. Małgorzata Pawlaczyk-Łuszczyńska prof. IMP dr Jolanta Przyłuska dr Jolanta Przyłuska dr Jolanta Przyłuska dr hab. med. Jolanta Walusiak-Skorupa prof. IMP dr hab. med. Jolanta Walusiak-Skorupa prof. IMP dr hab. med. Jolanta Walusiak-Skorupa prof. IMP dr hab. med. Anna Krakowiak prof. IMP Poradnia Toksykologiczna Pracownia Diagnostyki Toksykologicznej Klinika Alergologii i Zdrowia Środowiskowego dr Renata Winnicka prof. dr hab. med. Cezary Pałczyński Poradnia Alergologiczna Oddział Alergologiczny Pracownia Diagnostyki Alergologicznej Pracownia Dermatologii Klinika Audiologii i Foniatrii Pracownia Audiologiczna Pracownia Foniatryczna Pracownia Logopedyczna Pracownia Zaburzeń Równowagi Dział Farmacji Szpitalnej mgr Ewa Nowakowska-Świrta prof. dr hab. med. Marta Kieć-Świerczyńska prof. dr hab. med. Mariola Śliwińska-Kowalska lek. Piotr Kotyło dr hab. med. Ewa Niebudek-Bogusz prof. IMP dr hab. med. Ewa Niebudek-Bogusz prof. IMP dr hab. med. Ewa Zamysłowska-Szmytke mgr Anna Stejskał 7

8 Pełnomocnik do spraw praw pacjentów Ośrodek Kształcenia Lekarzy w zakresie Zdrowia Publicznego Dział Finansowo-Księgowy Sekcja Płac Sekcja Ewidencji Majątku dr med. Jacek Rzepecki dr med. Andrzej Marcinkiewicz mgr Karina Michałowska mgr Aneta Ogińska mgr Barbara Borowiecka Dział Zarządzania Projektami, Innowacji i Wdrożeń mgr Kamilla Szcześniak Sekcja Organizacji Szkoleń Dział Administracyjno-Techniczny Sekcja Administracyjna Sekcja Techniczna Sekcja Zamówień Publicznych Sekretariat Dział Zarządzania Kadrami Biuro Sieci Doskonałości ECNIS Biuro Współpracy z Zagranicą Oficyna Wydawnicza Audytor Wewnętrzny Radca Prawny Inspektor ds. bhp Inspektor ds. ppoż. Inspektor ds. obronnych Elżbieta Stodulska mgr inż. Piotr Zwoliński p.o. mgr inż. Piotr Zwoliński p.o. mgr inż. Piotr Krauze p.o. mgr Paulina Tomczak lic. Teresa Borowiecka mgr Aleksandra Piotrowska dr hab. med. Beata Pepłońska prof. IMP dr Robert Klarecki, kier. administracyjny dr Robert Klarecki mgr Katarzyna Rogowska mgr Monika Kalinowska mgr Mariusz Marusiński mgr Ewa Ogrodnik inż. Andrzej Berner inż. Andrzej Berner Ośrodek Współpracy z ŚOZ (WHO Collaborating Centre) Krajowy Ośrodek ds. Orzecznictwa i Aktywizacji Zawodowej Osób Niepełnosprawnych p.o. dr hab. med. Jolanta Walusiak-Skorupa prof. IMP 8

9 Centra doskonałości: Centrum Doskonałości: Biologia Molekularna i Epidemiologia Raka Środowiskowego i Zawodowego EPIMOL (Centre of Excellence in Molecular Biology and Epidemiology of Occupational & Environmental Cancer) Krajowe Centrum Promocji Zdrowia w Miejscu Pracy; Zakład Epidemiologii Środowiskowej; o Pracownia Epidemiologii, Zakład Toksykologii i Kancerogenezy; o Pracownia Genetyki Molekularnej i Epigenetyki, o Pracownia Biochemii Środowiskowej, o Pracownia Toksykologii Molekularnej, o Krajowe Centrum Metod Alternatywnych do Oceny Toksyczności, o Pracownia Monitoringu Biologicznego. Centrum Kompetencji: Zawodowe Uszkodzenia Słuchu HEARLOSS (Centre of Competence in the Field of Occupational Hearing Loss) Zakład Zagrożeń Fizycznych; Klinika Audiologii i Foniatrii; o Pracownia Audiologiczna, o Pracownia Foniatryczna, o Pracownia Logopedyczna, o Pracownia Zaburzeń Równowagi. Centrum Testowania Substancji Chemicznych i Materiałów Biomedycznych CHEMBIOTEST (Centre of Excellence in Testing of Chemical Substances and Biomedical Materials) Laboratorium Badań Produktów Leczniczych i Weterynaryjnych w Systemie Jakości GMP; Zakład Toksykologii i Kancerogenezy; o Pracownia Oceny Toksyczności, 9

10 o Pracownia Toksykologii Molekularnej, o Krajowe Centrum Metod Alternatywnych do Oceny Toksyczności, Klinika Alergologii i Zdrowia Środowiskowego; o Poradnia Alergologiczna, o Oddział Alergologiczny, o Pracownia Diagnostyki Alergologicznej, o Pracownia Dermatologii. 10

11 11

12 12

13 2. Rada Naukowa Instytutu Medycyny Pracy w Łodzi Rada Naukowa Przewodniczący Rady: prof. dr hab. med. Marcin Kamiński 1) dr hab. n. med. Alicja Bortkiewicz prof. IMP 2) prof. dr hab. Sławomir Czerczak 3) prof. dr hab. med. Jan Goch 4) prof. dr hab. Jolanta Gromadzińska 5) prof. dr hab. med. Andrzej Grzybowski 6) prof. dr hab. med. Wojciech Hanke 7) prof. dr hab. med. Marek Janiak 8) prof. dr hab. med. Marta Kieć-Świerczyńska 9) dr hab. med. Zbigniew Kołaciński prof. IMP 10) dr Elżbieta Korzeniowska 11) dr Anna Kozajda 12) dr hab. med. Anna Krakowiak prof. IMP 13) dr hab. med. Beata Kręcisz prof. IMP 14) prof. dr hab. Waldemar Lutz 15) dr hab. med. Irena Maniecka-Bryła prof. nadzw. UM 16) dr Dorota Merecz-Kot 17) dr hab. med. Ewa Niebudek-Bogusz prof. IMP 18) prof. dr hab. med. Cezary Pałczyński 19) dr hab. Małgorzata Pawlaczyk-Łuszczyńska prof. IMP 20) dr Jolanta Przyłuska 21) prof. dr hab. med. Konrad Rydzyński 22) prof. dr hab. med. Anna Skoczyńska 23) dr hab. med. Jan Stetkiewicz prof. IMP 24) dr hab. med. Maciej Stępnik prof. IMP 25) prof. dr hab. med. Jacek Suzin 26) prof. dr hab. med. Marek Synder 13

14 27) prof. dr hab. med. Irena Szadkowska-Stańczyk 28) prof. dr hab. med. Neonila Szeszenia-Dąbrowska 29) prof. dr hab. med. Mariola Śliwińska-Kowalska 30) dr hab. med. Jolanta Walusiak-Skorupa prof. IMP 31) dr med. Ewa Wągrowska-Koski 32) prof. dr hab. Wojciech Wąsowicz 33) dr med. Marta Wiszniewska 34) prof. dr hab. Maciej Zalewski 35) dr hab. n. med. Marek Zmyślony prof. IMP Komisja ds. oceny wykonania planu naukowego Przewodniczący: prof. dr hab. med. Jan Goch Z-ca przewodniczącego: prof. dr hab. med. Irena Szadkowska-Stańczyk Członkowie: 1) prof. dr hab. Sławomir Czerczak 2) prof. dr hab. Jolanta Gromadzińska 3) prof. dr hab. Waldemar Lutz 4) dr hab. Małgorzata Pawlaczyk-Łuszczyńska prof. IMP 5) dr Jolanta Przyłuska sekretarz 6) dr hab. med. Jan Stetkiewicz prof. IMP 7) prof. dr hab. med. Jacek Suzin 8) prof. dr hab. med. Neonila Szeszenia-Dąbrowska 9) prof. dr hab. med. Mariola Śliwińska-Kowalska 10) dr hab. med. Jolanta Walusiak-Skorupa prof. IMP 11) dr med. Ewa Wągrowska-Koski 12) prof. dr hab. Wojciech Wąsowicz 13) prof. dr hab. Maciej Zalewski 14

15 Komisja ds. stopni naukowych w dziedzinie nauk medycznych w zakresie medycyny Przewodnicząca: prof. dr hab. med. Mariola Śliwińska-Kowalska Z-cy przewodniczącej: 1) prof. dr hab. med. Marta Kieć-Świerczyńska 2) dr hab. med. Jan Stetkiewicz prof. IMP Członkowie: 1) dr hab. n. med. Alicja Bortkiewicz prof. IMP 2) prof. dr hab. med. Jan Goch 3) prof. dr hab. med. Andrzej Grzybowski 4) prof. dr hab. med. Wojciech Hanke 5) prof. dr hab. med. Marek Janiak 6) prof. dr hab. med. Marcin Kamiński 7) dr hab. med. Zbigniew Kołaciński prof. IMP 8) dr hab. med. Anna Krakowiak prof. IMP 9) dr hab. med. Ewa Niebudek-Bogusz prof. IMP 10) prof. dr hab. med. Cezary Pałczyński 11) prof. dr hab. med. Konrad Rydzyński 12) prof. dr hab. med. Anna Skoczyńska 13) prof. dr hab. med. Jacek Suzin 14) prof. dr hab. med. Marek Synder 15) prof. dr hab. med. Irena Szadkowska-Stańczyk 16) prof. dr hab. med. Neonila Szeszenia-Dąbrowska 17) dr hab. med. Jolanta Walusiak-Skorupa prof. IMP Komisja ds. stopni naukowych w dziedzinie nauk medycznych w zakresie biologii medycznej Przewodniczący: prof. dr hab. Wojciech Wąsowicz Z-ca przewodniczącego: 15

16 dr hab. med. Jan Stetkiewicz prof. IMP Członkowie: 1) dr hab. n. med. Alicja Bortkiewicz prof. IMP 2) prof. dr hab. Sławomir Czerczak 3) prof. dr hab. Jolanta Gromadzińska 4) prof. dr hab. med. Marek Janiak 5) prof. dr hab. med. Marcin Kamiński 6) dr hab. med. Anna Krakowiak prof. IMP 7) prof. dr hab. Waldemar Lutz 8) prof. dr hab. med. Konrad Rydzyński 9) dr hab. med. Maciej Stępnik prof. IMP 10) prof. dr hab. med. Mariola Śliwińska-Kowalska 11) prof. dr hab. Maciej Zalewski 12) dr hab. n. med. Marek Zmyślony prof. IMP Komisja ds. stopni naukowych w dziedzinie nauk o zdrowiu Przewodnicząca: prof. dr hab. med. Irena Szadkowska-Stańczyk Z-ca przewodniczącej: prof. dr hab. med. Wojciech Hanke Członkowie: 1) dr hab. n. med. Alicja Bortkiewicz prof. IMP 2) prof. dr hab. Sławomir Czerczak 3) prof. dr hab. med. Jan Goch 4) prof. dr hab. med. Andrzej Grzybowski 5) dr hab. med. Irena Maniecka-Bryła prof. nadzw. UM 6) prof. dr hab. med. Cezary Pałczyński 7) prof. dr hab. med. Konrad Rydzyński 8) prof. dr hab. med. Marek Synder 16

17 9) prof. dr hab. med. Neonila Szeszenia-Dąbrowska 10) prof. dr hab. med. Mariola Śliwińska-Kowalska 11) dr hab. med. Jolanta Walusiak-Skorupa prof. IMP 12) dr hab. n. med. Marek Zmyślony prof. IMP Komisja ds. kwalifikacji osób na stanowiska pracowników naukowych Przewodniczący: prof. dr hab. Sławomir Czerczak Z-ca przewodniczącego: dr hab. med. Jolanta Walusiak-Skorupa prof. IMP Członkowie: 1) dr. hab. n. med. Alicja Bortkiewicz prof. IMP 2) prof. dr hab. med. Marta Kieć-Świerczyńska 3) dr Anna Kozajda 4) dr hab. med. Beata Kręcisz prof. IMP 5) prof. dr hab. Waldemar Lutz 6) dr hab. med. Jan Stetkiewicz prof. IMP 7) dr hab. med. Maciej Stępnik prof. IMP 8) prof. dr hab. med. Irena Szadkowska-Stańczyk 9) prof. dr hab. med. Neonila Szeszenia-Dąbrowska 10) prof. dr hab. Wojciech Wąsowicz 11) dr med. Marta Wiszniewska 12) dr hab. n. med. Marek Zmyślony prof. IMP Osoba spoza Rady Naukowej mgr Sylwia Olesińska sekretarz Komisja oceniająca dorobek pracowników naukowych Przewodnicząca: prof. dr hab. med. Mariola Śliwińska-Kowalska 17

18 Członkowie: 1) dr hab. n. med. Alicja Bortkiewicz prof. IMP 2) prof. dr hab. med. Wojciech Hanke 3) dr Dorota Merecz-Kot 4) dr hab. med. Jolanta Walusiak-Skorupa prof. IMP 5) prof. dr hab. Wojciech Wąsowicz 6) bezpośredni zwierzchnik służbowy ocenianego pracownika Osoba spoza Rady Naukowej mgr Aleksandra Piotrowska sekretarz Posiedzenia Rady Naukowej 6 marca 2013 r. odbyło się I/2013 posiedzenie Rady Naukowej Po otwarciu posiedzenia i przyjęciu porządku obrad przyjęto protokół z V/2012 posiedzenia Rady Naukowej w dniu 21 listopada 2012 r. oraz: zaopiniowano i przyjęto Sprawozdanie z działalności Instytutu za 2012 r. zaopiniowano i przyjęto Plan działalności Instytutu na 2013 r. powołano Zespół w celu przygotowania wniosków dotyczących czynności postępowania o nadanie tytułu profesora nauk medycznych dr hab. n. med. Rafała Longina Górnego. zaopiniowano wniosek w sprawie zatrudnienia: a) na podstawie mianowania na stanowisku profesora zwyczajnego prof. dr hab. Jolanty Gromadzińskiej. b) na stanowisku profesora nadzwyczajnego dr hab. med. Beaty Pepłońskiej. nadano stopień naukowy doktora nauk medycznych w dyscyplinie medycyna lek. Izabeli Czaja-Miturze. wszczęto przewód doktorski w dziedzinie nauk medycznych w dyscyplinie biologia medyczna mgr Agnieszce Bukowskiej. zaopiniowano Kryteria oceny osiągnięć naukowych pracownika. zaopiniowano zmianę w strukturze organizacyjnej Instytutu, polegającą na przywróceniu nazwy Pracowni Toksykologii Molekularnej i Patologii do Pracowni Toksykologii Molekularnej. 18

19 16 maja 2013 r. odbyło się II/2013 posiedzenie Rady Naukowej Po otwarciu posiedzenia i przyjęciu porządku obrad przyjęto protokół z I/2013 posiedzenia Rady Naukowej w dniu 6 marca 2013 r. oraz: zaopiniowano Sprawozdanie finansowe Instytutu za 2012 r. powołano Zespół w celu przygotowania wniosków dotyczących czynności postępowania o nadanie tytułu profesora nauk medycznych dr hab. n. med. Alicji Bortkiewicz prof. IMP. wybrano dwóch elektorów do Rady Głównej Instytutów Badawczych, w osobach: a) prof. dr hab. med. Konrad Rydzyński b) prof. dr. hab. med. Jolanta Śliwińska-Kowalska. rozpatrzono wniosek Zespołu powołanego w postępowaniu o nadanie tytułu profesora nauk medycznych dr hab. n med. Rafałowi Longinowi Górnemu, w przedmiocie wszczęcia postępowania o nadanie tytułu profesora i wyznaczenia recenzentów. zaopiniowano wniosek Zespołu powołanego w postępowaniu o nadanie tytułu naukowego profesora nauk medycznych dr hab. med. Jolancie Walusiak - Skorupie prof. IMP w przedmiocie wystąpienia do Centralnej Komisji ds. Stopni i Tytułów Naukowych z wnioskiem o nadanie tytułu profesora. nadano stopień naukowy doktora nauk medycznych w dyscyplinie medycyna lek. Cezaremu Strugale. wszczęto przewód doktorski w dziedzinie nauk medycznych w dyscyplinie medycyna lek. Agnieszce Lipińskiej-Ojrzanowskiej. wszczęto przewód doktorski w dziedzinie nauk o zdrowiu mgr Małgorzacie Zamojskiej. 30 września 2013 r. odbyło się III/2013 posiedzenie Rady Naukowej Po otwarciu posiedzenia i przyjęciu porządku obrad przyjęto protokół z II/2013 posiedzenia Rady Naukowej w dniu 16 maja 2013 r. oraz: rozpatrzono wniosek Zespołu powołanego w postępowaniu o nadanie tytułu profesora nauk medycznych dr hab. n. med. Alicji Bortkiewicz prof. IMP w przedmiocie wszczęcia postępowania o nadanie tytułu profesora nauk medycznych i wyznaczenia recenzentów. nadano stopień naukowy doktora nauk medycznych w dyscyplinie medycyna lek. Marcinowi Rybackiemu. rozpatrzono wniosek Komisji ds. stopni naukowych w zakresie medycyny w przedmiocie wyróżnienia rozprawy doktorskiej lek. Marcina Rybackiego. zaopiniowano wniosek Komisji ds. kwalifikacji na stanowiska pracowników naukowych w sprawie zatrudnienia na stanowisku profesora nadzwyczajnego dr hab. med. Ewy Zamysłowskiej-Szmytke. 19

20 zaopiniowano wyniki konkursu w sprawie zatrudnienia mgr inż. Edyty Wieczorek na stanowisko asystenta w Zakładzie Toksykologii i Kancerogenezy. zaopiniowano zmiany w strukturze organizacyjnej Instytutu polegające na: a) utworzeniu w ramach istniejącego Zakładu Toksykologii i Kancerogenezy Pracowni Genetyki Molekularnej i Epigenetyki; b) zmianie nazwy Sekcji Techniczno- Administracyjnej na Sekcję Techniczną i utworzenie Sekcji Administracyjnej w Dziale Administracyjno-Technicznym; c) utworzeniu samodzielnego stanowiska Inspektora ds. obronnych. Organizacje związkowe Komisja Zakładowa NSZZ Solidarność przy Instytucie Medycyny Pracy im. prof. dra med. Jerzego Nofera w Łodzi Przewodnicząca: Alicja Roszkowicz Z-ca przewodniczącej: dr hab. n. med. Alicja Bortkiewicz prof. IMP Sekretarz: Ewa Zalewska Skarbnik: mgr Danuta Nowicka Członkowie: Anna Kucharska, mgr Ewa Twardowska, mgr Mariola Wojda Zarząd Związku Zawodowego Pracowników IMP Przewodnicząca: mgr Iwona Rogalska Z-ca przewodniczącej: mgr inż. Piotr Krauze Skarbnik: Elżbieta Miazek Zarząd Terenowego Oddziału Ogólnopolskiego Związku Zawodowego Lekarzy Przewodniczący: dr hab. med. Zbigniew Kołaciński prof. IMP Z-ca przewodniczącego: dr med. Jacek Rzepecki Skarbnik: lek. Maciej Czerniak Sekretarz: lek. Diana Tymoszuk 20

21 Zarząd Terenowego Ogólnopolskiego Związku Zawodowego Pielęgniarek i Położnych przy Instytucie Medycyny Pracy im. prof. dra med. Jerzego Nofera w Łodzi Przewodnicząca: Renata Rubaszewska Z-ca przewodniczącej: Agnieszka Kleczyńska Sekretarz: mgr Marta Swarzyńska Skarbnik: Bożena Gozdek Członek: Anna Tulińska Zakładowa Organizacja Związkowa Niezależnego Związku Zawodowego Pracowników Diagnostyki Laboratoryjnej Województwa Łódzkiego Pełnomocnik: mgr Anna Pirowicz 3. Kadra Instytutu Medycyny Pracy w 2013 roku /wg stanu na dzień / I. Struktura zatrudnienia W tym pracownicy: naukowo-badawczy 99 inżynieryjno-techniczni 203 administracyjno-ekonomiczni 52 obsługi i robotniczy 27 inni (rezydenci) 15 RAZEM 396 osób 21

22 52 Struktura zatrudnienia na dzień r inżynieryjno-techniczni naukowo-badawczy administracyjno-ekonomiczni obsługi i robotniczy inni (rezydenci) 99 II. Kadra naukowo-badawcza: Asystent 23 Adiunkt 49 Profesor nadzwyczajny 16 Profesor zwyczajny 10 Profesor wizytujący 1 RAZEM 99 osób Kadra naukowo-badawcza Asystent 23 Adiunkt 49 Profesor nadzwyczajny 16 Profesor zwyczajny 10 Profesor wizytujący

23 III. Samodzielni pracownicy naukowi z tytułem profesora 12 ze stopniem doktora hab. 17 RAZEM 29 osób Samodzielni pracownicy naukowi z tytułem profesora ze stopniem doktora hab Samodzielni pracownicy naukowo-badawczy z tytułem naukowym profesora (12 osób) Czerczak Sławomir, Gralewicz Sławomir, Gromadzińska Jolanta, Hanke Wojciech, Kieć- Świerczyńska Marta, Pałczyński Cezary, Rydzyński Konrad, Szadkowska-Stańczyk Irena, Szeszenia- Dąbrowska Neonila, Śliwińska-Kowalska Mariola, Wąsowicz Wojciech, Wrońska-Nofer Teresa ze stopniem doktora habilitowanego (17 osób) Bortkiewicz Alicja, Hałatek Tadeusz, Krakowiak Anna, Kręcisz Beata, Kołaciński Zbigniew, Makowiec-Dąbrowska Teresa, Niebudek-Bogusz Ewa, Pawlaczyk-Łuszczyńska Małgorzata, Pepłońska Beata, Pyżalski Jacek, Reszka Edyta, Sińczuk-Walczak Halina, Stetkiewicz Jan, Stępnik Maciej, Walusiak-Skorupa Jolanta, Zamysłowska-Szmytke Ewa, Zmyślony Marek 23

24 II. STRUKTURA ZADAŃ 1. Główne kierunki badawcze Plan naukowy Instytutu przyjęty na 2013 rok obejmował 305 zadań, w tym 84 tematy statutowe. Łącznie zrealizowano 281 zadań w ramach następujących kierunków badawczych: identyfikacja oraz ocena zagrożeń spowodowanych czynnikami chemicznymi, tworzenie systemu zapobiegania negatywnym skutkom zdrowotnym, identyfikacja czynników genetycznych decydujących o indywidualnej wrażliwości na czynniki chemiczne, kancerogeneza zawodowa i środowiskowa, patologia zawodowa zasady wczesnej diagnostyki, profilaktyki i orzecznictwa, patogeneza, diagnostyka i terapia zatruć ostrych i przewlekłych, ocena biologicznego działania i zdrowotnych skutków ekspozycji na pyły przemysłowe ocena narażenia na szkodliwe czynniki biologiczne w środowisku pracy, ocena biologicznego działania i zdrowotnych skutków ekspozycji na hałas i pola elektromagnetyczne, ocena ekspozycji na promieniowanie rentgenowskie, fizjologiczna, psychologiczna i psychospołeczna ocena uciążliwości pracy i zdolności do pracy oraz opracowanie zasad doboru zawodowego, ocena środowiskowych zagrożeń zdrowia, epidemiologiczna ocena ryzyka zdrowotnego ekspozycji zawodowej i środowiskowej, promocja zdrowia w miejscu pracy, organizacja ochrony zdrowia pracujących, programy nauczania oraz kształcenia w zakresie medycyny pracy, higieny pracy oraz zdrowia publicznego, systemy kontroli i zapewniania jakości. 24

25 Tematy statutowe Granty Umowy międzynarodowe, SPB 1, SPPW 2, PNWB 3, Program Wieloletni POIG 4 POKL 5 MZ 6, MG 7 Działalność lecznicza Pozostałe umowy 8 Razem zrealizowane 2. Realizacja zadań w 2013 roku według podstawowych źródeł finansowania Jednostka organizacyjna Biuro Zapewnienia Jakości 1 1 Z. Polityki Zdrowotnej Krajowe Centrum Promocji Zdrowia w Miejscu Pracy Z. Epidemiologii Środowiskowej Z. Środowiskowych Zagrożeń Zdrowia Z. Fizjologii Pracy i Ergonomii Z. Psychologii Pracy Laboratorium Badań Produktów Leczniczych i Weterynaryjnych Z. Toksykologii i Kancerogenezy Z. Bezpieczeństwa Chemicznego Z. Ochrony Radiologicznej Z. Zagrożeń Fizycznych Dział Zarządzania Wiedzą Klinika Chorób Zawodowych i Toksykologii: - Oddz. Chorób Zawodowych Oddz. Toksykologii Klinika Alergologii i Zdrowia Środowiskowego Klinika Audiologii i Foniatrii Ogółem zrealizowanych SPB Specjalny Projekt Badawczy 2 SPPW Szwajcarsko-Polski Program Badawczy 3 PNWB Polsko-Norweska Współpraca Badawcza 4 POIG Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka 5 POKL Program Operacyjny Kapitał Ludzki 6 MZ Ministerstwo Zdrowia 7 MG Ministerstwo Gospodarki 8 Pozostałe umowy umowy z podmiotami gospodarczymi 25

26 Plan naukowy Instytutu przewidziany na 2013 rok obejmował 305 zadań, w tym 84 tematy statutowe. Zrealizowano 281 zadań, w tym 83 tematy statutowe. Wszystkie tematy formalnie rozliczono i odebrano w trakcie sympozjów sprawozdawczych w styczniu 2013 roku. 3. Sieci naukowe Centrum Zaawansowanych Technologii BioTechMed Instytut Medycyny Pracy w Łodzi w dniu 23 stycznia 2004 roku podpisał umowę konsorcjum z Centrum Zaawansowanych Technologii BioTechMed w Łodzi, w skład którego obecnie wchodzi 8 jednostek naukowych i 9 przedsiębiorstw. Koordynatorem Centrum jest Politechnika Łódzka. Główne cele Centrum to: wspólne prowadzenie wieloletnich prac badawczo-rozwojowych i badawczo-wdrożeniowych ukierunkowanych na opracowanie nowych technologii i usług służących ochronie i poprawie zdrowia ludzi oraz ochronie środowiska, transfer zaawansowanych technologii i najlepszych dostępnych technik z tego zakresu do praktyki gospodarczej, tworzenie firm typu spin-off/start-up wykorzystujących wyniki prac prowadzonych w Centrum Zaawansowanych Technologii BioTechMed, prowadzenie zintegrowanej działalności edukacyjnej, szkoleniowej i ekspertyzowej. 4. Ekspertyzy, opinie, orzeczenia Wykonane w 2013 roku opracowania dla potrzeb Ministerstwa Zdrowia, Inspekcji Sanitarnej, służby medycyny pracy, sądów, prokuratury, podmiotów gospodarczych dotyczyły m. in.: diagnostyki i orzecznictwa w zakresie chorób zawodowych oraz kwalifikacji do pracy, pomiarów pola elektromagnetycznego dla celów bezpieczeństwa i higieny pracy, oceny narażenia zawodowego na szkodliwe czynniki biologiczne, oceny narażenia radiacyjnego w miejscu pracy, oznaczeń stężeń włókien azbestu w próbkach powietrza oraz próbkach materiałów, oceny narażenia zawodowego na pyły przemysłowe, oznaczeń toksyn w ślinie i w moczu, badań produktów leczniczych i wyrobów medycznych o dopuszczalności do stosowania u ludzi. 26

27 Jednostka organizacyjna Ekspertyzy, opinie, orzeczenia (n) Zakład Bezpieczeństwa Chemicznego 53 Zakład Toksykologii i Kancerogenezy 3224 Zakład Polityki Zdrowotnej 1 Zakład Zagrożeń Fizycznych 24 Zakład Środowiskowych Zagrożeń Zdrowia 4 Zakład Fizjologii Pracy i Ergonomii 22 Zakład Ochrony Radiologicznej 109 Zakład Psychologii Pracy 32 Klinika Chorób Zawodowych i Toksykologii 848 Klinika Alergologii i Zdrowia Środowiskowego 57 Laboratorium Badań Produktów Leczniczych i Weterynaryjnych 500 Razem

28 5. Komisja Bioetyczna W 2013 roku odbyło się 5 posiedzeń Komisji Bioetycznej. Komisja zaopiniowała: 6 wniosków Zakładu Toksykologii i Kancerogenezy, 4 wnioski Kliniki Alergologii i Zdrowia Środowiskowego, 3 wnioski Zakładu Ochrony Radiologicznej, 2 wnioski Zakładu Epidemiologii Środowiskowej, 2 wnioski Zakładu Środowiskowych Zagrożeń Zdrowia, 2 wnioski Zakładu Zagrożeń Fizycznych, 1 wniosek Kliniki Audiologii i Foniatrii, 1 wniosek Zakładu Psychologii Pracy, 1 wniosek Krajowego Centrum Promocji Zdrowia w Miejscu Pracy. 28

29 III. Osiągnięcia Instytutu 1. Potencjał naukowy A. Uprawnienia do nadawania stopni naukowych Dziedzina Dyscyplina Stopień naukowy Nauki medyczne Nauki o zdrowiu Medycyna Biologia medyczna doktor nauk medycznych, doktor habilitowany nauk medycznych doktor nauk medycznych, doktor habilitowany nauk medycznych doktor nauk o zdrowiu B. Rozwój kadry naukowej wszczęte przewody doktorskie: mgr Agnieszka Bukowska; Ocena związku pomiędzy pracą w nocy a wydzielaniem prolaktyny na podstawie badania przekrojowego pielęgniarek. Promotor: dr hab. med. Beata Pepłońska prof. IMP Recenzenci: dr hab. n. med. Alicja Bortkiewicz prof. IMP, prof. dr hab. med. Ewa Sewerynek. lek. Agnieszka Lipińska-Ojrzanowska Astma związana z pracą wywołana przez czynniki o dużej i małej masie cząsteczkowej uwarunkowania kliniczne oraz ocena przydatności metod diagnostycznych. Promotor: dr hab. med. Jolanta Walusiak-Skorupa prof. IMP Recenzenci: prof. dr hab. n. med. Anna Bodzenta-Łukaszyk, dr hab. med. Anna Krakowiak prof. IMP mgr Małgorzata Zamojska (obecnie Zamojska- Daniszewska); Ocena ryzyka upośledzenia słuchu wśród studentów wyższych szkół muzycznych. Promotor: dr hab. Małgorzata Pawlaczyk-Łuszczyńska prof. IMP Recenzenci: dr hab. med. Ewa Zamysłowska- Szmytke, prof. dr hab. n. med. Wiesław Konopka 29

30 wszczęte postępowanie o nadanie tytułu profesora: dr hab. n. med. Rafał Longin Górny Recenzenci: prof. dr hab. Zofia Żakowska, prof. dr hab. Janusz Milanowski, prof. dr. hab. med. Wiesław Jędrychowski, prof. dr. hab. med. Andrzej Gładysz. dr hab. n. med. Alicja Bortkiewicz prof. IMP Recenzenci: prof. dr hab. med. Jan Henryk Goch, prof. dr hab. med. Janusz Siebert., prof. dr hab. Romuald Ochotny, prof. dr hab. n. med. Ryszard Piotrowicz. zakończone przewody doktorskie: lek. Izabela Czaja-Mitura; Reakcja układu krążenia na stres zawodowy związany z pracą policjantów. Promotor: dr hab. n. med. Alicja Bortkiewicz prof. IMP Recenzenci: : prof. dr hab. med. Jan Goch, prof. dr hab. Bohdan Dudek. lek. Cezary Strugała; Analiza czynników predykcyjnych i ocena ryzyka złamań osteoporotycznych w grupie kobiet w wieku powyżej 50 lat, mieszkanek województwa kujawsko-pomorskiego Promotor: prof. dr hab. med. Wojciech Hanke Recenzenci: prof. dr hab. med. Marek Synder, prof. dr hab. med. Ewa Sewerynek. lek. Marcin Rybacki; Wirusowe zapalenie wątroby typu B i C u personelu medycznego występowanie, czynniki ryzyka, profilaktyka i prewencja. Promotor: dr hab. med. Jolanta Walusiak-Skorupa prof. IMP Recenzenci: prof. dr. hab. med. Wojciech Hanke, prof. dr hab. med. Jerzy Kruszewski. zakończone przewody doktorskie poza IMP: dr Dorota Chomiczewska- Skóra: Ocena komórek Langerhansa u chorych na łuszczycę plackowatą leczonych różnymi metodami fototerapii. Promotor: dr. hab. n. med. Helena Rotsztejn prof. UM Stopień nadany przez Radę Naukową Instytutu Centrum Zdrowia Matki Polki w Łodzi. 30

31 zakończone postępowanie o nadanie tytułu profesora: prof. dr hab. Jolanta Gromadzińska; Recenzenci: prof. dr hab. Barbara Zielińska-Psuja, prof. dr hab. Ryszard Oliński, prof. dr hab. Grzegorz Bartosz, prof. dr hab. Jan Lubiński. Rozwój kadry naukowej w IMP w okresie Doktor Doktor habilitowany Rok Profesor osoby spoza IMP pracownicy IMP osoby IMP spoza pracownicy IMP

32 (+2)* (+1)* Razem *Stopień naukowy uzyskany przez pracownika poza IMP. W 2013 roku stopień naukowy doktora uzyskało 2 pracowników Instytutu (w tym jedna osoba poza IMP) oraz 2 osoby nie będące pracownikami Instytutu. Tytuł profesora nadano 1 osobie. Wszczęto 3 przewody doktorskie oraz 2 postępowania o nadanie tytułu profesora. Zakończono jedno postępowanie o nadanie tytułu profesora oraz 3 przewody doktorskie. C. Udział w krajowych towarzystwach i organizacjach naukowych Towarzystwa naukowe Polskie Towarzystwo Alergologiczne Prof. dr hab. med. Marta Kieć-Świerczyńska z-ca przewodniczącego Sekcji Dermatologicznej, prof. dr hab. med. Cezary Pałczyński przewodniczący Komisji Specjalnej ds. Rekomendacji i Certyfikacji, dr hab. med. Jolanta Walusiak-Skorupa, prof. IMP, dr med. Patrycja Krawczyk-Szulc, 32

33 dr med. Marta Wiszniewska, dr med. Tomasz Wittczak, dr med. Wojciech Dudek, dr med. Dominika Świerczyńska-Machura członkowie. Polskie Towarzystwo Audiologiczne i Foniatryczne Prof. dr hab. med. Mariola Śliwińska-Kowalska przewodnicząca, dr hab. med. Ewa Niebudek- Bogusz, prof. IMP sekretarz, lek. Piotr Kotyło, mgr Ewelina Woźnicka, dr hab. med. Ewa Zamysłowska-Szmytke członkowie. Polskie Towarzystwo Badań nad Stresem Traumatycznym Dr Dorota Merecz-Kot członek. Polskie Towarzystwo Badań Radiacyjnych Dr hab. n.med. Marek Zmyślony, prof. IMP wiceprezes Zarządu Głównego, przewodniczący Komisji ds. Problemów Bioelektromagnetycznych, dr Halina Aniołczyk wiceprzewodnicząca Zarządu Oddziału Łódzkiego, członek komisji ds. Problemów Bioelektromagnetycznych, dr Piotr Politański członek Zarządu Oddziału Łódzkiego, dr Joanna Domienik (od 2013), mgr Małgorzata Adamowicz, mgr Janusz Kacprzyk, dr Sylwia Papierz, mgr Katarzyna Walczak (od 2011), mgr inż. Paweł Mamrot, mgr inż. Magda Mariańska, mgr inż. Zbigniew Kamiński, mgr Marcin Brodecki (od 2010) członkowie. Polskie Towarzystwo Chorób Płuc Dr hab. med. Anna Krakowiak, prof. IMP (od 2010), dr hab. med. Zbigniew Kołaciński, prof. IMP członkowie. Polskie Towarzystwo Demograficzne Dr Zuzanna Szubert (od 2004) członek prezydium Zarządu Głównego, prof. dr hab. med. Irena Szadkowska-Stańczyk członek. Polskie Towarzystwo Dermatologiczne Prof. dr hab. med. Marta Kieć-Świerczyńska, dr hab. med. Beata Kręcisz, prof. IMP członkowie. Polskie Towarzystwo Diagnostyki Laboratoryjnej Mgr. Ewa Nowakowska-Świrta członek. Polskie Towarzystwo Edukacji Medialnej Dr hab. Jacek Pyżalski (od 2013) członek. Polskie Towarzystwo Epidemiologii Środowiskowej Prof. dr hab. med. Wojciech Hanke (od 2010) wiceprezes, dr Joanna Jurewicz (od 2010) członek Komisji Rewizyjnej, dr Kinga Polańska (od 2010) skarbnik, dr Zuzanna Szubert, mgr Agnieszka Bukowska, prof. dr hab. med. Irena Szadkowska-Stańczyk członkowie. Polskie Towarzystwo Ergonomiczne Dr hab. med. Teresa Makowiec-Dąbrowska, prof. IMP (od 2011) wiceprzewodnicząca Oddziału Łódzkiego. Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne Dr Joanna Piasecka-Zelga członek. 33

34 Polskie Towarzystwo Fizyki Medycznej Dr Halina Aniołczyk sekretarz Oddziału Łódzkiego, dr Jerzy Olszewski, mgr inż. Zbigniew Kamiński, mgr Marcin Brodecki (od 2010), mgr Małgorzata Adamowicz, mgr Andrzej Bednarek, dr Sylwia Papierz, dr Joanna Domienik, mgr Katarzyna Walczak (od 2011) członkowie. Polskie Towarzystwo Higienistów Przemysłowych Prof. dr hab. Sławomir Czerczak prezes, dr Jan Piotr Gromiec wiceprezes, mgr Anna Pałaszewska- Tkacz sekretarz. Polskie Towarzystwo Higienistów Przemysłowych, Oddział Łódzki Dr Jan Gromiec prezes, dr Sławomir Brzeźnicki wiceprezes, mgr inż. Katarzyna Janoszka sekretarz, prof. dr hab. Sławomir Czerczak członek Zarządu, prof. dr hab. med. Irena Szadkowska- Stańczyk członek Zarządu, dr Marek Dobecki skarbnik, mgr Marzena Bonczarowska, mgr Agnieszka Jankowska, mgr inż. Katarzyna Konieczko, dr Małgorzata Kula, mgr inż. Małgorzata Kupczewska-Dobecka, dr Renata Soćko, mgr Agata Wziątek, dr hab. Małgorzata Pawlaczyk- Łuszczyńska, prof. IMP, dr Aleksandra Maciejewska, mgr Urszula Mikołajczyk, dr Krystyna Sitarek, mgr Anna Świdwińska-Gajewska, dr Halina Aniołczyk, mgr Henryk Skalski członkowie. Polskie Towarzystwo Kardiologiczne Dr hab. n. med. Alicja Bortkiewicz, prof. IMP, dr n. med. Elżbieta Gadzicka członkowie. Polskie Towarzystwo Lekarskie Dr med. Marta Wiszniewska członek. Polskie Towarzystwo Medycyny Pracy Dr med. Ewa Wągrowska-Koski prezes, dr hab. med. Jolanta Walusiak-Skorupa, prof. IMP pierwszy zastępca prezesa, dr hab. med. Beata Kręcisz, prof. IMP sekretarz, prof. dr hab. med. Cezary Pałczyński (od 2004) skarbnik, prof. dr hab. med. Marta Kieć-Świerczyńska, dr med. Patrycja Krawczyk-Szulc, dr med. Marcin Rybacki członkowie Zarządu Głównego. Polskie Towarzystwo Medycyny Pracy, Oddział w Łodzi Dr hab. med. Jolanta Walusiak-Skorupa, prof. IMP przewodnicząca, dr med. Ewa Wągrowska- Koski zastępca przewodniczącego, dr med. Patrycja Krawczyk-Szulc sekretarz, dr med. Marcin Rybacki skarbnik, prof. dr hab. med. Irena Szadkowska-Stańczyk członek Zarządu, dr Sławomir Brzeźnicki, prof. dr hab. Sławomir Czerczak, dr Jan Gromiec, dr Małgorzata Kotwica, dr Małgorzata Kula, dr hab. med. Zbigniew Kołaciński, prof. IMP, dr med. Jacek Rzepecki, dr med. Marek Bąk, lek. Joanna Sawicka (od 2012), lek. Julia Kuropatwa (od 2012), dr Renata Winnicka (od 1998), mgr Bożena Szymańska (od 1985), dr Małgorzata Waszkowska, dr Joanna Piasecka-Zelga, dr Halina Aniołczyk, mgr Magda Mariańska, mgr inż. Paweł Mamrot, dr Jerzy Olszewski, dr hab. n.med. Marek Zmyślony, prof. IMP, prof. dr hab. med. Wojciech Hanke (od 1983), prof. dr hab. med. Neonila Szeszenia-Dąbrowska (od 1977), dr Joanna Jurewicz (od 2004), dr Kinga Polańska (od 2000), dr med. Andrzej Marcinkiewicz (od 2000), dr Zuzanna Szubert (od 1977), dr hab. med. Beata Pepłońska, prof. IMP (od 1994), dr hab. med. Anna Krakowiak prof. IMP, lek. Dariusz Krzyczmanik, lek. Agnieszka Lipińska-Ojrzanowska, lek. Przemysław Markowski, dr hab. med. Halina Sińczuk-Walczak, prof. IMP, lek. Sylwia Świderska-Kiełbik, lek. Diana Tymoszuk, dr med. Marta Wiszniewska, dr med. Tomasz Wittczak, dr hab. Małgorzata Pawlaczyk-Łuszczyńska, prof. IMP, prof. dr hab. med. Mariola Śliwińska-Kowalska, dr hab. med. Ewa Zamysłowska-Szmytke, dr Aleksandra Maciejewska, dr med. Dominika Świerczyńska-Machura, dr med. Wojciech Dudek, mgr Ewa Nowakowska-Świrta, dr n. med. Jerzy Kopias (od 1980), mgr Piotr Sakowski (od 2004), mgr Mariola Wojda (od 2004), dr hab. n. 34

35 med. Alicja Bortkiewicz, prof. IMP, dr hab. med. Teresa Makowiec-Dąbrowska, prof. IMP, dr n. med. Elżbieta Gadzicka, dr n. med. Jadwiga Siedlecka, dr Krystyna Sitarek, prof. dr hab. Jolanta Gromadzińska, dr Danuta Ligocka członkowie. Polskie Towarzystwo Medycyny Społecznej i Zdrowia Publicznego Prof. dr hab. med. Irena Szadkowska-Stańczyk członek. Polskie Towarzystwo Medycyny Uzależnień Lek. Maciej Paweł Czerniak (od 2007) członek Zarządu Głównego. Polskie Towarzystwo Neurofizjologii Klinicznej sekcja EMG Dr n. med. Magdalena Lewańska członek. Polskie Towarzystwo Neurologii Dr n. med. Magdalena Lewańska członek. Polskie Towarzystwo Okulistyczne Dr med. Alicja Pas-Wyroślak, dr med. Tomasz Wittczak, prof. dr hab. med. Cezary Pałczyński członkowie. Polskie Towarzystwo Otorynolaryngologów Chirurgów Głowy i Szyi Lek. Piotr Kotyło, dr hab. med. Ewa Niebudek-Bogusz prof. IMP, lek. Urszula Owczarek, prof. dr hab. med. Mariola Śliwińska-Kowalska członkowie. Polskie Towarzystwo Pedagogiczne dr Piotr Plichta członek Zarządu Oddziału Łódzkiego. Polskie Towarzystwo Psychologiczne Dr Małgorzata Waszkowska członek. Polskie Towarzystwo Rehabilitacji (PTREH) Dr med. Patrycja Krawczyk-Szulc członek. Polskie Towarzystwo Toksykologiczne Prof. dr hab. Wojciech Wąsowicz (od 2006) przewodniczący, prof. dr hab. Jolanta Gromadzińska (od 2002) sekretarz, dr hab. med. Anna Krakowiak, prof. IMP skarbnik. Polskie Towarzystwo Toksykologiczne, Oddział Łódzki dr hab. med. Jan Stetkiewicz, prof. IMP przewodniczący Oddziału Łódzkiego, dr Krystyna Sitarek (od 2008) sekretarz Oddziału Łódzkiego, prof. dr hab. Sławomir Czerczak, dr Jan Gromiec, dr med. Jacek Rzepecki, dr Renata Winnicka (od 2002), dr Joanna Piasecka-Zelga, dr Ewa Jabłońska, dr Joanna Roszak (od 2005), dr hab. n. med. Edyta Reszka, prof. IMP, dr Radosław Świercz, dr Danuta Ligocka, dr Peter Grešner, dr Dorota Błędzka, mgr inż. Magdalena Król, dr hab. Tadeusz Hałatek członkowie. Polskie Towarzystwo Toksykologii Klinicznej Dr hab. med. Anna Krakowiak, prof. IMP (od 2006), dr hab. med. Zbigniew Kołaciński, prof. IMP, lek. Sylwia Czyżewska (od 2013) członkowie. 35

36 Polskie Towarzystwo Zdrowia Publicznego Prof. dr hab. med. Wojciech Hanke (od 2010) wiceprezes, prof. dr hab. med. Konrad Rydzyński członek Zarządu Głównego, prof. dr hab. med. Irena Szadkowska-Stańczyk (od 2012) przewodnicząca Oddziału Łódzkiego, dr Anna Kozajda (od 2012) sekretarz, mgr Karolina Jeżak (od 2012) skarbnik, mgr inż. Małgorzata Sowiak, prof. dr hab. Sławomir Czerczak, dr Renata Soćko, prof. dr hab. med. Neonila Szeszenia-Dąbrowska (od 2010), dr Joanna Jurewicz (od 2010), dr med. Andrzej Marcinkiewicz, dr Zuzanna Szubert członkowie. Stowarzyszenie przeciwko Przemocy w Pracy Godność Dr Agnieszka Mościcka-Teske prezes, dr Dorota Merecz-Kot wiceprezes, mgr Marcin Drabek sekretarz. Towarzystwo Internistów Polskich Prof. dr hab. med. Cezary Pałczyński, dr med. Dominika Świerczyńska-Machura, dr med. Tomasz Wittczak, dr med. Wojciech Dudek członkowie. Komitety, komisje i rady naukowe Centralna Komisja do Spraw Stopni i Tytułów Sekcja Nauk Medycznych Prof. dr hab. med. Irena Szadkowska-Stańczyk (od 2013). Komisja Bioetyczna Instytutu Medycyny Pracy Prof. dr hab. med. Marta Kieć-Świerczyńska przewodnicząca, dr hab. med. Zbigniew Kołaciński, prof. IMP, prof. dr hab. med. Cezary Pałczyński, prof. dr hab. med. Irena Szadkowska-Stańczyk, prof. dr hab. med. Mariola Śliwińska-Kowalska, dr hab. med. Jolanta Walusiak-Skorupa, prof. IMP, dr med. Ewa Wągrowska-Koski, dr n. med. Elżbieta Gadzicka członkowie. Komisja Biologii Zwierząt Doświadczalnych Wydziału VI Nauk Medycznych PAN Dr Joanna Piasecka-Zelga członek. Komisja Trójstronna ds. Społeczno-Gospodarczych Dr hab. n. med. Alicja Bortkiewicz, prof. IMP ekspert. Komitet Ewaluacji Jednostek Naukowych MNiSW Prof. dr hab. med. Wojciech Hanke (od 2011), prof. dr hab. Wojciech Wąsowicz. Komisja do Spraw Diagnostyki Toksykologicznej Dr Renata Winnicka (od 2013). Komisja do Spraw Produktów Biobójczych Prof. dr hab. Wojciech Wąsowicz (od 2012). Komisja Egzaminacyjna w dziedzinie Laboratoryjnej Toksykologii Medycznej Dr Renata Winnicka (od 2008). Komisja Dyscyplinarna ds. postępowania dyscyplinarnego w stosunku do mianowanych pracowników naukowych w IMP w Łodzi Prof. dr hab. med. Cezary Pałczyński (od 2006) członek. 36

37 Komisja Pól Elektromagnetycznych Niejonizujących Komitetu Fizyki Medycznej, Radiobiologii i Diagnostyki Obrazowej PAN Dr hab. n. med. Alicja Bortkiewicz, prof. IMP (od 2006). Komitet Zdrowia Publicznego PAN Prof. dr hab. med. Wojciech Hanke (od 2011). Krajowa Komisja Etyczna do Spraw Doświadczeń na Zwierzętach Dr hab. med. Maciej Stępnik, prof. IMP. Lokalna Komisja Etyczna Nr 9 w Łodzi ds. Doświadczeń na Zwierzętach Dr Joanna Piasecka-Zelga członek. Międzyresortowa Komisja ds. Najwyższych Dopuszczalnych Stężeń i Natężeń Czynników Szkodliwych dla Zdrowia w Środowisku Pracy Prof. dr hab. Sławomir Czerczak, dr Aleksandra Maciejewska, prof. dr hab. med. Irena Szadkowska- Stańczyk, dr hab. n. med. Alicja Bortkiewicz, prof. IMP, dr hab. med. Maciej Stępnik, prof. IMP, dr Krystyna Sitarek, prof. dr hab. Jolanta Gromadzińska, dr Danuta Ligocka. Polski Komitet Normalizacyjny Dr Jan Gromiec wiceprzewodniczący Komitetu Technicznego ds. Zagrożeń Chemicznych i Pyłowych. Rada Dyrektorów Łódzkiej Akademickiej Sieci Bibliotecznej (ŁASB) Dr Jolanta Przyłuska (od 2004) członek. Rada Naukowa Instytutu Medycyny Pracy i Zdrowia Środowiskowego w Sosnowcu Prof. dr hab. med. Cezary Pałczyński członek. Rada Programowa Narodowego Programu Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata Prof. dr hab. med. Neonila Szeszenia-Dąbrowska (od 2002) członek prezydium. Zespoły eksperckie Grupa ekspertów ds. aktualizacji wykazu czynników rakotwórczych Prof. dr hab. Sławomir Czerczak przewodniczący, mgr inż. Katarzyna Konieczko, mgr Anna Pałaszewska-Tkacz, dr Krystyna Sitarek. Grupa ekspertów ds. czynników chemicznych Prof. dr hab. Sławomir Czerczak przewodniczący, dr Jan Gromiec, mgr inż. Małgorzata Kupczewska-Dobecka sekretarz, dr Sławomir Brzeźnicki, dr Renata Soćko, prof. dr hab. med. Wojciech Hanke (od 2011). Grupa ekspertów ds. czynników fizycznych Dr hab. Małgorzata Pawlaczyk-Łuszczyńska, prof. IMP Konsultant Krajowy w dziedzinie audiologii i foniatrii Prof. dr hab. med. Mariola Śliwińska-Kowalska. 37

38 Konsultant Krajowy w dziedzinie medycyny pracy Dr med. Ewa Wągrowska-Koski. Konsultant Wojewódzki w dziedzinie medycyny pracy dla woj. łódzkiego Dr hab. med. Jolanta Walusiak-Skorupa prof. IMP. Konsultant Wojewódzki w dziedzinie toksykologii klinicznej dla woj. Łódzkiego Dr hab. med. Zbigniew Kołaciński prof. IMP. Krajowy punkt kontaktowy ds. walidacji metod alternatywnych w Polsce Dr hab. med. Maciej Stępnik prof. IMP. Krajowy Zespół Specjalistów ds. Ratownictwa Chemicznego i Ekologicznego Dr hab. med. Zbigniew Kołaciński, prof. IMP. Zespół Konsultanta Krajowego w dziedzinie audiologii i foniatrii Prof. dr hab. med. Mariola Śliwińska-Kowalska przewodnicząca. Zespół Konsultanta Krajowego w dziedzinie otorynolaryngologii Prof. dr hab. med. Mariola Śliwińska-Kowalska. Narodowe Centrum Nauki Prof. dr hab. med. Irena Szadkowska-Stańczyk (od 2013). Zespół Doradczy Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego do Spraw Doświadczeń na Zwierzętach Dr hab. med. Maciej Stępnik, prof. IMP. Zespół Ekspertów do zaopiniowania danych o spełnieniu przez jednostkę kryteriów uprawniających do ubiegania się o wpis na listę Ministra Zdrowia do prowadzenia specjalizacji i staży kierunkowych w dziedzinie epidemiologii Prof. dr hab. med. Wojciech Hanke. Zespół Specjalistyczny do spraw oceny wniosków o finansowanie zakupu lub wytworzenia aparatury naukowo-badawczej stanowiącej dużą infrastrukturę badawczą oraz inwestycji budowlanych służących potrzebom badań naukowych lub prac rozwojowych Prof. dr hab. Wojciech Wąsowicz (od 2011). Zespół Specjalistów ds. opiniowania wytycznych szacowania ryzyka zawodowego dla czynników rakotwórczych Prof. dr hab. med. Irena Szadkowska-Stańczyk. Zespół ekspertów do opracowania programu specjalizacji w dziedzinie zdrowie środowiskowe Prof. dr hab. med. Wojciech Hanke. 38

39 Zespół ekspertów do opracowania nowego programu specjalizacyjnego w dziedzinie audiologii i foniatrii Prof. dr hab. med. Mariola Śliwińska-Kowalska (od 2013) przewodnicząca. Zespół ekspertów w sprawie uzyskiwania tytułu specjalisty w dziedzinie neurologopedii Prof. dr hab. med. Mariola Śliwińska-Kowalska przewodnicząca. Inne organizacje Fundacja Zdrowe Biuro Dr Zbigniew Jóźwiak sekretarz naukowy. Kolegium Medycyny Laboratoryjnej w Polsce Dr Renata Winnicka (od 2013). Narodowy Program Foresight Polska 2020 Dr Joanna Piasecka-Zelga ekspert zewnętrzny. Normalizacyjna Komisja Problemowa ds. Zagrożeń Pyłowych i Chemicznych w Środowisku Pracy Dr Jan Gromiec wiceprzewodniczący. Normalizacyjna Komisja Problemowa nr 157 ds. Zagrożeń Fizycznych w Środowisku Pracy Dr hab. Małgorzata Pawlaczyk-Łuszczyńska, prof. IMP. Państwowa Komisja Egzaminacyjna dla przeprowadzenia Państwowego Egzaminu Specjalizacyjnego w dziedzinie medycyny pracy Prof. dr hab. med. Cezary Pałczyński członek. Państwowa Komisja Specjalizacyjna do przeprowadzania postępowania kwalifikacyjnego w dziedzinie alergologii Prof. dr hab. med. Cezary Pałczyński członek. Państwowa Komisja Egzaminacyjna w dziedzinie Choroby Wewnętrzne Prof. dr hab. med. Cezary Pałczyński członek. Polskie Centrum Akredytacji Dr Małgorzata Kula audytor techniczny, dr hab. Małgorzata Pawlaczyk-Łuszczyńska, prof. IMP audytor ekspert techniczny w zakresie zagrożeń wibroakustycznych. Zakład Certyfikacji TEXTIL-CERT Dr Joanna Piasecka-Zelga ekspert ds. realizacji procedur oceny zgodności dla wyrobów medycznych. 39

40 D. Udział w międzynarodowych towarzystwach i organizacjach naukowych American Conference of Governmental Industrial Hygienists (ACGIH) Prof. dr hab. Sławomir Czerczak, dr Jan Gromiec członkowie. American Industrial Hygiene Association (AIHA) Prof. dr hab. Sławomir Czerczak, mgr Anna Pałaszewska-Tkacz członkowie. Collegium Oto-Rhino-Laryngologicum Amicitiae Sacrum (CORLAS) Prof. dr hab. med. Mariola Śliwińska-Kowalska członek z wyboru. European Academy of Allergology and Clinical Immunology (EAACI) Prof. dr hab. med. Cezary Pałczyński, dr n.med. Dominika Świerczyńska-Machura, dr n.med. Patrycja Krawczyk-Szulc, dr n.med. Tomasz Wittczak, dr n.med. Wojciech Dudek, lek. Agnieszka Lipińska- Ojrzanowska, lek. Diana Tymoszuk członkowie. European Association for Health Information and Libraries (EAHIL) Dr Jolanta Przyłuska (od 2000), mgr Anna Radomska (od 2008) członkowie. European Association of Poison Control Centers and Clinical Toxicologists Dr hab. med. Anna Krakowiak, prof IMP (od 2008) członek. European Cardiac Society Bioelectromagnetics Dr hab. n. med. Alicja Bortkiewicz, prof. IMP, dr n. med. Elżbieta Gadzicka członkowie. European Food Safety Authority (EFSA) Prof. dr hab. Wojciech Wąsowicz. European Health Risk Assessment Network on EMF Exposure (EPHRAN) Dr hab. n.med. Alicja Bortkiewicz, prof. IMP członek komitetu doradczego. European Network of Proficiency Testing Dr Jan Gromiec członek komitetu wykonawczego. European Prevention of Occupational Skin Diseases (EPOS) Prof. dr hab. med. Marta Kieć-Świerczyńska, dr hab. n. med. Beata Kręcisz, prof. IMP, dr n.med. Dorota Chomiczewska-Skóra członkowie. European Radiation Dosimetry Group (EURADOS) Dr hab. n.med. Marek Zmyślony, prof. IMP, dr Joanna Domienik, mgr Marcin Brodecki członkowie. European Respiratory Society Prof. dr hab. med. Cezary Pałczyński (od 2001) członek grupy roboczej Occupational and Environmental Health. European Society of Contact Dermatitis (ESCD) Prof. dr hab. med. Marta Kieć-Świerczyńska, dr hab. n. med. Beata Kręcisz, prof. IMP członkowie. 40

41 European Surveillance System on Contact Allergies Data Centre (ESSCA-DC) Prof. dr hab. med. Marta Kieć-Świerczyńska, dr hab. n. med. Beata Kręcisz, prof. IMP członkowie. International Association of Physicians in Audiology (IAPA) Prof. dr hab. med. Mariola Śliwińska-Kowalska - członek Zarządu. International Commission on Biological Effects of Noise (ICBEN) Prof. dr hab. med. Mariola Śliwińska-Kowalska przewodnicząca Zespołu I Noise-Induced Hearing Loss. International Commission on Occupational Health (ICOH) Prof. dr hab. med. Mariola Śliwińska-Kowalska, prof. dr hab. med. Irena Szadkowska-Stańczyk, prof. dr hab. med. Marta Kieć-Świerczyńska członkowie. International Committee on Occupational Health prof. dr hab. med. Cezary Pałczyński (od 1999) członek. International Epidemiological Association (IEA) Dr n. med. Kinga Polańska członek. International Occupational Hygiene Association (IOHA) Prof. dr hab. Sławomir Czerczak, mgr inż. Katarzyna Konieczko, mgr inż. Małgorzata Kupczewska- Dobecka, mgr Anna Pałaszewska-Tkacz, dr Renata Soćko członkowie. International Society for Holter and Noninvasive Electrocardiology Dr hab. n. med. Alicja Bortkiewicz, prof. IMP, dr n. med. Elżbieta Gadzicka członkowie. ISCH COST [Individuals, Societies, Cultures and Health European Cooperation in the field of Scientific and Technical Research Action IS1210: Appearance Matters: Tackling the Physical and Psychosocial Consequences of Dissatisfaction with Appearance] Dr Piotr Plichta (od 2013) członek komitetu zarządzającego. Komisja Europejska Unii Europejskiej Prof. dr hab. Wojciech Wąsowicz recenzent naukowych projektów międzynarodowych. Scientific Committee on Cardiology in Occupational Health Dr hab. n. med. Alicja Bortkiewicz, prof. IMP (od 2009) członek Zarządu, dr n. med. Elżbieta Gadzicka (od 2009) członek Zarządu. Scientific Committee of Newly Identified and Emerging Health Risks SCENIHR), EU DG Health and Consumer Protection (SANCO) Prof. dr hab. med. Konrad Rydzyński członek z wyboru. Working Group Guidance on the Determination of Potential Health Effects of Nanomaterials Used in Medical Devices (SCENIHR) Prof. dr hab. med. Konrad Rydzyński członek. 41

42 Working Group on Nano-Silica of the Scientific Committee of Consumer Safety (SCCS), EU DG Health and Consumer Protection (SANCO) Prof. dr hab. med. Konrad Rydzyński członek. Working Party on Manufactured Nanomaterials (WPMN) Prof. dr hab. Wojciech Wąsowicz (od 2006). World Health Organization Prof. dr hab. med. Wojciech Hanke (od 2011) koordynator programu Plan dotyczący Środowiska i Zdrowia Dzieci, dr hab. med. Beata Pepłońska, prof. IMP (od 2006) ICOH, dr hab. med. Beata Pepłońska, prof. IMP (od 2006) AACR. Zespół Ekspertów TNO Quality of Life (Holandia) udzielający konsultacji Komisji ds. Zatrudnienia i Spraw Socjalnych Parlamentu Europejskiego Dr Jan Gromiec. E. Udział w redakcjach czasopism krajowych Alergia prof. dr hab. med. Cezary Pałczyński członek komitetu redakcyjnego (od 2005 r.) Alergia, Astma, Immunologia Przegląd prof. dr hab. med. Mariola Śliwińska-Kowalska Kliniczny sekretarz Dermatologia Praktyczna prof. dr hab. med. Marta Kieć-Świerczyńska członek Rady Naukowej; dr hab. med. Beata Kręcisz, prof. IMP członek Rady Naukowej Forum Bibliotek Medycznych dr Jolanta Przyłuska członek komitetu redakcyjnego (od 2009 r.) Medycyna Pracy prof. dr hab. med. Irena Szadkowska-Stańczyk redaktor naczelny (od 2000 r.); prof. dr hab. med. Cezary Pałczyński dział kliniczny (od 2007 r.); mgr Katarzyna Rogowska redaktor wydawniczy; mgr Piotr Sakowski dział polityki zdrowotnej (od 2013 r.); prof. dr hab. Sławomir Czerczak dział higieny pracy; Komitet redakcyjny: dr hab. n. med. Alicja Bortkiewicz, prof. IMP, prof. dr hab. Sławomir Czerczak, dr Piotr Gromiec, prof. dr hab. med. Wojciech Hanke (od 1999 r.), prof. dr hab. med. Marta Kieć-Świerczyńska, dr hab. med. Teresa Makowiec-Dąbrowska, prof. IMP, dr hab. med. Beata Pepłońska, prof. IMP (od 2013 r.), prof. dr hab. med. Konrad Rydzyński, dr hab. med. Jan Stetkiewicz, prof. IMP, prof. dr hab. med. Neonila Szeszenia-Dąbrowska, prof. dr hab. med. Mariola Śliwińska-Kowalska, dr hab. med. Jolanta Walusiak-Skorupa, prof. IMP (od

43 r.), prof. dr hab. Wojciech Wąsowicz. Medycyna Praktyczna prof. dr hab. med. Cezary Pałczyński członek Rady Naukowej Medycyna Środowiskowa prof. dr hab. med. Neonila Szeszenia-Dąbrowska Rada Programowa (od 2007 r.); prof. dr hab. med. Wojciech Hanke Rada Programowa (od 2007 r.) Nefrologia i Dializoterapia Polska dr hab. med. Zbigniew Kołaciński, prof. IMP Komitet Redakcyjny Otorynolaryngologia Przegląd Kliniczny prof. dr hab. med. Mariola Śliwińska-Kowalska redaktor naczelny; dr hab. med. Ewa Niebudek-Bogusz, prof. IMP Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy. Biuletyn Międzyresortowej Komisji ds. NDS i NDN Postępy Dermatologii i Alergologii/Advances in Dermatology and Allergology Wytyczne Szacowania Ryzyka Zdrowotnego sekretarz prof. dr hab. Sławomir Czerczak redaktor tematyczny prof. dr hab. med. Marta Kieć-Świerczyńska komitet redakcyjny prof. dr hab. Sławomir Czerczak redaktor naczelny; mgr Agnieszka Jankowska, mgr Dorota Madalińska, mgr Anna Świdwińska-Gajewska członkowie F. Udział w redakcjach czasopism międzynarodowych Advances in Medicine. Oncology ( Hindawi dr hab. med. Maciej Stępnik, prof. IMP zespół Publishing Corporation) redakcyjny (od 2012 r.) Art of Dentistry dr Zbigniew Jóźwiak zespół redakcyjny Audiology Research prof. dr hab. med. Mariola Śliwińska-Kowalska komitet redakcyjny Central European Journal of Occupational and prof. dr hab. med. Konrad Rydzyński zespół Enviromental Medicine redakcyjny Ergonomia. An International Journal of dr hab. med. Teresa Makowiec-Dąbrowska, prof. Ergonomics and Human Factors IMP komitet redakcyjny International Journal of Occupational Medicine prof. dr hab. med. Konrad Rydzyński redaktor and Environmental Health naczelny; prof. dr hab. med. Mariola Śliwińska-Kowalska redaktor tematyczny; prof. dr hab. med. Wojciech Hanke komitet redakcyjny (od 2011 r.); prof. dr hab. Sławomir Czerczak komitet redakcyjny; prof. dr hab. med. Cezary Pałczyński komitet redakcyjny (od 2007 r.) prof. dr hab. med. Marta Kieć-Świerczyńska redaktor tematyczny; prof. dr hab. Wojciech Wąsowicz redaktor tematyczny (od 2012 r.); dr hab. med. Beata Pepłońska, prof. IMP redaktor tematyczny (od 2011 r.); dr hab. n. med. Alicja Bortkiewicz, prof. IMP redaktor tematyczny ( od 2012 r.); 43

44 dr hab. med. Jolanta Walusiak-Skorupa, prof. IMP redaktor tematyczny (od 2012 r.); prof. dr hab. med. Irena Szadkowska-Stańczyk redaktor tematyczny; dr Dorota Merecz-Kot redaktor tematyczny International Journal of Occupational Safety and dr hab. med. Teresa Makowiec-Dąbrowska, prof. Ergonomics IMP komitet redakcyjny ISRN Public Health dr hab. n.med. Alicja Bortkiewicz, prof. IMP komitet redakcyjny Journal of Coastal Life Medicine dr hab.med. Maciej Stępnik, prof. IMP komitet redakcyjny (od 2013 r.) prof. dr hab. med. Cezary Palczyński komitet redakcyjny (od 2004 r.) Journal of Occupational Medicine and Toxicology Journal of Tumor dr hab. med. Maciej Stępnik, prof. IMP komitet redakcyjny (od 2013 r.) Noise & Health prof. dr hab. med. Mariola Śliwińska-Kowalska komitet redakcyjny Socialna Pedagogika Tobacco Induced Diseases dr hab. Jacek Pyżalski komitet redakcyjny (od 2010 r.) prof. dr hab. med. Wojciech Hanke komitet redakcyjny (od 2002 r.); dr n. med. Kinga Polańska komitet redakcyjny (od 2012 r.) 2. Osiągnięcia naukowe A. Dorobek publikacyjny W 2013 roku pracownicy Instytutu byli autorami 206 publikacji, w tym 112 prac o zasięgu międzynarodowym, z których 107 posiadało Impact Factor o sumarycznej wysokości 202,468 punktów. Dorobek publikacyjny Instytutu z lat (ostatnie 5 lat) rok ogółem o zasięgu międzynarodowym z IF Suma IF , , , , , w tym 3 artykuły contributors z IF + 5 zagranicznych bez IF + 3 contributors = w tym 3 artykuły contributors 4 suma dla 107 artykułów (z contributors ) 44

45 Liczba monografii autorstwa pracowników Instytutu: 2 Liczba podręczników/monografii redagowanych przez pracowników Instytutu: 2 Liczba publikacji z IF afiliowanych przez Instytut: 107 w tym 3 jako contributors Liczba publikacji w poszczególnych kwartylach wg JCR edycja 2013: Q1 JCR: 26, Q2 JCR: 14, Q3 JCR: 25, Q4 JCR: 42 Liczba publikacji z listy B (punktacja MNiSW) afiliowanych przez Instytut: 48 Liczba publikacji z listy C (punktacja MNiSW) afiliowanych przez Instytut: 0 Liczba proceedings WoS: 0 Struktura publikacji IMP w 2013 r. lista A 21% lista B monografie 4% 52% pozostałe 23% B. Nagrody i wyróżnienia Kategoria A dla Instytutu Medycyny Pracy w grupie "Nauk o Życiu" (NZ3M) przyznana przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego. W 2013 roku Ministerstwo po raz pierwszy według nowych zasad, oceniło potencjał jednostek naukowych za lata i wskazało najlepsze instytucje w kraju. Komitet Ewaluacji Jednostek Naukowych kompleksowo przeanalizował i porównał dorobek naukowy wydziałów, instytutów naukowych i badawczych oraz nadał kategorie (A, B, C) ponad 960 jednostkom i wyróżnił prestiżowe jednostki A+. Instytucje naukowe porównywane były w czterech grupach: nauki humanistyczne i społeczne, nauki o życiu, nauki ścisłe i inżynierskie, nauki o sztuce i twórczości artystycznej. Oceniono osiągnięcia naukowe i twórcze, potencjał naukowy, materialne efekty 45

46 działalności naukowej oraz wskazane przez jednostkę najistotniejsze efekty działalności naukowej. Nagroda Państwowej Inspekcji Pracy im. Haliny Krahelskiej dr hab. med. Jolanta Walusiak-Skorupa prof. IMP, kierownik Kliniki Chorób Zawodowych i Toksykologii otrzymała w dniu nagrodę im. Haliny Krahelskiej, przyznaną przez Państwową Inspekcję Pracy. Nagroda za najlepszy plakat: The impact of selenium supplementation and genetic polymorphism of selenoproteins on HbA1c and blood lipid profile preliminary results of the supplementation trial conducted in the Polish individuals, przyznana dla zespołu autorów z Zakładu Toksykologii i Kancerogenezy: Jabłońska E., Król M., Gromadzińska J., Reszka E., Wieczorek E., Socha K., Borawska MH., Wąsowicz W., na 5th International FESTEM Symposium on Trace Elements and Minerals, , Avignon, Francja. Nagroda za najlepszą prezentację wizualną: Profil stężeń wybranych mikroelementów (Se, Zn, Cu) i aktywności enzymów zaangażowanych w regulację potencjału redoks u pacjentów z rakiem pęcherza moczowego, (E. Wieczorek, Z. Jabłonowski, B. Janasik, R. Winnicka, E. Jabłońska, MB Król, A Grzegorczyk, T. Konecki, J. Gromadzińska, M. Sosnowski, W. Wąsowicz, E. Reszka), przyznana dla mgr inż. Edyty Wieczorek z Zakładu Toksykologii i Kancerogenezy, w sesji plakatowej podczas warsztatów naukowych: Nowe trendy w toksykologii. Pierwiastki toksyczne i niezbędne w Łodzi. Nagroda Rektora Uniwersytetu Medycznego w Łodzi przyznana w 2013 r. za osiągnięcia naukowe w 2012 r. za cykl publikacji: Przewlekłe zapalenia wątroby typu C - wybrane zagadnienia dotyczące roli układu odpornościowego w patogenezie zakażenia, przy współautorstwie pracowników IMP - M. Nocunia i B. Kur. Nagroda Rektora Uniwersytetu Medycznego w Łodzi przyznana w 2013 r. za osiągnięcia naukowe pierwszego stopnia w 2012 r. za cykl publikacji dotyczących toksykokinetyki, efektów neurotoksycznych oraz prenatalnych u szczura po narażeniu na wybrane polichlorowane naftaleny, przy współautorstwie pracowników IMP: P. Lutza i K. Sitarek. Nagroda Rektora Uniwersytetu Medycznego w Łodzi przyznana w 2013 r. za osiągnięcia naukowe pierwszego stopnia za cykl prac: Badania uwarunkowań epidemii tytoniowej w Polsce, przy współautorstwie pracowników IMP: K. Polańskiej i T. Makowiec-Dąbrowskiej. 46

47 3. Upowszechnianie wiedzy A. Szkolenia i kursy W 2013 roku zorganizowano: obowiązkowe kursy dla lekarzy do specjalizacji z medycyny pracy, alergologii, chorób płuc, audiologii i foniatrii kurs ze zdrowia publicznego dla lekarzy medycyny pracy (1 kurs) kursy dla lekarzy do wszystkich specjalizacji (2 kursy) kursy dla lekarzy z zakresu: - badania osób narażonych na promieniowanie jonizujące - przeprowadzania badań lekarskich kandydatów na kierowców i kierowców - zasad przeprowadzania badań lekarskich i wydawania orzeczeń lekarskich osobom ubiegającym się lub posiadającym pozwolenie na broń kursy doskonalące z dziedziny okulistyki, kontaktowego zapalenia skóry (3 kursy), a także kurs dotyczący nowych zasad badań pracowników ochrony fizycznej (1 kurs). Łącznie w 2013 roku przeprowadzono 21 kursów, w których uczestniczyły 1082 osoby. Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego wysoko oceniło kursy organizowane w IMP. Ocena została wystawiona na podstawie badań ankietowych wśród kursantów. Ma ona ogromne znaczenie i jest ważnym źródłem informacji o poziomie i jakości medycznego kształcenia podyplomowego oraz proponowanych zmian jakie powinny zostać wdrożone w zakresie organizacji i tematyki kursów. B. Konferencje, seminaria i ważniejsze wydarzenia X Konferencja Naukowo-Szkoleniowa Otorynolaryngologia Łódź 2013 i V Konferencja Polskiego Towarzystwa Audiologicznego i Foniatrycznego konferencje zorganizowane przez Klinikę Audiologii i Foniatrii IMP i Polskie Towarzystwo Audiologiczne i Foniatryczne. European Respiratory Society na Oddziale Chorób Zawodowych Kliniki Chorób Zawodowych IMP odbyło się spotkanie ekspertów w dziedzinie astmy zawodowej, zorganizowane przy współpracy z European Respiratory Society. Baba Joga kontra rak Zakład Psychologii Pracy współorganizował program "Powrót do życia - joga jako metoda wspierania rehabilitacji zdrowotnej, społecznej i zawodowej osób walczących z nowotworami". Bezpieczeństwo pracy białego personelu konferencja dotycząca bezpieczeństwa pracy personelu medycznego zorganizowana przez Oddział i Przychodnię Chorób Zawodowych. Światowy Dzień Głosu Polskie Towarzystwo Audiologiczne i Foniatryczne wraz z Kliniką Audiologii i Foniatrii oraz krajowym konsultantem w dziedzinie audiologii i foniatrii prof. dr hab. med. Mariolą Śliwińską-Kowalską objęli patronat nad Światowym Dniem Głosu w Polsce. Jedną z form działań promocyjnych dla uczczenia Światowego Dnia Głosu było zorganizowanie badań foniatrycznych dla osób, których głos jest narzędziem pracy. Centralnym punktem był koncert chórów w Filharmonii Łódzkiej. Chudnij z głową! Zakład Psychologii Pracy zorganizował pierwsze spotkanie z cyklu Chudnij z głową! dotyczące zmiany przekonań i zachowań związanych z jedzeniem i odchudzaniem. 47

48 Aktualne okulistyczne problemy diagnostyczno-orzecznicze dotyczące chorób zawodowych i zdolności do pracy Oddział i Przychodnia Chorób Zawodowych zorganizowały konferencję dla specjalistów medycyny pracy. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1223/2009 z dn. 30 listopada 2009 r. dotyczące produktów kosmetycznych nowe wymogi dla polskiego przemysłu kosmetycznego i seminarium dla specjalistów zorganizowane przez Zakład Bezpieczeństwa Chemicznego. ECNIS odbyło się Drugie Walne Zgromadzenie ECNIS2. Podczas spotkania miała miejsce dyskusja dotycząca porozumienia w sprawie formy współpracy między ECNIS a EIEC po zakończeniu projektu ECNIS2. Odżywianie a środowiskowe substancje rakotwórcze odbył się kurs adresowany do studentów studiów doktoranckich, naukowców, pracowników przemysłu oraz specjalistów. Kurs został zorganizowany przez Sieć Doskonałości ECNIS oraz Europejski Instytut Badań nad Rakiem Środowiskowym (EIEC) w ramach projektu ECNIS2. PROMOVAX - Krajowy Dzień Informacyjny w IMP odbyło się spotkanie informacyjne poświęcone prezentacji projektu oraz jego rezultatów. Promocja szczepień ochronnych wśród populacji migrantów w Europie. Centralny Rejestr Czynników Rakotwórczych lub Mutagennych. Problemy Dotyczące Wprowadzania Danych szkolenie dla specjalistów zorganizowane przez Zakład Bezpieczeństwa Chemicznego. Ochrona zdrowia pracujących w systemie zdrowia publicznego Polskie Towarzystwo Medycyny Pracy zorganizowało konferencję naukowoszkoleniową w ramach Podlaskich Dni Medycyny Pracy. Jak bezpiecznie pracować z azbestem? pracownicy Łódzkiego Zakładu Wodociągów i Kanalizacji zostali przeszkoleni przez specjalistów z Zakładu Epidemiologii Środowiskowej IMP w zakresie bezpiecznego wykonywania prac przy materiałach zawierających azbest. Medycyna pracy. Efektywna profilaktyka przy występowaniu chorób zakaźnych u personelu medycznego Oddział i Przychodnia Chorób Zawodowych zorganizowały konferencję skierowaną do personelu medycznego i służb BHP w zakładach opieki zdrowotnej. Nowe trendy w toksykologii. Pierwiastki toksyczne i niezbędne Zakład Toksykologii i Kancerogenezy zorganizował warsztaty naukowe, których tematyka obejmowała: współczesne metody analityczne, metale toksyczne narażenie zawodowe i środowiskowe, biologię niezbędnych pierwiastków śladowych, selen i selenobiałka, pierwiastki śladowe w stanach patologicznych u ludzi. Ochrona przed PEM warsztaty zorganizowane przez Zakład Ochrony Radiologicznej. Obejmowały one: doskonalenie metod pomiarowych pól elektromagnetycznych, ocenę ekspozycji zawodowej i środowiskowej, nową dyrektywę 2013/35/UE i jej transpozycję do przepisów krajowych, porównania międzylaboratoryjne w zakresie 50 Hz i 1,76 MHz, ocenę funkcjonowania krajowego systemu kontroli ekspozycji na PEM. Zarządzanie problemem konsumpcji tytoniu, alkoholu i innych substancji psychoaktywnych w firmie , , , , Krajowe Centrum Promocji Zdrowia w Miejscu Pracy zorganizowało cykl konferencji dla firm, które zgłosiły chęć uczestniczenia w programie profilaktycznym. 48

49 Badania profilaktyczne pracowników zakładów przetwórstwa azbestu w Polsce konferencja zorganizowana przez Zakład Epidemiologii Środowiskowej wraz z Uniwersytetem Medycznym w Łodzi. Rozporządzenie Parlamentu i Rady (WE) nr 1223/2009 ocena bezpieczeństwa produktu kosmetycznego. Obliczanie narażenia na działanie produktu kosmetycznego, obliczanie narażenia na działanie substancji. Decyzja Komisji Europejskiej ws. wytycznych do załącznika I seminarium dla specjalistów zorganizowane przez Zakład Bezpieczeństwa Chemicznego. Dobre praktyki w opiece profilaktycznej nad pracownikiem niepełnosprawnym szkolenie dla lekarzy i pielęgniarek służby medycyny pracy Oddział i Przychodnia Chorób Zawodowych zorganizowały szkolenie w ramach programu Poprawa bezpieczeństwa i warunków pracy. Dobre praktyki w opiece profilaktycznej nad pracownikiem niepełnosprawnym w miejscu pracy szkolenie dla służb BHP Oddział i Przychodnia Chorób Zawodowych zorganizowały szkolenie w ramach programu Poprawa bezpieczeństwa i warunków pracy. Praca, Zdrowie, Środowisko platforma informatyczna do efektywnego zarządzania wiedzą i badaniami naukowymi Dział Zarządzania Wiedzą zorganizował seminarium poświęcone tematyce zarządzania wiedzą i badaniami w instytucji naukowej na przykładzie platformy informatycznej wdrażanej w Instytucie. C. Promocja działalności Instytutu w mediach Uratuj życie 10-odcinkowy program telewizyjny wyemitowała w 2013 roku TVP Łódź przygotowany przy współudziale lekarzy Oddziału Toksykologii Kliniki Chorób Zawodowych i Toksykologii IMP. Program pokazuje zasady udzielania pierwszej pomocy (m.in. przeprowadzania sztucznego oddychania i masażu serca), które mogą pomóc w uratowaniu życia ofiarom wypadków i nieszczęśliwych zdarzeń. Eksperci z IMP przedstawili objawy i reguły postępowania w przypadku zatruć toksycznymi substancjami naturalnymi i syntetycznymi, takimi jak: dopalacze, narkotyki, alkohol, leki, grzyby (odcinek 9). Awans Instytutu w rankingu Webometrics IMP awansował o 25 pozycji w Światowym Rankingu Centrów Badawczych wśród jednostek z Polski. Bieżący ranking (od stycznia 2012 do lipca 2013) objął ok. 8 tys. instytutów naukowych z całego świata. Ranking jest przygotowywany przez Najwyższą Radę Badań Naukowych w Madrycie (CSIC - Consejo Superior de Investigaciones Cientificas). W swoim założeniu ranking ma promować udostępnianie w sieci publikacji naukowych. D. Promocja działalności Instytutu wśród studentów Akademickie Targi Pracy IMP wziął po raz drugi udział w Akademickich Targach Pracy. Stoisko Instytutu cieszyło się ogromnym powodzeniem, co zaowocowało głosami studentów zajęciem pierwszego miejsca za najciekawsze stoisko wystawiennicze. Podczas uroczystego zamknięcia Akademickich Targów Pracy 2013, IMP otrzymał Dyplom oraz Bon Rabatowy na udział w Targach w 2014 roku. 49

50 Projekt Praktykuj w Łodzi Staże wakacyjne 2013 w 2013 roku IMP ufundował 16 staży w ramach projektu organizowanego przez Biuro Rozwoju Przedsiębiorczości i Miejsc Pracy w Departamencie Architektury i Rozwoju Urzędu Miasta Łodzi. Studenci w czasie praktyk zapoznali się z tematyką prac wykonywanych w IMP i uczestniczyli w powierzonych im zadaniach. Stażyści w anonimowej ankiecie ocenili bardzo wysoko poziom zdobytego doświadczenia w Instytucie, docenili swoich opiekunów oraz całą organizację staży. 50

51 IV. STRESZCZENIA WYKONYWANYCH PRAC NAUKOWO-BADAWCZYCH 1. Działalność statutowa BIURO ZAPEWNIENIA JAKOŚCI Utrzymanie i doskonalenie systemów zarządzania jakością usług laboratoryjnych, IMP 4.5 Kierownik projektu: dr Marek Dobecki Cel projektu: Utrzymanie i doskonalenie odpowiedniego systemu zarządzania w akredytowanych laboratoriach IMP oraz w laboratoriach IMP stosujących w badaniach zasady Dobrej Praktyki Laboratoryjnej (DPL) lub Dobrej Praktyki Wytwarzania (DPW). Materiał i metody: W 2013 r. kontynuowano prace związane z utrzymaniem i doskonaleniem właściwego systemu zarządzania i znowelizowania dokumentacji, w zależności od prowadzonej działalności technicznej w laboratoriach zakładów IMP. Przeprowadzono inspekcje wewnętrzne i audyty wewnętrzne oraz przeglądy zarządzania. Wyniki i wnioski: W laboratoriach Zakładu Toksykologii i Kancerogenezy, Zakładu Bezpieczeństwa Chemicznego, Zakładu Środowiskowych Zagrożeń Zdrowia, Zakładu Zagrożeń Fizycznych i Zakładu Ochrony Radiologicznej odbyły się z wynikiem pozytywnym oceny przeprowadzone przez Polskie Centrum Akredytacji, w celu potwierdzenia kompetencji wykonywania badań i zgodności systemu zarządzania z aktualnymi wymaganiami akredytacji. Pracownia Toksykologii Molekularnej Zakładu Toksykologii i Kancerogenezy utrzymała certyfikat na wykonywanie badań w systemie DPL. Pracownia Oceny Toksyczności oraz Pracownia Biochemii Środowiskowej Zakładu Toksykologii i Kancerogenezy planują uzyskać certyfikat na wykonywanie badań w systemie DPL. Laboratorium Badań Produktów Leczniczych i Weterynaryjnych w Systemie Jakości GMP utrzymało zezwolenie na wykonywanie badań w systemie DPW. Poza aspektami prawnymi, stosowanie przez laboratoria IMP właściwego, formalnie uznanego systemu zarządzania i organizacji badań daje możliwość pozyskiwania nowych klientów i może przyczynić się do uzyskania lepszych wyników ekonomicznych. ZAKŁAD POLITYKI ZDROWOTNEJ Dobra praktyka w podtrzymywaniu zdolności do pracy starszych pracowników, IMP 8.8 Kierownik projektu: mgr Piotr Sakowski Cel projektu: Okres realizacji projektu obejmuje 36 miesięcy ( ). Ogólnym celem projektu jest zidentyfikowanie dobrych praktyk w podtrzymywaniu zdolności do pracy osób starszych. Na potrzeby tego projektu, za osoby starsze uznaje się osoby w wieku 50 lat i więcej. Cele szczegółowe obejmują: identyfikację praktyk w krajach europejskich (w tym w Polsce) oraz w USA (lata ), stworzenie narzędzia do oceny zidentyfikowanych praktyk i dokonanie ich oceny (2014), 51

52 stworzenie katalogu dobrych praktyk w podtrzymywaniu zdolności do pracy osób starszych ( ), stworzenie poradnika dotyczącego zasad budowania dobrej praktyki w podtrzymywaniu zdolności do pracy osób starszych ( ). Materiał i metody: dokończenie przeglądu piśmiennictwa, rozpoczęcie procesu identyfikacji praktyk na terenie Polski (w tym: zidentyfikowanie przedsiębiorstw), opracowanie narzędzia do badania praktyk w Polsce, rozpoczęcie badania kwestionariuszowego wśród przedsiębiorców w Polsce. Wyniki i wnioski: Równolegle z przeglądem piśmiennictwa, prowadzona była identyfikacja praktyk na terenie Polski. Zgodnie z przewidywaniami i wbrew ogólnoeuropejskiemu trendowi, nie jest to sfera, która w naszym kraju zyskała dotychczas dużą popularność. Jednakże należy zauważyć, że również w Polsce obserwowane są działania ukierunkowane na podtrzymanie zdolności zatrudnienia starszych pracowników, zarówno na poziomie krajowym/lokalnym, jak i wśród przedsiębiorców. Dotychczasowa identyfikacja praktyk pozwoliła odnaleźć dziesięć firm działających w Polsce, w których podejmowane są takie działania. Do zidentyfikowanych przedsiębiorstw został wysłany list przewodni z prośbą o wyrażenie zgody na udział w badaniu polegającym na dokładniejszym rozpoznaniu stosowanych tam praktyk. Po wyrażeniu zgody przez te podmioty, zostanie przeprowadzone badanie kwestionariuszowe z wykorzystaniem opracowanego w ramach realizacji projektu narzędzia. Skłonność pracodawców do inwestowania w zdrowie pracowników, IMP 8.4 Kierownik projektu: mgr Maciej Dobras Cel projektu: Podjęcie prac przygotowawczych (m.in. opracowanie narzędzia badawczego - kwestionariusza ankiety, zakup bazy danych i określenie kryteriów doboru próby), na podstawie których możliwe będzie przeprowadzenie właściwego badania ankietowego wśród losowo wybranej grupy pracodawców (zadanie zaplanowane na rok 2014). Materiał i metody: Na podstawie zadań wykonanych w 2013 roku, możliwe będzie przeprowadzenie właściwego badania ankietowego wśród pracodawców (zadanie zaplanowane na pierwszą połowę 2014 roku). Wyniki i wnioski: Wyniki badania pozwolą nie tylko oszacować skłonność pracodawców do inwestowania w zdrowie pracowników, ale i poznać determinanty samego zjawiska (np. zachęty i/lub ograniczenia). Ponadto, na podstawie wyników badania, zespół badawczy będzie w stanie dokonać podziału badanej grupy pracodawców i przeprowadzić serię wywiadów swobodnych zarówno z przedstawicielami tych pracodawców, którzy mają pewne doświadczenie i podjęli/podejmują udokumentowane, ponadobligatoryjne działania na rzecz zdrowia osób przez siebie zatrudnionych, jak i tych, którzy takowych przedsięwzięć nigdy nie realizowali, bądź też deklarują brak zainteresowania takimi działaniami (zadania zaplanowane na rok 2015). Etap końcowy realizacji projektu pozwoli stworzyć katalog przedsięwzięć, które w opiniach pracodawców stanowią wartościowe i uzasadnione inicjatywy na rzecz umacniania zdrowia pracowników, a także dokonać identyfikacji stosowanych w przedsiębiorstwach metod oceny tychże działań. 52

53 KRAJOWE CENTRUM PROMOCJI ZDROWIA W MIEJSCU PRACY Rola Internetu w kształtowaniu relacji lekarz-pacjent, IMP 7.2 Kierownik projektu: dr hab. Jacek Pyżalski Cel projektu: Zdiagnozowanie w jaki sposób Internet modyfikuje relacje lekarz-pacjent. Szczegółowa analiza dotyczyła kierunków zachodzących zmian z punktu widzenia klasycznych modeli relacji lekarz-pacjent i odnosiła się do procesu uwzględniającego działania pacjenta przed wizytą u lekarza, w czasie jej trwania oraz po jej odbyciu. Materiał i metody: W ramach projektu zrealizowano badanie, którego celem było ustalenie, w jaki sposób lekarze postrzegają wpływ korzystania z Internetu w sferze zdrowia przez pacjentów i jak to wpływa na ich wzajemne relacje. Badanie wykonano metodą wywiadu kwestionariuszowego. Grupę badawczą stanowiło 500 lekarzy pierwszego kontaktu. Wyniki i wnioski: Badanie wykazało, że lekarzom trudniej pracuje się w czasach, w których pacjenci poszukują w Internecie informacji o zdrowiu. Ponad 70 % badanych twierdzi, że takie działanie pacjentów pogarsza ich wzajemne kontakty. Większość lekarzy miała w swej pracy zawodowej kontakt z pacjentami, którzy posługując się informacjami znalezionymi w Internecie wpływali na przebieg wizyty. Ustalono także, że lekarze rzadko angażują się w działania związane z wykorzystywaniem Internetu przez ich pacjentów. Około połowa badanych nigdy nie wskazywała im wiarygodnych internetowych źródeł informacji i nie omawiała informacji o chorobie, znalezionych w Internecie i przyniesionych do konsultacji. Uzyskane wyniki stanowią unikalne w Polsce dane, ukazujące postrzeganą przez lekarzy rolę Internetu w kształtowaniu relacji lekarz-pacjent i mogą stanowić podstawę do próby budowania zaleceń dla edukacji lekarzy w zakresie kompetencji komunikacyjnych, w tym wykorzystania Internetu. ZAKŁAD EPIDEMIOLOGII ŚRODOWISKOWEJ Predykatory umieralności z powodu niedrobnokomórkowego raka płuca - badanie terenowe, IMP Kierownik tematu: dr Beata Świątkowska Cel projektu: Główne zadania badania pilotażowego obejmowały: organizację badania terenowego, w tym wybór przypadków raka płuca oraz grupy kontrolnej; przeprowadzenie wywiadów kwestionariuszowych; wypełnienie kart klinicznych i patomorfologicznych pacjentów; uzyskanie i przetworzenie materiału biologicznego od osób objętych badaniem. Materiał i metody: Identyfikacja przypadków nastąpiła poprzez aktywne poszukiwanie oddziałów klinicznych i histopatologicznych. Badania prowadzone były głównie we współpracy z Uniwersyteckim Szpitalem Klinicznym im. Wojskowej Akademii Medycznej - Centralnym Szpitalem Weteranów. Badaniem objęte zostały nowe przypadki niedrobnokomórkowego raka płuca o następujących kryteriach: wiek co najmniej 18 lat, nowo zdiagnozowany nowotwór w stadium I, II lub IIIA, zgłaszany bezpośrednio po zdiagnozowaniu i przed rozpoczęciem leczenia oraz rozpoznanie histopatologiczne lub patologiczne. Grupa kontrolna została wyłoniona spośród pacjentów poradni podstawowej opieki zdrowotnej według listy wybranych do zaakceptowania chorób niepowiązanych 53

54 z paleniem tytoniu i spożywaniem alkoholu. Warunkiem włączenia przypadków i kontroli do badania było uzyskanie zgody i podpisanie odpowiedniego formularza. Dane o czynnikach ryzyka raka płuca pozyskane zostały w drodze badania kwestionariuszowego. Wszystkie osoby zakwalifikowane do badania zostały poproszone o oddanie ml próbki krwi. W przypadku zabiegu operacyjnego został także zabezpieczony mały fragment tkanki z guza oraz z tkanki zdrowej sąsiadującej z guzem. Każdy z lekarzy włączonych do badania został poproszony o wypełnienie kart klinicznych. Dane kliniczne (w tym dokładne umiejscowienie, zasięg, informacja o przeprowadzonej diagnostyce oraz leczeniu, dokładny opis wyniku badania histopatologicznego lub cytologicznego) zostały zebrane dla każdego przypadku a następnie wpisane do zakodowanej bazy danych. Uzyskano zgodę na udział w badaniu 188 pacjentów oraz 152 osób zakwalifikowanych do grupy kontrolnej. Wyniki i wnioski: Badanie dotyczy jednego z najbardziej aktualnych problemów współczesnej epidemiologii. Identyfikacja wariantów wrażliwości genetycznej oraz definicja osób wysokiego ryzyka, które mogą korzystać z programów badań prewencyjnych, w tym przesiewowych w kierunku raka płuca, ma obecnie istotne implikacje praktyczne. Wykorzystanie wyników projektu zwłaszcza badanie szerokiego spektrum potencjalnych czynników ryzyka zachorowania na raka płuca jest bardzo ważnym zagadnieniem - szczególnie w kontekście promocji zdrowia i przyszłych działań zapobiegawczych mających na celu obniżenie zachorowalności na ten nowotwór. Skutki zdrowotne zawodowej i środowiskowej ekspozycji na pył azbestu wśród mieszkańców obszaru zanieczyszczonego azbestem na podstawie wieloletniej obserwacji epidemiologicznej (badanie follow-up), IMP 10.1 Kierownik projektu: prof. dr hab. med. Neonila Szeszenia-Dąbrowska Cel projektu: Określenie wpływu ekspozycji na pył azbestu na częstość występowania międzybłoniaka wśród mieszkańców terenu środowiskowo zanieczyszczonego azbestem w stopniu mającym charakter klęski ekologicznej. Materiał i metody: Realizowany temat jest oparty na wieloletniej retro- i prospektywnej obserwacji prowadzonej od 1992 roku. W 1959 roku na terenie gminy Szczecin rozpoczął produkcję zakład wyrobów azbestowo-cementowych. Wkrótce po uruchomieniu zakładu wszystkie rodzaje odpadów produkcyjnych udostępnione zostały mieszkańcom. Wyniki i wnioski: Ogółem na terenie gminy w latach odnotowano 107 przypadków międzybłoniaka w tym 2 przypadki międzybłoniaka otrzewnej. Wśród 44 przypadków spowodowanych wyłącznie ekspozycją środowiskową przeważały kobiety stanowiąc 59%. Wśród 100 przypadków odnotowanych u pracowników odsetek kobiet wynosił 14%. W Szczucinie w okresie odnotowano średnio rocznie 5,8 przypadków międzybłoniaka, tj. w przeliczeniu na 1 mln ludności 407 przypadków. Oszacowane ryzyko zapadalności na międzybłoniaka wśród mieszkańców gminy było ponad 83-krotnie zwiększone w porównaniu z populacją Polski. Średni roczny współczynnik zgonów z powodu międzybłoniaka w Szczucinie za lata wynosił 412,1/1mln. W porównaniu z populacją Polski oszacowane ryzyko zgonu w gminie było około 139- krotnie zwiększone. Predykcja zapadalności na międzybłoniaka w gminie do 2030 roku wykazała występowanie przypadków zachorowań do 2020 roku. Pojedynczych zgonów 54

55 z powodu międzybłoniaka (do 2 rocznie ) wśród mieszkańców należy oczekiwać do 2025 roku. Monitorowanie i analiza zapadalności na choroby zawodowe w Polsce, IMP 10.4 Kierownik projektu: prof. dr hab. med. Neonila Szeszenia-Dąbrowska Cel projektu: Analiza zapadalności na choroby zawodowe w 2012 roku oraz identyfikacja sekcji i działów gospodarki narodowej o podwyższonym stopniu zagrożenia chorobami zawodowymi w latach Materiał i metody: Analizę przeprowadzono na podstawie przypadków chorób zawodowych zgłoszonych do Centralnego Rejestru Chorób Zawodowych. W 2012 r. stwierdzono w Polsce 2402 przypadki chorób zawodowych, 66.6% dotyczyło mężczyzn. Współczynnik zapadalności na choroby zawodowe wynosił 23 przypadki na 100 tys. zatrudnionych i obniżył się w porównaniu z 2011 r. o 6,5%. Wyniki i wnioski: Zachorowalność w 2012 r. kształtowały głównie: choroby zakaźne lub pasożytnicze, pylice płuc, ubytek słuchu, choroby narządu ruchu łącznie z chorobami obwodowego układu nerwowego oraz przewlekłe choroby narządu głosu, stanowiące w sumie 84 % stwierdzonych przypadków. Najwyższą zapadalność na choroby zawodowe w latach odnotowano w górnictwie i kopalnictwie (337,8) oraz w przemyśle przy produkcji metali (169,8), wyrobów z mineralnych surowców niemetalicznych (81,6), pojazdów samochodowych i sprzętu transportowego (59,7), chemikaliów i wyrobów chemicznych (30,1). Specyficzne sytuacje, w których o wysokim współczynniku zapadalności decyduje jedna patologia występują w leśnictwie (współczynnik 747,6), gdzie choroby odkleszczowe stanowią 96,3%, w edukacji (36,8), w której dominują przewlekłe choroby narządu głosu stanowiące 96,5% oraz w opiece zdrowotnej i pomocy społecznej (29,6), gdzie choroby zakaźne z przewagą wzw typu C stanowią 68,2% przypadków. Najczęstszymi przyczynami chorób zawodowych w sekcjach i w działach przemysłowych o najwyższym ryzyku zapadalności były: pyły przemysłowe, hałas i wibracja. Zwracają uwagę odlegle skutki ekspozycji na azbest, który w przetwórstwie przemysłowym był przyczyną co piątego przypadku choroby zawodowej (20,5%), w tym ponad połowy (55%) nowotworów zawodowych. Opieka profilaktyczna nad pracującą ciężarną specjalistyczny portal medyczny, IMP Kierownik projektu: dr n. med. Andrzej Marcinkiewicz Cel projektu: Opracowanie, utrzymanie oraz bieżące aktualizowanie specjalistycznego portalu medycznego, poświęconego opiece profilaktycznej nad pracującą ciężarną, dedykowanego lekarzom medycyny pracy, ginekologom-położnikom, pracodawcom oraz przede wszystkim samym ciężarnym. Dodatkowym celem jest pozyskiwanie informacji oraz opinii głównie od ciężarnych, poprzez wykorzystanie narzędzi internetowych w samym portalu oraz uruchomienie strony na portalu społecznościowym (fanpage). Materiał i metody: Założeniem portalu jest dostarczanie aktualnej wiedzy, przepisów prawnych, standardów oraz przydatnych w praktyce wzorów dokumentów poszczególnym odbiorcom serwisu, a także aktywizowanie lekarzy do wdrażania dobrych praktyk opieki 55

56 profilaktycznej nad pracującą ciężarną, jak również kształtowanie prozdrowotnych postaw wśród ciężarnych i pracodawców. Wyniki i wnioski: W pierwszym roku zaplanowanego na 2 lata tematu zrealizowano następujące prace: opracowano koncepcję panelu administracyjnego do obsługi strony internetowej stanowiącej portal Praca w ciąży, opracowano schemat oraz formę graficzną strony internetowej portalu Praca w ciąży, nawiązano współpracę z firmą informatyczną, która w oparciu o opracowane projekty wykonała stronę internetową oraz panel administracyjny do obsługi portalu Praca w ciąży, przygotowano fanpage Praca w ciąży na Facebooku, opracowano ankiety w wersjach online oraz tradycyjnej dla pracujących ciężarnych oraz kobiet, które już urodziły dziecko, badające ich sytuację zawodową oraz czynniki pozazawodowe mogące wpływać na przebieg ciąży. Przygotowano do publikacji w Internecie portal Praca w ciąży, zintegrowany z portalem społecznościowym facebook oraz wyposażony w narzędzie umożliwiające jego bieżącą aktualizację. Ocena ekspozycji środowiskowej i zawodowej mieszkańców Polski oraz ryzyka zapadalności na choroby azbestozależne jako podstawy Narodowego Programu Eliminacji Chorób Azbestozależnych w Polsce, IMP Kierownik projektu: prof. dr hab. med. Neonila Szeszenia-Dąbrowska Cel projektu: Oszacowanie zanieczyszczenia środowiska azbestem oraz określenie skutków zdrowotnych narażenia zawodowego i środowiskowego na pył azbestu w kraju. Materiał i metody: Przeprowadzono po raz pierwszy ocenę zanieczyszczenia środowiska azbestem na podstawie ilości importowanego surowca, zużycia azbestu w produkcji oraz pomiarów stężenia włókien w powietrzu atmosferycznym na terenie kraju. Przeanalizowano zapadalność na azbestozależne choroby zawodowe oraz określono liczbę osób narażonych zawodowo w gospodarce narodowej. Wyniki i wnioski: Stwierdzono, że aktualne zanieczyszczenie środowiska na terenie kraju związane jest głównie z emisją włókien azbestu z ulegających degradacji wyrobów azbestowo-cementowych. Według szacunku z 2004 roku w kraju zabudowanych było 14.9 miliona ton płyt azbestowo-cementowych. Zastosowanie płyt na terenach wiejskich było 3-krotnie większe niż w miastach. Wzrostowi zużycia azbestu o 1 tonę na 1 km 2 w województwie towarzyszyło zwiększenie średniego stężenia włókien azbestu o 50.3 wł/m 3. Na podstawie pomiarów przeprowadzonych na terenie Polski w 1634 punktach, w których pobrano 5962 próbki powietrza stwierdzono w ponad jednej czwartej próbek (25,8%) stężenie włókien azbestu poniżej poziomu oznaczalności metody. Średnie stężenie włókien azbestu na terenie kraju oszacowano na 492 wł/m 3 (95%pu: ). Oszacowane średnie poziomy stężenia włókien w województwach kształtowały się poniżej 800 wł/m 3, przy tym w sześciu województwach osiągnęły poziom poniżej 400 wł/m 3. Szacuje się, że ogólna liczba zawodowo narażonych na azbest w gospodarce narodowej w Polsce sięgała 150 tys. osób. Dane wskazują, że przy przetwórstwie surowca pracowało ok osób, w tym w zakładach wyrobów azbestowo-cementowych narażonych było osób, 56

57 przy produkcji wyrobów włókienniczych 9 700, wyrobów uszczelniających 7 700, ciernych oraz przy produkcji wyrobów izolacyjnych osób. W Polsce w latach ogółem stwierdzono przypadki chorób zawodowych wywołanych azbestem, w tym pylic azbestowych, 316 międzybłoniaków, 582 raków płuca oraz 498 przypadków zmian opłucnowych. Wyniki pomiarów stężenia włókien w powietrzu atmosferycznym, zużycie azbestu w zakładach przetwórstwa surowca, średnie zużycie azbestu na 1 mieszkańca oraz zapadalność na międzybłoniaka wśród ludności kraju wskazują na stosunkowo niski poziom ekspozycji środowiskowej na pył azbestu. Rozwój azbestozy i zmian opłucnowych u byłych pracowników zakładów przetwórstwa azbestu po zakończeniu ekspozycji zawodowej, IMP Kierownik projektu: dr Zuzanna Szubert Cel projektu: Ocena rozwoju pylicy i zmian opłucnowych u byłych pracowników zakładów przetwórstwa azbestu na podstawie wieloletniej obserwacji zmian w układzie oddechowym. Materiał i metody: W 2013 roku celem realizacji zadania było zbudowanie matrycy narażenia dla osób zatrudnionych w różnych rodzajach przetwórstwa azbestu. Obserwacją objęto 3474 osoby zatrudnione w 17 byłych zakładach przetwórstwa azbestu produkujących wyroby cierne (24,2%), wyroby hydroizolacyjne, masy asfaltowe, płyty filtracyjne (18,3%), wyroby uszczelniające (24%), wyroby włókiennicze (26%) i pozostałe wyroby (7,5%). Na podstawie informacji o stężeniach pyłu azbestu na stanowiskach pracy osobom tym przypisano dane o wielkości ekspozycji na pył azbestu w poszczególnych latach zatrudnienia w danym zakładzie pracy. Wyniki i wnioski: Wyniki pomiarów wskazują, że średnie stężenie pyłu azbestu na stanowiskach produkcyjnych wynosiło 61,1 ± 86,5 mg/m3, na stanowiskach obsługi produkcji wynosiło 24,5 ± 16,8 mg/m3, a na stanowiskach administracyjnych 17,2 ± 10,6 mg/m3. Najwyższe stężenia pyłu azbestu odnotowano u osób, które rozpoczęły pracę w narażeniu przed rokiem 1960 (196,3 ± 192,2 mg/m3). Uzyskane rezultaty wykorzystane zostaną do oceny wpływu skumulowanej dawki pyłu azbestu na występowanie i rozwój pylicy azbestowej oraz zmian opłucnowych u byłych pracowników zakładów przetwórstwa azbestu, jak również do badań profilaktycznych pracowników narażonych na pył azbestu. Praca zawodowa kobiet w czasie ciąży na podstawie prospektywnego badania kohortowego, IMP Kierownik projektu: dr Joanna Jurewicz Cel projektu: Ocena przebiegu pracy zawodowej kobiet w czasie ciąży i analiza wpływu pracy zawodowej na przebieg i wynik ciąży. Materiał i metody: Podstawę analiz wykonanych w ramach realizacji tematu stanowiła Polska Kohorta Matka-Dziecko (REPRO_PL). Analizą objęto dane dla 1191 kobiet ciężarnych. Praca zawodowa została zakodowana zgodnie z kodami ISCO 88. Kobiety ciężarne zaprzestawały pracy zawodowej na skutek orzeczenia lekarskiego o czasowej niezdolności do pracy średnio w 16 tygodniu ciąży i nie kontynuowały tej aktywności do końca trwania ciąży. Zgodnie z oczekiwaniami problemy zdrowotne występujące w czasie 57

58 ciąży miały istotny wpływ na wczesne ( 12 tygodnia ciąży) orzeczenie o czasowej niezdolności do pracy. W badanej grupie kobiet zaprzestających zatrudnienia ( 12 tygodnia ciąży) stwierdzono niższy poziom wykształcenia i statusu ekonomicznego. Kobiety te częściej dojeżdżały do pracy komunikacją miejską oraz deklarowały wysoki poziom stresu zawodowego. Istotnie częściej orzeczenie lekarskie o czasowej niezdolności do pracy w pierwszym trymestrze ciąży otrzymywały kelnerki, pielęgniarki oraz osoby pracujące w handlu w porównaniu z kobietami wykonującymi prace biurowe. Wyniki i wnioski: Kobiety pracujące jako pielęgniarki miały obniżone ryzyko urodzenia dziecka z hipotrofią. Natomiast pracownice opieki miały zwiększone ryzyko urodzenia dziecka z obniżoną urodzeniową masą ciała. Również praca w rolnictwie zwiększała ryzyko urodzenia dziecka z małą urodzeniową masą ciała. Praca w przemyśle spożywczym zwiększała ryzyko porodu przedwczesnego. Natomiast praca w przemyśle budowlanym zwiększała ryzyko hipotrofii płodu oraz obniżała o około 43 g urodzeniową masę ciała. Wyniki będą stanowiły cenne narzędzie dla lekarzy ginekologów oraz lekarzy medycyny pracy w celu promowania kontynuowania pracy zawodowej w czasie ciąży z jednoczesnym zachowaniem bezpieczeństwa dla przebiegu i wyniku ciąży. Czynniki stylu życia i ich wpływ na jakość nasienia, IMP Kierownik projektu: dr Joanna Jurewicz Cel projektu: Ocena wpływu czynników związanych ze stylem życia na jakość nasienia. Materiał i metody: Badaniem zostało objętych 344 mężczyzn, którzy zgłosili się do poradni leczenia niepłodności w celach diagnostycznych z prawidłową płodnością (liczba plemników mln/ml w nasieniu). Każdy z badanych został poproszony o wypełnienie kwestionariusza. Wywiad obejmował dane odnośnie cech społeczno-demograficznych, zawierał również szczegółowe pytania na temat przebytych chorób mogących mieć wpływ na jakość nasienia. Czynniki stylu życia (aktywność fizyczna, używanie telefonów komórkowych, noszenie luźnej bielizny, korzystanie z sauny, spożywanie alkoholu i kawy) zostały oszacowane na podstawie kwestionariusza i dotyczyły okresu ostatnich trzech miesięcy przed badaniem nasienia. Wyniki i wnioski: Wyniki przeprowadzonego badania sugerują, że czynniki związane ze stylem życia mogą wpływać na jakość nasienia. Otyłość i nadwaga obniżała objętość nasienia (p=0.03), używanie telefonów komórkowych więcej niż 10 lat obniżało ruchliwość plemników (p=0.02), natomiast codzienne spożycie kawy zwiększało nieprawidłowości w morfologii plemników (główki i wstawki (p=0.05 i p=0.03 odpowiednio)). Uprawianie aktywności fizycznej w wolnym czasie zwiększało liczbę plemników w nasieniu (p=0.04), a spożywanie kawy 1-6 razy w tygodniu zwiększało ich ruchliwość (p=0.02 i p=0.01 odpowiednio). Spożywanie czerwonego wina 1-3 razy w tygodniu i noszenie luźnej bielizny obniżało nieprawidłowości w morfologii plemników (nieprawidłowości wstawki) (p=0.01 i p=0.02 odpowiednio). Dodatkowo noszenie luźnej bielizny zmniejszało odsetek plemników z uszkodzeniami DNA (p=0.02). Wyniki stanowią cenne narzędzie dla lekarzy pierwszego kontaktu oraz lekarzy specjalistów zajmujących się problemami niepłodności. 58

59 Wpływ zanieczyszczenia powietrza na przebieg i wynik ciąży, IMP 10.6 Kierownik projektu: dr n. med. Kinga Polańska Cel projektu: Ocena wpływu zanieczyszczenia powietrza zewnętrznego na przebieg i wynik ciąży. Materiał i metody: Podstawę analiz stanowiła Polska Kohorta Matka-Dziecko (REPRO_PL). Analizą objęto dane dla 904 kobiet ciężarnych. Oceny zanieczyszczenia powietrza dokonano na podstawie stężenia pyłu PM10 oraz stężenia metabolitów WWA w moczu badanych kobiet, wykonane metodą chromatografii gazowej. W ocenie narażenia kobiet ciężarnych na pył PM10 (na podstawie danych adresowych) uwzględniono odległość od stacji pomiarowej i od najbliższej drogi krajowej, wojewódzkiej i lokalnej, pokrycie terenu w miejscu zamieszkania oraz zmiany sezonowe. Wyniki i wnioski: Średnie stężenie pyłu PM10 wynosiło 32,0 µg/m3 (zakres: 14,8-49,2 µg/m3). Średnie stężenie metabolitów WWA mieściło się w zakresie od 0,15 (±0,2) µg/g kreatyniny dla 9-OH-PHE do 5,9 (±10,6) µg/g kreatyniny dla PHE-9,10-diol. Nie odnotowano istotnej statystycznie zależności między narażeniem na pył PM10 a parametrami urodzeniowymi noworodka. Wyniki nie były istotne statystycznie w przypadku analiz przeprowadzonych dla całego okresu ciąży jak również dla poszczególnych jej trymestrów. Podobnie brak było istotnej statystycznie zależności między narażeniem na WWA a przebiegiem i wynikiem ciąży. Jednakże odnotowano istotną statystycznie interakcje dla efektu jednoczesnego narażenia na OH-PHE i bierne palenie na wskaźnik cefalizacji będący stosunkiem obwodu głowy do masy ciała noworodka (p = 0,04). Polska Kohorta Matka-Dziecko (REPRO_PL) śledzenie kohorty dzieci, IMP Kierownik projektu: dr n. med. Kinga Polańska Cel projektu: Śledzenie kohorty dzieci w ramach wieloośrodkowego projektu Polska Kohorta Matka-Dziecko (REPRO_PL). Materiał i metody: W ramach realizacji tematu przygotowano przegląd piśmiennictwa dotyczącego wpływu czynników środowiskowych na rozwój psychoruchowy, intelektualny oraz behawioralny dzieci. Większość opublikowanych badań dotyczyła wpływu pre- i postnatalnej ekspozycji na składniki dymu tytoniowego oraz ołów i wskazywała na ich negatywny wpływ na rozwój psychoruchowy dzieci. Mniej liczne są publikacje dotyczące ekspozycji na ftalany, bisfenol A i WWA, a ich wpływ na rozwój psychomotoryczny i nadpobudliwość ruchową dzieci nie jest jednoznaczny. Wyniki i wnioski: Analiza dotycząca wpływu czynników środowiskowych na rozwój psychoruchowy dzieci w pierwszych latach po urodzeniu na podstawie danych z kohorty REPRO_PL wykazała negatywny wpływ prenatalnej ekspozycji na składniki dymu tytoniowego na rozwój umiejętności motorycznych w wieku 2 lat (β=-2,6, p=0,02). Narażenie na palenie bierne w pierwszych latach po urodzeniu negatywnie wpływało na rozwój zdolności poznawczych (β=-0,2, p=0,05) i motorycznych dzieci (β=-0,5, p=0,01). Odnotowano również negatywny wpływ prenatalnego narażenia na ołów na zdolności poznawcze w wieku 2 lat (β=-6.2, p=0.06). W przypadku ekspozycji na WWA i rtęć nie odnotowano istotnych statystycznie zależności z analizowanymi parametrami rozwoju psychoruchowego. W ramach realizacji tematu przygotowano ankietę obejmującą dane społeczno-demograficzne, informacje dotyczące ekspozycji na czynniki środowiskowe 59

60 oraz stanu zdrowia i rozwoju psychoruchowego i intelektualnego dzieci w wieku 5-6 lat. Opracowano także model badania dzieci, które będzie prowadzone w kolejnym roku realizacji tematu. Ocena wpływu pracy zmianowej nocnej pielęgniarek na wydzielanie prolaktyny, IMP 10.2 Kierownik projektu: mgr Agnieszka Bukowska Cel projektu: Ocena wpływu rotacyjnego systemu pracy z uwzględnieniem zmian nocnych na wydzielanie prolaktyny u pielęgniarek i położnych, oraz ocena potencjalnej modyfikacji tej zależności przez status menopauzalny. Materiał i metody: Badaniem zostało objętych 694 pielęgniarek i położnych w wieku lat aktualnie zatrudnionych w jednostkach służby zdrowia. Analizę przeprowadzono metodą regresji liniowej uwzględniając istotne czynniki zakłócające. Wyniki i wnioski: Średnie stężenia badanego hormonu u kobiet pracujących w nocy i kobiet pracujących tylko w ciągu dnia były zbliżone (średnia geometryczna: 195,9 µiu/ml vs. 193,5 µiu/ml; p=0,785). Nie zaobserwowano istotnej statystycznie zależności pomiędzy charakterystyką pracy na zmiany nocne a poziomem prolaktyny. Badane zależności nie były modyfikowane przez status menopauzalny kobiet. Wykazano istotną statystycznie zależność pomiędzy długością snu w nocy bezpośrednio poprzedzającej pobranie krwi u kobiet pracujących tylko w ciągu dnia (p= 0,036) oraz paleniem papierosów (p= 0,000) a stężeniem prolaktyny. Aktywność fizyczna, picie kawy oraz spożycie alkoholu w ciągu 24 godzin przed pobraniem krwi nie miało wpływu na wydzielanie prolaktyny. Opracowana została publikacja opisująca wyniki analizy. Analiza uwarunkowań zawodowych i pozazawodowych stanu zdrowia pielęgniarek i położnych ze szczególnym uwzględnieniem pracy zmianowej nocnej, IMP 10.5 Kierownik projektu: dr hab. med. Beata Pepłońska, prof. IMP Cel projektu: Ocena stanu zdrowia pielęgniarek i położnych, uwarunkowań zawodowych i pozazawodowych w tej grupie kobiet na podstawie danych z badania przekrojowego 725 pielęgniarek i położnych. Materiał i metody: W trzecim roku realizacji projektu przeanalizowano związek pomiędzy wykonywaniem pracy w systemie rotacyjnych zmian nocnych a paleniem papierosów, spożywaniem alkoholu, dietą oraz BMI. Przeprowadzono także analizę zależności pomiędzy wybranymi czynnikami środowiska pracy (promieniowaniem rtg, polami elektromagnetycznymi, środkami sterylizującymi i cytostatykami) a występowaniem wybranych efektów zdrowotnych. Wyniki i wnioski: W przebadanej populacji zaobserwowaliśmy istotny statystycznie związek pomiędzy pracą w systemie rotacyjnym (na nocne zmiany) a paleniem tytoniu. W grupie kobiet po menopauzie pracujących na nocnych zmianach, zaobserwowaliśmy wyższą średnią BMI oraz wyższy odsetek kobiet z otyłością. Analiza diety wykazała w grupie kobiet pracujących na zmianach nocnych istotnie częstsze spożycie pewnych produktów, w tym słodyczy, kawy, a rzadziej owoców i warzyw. W analizie występowania chorób i dolegliwości według czynników szkodliwych środowiska pracy zaobserwowaliśmy istotny statystycznie związek pomiędzy narażeniem na promieniowanie rtg a nowotworami 60

61 oraz istotny związek pomiędzy narażeniem ( 10 lat) na cytostatyki a migrenami. Opracowany został zbiorczy raport podsumowujący analizy wykonane w trakcie trzech lat trwania projektu, a wyniki projektu zostały zaprezentowane, jako doniesienia na międzynarodowych konferencjach naukowych. Środowiskowe uwarunkowania gęstości mammograficznej badanie pilotowe, IMP Kierownik projektu: dr hab. med. Beata Pepłońska, prof. IMP Cel projektu: Opracowanie i weryfikacja narzędzi i procedur badania dotyczącego środowiskowych uwarunkowań gęstości mammograficznej u kobiet. Procedury badania obejmują: wywiad kwestionariuszowy, pomiary antropometryczne, pobranie próbki krwi i moczu oraz badanie mammograficzne. Materiały i metody: W pierwszym roku realizacji projektu opracowane zostały narzędzia badawcze, w tym kwestionariusz wywiadu, formularze niezbędne do realizacji badania, podręczniki ankietera i pielęgniarki oraz protokół przetwarzania materiału biologicznego. Przeprowadzono szkolenie osób realizujących badanie terenowe: ankieterki oraz pielęgniarki. Zakupiono analizator składu ciała oraz przetestowano jego działanie. Zgodnie z założeniami do udziału w projekcie zaproszono 25 kobiet w wieku lat. Rekrutacja przebiegła sprawnie potwierdzając skuteczność zaplanowanej strategii. Wywiad kwestionariuszowy został przeprowadzony u 24 kobiet a od 23 pobrane zostały próbki krwi i moczu i wykonane zostały pomiary antropometryczne. Zebrany materiał biologiczny został wstępnie przetworzony i zabezpieczony w banku prób. Wyniki i wnioski: Wyniki tego badania dostarczą wiedzy na temat czynników wpływających na gęstość mammograficzną w populacji kobiet w Polsce, co może mieć znaczenie dla prewencji pierwotnej raka piersi. ZAKŁAD ŚRODOWISKOWYCH ZAGROŻEŃ ZDROWIA Nadzór nad funkcjonowaniem i analiza danych z Krajowego Rejestru Czynników Biologicznych w Miejscu Pracy oraz aktualizacja zawartości strony internetowej Krajowego Punktu Informacyjnego ds. Czynników Biologicznych, IMP 3.1 Kierownik projektu: dr Anna Kozajda Cel projektu: Kontynuacja działalności rejestru i uzyskanie wiarygodnego obrazu dynamiki zmian dotyczących liczby zakładów, w których zarejestrowano czynniki biologiczne, liczby narażonych na nie osób oraz identyfikacji tych czynników w kolejnych latach. Celem utworzenia i prowadzenia strony internetowej Krajowego Punktu Informacyjnego jest dostarczanie aktualnej, wieloaspektowej informacji dotyczącej czynników biologicznych w miejscu pracy szerokiemu gronu odbiorców, a w szczególności osobom zaangażowanym w ochronę zdrowia pracowników poprzez umożliwienie i ułatwienie korzystania z zasobów informacyjnych KPI. Materiał i metody: Zgodnie z założonymi celami tematu w 2013 r. kontynuowano merytoryczny nadzór nad funkcjonowaniem systemu rejestracji celowego użycia czynników biologicznych w Polsce, udzielano konsultacji użytkownikom bazy z poziomu WSSE, odpowiedzialnym za weryfikację danych od pracodawców. Opracowano aktualny, 61

62 tabelaryczny raport dotyczący celowego użycia czynników biologicznych w zakładach pracy w Polsce. Wyniki i wnioski: Na stronie internetowej IMP ( w zakładce Krajowe centra, rejestry, bazy danych, zamieszczono kolejne opracowania dotyczące różnych aspektów narażenia na czynniki biologiczne oraz uaktualniono stronę pod kątem wizualnoestetycznym. Aby spełnić różnorodne oczekiwania i potrzeby potencjalnych odbiorców, merytoryczny zakres informacji udostępnianych przez KPI na stronie internetowej obejmuje szerokie spektrum zagadnień opracowanych na różnym poziomie uszczegółowienia. Jak co roku pracownicy Krajowego Punktu Informacyjnego udzielali odpowiedzi na pytania zainteresowanych podmiotów na drodze elektronicznej, telefonicznej, pocztowej lub poprzez kontakt osobisty. Konsultacje te dotyczyły przeprowadzania oceny ryzyka zawodowego związanego z narażeniem na czynniki biologiczne, doboru właściwych środków profilaktycznych, prawidłowego wypełniania formularza zgłoszeniowego o użyciu czynnika biologicznego, a także interpretacji przepisów prawnych dotyczących czynników biologicznych w miejscu pracy. Kontynuowano udzielanie informacji o zagrzybieniu pomieszczeń i niskiej jakości powietrza wewnętrznego oraz ich wpływu na stan zdrowia mieszkańców i użytkowników. Wstępne rozpoznanie problemu ekspozycji na grzyby pleśniowe w powietrzu wewnętrznym pojazdów wyposażonych w klimatyzację jako potencjalnego zagrożenia dla zdrowia kierowców, IMP 3.10 Kierownik projektu: dr Anna Kozajda Cel projektu: Wstępne rozpoznanie problemu wpływu funkcjonowania klimatyzacji na zanieczyszczenie powietrza wewnątrz samochodów w aspekcie potencjalnego narażenia kierowców na pleśnie. Materiał i metody: Zgodnie z założeniami projektu w 2013 r. dokonano przeglądu aktualnej literatury dotyczącej zagrzybienia systemów wentylacyjno-klimatyzacyjnych stosowanych w samochodach oraz ich wpływu na stan zdrowia użytkowników. Opracowano strategię pomiarową i wytypowano pojazdy do przeprowadzenia pierwszej części pomiarów. Opracowywano kwestionariusz ankiety dla właścicieli samochodów zawierający pytania dotyczące najistotniejszych kwestii związanych z użytkowaniem systemu wentylacyjnoklimatyzacyjnego. Przeprowadzono pilotażowe badanie w celu ustalenia optymalnego czasu poboru i objętości pobieranego powietrza (100 l powietrza w czasie 5 minut) pobornikiem Burkard Air Sampler bezpośrednio na płytki z podłożem MEA z dodatkiem chloramfenikolu i streptomycyny. Wykonano pierwszą część badań w 24 samochodach prywatnych (pierwszy pobór). Na zewnątrz każdego badanego pojazdu pobrano próbę tła z powietrza atmosferycznego. W każdym z badanych samochodów dokonano pomiaru parametrów mikroklimatu: temperatury, wilgotności i prędkości przepływu powietrza. Pobrane próby powietrza poddano analizie według standardowych procedur mikrobiologicznych mających na celu określenie stężeń pleśni ogółem oraz identyfikację wyizolowanych kolonii pod kątem przynależności do najbardziej alergizujących dla człowieka rodzajów: Aspergillus, Penicillium, Cladosporium, Alternaria. Wyniki i wnioski: Dokonany przegląd literatury wskazał na ubogi stan piśmiennictwa dotyczącego narażenia kierowców samochodów wyposażonych w układ klimatyzacyjny 62

63 użytkowanych w normalnych warunkach (w odróżnieniu od szerzej zbadanego narażenia kierowców pojazdów wykorzystywanych w środowisku zanieczyszczonym pyłem organicznym m.in. spycharki bądź inne pojazdy w halach sortowni odpadów). Jednak istniejące badania wskazują, że temat jest istotny. Niewłaściwie czyszczony układ wentylacyjno-klimatyzacyjny może stanowić źródło wysokich stężeń silnie alergizujących grzybów pleśniowych. Na obecnym etapie realizacji badania za wcześnie jest na określenie ekspozycji na grzyby pleśniowe zmieniającej się w czasie względem czyszczenia/dezynfekcji układu, będzie to możliwe w drugim roku realizacji badania, po uzyskaniu wyników z drugiej serii pomiarowej. Uzyskane dotychczas wyniki wskazują na zróżnicowane stężenia pleśni w zakresie od 4,1x102 6,0x104 jtk/m3 powietrza. Identyfikacja i ocena toksyczności grzybów pleśniowych wyizolowanych z zagrzybionych mieszkań, IMP 3.2 Kierownik projektu: mgr inż. Karolina Jeżak Cel projektu: Analiza i ocena zdolności toksynotwórczych grzybów strzępkowych wyizolowanych z zagrzybionych powierzchni w mieszkaniach o różnej charakterystyce wytypowanych z terenu aglomeracji łódzkiej. Materiał i metody: W celu realizacji zadania badawczego, w wytypowanych mieszkaniach, wykazujących cechy zagrzybienia, pobrano w sezonie grzewczym próby materiału biologicznego z zainfekowanych grzybami powierzchni oraz przeprowadzono identyfikację wyizolowanych pleśni. Następnie dokonano przeglądu aktualnej literatury dotyczącej toksynotwórczości grzybów porastających różne powierzchnie w budynkach mieszkalnych oraz opracowano szczegółową metodykę oznaczania wybranych mykotoksyn (sterigmatocystyna, rokefortyna C). Wyniki i wnioski: W próbach zeskrobin z zainfekowanych powierzchni, w mieszaninie grzybów wyhodowanych z zeskrobin oraz w czystych hodowlach wyizolowanych pleśni potencjalnie toksynotwórczych (Aspergillus versicolor, Penicillium chrysogenum) określono obecność oraz oznaczono poziom wybranych mykotoksyn. Badanie potwierdziło występowanie w mieszkaniach pleśni o działaniu alergizującym i toksynotwórczym. Uzyskane wyniki wzbogacają istniejącą wiedzę dotyczącą składu jakościowego grzybów izolowanych z zagrzybionych powierzchni oraz zdolności tych pleśni do tworzenia wybranych mykotoksyn. Opracowanie metodyki oceny narażenia zawodowego na nanocząstki w procesach szlifowania i ścierania materiałów zawierających nanostruktury, IMP 3.5 Kierownik projektu: dr Stella Bujak-Pietrek Cel projektu: Określenie warunków prowadzenia pomiarów oraz oszacowanie na tej podstawie stopnia uwalniania nanocząstek w procesach ścierania materiałów podczas różnych czynności związanych z ich użytkowaniem. Materiał i metody: W celu przeprowadzenia oceny stopnia uwalniania nanocząstek w badanych procesach stosowano: Kondensacyjny Licznik Cząstek (CPC) - do oznaczenia stężenia liczbowego nanocząstek, monitor nanocząstek (AeroTrak 9000) do wyznaczenia pola powierzchni cząstek potencjalnie osadzających się w pęcherzykach płucnych lub w rejonie 63

64 tchawiczo-oskrzelowym oraz Monitor Stężenia Aerozolu (DustTrak) do oznaczenia stężenia masowego aerozolu. Wyniki i wnioski: Największe średnie stężenie liczbowe cząstek <100nm uzyskano w trakcie ścierania materiałów budowlanych przy ścieraniu nanozaprawy 18378,8 cząstek/cm 3. Najwyższe stężenie masowe (10,90 mg/m 3 ) oraz powierzchniowe cząstek potencjalnie zdeponowanych w rejonie pęcherzykowym (A) i tchawiczo-oskrzelowym (TB) odnotowano podczas ścierania fug (odpowiednio 395,97 m 2 /cm 3 i 41,26 m 2 /cm 3 ). Na podstawie analizy stężeń liczbowych wykazano udział cząstek o średnicy poniżej 100nm w trakcie procesu ścierania materiałów budowlanych i był na poziomie 76%. Natomiast udział takich cząstek w materiałach stomatologicznych wynosił 72%. Pole powierzchni cząstek odnoszonych do frakcji pęcherzykowej (A) w przypadku ścierania materiałów budowlanych stanowiło 89% całkowitej powierzchni cząstek poniżej 1000nm. W przypadku badanych materiałów stomatologicznych uzyskano podobny wynik pola powierzchni cząstek frakcji pęcherzykowej, co stanowiło ponad 90% ogółu cząstek. Analiza masowa dotycząca wyników uzyskanych w trakcie ścierania materiałów budowlanych wykazała, iż cząstki poniżej 1000nm stanowią około 50% ogółu cząstek wdychalnych. Materiały stomatologiczne objęte badaniem stanowią 70% ogółu cząstek wdychalnych. Opracowanie procedury bezpośredniego oznaczania kwarcu i krystobalitu na filtrach mierniczych, metodą spektrometrii w podczerwieni, IMP 3.8 Kierownik projektu: dr Aleksandra Maciejewska Cel projektu: Opracowanie metody bezpośredniego oznaczania na filtrach mierniczych respirabilnego kwarcu i krystobalitu, z wykorzystaniem techniki spektrometrii w podczerwieni (FT-IR). Materiał i metody: Metoda bezpośredniej analizy na filtrach mierniczych jest mniej pracochłonna od uprzednio opracowywanej metody pastylkowej, jednakże wymaga wprowadzenia zmian w zakresie pobierania próbek w środowisku pracy i kalibracji oznaczeń. Opisana metoda polega na wstępnym przygotowaniu stosowanego filtra - w tym rejestracji jego widma IR, przepuszczeniu próbki badanego powietrza i ponownej analizie spektralnej filtra. Zawartość kwarcu i/lub krystobalitu oblicza się na podstawie zmierzonych wysokości określonych pasm absorpcji. Wyniki i wnioski: W ramach opracowywanej metody zoptymalizowano sposób pobierania próbek pyłu respirabilnego w przypadku oznaczania kwarcu i krystobalitu bezpośrednio na filtrach, opracowano i porównano dwa sposoby kalibracji tych oznaczeń tj. poprzez pobieranie próbek wzorców z powietrza w mikrokomorze, oraz osadzanie na filtrach pyłów zawieszonych w 2-propanolu, przeprowadzono również walidację metody oraz oszacowano niepewność rozszerzoną wyników oznaczeń. Opracowana procedura analityczna wymaga stosowania filtrów o średnicy 25 mm, wykonanych z polichlorku winylu (PVC) i umożliwia oznaczanie respirabilnego kwarcu i krystobalitu w powietrzu na stanowiskach pracy w stężeniach od 0,01 mg/m3 do 0,7 mg/m3. Metoda charakteryzuje się zadowalającym poziomem wartości cech walidacyjnych dla obu oznaczanych odmian krystalicznych krzemionki. Wyniki pracy przyczynią się do przyśpieszenia procesu wdrażania nowej oceny narażenia na krystaliczną krzemionkę po zmianie wartości NDS oraz pomogą wypracować laboratoriom odpowiednie kompetencje w tym zakresie. 64

65 Ekspozycja na cząstki ultra drobne wśród pracowników zatrudnionych przy obróbce sadzy technicznej IMP 3.9 Kierownik projektu: mgr inż. Urszula Mikołajczyk Cel projektu: Ocena ekspozycji pracowników na cząstki ultra drobne i o wymiarach nano (poniżej 100nm) emitowane podczas przesypu i pakowania sadzy technicznej. Materiał i metody: Pomiary zostały przeprowadzone w zakładzie przesypu sadzy technicznej przed pracą, podczas przesypywania i pakowania surowca oraz po zakończeniu pracy. Określono stężenie liczbowe cząstek ogółem oraz cząstek poniżej 100nm za pomocą kondensacyjnego licznika cząstek (CPC), stężenie masowe cząstek za pomocą monitora stężenia aerozolu w powietrzu DustTrak II oraz oszacowano pole powierzchni cząstek potencjalnie odkładających się w rejonie tchawiczo-oskrzelowym (TB) i pęcherzykowym (A) za pomocą monitora nanocząstek AeroTrak Wyniki i wnioski: Średnie stężenie masowe cząstek podczas procesu wzrosło aż 5-krotnie, w porównaniu z wartością przed jego rozpoczęciem. Natomiast średnie stężenie liczbowe cząstek <1000nm i cząstek <100nm podczas procesu wzrosło 3-krotnie. Z kolei pole powierzchni cząstek potencjalnie zdeponowanych w rejonie pęcherzykowym (A) jak również w rejonie tchawiczo-oskrzelowym (TB) wzrosło 4-krotnie. Podsumowując, analiza masowa wykazała zdecydowanie drobnoziarnisty charakter pyłu. Cząstki poniżej 1000nm stanowią około 80% ogółu cząstek wdychalnych. Na podstawie analizy stężeń liczbowych wykazano udział cząstek o średnicy poniżej 100nm na poziomie 70% oraz istotny ich wzrost. Pole powierzchni cząstek odnoszonych do frakcji pęcherzykowej (A) było ponad 3-krotnie większe niż cząstek potencjalnie deponowanych w rejonie tchawicy i oskrzeli, co ma istotne znaczenie dla procesów patologicznych w drogach oddechowych. ZAKŁAD FIZJOLOGII PRACY I ERGONOMII Czynniki determinujące powrót do zawodowej aktywności osób po pierwszym ostrym incydencie sercowo-naczyniowym, IMP 20.5 Kierownik projektu: dr n.med. Elżbieta Gadzicka Cel projektu: Wyłonienie czynników, które mają wpływ na kontynuację pracy po pierwszym zawale mięśnia sercowego. Celem pierwszego etapu było przygotowanie ankiet i aktualizacja bazy danych pacjentów. Materiał i metody: W pierwszym roku realizacji projektu zaktualizowano bazę pacjentów pracujących do chwili wystąpienia zawału oraz przygotowano ankiety do badań. Baza zawiera dane z przeprowadzonego wcześniej badania ankietowego u pacjentów hospitalizowanych przez okres 1 roku kalendarzowego z powodu pierwszego zawału mięśnia sercowego w I i II Klinice Kardiologii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi. Wyniki i wnioski: Z bazy danych wynika, że spośród 816 pacjentów do chwili wystąpienia zawału pracowały 294 osoby. Dla potrzeb badania opracowano nową ankietę obejmującą aktualne dane dotyczące podjętej pracy, subiektywnej oceny stanu zdrowia, stylu życia itp.. Wysłano 237 ankiet i otrzymano zwrot 115 ankiet. Badanie będzie kontynuowane w kolejnym roku. Efektem naukowym badania będzie rozpoznanie czynników warunkujących decyzję o podjęciu pracy. Opracowane wyniki badania będą merytoryczną podstawą do przygotowania wskazówek dla pracowników po incydentach sercowo-naczyniowych 65

66 ułatwiających powrót do pracy, dla pracodawców (podjęcie działań organizacyjnych wspomagających zatrudnienie tych osób) oraz dla lekarzy sprawujących opiekę profilaktyczną (dopuszczania do pracy osób po zawale mięśnia sercowego). Opracowanie propozycji wprowadzenia zmian do Rozporządzenia MPiPS w sprawie bhp na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe, IMP 20.4 Kierownik projektu: dr inż. Zbigniew W. Jóźwiak Cel projektu: Opracowanie propozycji zmian w Rozporządzeniu, dzięki którym zaktualizuje się w nim obecny stan wiedzy i technologii oraz opracowanie poradnika nt. ergonomii pracy z notebookiem. Materiał i metody: W okresie obowiązywania Rozporządzenia (15 lat), nastąpiły znaczące zmiany technologiczne i organizacji pracy z komputerami. Na szczególną uwagę zasługuje coraz powszechniejsze zastosowanie notebooków. Tymczasem obowiązujące Rozporządzenie w ogóle nie uwzględnia ergonomii podczas pracy z notebookami. Ponieważ długotrwała praca z notebookiem może spowodować wiele dolegliwości ze strony układu mięśniowoszkieletowego, narządu wzroku jak również zwiększenia poziomu zmęczenia ogólnego, konieczna jest nowelizacja obowiązujących przepisów prawnych. Wyniki i wnioski: Niezbędne jest opracowanie nowoczesnego, prawidłowo ilustrowanego poradnika, który uwzględniałby najnowsze tendencje ergonomii pracy przy komputerze, a w szczególności problemy związane z użytkowaniem notebooków. Niezwykle ważne jest odpowiednie graficzne zilustrowanie zaleceń wiele krajowych publikacji oprócz niedostatków merytorycznych cechuje brak spójności pomiędzy opisami a grafiką. Zadanie zrealizowane zostanie przy wykorzystaniu aktualnego piśmiennictwa naukowego i technicznego oraz weryfikacji kontrowersyjnych zaleceń przy użyciu nowoczesnych metod oceny obciążenia układu mięśniowo-szkieletowego i goniometrii (pomiaru czasowych charakterystyk kątów elementów układu ruchu). ZAKŁAD PSYCHOLOGII PRACY Czynniki organizacyjne i indywidualne sprzyjające zachowaniom kontrproduktywnym, IMP 21.5 Kierownik projektu: dr Agnieszka Mościcka-Teske Cel projektu: Określenie zależności pomiędzy właściwościami środowiska pracy oraz cechami osobowości a podejmowaniem przez pracowników zachowań kontrproduktywnych. W zakresie właściwości środowiska pracy uwzględniono: politykę firmy, klimat społeczny, sposób organizacji pracy, oraz jakość komunikacji interpersonalnej. W zakresie cech indywidualnych uwzględniono: wymiar osobowości zwany uczciwośćskromność (element modelu osobowości HEXACO), oraz cechy Ciemnej Triady: narcyzm, makiawelizm i psychopatię. Materiał i metody: W badaniach uczestniczy 810 osób dorosłych. Dane są zbierane z zastosowaniem takich narzędzi diagnostycznych jak: Skala Środowisko Pracy, kwestionariusz Dirty Dozen i DS3 do badania cech Ciemnej Triady osobowości, kwestionariusz do badania osobowości HEXACO-PI-R, lista kontrolna zachowań kontrproduktywnych Spectora. 66

67 Wyniki i wnioski: Efektem realizacji projektu będzie poszerzenie wiedzy na temat zależności pomiędzy warunkami środowiska pracy, cechami osobowości a zachowaniami kontrproduktywnymi, ze szczególnym uwzględnieniem moderującego wpływu na tę relację wymiaru osobowości jakim jest uczciwość-skromność, oraz cech składających się na Ciemną Triadę. Niebagatelną wartością praktyczną będzie możliwość wskazania cech środowiska pracy, które sprzyjają zachowaniom kontrproduktywnym, oraz cech środowiska pracy, które chronią firmę przed kontrproduktywnością załogi. W trakcie realizacji projektu zostaną również zweryfikowane nowe na rynku polskim metody diagnostyczne m.in. lista kontrolna działań kontrproduktywnych, na którą istnieje ogromne zapotrzebowanie zarówno ze strony ekspertów (psychologów, lekarzy, inspektorów BHP), jak i pracodawców i pracowników. Prezentyzm adaptacyjny i nieadaptacyjny uwarunkowania indywidualne i organizacyjne, IMP 21.4 Kierownik projektu: mgr Agata Wężyk Cel projektu: Opracowanie autorskiego narzędzia badawczego, umożlwiającego badanie prezentyzmu adaptacyjnego i nieadaptacyjnego, w tym konstrukcja kwestionariusza i badanie pilotażowe. Materiał i metody: Opracowanie ostatecznej wersji kwestionariusza Prezentyzm adaptacyjny i nieadaptacyjny i badanie pilotażowe badania pilotażowe zrealizowaliśmy, w trzech etapach w okresie marzec-sierpień Pierwszy etap badań (w którym udział wzięło 175 osób) miał na celu redukcję liczby pytań i ustalenie struktury kwestionariusza. Następnie przeprowadziliśmy badanie na grupie 192 respondentów, aby określić trafność skonstruowanego narzędzia. Na ostatnim etapie badań pilotażowych sprawdzaliśmy stabilność narzędzia metodą test-re-test. 60 osób wypełniło dwukrotnie kwestionariusz w odstępie ok. 2 tygodni. Na każdym etapie badań wprowadzaliśmy dane do odpowiedniej bazy, a następnie dokonaliśmy odpowiednich analiz statystycznych (m.in. eksploracyjna i konfirmacyjna analiza czynnikowa, analiza rzetelności, macierze korelacji). Opracowanie ankiety Motywy prezentyzmu przygotowaliśmy listę 36 motywów, którymi mogą kierować się ludzie podejmując decyzje o pójściu do pracy lub pozostaniu w domu w sytuacji odczuwania dolegliwości zdrowotnych. Przygotowanie ostatecznej baterii testów, które będą zastosowane w badaniach właściwych spośród dostępnych kwestionariuszy wybraliśmy kilka (w całości bądź odpowiednie skale), które umożliwiają badanie zmiennych istotnych z punktu widzenia modelu prezentyzmu zaproponowanego w projekcie. Rozpoczęcie badań właściwych nawiązaliśmy kontakt z Izbą Skarbową w Łodzi, której pracownicy będą jedną z grup badanych w projekcie. Wyniki i wnioski: Wyniki uzyskane na tym etapie projektu pozwoliły na skonstruowanie narzędzia badawczego, które zostanie wykorzystane w badaniach właściwych. Wyniki badań pilotażowych kwestionariusza Prezentyzm adaptacyjny i nieadaptacyjny zostały zaprezentowane na II Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej Rodzina-Praca Mnogość ról mnogość sfer (Łódź, ). Planowane jest opracowanie artykułu anglojęzycznego dotyczącego opracowanego kwestionariusza Prezentyzm adaptacyjny i nieadaptacyjny. 67

68 Dopasowanie do organizacji - uwarunkowania środowiskowe i indywidualne pracowników socjalnych, IMP 21.2 Kierownik projektu: dr n.med. Małgorzata Waszkowska Cel projektu: Określenie związku pomiędzy dopasowaniem jednostki do organizacji a odczuwanym stresem oraz zadowoleniem z pracy z uwzględnieniem wybranych czynników indywidualnych oraz organizacyjnych środowiska pracy pracowników socjalnych. Materiał i metody: Weryfikacji podlegał model teoretyczny, według którego stopień i rodzaj dopasowania do organizacji w istotnym stopniu zależą od czynników organizacyjnych: polityki firmy, organizacji i planowania pracy, klimatu społecznego oraz jakości i efektywności komunikacji oraz poczucia kontroli w pracy, rozumianej jako poczucie niezależności, możliwości kształtowania środowiska pracy, wybór sposobu działania. Badaniami objęto grupę 500 pracowników socjalnych wykonujących pracę z klientem. Wyniki i wnioski: Analiza regresji wykazała, że poczucie stresu badanej grupy w sposób istotny statystycznie wyjaśniają dopasowanie komplementarne oraz trwałe i normatywne przywiązanie do organizacji (F=22,52, p<0,001, R 2 =0,24). Natomiast zadowolenie z życia i zadowolenie z pracy oraz subiektywnie oceniana przez pracowników socjalnych zdolność do pracy wyjaśniane są wyłącznie przez dopasowanie komplementarne (F=7,40, p<0,001, R 2 =0,10; F=8,36, p<0,001, R 2 =0,11; F=36,71, p<0,001, R 2 =0,34). Ponadto stwierdzono, że obydwa aspekty dopasowania człowiek organizacja, jak również identyfikacja z organizacją są mediatorami relacji polityka firmy i stres, przy czym dopasowanie komplementarne okazało się mediatorem całkowitym, zaś dwie pozostałe zmienne - mediatorami częściowymi. Wyniki badań wskazują, że dopasowanie do organizacji stanowi istotny warunek dobrego funkcjonowania zawodowego pracowników i powinno być ono kształtowane już od etapu naboru pracowników. Związek pomiędzy postawami matki a sposobem żywienia dziecka: rola stylu przywiązania, kompetencji żywieniowych i przekonań dotyczących łączenia obowiązków rodzinnych i zawodowych, IMP 21.3 Kierownik projektu: mgr Adrianna Potocka Cel badań: Określenie związku pomiędzy postawami matki a sposobem żywienia dziecka. Weryfikacji będzie podlegał model teoretyczny, zgodnie z którym styl przywiązania (wzór emocjonalno-społecznego funkcjonowania), kompetencje żywieniowe (dojrzałość w kontekście żywienia) oraz przekonania matki dotyczące łączenia obowiązków rodzinnych i zawodowych to czynniki mogące kształtować sposób żywienia jej dziecka. Skutkiem praktykowanego przez matkę wzoru żywieniowego jest bilans energetyczny dziecka (przejawiający się w aktualnej masie ciała dziecka) oraz ilość, rodzaj i częstotliwość spożywanych produktów (zgodnych lub nie z zaleceniami żywieniowymi dla dzieci). Materiał i metody: zorganizowano i przeprowadzono badania grupy 400 matek dzieci w wieku przedszkolnym (3-5lat) za pośrednictwem firmy zewnętrznej, przeprowadzono analizę jakościową 530 ankiet, w wyniku której, do dalszej analizy zakwalifikowano 400 ankiet, przygotowano bazę danych w programie EXCEL, 68

69 rozpoczęto wprowadzanie danych do bazy. Wyniki i wnioski: Uzyskane dane z badań zostaną poddane analizie statystycznej w programie STATISTICA. ZAKŁAD TOKSYKOLOGII I KANCEROGENEZY Markery stresu oksydacyjnego, polimorfizm genów kodujących reduktazę tioredoksyny i receptor estrogenowy alfa u kobiet z rakiem piersi z Łodzi i okolic, IMP 1.2 Kierownik projektu: mgr inż. Magdalena Król Cel projektu: Ocena zależności pomiędzy genotypem receptora estrogenowego alfa (ER α) oraz reduktazy tioredoksyny (TrxR), ekspresją genów ER α i β, oraz markerami stresu oksydacyjnego, z uwzględnieniem poziomu estradiolu w osoczu u pacjentek z rakiem piersi pochodzących z województwa łódzkiego. Materiał i metody: Materiał do badań w ilości 158 prób krwi oraz 80 fragmentów tkanek (40 fragmentów tkanki guza i 40 fragmentów tkanki prawidłowej) uzyskano w latach od pacjentek oddziału chirurgii onkologicznej Wojewódzkiego Ośrodka Onkologicznego w Łodzi. Pełne dane kwestionariuszowe i histopatologiczne otrzymano dla 158 pacjentek. Osocze, erytrocyty i kożuszek białych krwinek zabezpieczano poprzez zamrożenie w -20 C, do momentu wykonywania oznaczeń biochemicznych i izolacji DNA. Tkankę pobierano śródoperacyjnie do sterylnych probówek i zamrażano w -80 C, do momentu wykonania oznaczeń. Wyniki i wnioski: Otrzymane wyniki: aktywność GPx-3 i GPx-1 oraz stężenie TBARS i Se, zostały porównane na podstawie typu histopatologicznego nowotworu (przewodowy, zrazikowy i inny), stopnia złośliwości nowotworu (klasyfikacja G, gdzie najmniej złośliwy G1, a najbardziej złośliwy G3) i statusu receptorów estrogenowych (ER), progesteronowych (PR) oraz HER2 (określonego na podstawie badania histopatologicznego). Oznaczane parametry nie różniły się w istotny sposób zarówno pomiędzy grupami o różnym typie nowotworu, jak i o różnym stopniu złośliwości. Istotną statystycznie różnicę wykazano tylko dla TBARS wśród pacjentek o różnym statusie receptorów. Badanie zależności pomiędzy polimorfizmem genetycznym, markerami stresu oksydacyjnego we krwi kobiet ciężarnych a wskaźnikami biometrycznymi noworodków, IMP 1.4 Kierownik projektu: prof. dr hab. Jolanta Gromadzińska Cel projektu: Analiza polimorfizmu wybranych genów metabolizujących ksenobiotyki: CYP1A1(Ile 462 Val, rs ), CYP2E1 (C 1054 T, ), GSTM1del, GSTT1del oraz selenobiałka P (SeP, Ala 234 Tre, rs ) oraz poszukiwanie relacji pomiędzy markerami stresu oksydacyjnego, polimorfizmem wybranych genów u kobiet z prawidłowo przebiegającą ciążą a wskaźnikami antropometrycznymi ich noworodków. Materiał i metody: Badanie przeprowadzono u 712 kobiet ciężarnych w wieku lat, z prawidłowo przebiegającą ciążą, mieszkanek Polski centralnej oraz południowozachodniej. Analizy wykonywano na próbach biologicznych gromadzonych w banku prób w ramach realizacji projektu K140/P05/2007/ Dla wszystkich kobiet włączonych 69

70 do badań zgromadzono dane dotyczące wieku, narażenia zawodowego i środowiskowego, nawyków żywieniowych, statusu palenia tytoniu, czasu trwania ciąży, parametrów antropometrycznych noworodka. Do badania relacji pomiędzy markerami stresu oksydacyjnego a polimorfizmem badanych genów wykorzystano wyniki analiz uzyskanych w zadaniu projektu K140/P05/2007. Wyniki i wnioski: Nosicielki genotypu GPx1 Leu 200 Leu mają znamiennie niższą aktywność enzymu niż nosicielki GPx1 Pro 200 Pro (p<0,01). Polimorfizm genetyczną SeP moduluje stężenie TBARS we krwi ciężarnych w okresie okołoporodowym (p<0,05). Stężenie Se, aktywność GPx1 i GPx3 we krwi kobiet ciężarnych w okresie okołoporodowym ma wpływ na wiek ciąży (p<0,002, p<0,003, p<0,0001), natomiast masa urodzeniowa noworodków jest odwrotnie zależna od tych parametrów. Długość ciała dzieci urodzonych przez kobiety nosicielki genu SeP Tre 234 Tre jest istotnie niższa niż urodzonych przez nosicielki genu Ala 234 Ala i Ala 234 Tre (p<0,05). Polimorfizm genetyczny CYP1A1 matki ma istotny wpływ na masę urodzeniową noworodka kobiety posiadające genotyp Ile 462 Ile rodziły dzieci z istotnie wyższą masą urodzeniową (p<0,0275). Długość ciała noworodka zależy od narażenia na 1-OH-Pyr lub Cd oraz jest modulowana polimorfizmem genetycznym CYP1A1 kobiet ciężarnych. W przypadku kobiet ciężarnych narażonych na Cd wykazano większą długość ciała noworodków, których matki są nosicielkami genu CYP1A1 Ile 264 Val (p<0,0478) oraz wyższą masę urodzeniową noworodków, których matki są nosicielkami genu GSTM1del (p<0,017). Polimorfizm i ekspresja metaloproteinaz macierzy zewnątrzkomórkowej (MMPs) i tkankowych inhibitorów metaloproteinaz (TIMPs) u kobiet z rakiem piersi, IMP 1.7 Kierownik projektu: mgr inż. Edyta Wieczorek Cel projektu: Zaproponowana w projekcie analiza polimorfizmu genetycznego oraz ekspresji wybranych genów MMPs i TIMPs, umożliwi przybliżenie roli czynników genetycznych w progresji choroby nowotworowej tj. w pobudzeniu do wzrostu komórek raka, tworzeniu przerzutów i angiogenezie. Dodatkowo, włączenie do analizy rozpoznania histopatologicznego i niektórych parametrów opisujących stan kliniczny pacjentki (wielkość guza, stopień zaawansowania klinicznego, przerzuty do węzłów chłonnych, receptory hormonalne), pozwoli na zbadanie przypuszczalnej roli metaloproteinaz i ich inhibitorów w etiologii raka piersi. Materiał i metody: Praca badawcza w drugim etapie obejmowała: zebranie i zabezpieczenie materiału biologicznego od 102 kobiet z rozpoznanym rakiem piersi, zbadanie ekspresji wybranych MMPs i TIMPs u 152 pacjentek z rakiem piersi, wykonanie oznaczenia genotypów MMP1, 2, 9, 12 i TIMP1, 3 u 102 kobiet z rakiem piersi, zbadanie stężeń MMP1 i TIMP1 u 100 pacjentek z rakiem piersi, oznaczenie aktywności enzymów antyoksydacyjnych (GPx, SOD, Cp) u 152 pacjentek z rakiem piersi, opracowanie bazy z danymi kliniczno-patologicznymi, wynikami biochemicznymi i genetycznymi dla 152 pacjentek z rakiem piersi. Wyniki i wnioski: Powyższe badanie ma na celu przybliżenie roli metaloproteinaz oraz ich tkankowych inhibitorów w etiologii raka piersi. Sądzimy, że nasze wyniki badań 70

71 będą stanowić ważne źródło informacji dla badaczy zajmujących się onkologią czy epidemiologią molekularną. Dlatego też, wyniki zostaną zaprezentowane w publikacji, na konferencjach i zjazdach naukowych. Profil ekspresji genów zależnych od Nrf2 w leukocytach krwi obwodowej osób o różnym statusie selenowym, IMP 1.8 Kierownik projektu: dr hab. Edyta Reszka, prof. IMP Cel projektu: Dotyczy zbadania potencjalnego związku pomiędzy ekspresją wybranych genów zaangażowanych w obronę antyoksydacyjną i biotransformację ksenobiotyków, regulowanych przez czynnik transkrypcyjny nuclear factor (erythroid-derived 2)-like 2 (NFE2L2, NRF2) a statusem selenowym określonym na podstawie stężenia selenu (Se) i aktywności peroksydazy glutationowej (GPx3) w osoczu. Analiza ekspresji genów w leukocytach krwi obwodowej w zależności od statusu selenowego, umożliwi poznanie wpływu tego pierwiastka na potencjał antyoksydacyjny i detoksykacyjny organizmu człowieka, również w zależności od wrażliwości osobniczej. Materiał i metody: W projekcie analizowano polimorfizm 14 genów o działaniu cytoprotekcyjnym: GSTA1 C/T (rs ), GSTP1 A/G (Ile105Val) (rs1695), GSTM1 (delecja), GSTT1 (delecja), GCLC A/G (rs ), GCLM C/T (rs ), GSR G/T (rs ), NQO1 C/T (Pro187Ser) (rs ), EPHX1 T/C (Tyr1113His), A/G (His139Arg) (rs , rs ), HMOX1 A/T, G/C (rs , rs ), CAT G/A (rs ), SOD1 T/C (rs202445), SOD2 C/T (Ala16Val) (rs4880), NRF2 C/A (rs ). Wyniki i wnioski: Ostatecznie, w drugim etapie projektu: zoptymalizowano metody do badania polimorfizmu 14 genów (16 polimorfizmów), wyizolowano genomowe DNA z krwi obwodowej 119 ochotników, oznaczono polimorfizm genetyczny, utworzono bazę danych genotypów ochotników biorących udział w badaniu, z uwzględnieniem ekspresji genów, statusu selenowego i danych demograficznych. Częstość rzadkich alleli u 119 przebadanych osób wyniosła: 0,51 dla SOD2 T (16Val) (rs4880), 0,42 dla HMOX1 T (rs ), 0,40 dla GSTA1 T (rs ), 0,39 dla GSTP1 G (105Val), 0,34 dla EPHX1 C (113His) (rs ), 0,26 dla GCLM T (rs ), 0,22 dla EPHX1 G (139Arg) (rs ), 0,20 dla CAT A (rs ), 0,18 dla SOD1 C (rs202445), 0,17 dla GSR T (rs ) oraz NQO1 T (187Ser) (rs ), 0,16 dla GCLC G (rs ), 0,11 dla NRF2 A (rs ) i 0,05 dla HMOX1 C (7His) (rs ). Badania rozwoju prenatalnego szczurów narażanych drogą pokarmową na N-metyloanilinę, IMP 1.9 Kierownik projektu: dr Krystyna Sitarek Cel projektu: Ocena toksyczności matczynej, embriotoksyczności, fetotoksyczności i teratogenności N-metyloaniliny (NMA) u szczurów narażanych na testowaną substancję per os w dawkach 0,8; 4, 20 i 100 mg/kg masy ciała od 5 do 20 dnia ciąży. Materiał i metody: Dodatkowej grupie samic szczura podawano zgłębnikiem do żołądka codziennie od 5 do 20 dnia ciąży N-metyloanilinę (NMA) w dawce 0,8 mg/kg; (0,1% DL 50 ). Przez cały okres obserwowano stan zdrowia, zachowanie samic, wykonywano pomiary dobowego spożycia paszy i wody oraz masy ciała i przyrostu masy ciała samic. W 20 dniu ciąży wykonano sekcje samic. We krwi samic wykonano badania biochemiczne 71

72 i hematologiczne, a tkanki samic poddano ocenie patomorfologicznej. Ponieważ NMA w dawkach zastosowanych w I etapie badań (4 mg/kg 100 mg/kg), okazała się toksyczna konieczne było wykonanie badań na dodatkowej grupie samic i ich potomstwa. Oceniano toksyczność matczyną w oparciu o integralne wskaźniki toksyczności w tym badania hematologiczne i biochemiczne krwi samic oraz toksyczność rozwojową (efekty embriotoksyczne, fetotoksyczne). Wyniki i wnioski: Ujawniono, że badana substancja jest toksyczna dla ciężarnych samic szczura w dawkach mg/kg (0,5% -12,5%LD 50 ). Powoduje bowiem mniejszy przyrost masy ciała samic w czasie ciąży, wzrost masy śledziony, nerek, tarczycy, przysadki mózgowej, nadnerczy i mózgowia, obniżenie masy wątroby i jajników, obniżenie stężenia hemoglobiny i liczby erytrocytów oraz wzrost liczby leukocytów we krwi obwodowej i wzrost stężenia białka całkowitego w osoczu w porównaniu z wartościami w grupie kontrolnej. Powoduje ponadto zależne od dawki, istotne zmiany patologiczne w śledzionie samic. NMA podawana samicom ciężarnym w dawkach mg/kg działa embriotoksycznie powodując wzrost śmiertelności wewnątrzmacicznej zarodków. Testowana substancja nie indukuje wad wrodzonych kośćca i narządów wewnętrznych u potomstwa samic szczura. N-metyloanilina w dawce 0,8 mg/kg jest nietoksyczna dla ciężarnych samic szczura oraz nie powoduje zaburzeń rozwoju prenatalnego ich potomstwa. Udział białek chaperonowych (SOD1, TrxR, PDI) receptora estrogenowego alfa oraz wybranych czynników egzogennych w patogenezie raka piersi, IMP 1.12 Kierownik projektu: mgr inż. Magdalena Król Cel projektu: Porównanie ekspresji genów TXNRD1, PDIA2, SOD1, ESR1 w tkance guza i prawidłowej pobranej od 50 pacjentek oddziału chirurgii onkologicznej Regionalnego Ośrodka Onkologicznego w Łodzi z rozpoznanym nowotworem piersi. Otrzymane wyniki uwzględniać będą udział czynników endo- i egzogennych, tj. stężenie selenu, estradiolu i TBARS oraz nawyki dietetyczne czy stosowane używki w ocenie ekspresji ww. białek. Materiał i metody: Materiał do badań w ilości 50 prób krwi oraz 100 fragmentów tkanek (50 fragmentów tkanki guza i 50 fragmentów tkanki prawidłowej) uzyskano w latach od pacjentek oddziału chirurgii onkologicznej Wojewódzkiego Ośrodka Onkologicznego w Łodzi. Osocze, erytrocyty i kożuszek białych krwinek zabezpieczano poprzez zamrożenie w -20 C, do momentu wykonywania oznaczeń biochemicznych i izolacji DNA. Tkankę pobierano śródoperacyjnie do sterylnych probówek i zamrażano w -80 C, do momentu wykonania oznaczeń. Wyniki i wnioski: zebranie prób zaplanowanych w badaniu; oznaczanie ekspresji genów ESR1, TXNRD1, PDIA2, SOD1, GAPDH i ACTB dla 40% zebranego materiału; oznaczenie stężenia selenu i TBARS we wszystkich zgromadzonych próbach. Ocena wpływu uwarunkowań genetycznych i suplementacji selenem na markery stresu oksydacyjnego u ludzi, IMP 1.13 Kierownik projektu: dr Ewa Jabłońska 72

73 Cel projektu: Ocena wpływu indywidualnych uwarunkowań genetycznych na markery stresu oksydacyjnego u osób suplementowanych selenem. Materiał i metody: Przeprowadzono badanie interwencyjne z udziałem 95 niepalących ochotników (43 mężczyzn, 52 kobiety, średnia wieku 36 lat), którzy byli suplementowani preparatem selenu przez sześć tygodni. Ochotnicy zostali wybrani na podstawie genotypu GPX1 (rs ) i SEPP1 (rs ). Materiał do badań (krew żylna) pobierano w czterech punktach czasowych: przed rozpoczęciem suplementacji, po dwóch i sześciu tygodniach suplementacji oraz cztery tygodnie po zakończeniu suplementacji. Ocena odpowiedzi biologicznej u osób suplementowanych i różniących się między sobą genotypem GPX1 i SEPP1, objęła analizę dynamiki zmian statusu selenowego, markerów stresu oksydacyjnego, a także analizę ekspresji genów kodujących selenobiałka GPx1, GPx4, SeP, TRxR1, Sep15, SelS, SelW oraz białko SBP2. Dodatkowe oznaczenia genetyczne służące do oceny interakcji gen-gen w badanych zależnościach, objęły: polimorfizm genetyczny o charakterze SNP dla genów: GPX1, GPX4, SEPP1, SOD1, SOD2, CAT oraz polimorfizm o charakterze delecji w regionie genów GSTM1 i GSTT1. Wyniki i wnioski: Dokonano wstępnej oceny wpływu uwarunkowań genetycznych na markery stresu oksydacyjnego u osób suplementowanych selenem, z uwzględnieniem interakcji gen-gen. Wieloczynnikowa analiza zależności pomiędzy badanymi markerami pozwoli na weryfikację hipotezy badawczej - polimorfizm genetyczny genów kodujących selenobiałka oraz enzymy antyoksydacyjne mają wpływ na odpowiedź biologiczną związaną z suplementacją selenem na poziomie stresu oksydacyjnego. Neurotoksyczność benzoimidazolu-2-ilokarbaminianu metylu - badania czynnościowe oraz patomorfologiczne, IMP 1.15 Kierownik projektu: dr Piotr Lutz Cel projektu: Ocena toksycznego działania karbendazymu pod względem indukowania zmian w ośrodkowym i obwodowym układzie nerwowym samców szczura. Materiał i metody: Badania wykonano na 40 samcach w wieku 12 tygodni ze stada Outbred Imp: WIST. W badaniu behawioralnym i histologicznym zastosowano trzy zróżnicowane dawki: 3g/kg, 1,5 g/kg oraz 0,5 g/kg (tj. 50%, 25% oraz 12% wartości LD 50 = 6 g/kg mc. szczura). W badaniu behawioralnym dokonano oceny stanu zdrowia oraz zachowania w teście otwartego pola w warunkach narażenia ostrego. Wyniki i wnioski: Zgodnie z harmonogramem, na obecnym etapie badań, wyznaczono dawkę LD 50 dla samców szczura po podaniu karbendazymu droga żołądkową. W grupach narażonych na kambendazyn w dawce 3g/kg oraz 0,5 g/kg, aktywność ruchowa zwierząt była znamiennie niższa od aktywności grupy kontrolnej oraz narażonej na 1,5 g/kg karbendazymu. 24 godziny po podaniu substancji, zwierzęta zostały uśmiercone w celu pobrania materiału do badań (mózg, rdzeń przedłużony oraz nerw kulszowy). W badaniu histologicznym w oparciu o barwienie przekrojowe nie wykazano zmian w wybranych fragmentach układu nerwowego pomiędzy grupami narażonymi a kontrolą. 73

74 Wpływ inhibitora ligaz człowieka L189 na cyto- i genotoksyczność związków indukujących uszkodzenia DNA w badaniach in vitro, IMP 1.16 Kierownik projektu: dr hab. n. med. Maciej Stępnik, prof. IMP Cel projektu: Porównanie cyto- i genotoksycznego działania związków indukujących różne typy uszkodzeń DNA: benzo(a)pirenu, doksorubicyny, etopozydu, a także kombinacji tych związków z inhibitorem ligaz człowieka (L189) na komórki limfocytów T (linia Jurkat) oraz raka wątrobowokomórkowego (linia HepG2) człowieka, Porównanie potencjału proapoptotycznego wymienionych związków w kombinacji z L189, Ocena cyklu komórkowego wybranych linii po narażeniu na badane czynniki. Materiał i metody: Związki badane: Doksorubicyna Etopozyd Benzo(a)piren L189 Układ badawczy: Linia komórkowa Jurkat (białaczka limfoblastyczna z limfocytów T) Linia komórkowa HepG2 (rak wątrobokomórkowy) Metody: Cytotoksyczność - Test redukcji WST-1, MTT, Cykl komórkowy - cytofluorymetryczna analiza zawartości DNA w komórkach utrwalonych barwionych jodkiem propidyny, Apoptoza - barwienie aneksyną V/jodkiem propidyny, analiza na cytometrze przepływowym, Genotoksyczność - test kometowy z cyfrowym systemem do analizy (Comet assay IV). Opis zrealizowanych prac: Ustalenie zakresu stężeń badanych związków, dla których żywotność komórek mieści się w przedziale 0-100% dla różnych czasów inkubacji (24, 48, 72h). Wyznaczenie stężenia inhibitora L189, dla którego żywotność komórek wynosi około 80%. Zbadanie cyto- i genotoksyczności związków badanych w kombinacji z inhibitorem L189 o wybranym stężeniu. Wyniki i wnioski: Inhibitor L189 w stężeniu 25 µm nie ma wpływu na cytotoksyczność badanych związków. Inhibitor L189 w stężeniu 150 µm zwiększa stopień uszkodzenia DNA w komórkach, a w kombinacji z badanymi związkami powoduje: niewielkie zwiększenie odsetka komórek apoptotycznych w porównaniu do komórek narażonych na pojedynczy związek, niewielkie zwiększenie odsetka komórek zahamowanych w fazie S oraz G2/M w porównaniu do komórek narażonych na pojedynczy związek. W komórkach narażonych na badane związki na 3 h, a następnie odpłukanych i inkubowanych w świeżym medium do 24 h zaobserwowano proces naprawczy DNA, tj. spadek poziomu uszkodzeń DNA. Inhibitor L189 nie miał wpływu na tempo tego procesu w komórkach. W komórkach inkubowanych w obecności L189 lub jego kombinacji 74

75 z badanymi związkami zaobserwowano wzrost poziomu uszkodzeń DNA w porównaniu do komórek inkubowanych bez obecności inhibitora zarówno po 3h, jak i po 24h narażenia. Toksykokinetyka 1-metylonaftalenu u szczurów w warunkach narażenia inhalacyjnego oraz ocena in vitro działania mutagennego ekstraktów moczu zwierząt eksponowanych na 1-metylonaftalen, IMP 1.17 Kierownik projektu: dr Radosław Świercz Cel projektu: Przeprowadzenie badania oceniającego toksykokinetykę 1-metylonaftalenu u szczurów w sytuacji jednorazowej ekspozycji inhalacyjnej na 1-metylonaftalen. Materiał i metody: Dokonano oceny ilościowej stężenia 1-metylonaftalenu w tkankach i moczu oraz oznaczono w moczu szczurów stężenia metabolitu 1-metylonaftalenu kwasu 1-naftalenokarboksylowego zwierząt eksponowanych inhalacyjnie na 1-metylonaftalen. Zwierzęta były eksponowane donosowo w komorze inhalacyjnej na 1-metylonaftalen o stężeniu 50 lub 200 mg/m 3. Czas jednorazowej ekspozycji inhalacyjnej wynosił 6 godzin. Podczas ekspozycji inhalacyjnej oraz 18 godzin po jej zakończeniu od zwierząt pobierano krew. Zaraz po zakończeniu sześciogodzinnej ekspozycji inhalacyjnej oraz po 18, 48 i 72 godzinach od zwierząt pobrano wątrobę, płuco, nerki, śledzionę, tłuszcz, mózg i mocz. Do oznaczeń ilościowych badanych analitów zastosowano metodę chromatografii gazowej. Wyniki i wnioski: Na podstawie przeprowadzonych badań wyciągnięto następujące wnioski: po czterech godzinach ekspozycji inhalacyjnej na pary 1-metylonaftalenu we krwi szczurów stężenie 1-metylonaftalenu osiągnęło plateau, po narażeniu inhalacyjnym na pary 1-metylonaftalenu szybkość zaniku 1-metylonaftalenu we krwi szczurów przebiega zgodnie z modelem kinetycznym dwuprzedziałowym otwartym, stwierdzona obecność 1-metylonftalenu w niektórych tkankach i w moczu szczurów eksponowanych inhalacyjnie na 1-metylonaftalen w drugiej i trzeciej dobie po zakończeniu jednorazowej ekspozycji świadczy o kumulacji materialnej badanego związku. Wpływ polimorfizmu genów naprawy DNA na stopień uszkodzenia DNA wynikającego z narażenia zawodowego osób pracujących w salonach kosmetycznych, IMP 1.18 Kierownik projektu: dr Peter Grešner Cel projektu: Zbadanie czy polimorfizm genetyczny białek biorących udział w naprawie DNA wpływa na parametry stresu oksydacyjnego oraz na stopień uszkodzenia DNA wynikającego z narażenia zawodowego na rozpuszczalniki organiczne u osób wykonujących zabiegi stylizacji paznokci w salonach kosmetycznych. Materiał i metody: W tym celu zbadany zostanie (a) poziom uszkodzeń DNA, (b) poziom wybranych markerów stresu oksydacyjnego, (c) poziom wybranych markerów procesów antyoksydacyjnych, (d) poziom wybranych metabolitów w moczu oraz (e) polimorfizm pojedynczego nukleotydu w genach naprawy DNA w grupie 150 osób pracujących w salonach stylizacji paznokci oraz w grupie 150 zdrowych kobiet z grupy kontrolnej. Ponadto, przeprowadzone zostaną badania kwestionariuszowe oraz bezpośrednie oznaczenia stężeń rozpuszczalników organicznych w próbkach powietrza z salonów kosmetycznych. 75

76 Wyniki i wnioski: Planowanym efektem naukowym projektu jest uzyskanie informacji na temat narażenia zawodowego na rozpuszczalniki organiczne u osób pracujących w salonach stylizacji paznokci, a także informacji na temat wpływu indywidualnej zmienności genetycznej wybranych białek naprawy DNA na stopień uszkodzenia DNA u tych osób. Takich danych na razie brak. Opracowana zostanie strategia rozpowszechniania uzyskanych informacji w środowisku osób zajmujących się stylizacją paznokci oraz ich pracodawców, oparta na ulotkach przedstawiających w przystępny sposób najistotniejsze wyniki badań. Rola stresu oksydacyjnego w patogenezie nadciśnienia tętniczego u pracowników narażonych zawodowo na ołów IMP 1.19 Kierownik projektu: dr Małgorzata Trzcinka-Ochocka Cel projektu: Określenie roli stresu oksydacyjnego w patogenezie nadciśnienia tętniczego u pracowników narażonych zawodowo na ołów. Materiał i metody: W okresie sprawozdawczym zakończono oznaczanie stężenia markerów narażenia. W sumie stężenia ołowiu i kadmu we krwi oraz parametry gospodarki lipidowej oznaczono u 477 pracowników zakładów przemysłu akumulatorowego. U wszystkich badanych wykonywano pomiar ciśnienia krwi jak również wypełniano ankietę zawierającą szczegółowe dane na temat pracy zawodowej i stanu zdrowia badanych. W celu określenia roli stresu oksydacyjnego w nadciśnieniu wywołanym narażeniem zawodowym na ołów u 418 pracowników wykonano oznaczenia parametrów stresu oksydacyjnego. Ponadto u 418 pracowników oznaczono stężenie selenu, miedzi, cynku w surowicy. Wyniki i wnioski: Rezultaty szeregu prac epidemiologicznych, w oparciu o metaanalizy obejmujące wielotysięczne grupy, wykazują wpływ ołowiu na ciśnienie skurczowe krwi (SBP-systolic blood preasure) oraz wzrost ciśnienia (nadciśnienie). Ostatnio opublikowane dane opracowane przez EFSA wskazują, że średnia wartość BMDL01 wynosi 36 µg/l dla stężenia ołowiu we krwi co odpowiada wzrostowi skurczowego ciśnienia krwi o 1,2 mmhg przy przyjęciu średniego SBP 120 mmhg. Wyniki realizowanego projektu posłużą do skompletowania informacji na temat skutków zdrowotnych narażenia na ołów i mogą zostać wykorzystane w ochronie i profilaktyce zdrowia pracowników narażonych zawodowo na ołów. Wpływ ekspozycji zawodowej na arsen nieorganiczny na wzajemne zależności i poziom arsenu(iii), selenu(iv,vi) i cynku w materiale biologicznym, IMP 1.20 Kierownik projektu: dr Beata Janasik Cel projektu: Ocena wzajemnego oddziaływania nieorganicznych form arsen-selen na poziomie metabolicznym oraz wpływ obu metaloidów na stężenie cynku w surowicy osób zawodowo eksponowanych na arsen, co pozwoli ocenić biologiczne interakcje pomiędzy nieorganicznymi formami arsenu i selenu. Materiał i metody: Grupę badaną, osób zawodowo narażonych na arsen nieorganiczny stanowiło 60 mężczyzn w wieku lat. Żadna z osób nie zgłaszała dolegliwości mogących mieć wpływ na prowadzone badania. Według założeń projektu opracowano metodę specjacji selenu nieorganicznego stosując techniki łączone: spektrometrii mas 76

77 z plazmą indukcyjnie sprzężoną oraz wysokosprawnej chromatografii cieczowej (HPLC-ICP- MS). Wyniki i wnioski: Opracowanie metody oznaczania form specjacyjnych selenu jest kluczowym etapem, pozwalającym na realizację dalszych założeń projektu. Analiza specjacyjna pierwiastków śladowych jest obecnie niezbędna do poszerzania wiedzy obejmującej status odżywiania, procesy metaboliczne, status oksydacyjny organizmu. Jest również koniecznym elementem oceny ekspozycji na metale - biorąc pod uwagę coraz mniejsze znaczenie oznaczeń stężeń całkowitych. Zawartość elementów śladowych we włosach jako narzędzie biomonitoringu zanieczyszczenia środowiska. Możliwość zastosowania techniki spektrometrii mas z plazmą indukcyjnie sprzężoną w połączeniu z ablacją laserową LA-ICP-MS, IMP 1.21 Kierownik projektu: mgr Renata Brodzka Cel projektu: Ocena możliwości wykorzystania techniki LA-ICP-MS do prowadzenia biomonitoringu zawartości pierwiastków niezbędnych i toksycznych w pojedynczym paśmie włosa jako narzędzia oceny wpływu środowiska życia. Materiał i metody: Przeprowadzone zostały badania ankietowe w 2 grupach badanych po 50 osób każda, zamieszkujących Łódź oraz tereny okołomiejskie (38 kobiet w wieku od 5 do 78 i 12 mężczyzn w wieku od 3 do 59) oraz osób zamieszkujących zielone tereny południowo-zachodnich Niemiec - Land Rheinland-Pfalz, czyli Nadrenia-Palatynat (35 kobiet w wieku od 6 do 71 i 15 mężczyzn w wieku od 5 do 82). Opracowano i zoptymalizowano metodę analizy wielopierwiastkowej we włosach wykorzystując do tego celu spektrometrię mas z plazmą sprzężoną indukcyjnie (ICP-MS). Wyniki i wnioski: Zwalidowano metodę oznaczania pierwiastków niezbędnych (Cu) i toksycznych (As, Cd, Pb) we włosach z zastosowaniem spektrometru mas z plazmą indukcyjnie sprzężoną ICP-MS (Elan DRC-e, firmy Perkin Elmer) uznaną jako metodę odniesienia do mikropróbkowania za pomocą ablacji laserowej LA-ICP-MS. Określone parametry walidacyjne: liniowość, zakres roboczy, poprawność, odzysk, powtarzalność, precyzja oznaczeń, granica wykrywalności i oznaczania ilościowego są na zadowalającym poziomie. Realizacja tematu pozwoli ocenić możliwość wykorzystania techniki spektrometrii mas z plazmą indukcyjnie sprzężoną w połączeniu z ablacją laserową LA-ICP-MS do oznaczeń pierwiastków niezbędnych i toksycznych w pojedynczym paśmie włosa, jako narzędzia do biomonitoringu ekspozycji środowiskowej. Ponadto wprowadzenie mikropróbkowania za pomocą ablacji laserowej pozwoli w przyszłości na szybką i prostą analizę składu pierwiastkowego włosa, bez wstępnej mineralizacji, a co za tym idzie praktyczne zastosowanie w monitoringu wielkości narażenia środowiskowego. Profil ekspresji metaloproteinaz macierzy zewnątrzkomórkowej oraz genów zaangażowanych w regulację potencjału redoks u pacjentów z rakiem pęcherza moczowego, IMP 1.22 Kierownik projektu: mgr inż. Edyta Wieczorek Cel projektu: Analiza potencjalnej zależności pomiędzy ekspresją genów kodujących metaloproteinazy macierzy zewnątrzkomórkowej (MMPs) oraz wybranych enzymów 77

78 zaangażowanych w regulację potencjału redoks (SOD2, CAT, GPX1) u pacjentów z rozpoznanym rakiem pęcherza moczowego, z uwzględnieniem ekspresji genów kodujących inhibitory MMPs oraz czynnik wzrostu śródbłonka naczyniowego (VEGF). Badanie to przybliży zrozumienie roli MMPs, TIMPs i VEGFA w połączeniu z enzymami wpływającymi na równowagę redoks, w etiologii i przebiegu raka pęcherza moczowego. Materiał i metody: W I etapie projektu: Wyizolowano RNA do badań ekspresji genów z krwi obwodowej 80 pacjentów i 80 osób zdrowych; Zoptymalizowano metodę qrt-pcr do oceny ekspresji genu VEGFA w leukocytach krwi obwodowej; Oznaczono stężenia MMP1 w osoczu 80 pacjentów z rozpoznanym rakiem pęcherza moczowego. Wyniki i wnioski: Zoptymalizowano metodę qreal-time PCR z wykorzystaniem barwnika interkalującego SYBR Green do zbadania ekspresji genu VEGFA w leukocytach krwi obwodowej. Uzyskano wyniki z oznaczenia stężenia MMP1 w osoczu 80 pacjentów z rozpoznanym rakiem pęcherza moczowego. Toksyczność manganu. Badania porównawcze skutków neurotoksycznych narażenia na wybrane nanocząstki manganu i rozpuszczalną sól manganu w warunkach in vitro i in vivo, IMP 1.24 Kierownik projektu: dr hab. n. med. Maciej Stępnik, prof. IMP Cel projektu: Porównanie neurotoksyczności manganu w postaci jonowej (rozpuszczalna w wodzie sól) i w postaci nanocząstek. Materiał i metody: Badania prowadzone są dwutorowo - in vitro na modelach komórek neuronalnych oraz in vivo na modelu zwierzęcym (szczur laboratoryjny). W 2013 roku opracowano warunki syntezy nanocząstek tlenku manganu (IV) modyfikowanych poli(alkoholem winylowym), które wykazywały zadowalającą stabilność w podłożu hodowlanym. W ramach przygotowań do badań in vitro, określono warunki hodowli i narażenia komórek neuronalnych szczura linii PC-12 oraz człowieka linii SH-SY5Y rosnących w postaci adherującej monowarstwy. Wyniki i wnioski: Przeprowadzona wstępna ocena cytotoksyczności chlorku manganu (II) (MnCl 2 *4H 2 O) wykazała znacznie większą wrażliwość na mangan komórek linii PC-12. Przeprowadzone badania kinetyki eliminacji z krwi obwodowej manganu podanego dootrzewnowo w formie MnCl 2 *4H 2 O u szczura wykazały stosunkowo szybkie tempo eliminacji tego metalu. Praktycznie 100% oznaczonego ilościowo we krwi szczurów manganu ulegało wchłanianiu i eliminacji w ciągu 6 godzin od momentu jego dootrzewnowego podania. Opracowanie metody oznaczania izoprostanu F 2 -IsoP w materiale biologicznym metodą GC-MS, IMP 1.25 Kierownik projektu: mgr inż. Marek Zieliński Cel projektu: Opracowanie czułej i specyficznej metody oznaczania poziomu F 2 -IsoP w moczu techniką chromatografii gazowej sprzężonej ze spektrometrią mas. Metoda ta będzie wykorzystywana w kolejnych projektach naukowych prowadzonych w Zakładzie. 78

79 Materiał i metody: W ramach tematu opracowano, zoptymalizowano i przeprowadzono walidację oznaczania F 2 -izoprostanu w moczu metodą GC-MS. Oznaczono stężenia F 2 -IsoP w 50 próbach moczu pobranych od zdrowych ludzi. Podsumowano przeprowadzone prace pod kątem udoskonalenia metody w przyszłości stosując nowocześniejszy sprzęt mogący usprawnić oraz zwiększyć wydajność oznaczania stężenia F 2 -IsoP w próbach moczu. Wyniki i wnioski: Opracowana metoda stosowana będzie do analizowania stężenia izoprostanu w moczu - jednego z markerów stresu oksydacyjnego, co pozwoli sprawnie monitorować stres oksydacyjny zarówno w badaniach epidemiologicznych jak i w doświadczeniach na zwierzętach. Ponadto opracowana metodyka dostarczy materiału do przygotowywania publikacji, jak również umożliwi ubieganie się o wartościowe projekty badawcze, w których konieczne jest oznaczanie markerów stresu oksydacyjnego w materiale biologicznym. Ocena narażenia zawodowego spawaczy stali chromowo-niklowych na związki chromu w oparciu o badania form chemicznych chromu w moczu, IMP 4.11 Kierownik projektu: mgr Magdalena Stanisławska Cel projektu: Ocena narażenia zawodowego spawaczy stali chromowo-niklowych na związki chromu (III) i (VI) w oparciu o badania stężeń związków chromu w moczu. Materiał i metody: Badania przeprowadzono w 5 zakładach przemysłowych specjalizujących się w obróbce wyrobów ze stali nierdzewnych o podwyższonej zawartości chromu i niklu (18 % Cr; 10% Ni), w których znajdowały się stanowiska pracy spawaczy. Łącznie badaniami objęto 35 spawaczy. Wyniki i wnioski: Na podstawie uzyskanych wyników stwierdzono, że u spawaczy narażonych na związki chromu występujące w powietrzu środowiska pracy stężenie chromu w moczu jest wyższe w sposób istotny statystycznie (p<0,05; p=0,0013) w porównaniu z grupą kontrolną. Wykazano istotną statystycznie zależność pomiędzy stężeniem Cr(VI) rozpuszczalnego, a Cr(III) wydalanym w moczu (p<0,05; r=0,739). Wyniki uzyskane na podstawie przeprowadzonych badań potwierdzają konieczność stosowania analizy specjacyjnej, jako podstawowego narzędzia do oceny narażenia na metale. Zebrane wyniki wskazują, że prowadzenie badań z zakresu monitoringu biologicznego narażenia zarówno środowiskowego i zawodowego na chrom (VI) powinien opierać się na oznaczeniach formy Cr(III) w moczu, która koreluje ze stężeniami Cr(VI) rozpuszczalnego w powietrzu. Ocena narażenia środowiskowego na polibromowane bifenyle (PBB), polibromowane dibenzo-p-dioksyny (PBDD) i polibromowane dibenzofurany (PBDF) - opracowanie i walidacja metody HRGC/HRMS, IMP 4.12 Kierownik projektu: dr Danuta Ligocka Cel projektu: Opracowanie czułej i selektywnej metodyki do oceny narażenia na polibromowane związki z grupy dibenzo-p-dioksyn, furanów i bifenyli w mleku kobiet karmiących z wykorzystaniem wysokorozdzielczej chromatografii gazowej z wysokorozdzielczą spektrometrią mas HRGC/HRMS oraz systemem PowerPrep do oczyszczania/frakcjonowania ekstraktów. 79

80 Materiał i metody: Do badań zastosowano wysokorozdzielczy spektrometr mas AutospecUltima NT z chromatografem gazowym. Wyznaczono zakresy metody oraz parametry walidacyjne dla metod HRGC/HRMS oznaczania: Polibromowanych dioksyn PBDD, Polibromowanych furanów PBDF, Polibromowanych bifenyli PBB. Wyniki i wnioski: Uzyskano po raz pierwszy dane na temat narażenia na polibromowane dibenzo-p-dioksyny, furany i bifenyle. Opracowana metodyka dla 2,3,7,8-TBDD, 2,3,7,8- TBDF, 1,2,3,7,8-PeBDD, 1,2,3,7,8-PeBDF, 2,3,4,7,8-PeBDF, 1,2,3,4,7,8-HxBDD, 1,2,3,7,8,9-HxBDD oraz PBB-15, PBB-18, PBB-52, PBB-101, PBB-153, PBB-180, PBB- 194, PBB-206 i PBB-209 została zwalidowana, a uzyskane parametry to: współczynnik korelacji R 2 w zakresie 0,993 do 1,0 dla PBDD i PBDF oraz 0,988 do 0,9997 dla PBB. Odzysk badany w całym procesie przygotowania i analizy próbki wynosił: 69,5 110% dla PBDD i PBDF oraz % dla PBB, precyzja 9 26% dla PBDD/F i 7,8-16% dla PBB. Dokonano oceny całkowitego wskaźnika toksyczności w badanych próbkach mleka, obliczając WHO 2005 TEQ. Opracowana i zwalidowana metodyka oznaczania metodą HRGC/HRMS PBDD, PBDF i PBB oraz procedura oczyszczania materiału biologicznego jest unikalna i po opublikowaniu może stać się narzędziem do szerszego wykorzystania w monitoringu narażenia na polibromowane trwałe zanieczyszczenia organiczne (TZO). ZAKŁAD BEZPIECZEŃSTWA CHEMICZNEGO Aktualizacja i weryfikacja baz danych znajdujących się w Krajowym Centrum Informacji Toksykologicznej. Przygotowanie materiałów o charakterze informacyjnym lub prewencyjnym, IMP 24.1 Kierownik projektu: dr Małgorzata Kotwica Cel projektu: uzupełnianie bazy danych ITOX o nowe preparaty wchodzące do obrotu i stosowania na terenie Polski; prowadzenie serwisu informacyjnego dla służb medycznych, sanitarnych, służb związanych z bezpieczeństwem i higieną pracy oraz osób prywatnych; śledzenie epidemiologii ostrych zatruć w Łodzi. Materiał i metody: Do uzupełnienia bazy ITOX wykorzystano dane z 550 kart charakterystyki dla preparatów chemicznych. Zaktualizowano 100 dokumentów w bazie. Udzielono około 300 informacji toksykologicznych, wykorzystując bazy: ITOX, POISINDEX oraz TOMES Plus. Do opracowania epidemiologii ostrych zatruć w Łodzi wykorzystano dane przekazane do Krajowego Centrum Informacji Toksykologicznej (ankiety) przez Oddział Toksykologii Kliniki Chorób Zawodowych i Toksykologii (OT) IMP w Łodzi. Wypełnione ankiety dotyczyły pacjentów leczonych w OT oraz konsultowanych przez lekarzy OT w 2012 roku. Wyniki i wnioski: Utworzono dwie komputerowe bazy danych, do których wprowadzono informacje zawarte w ankietach, a wyniki wykorzystano do przygotowania raportu Przyczyny ostrych zatruć w Oddziale Toksykologii Kliniki Chorób Zawodowych i Toksykologii IMP w Łodzi w 2012 roku. 80

81 Opracowanie zaleceń do oceny ryzyka zdrowotnego dla 15 czynników rakotwórczych, IMP 24.2 Kierownik projektu: mgr Agnieszka Jankowska Cel projektu: Opracowanie wytycznych szacowania ryzyka zdrowotnego dla 5 substancji rakotwórczych: akrylonitrylu, epoksyetanu (tlenku etylenu), formaldehydu, 1-chloro-2,3- epoksypropanu (epichlorohydryny) i diazometanu. Materiał i metody: W 2013 r. dokonano aktualizacji wytycznych szacowania ryzyka zdrowotnego dla 4 szeroko rozpowszechnionych w środowisku pracy substancji rakotwórczych: akrylonitrylu, epoksyetanu (tlenku etylenu), formaldehydu i 1-chloro-2,3- epoksypropanu (epichlorohydryny) (poprzednie wytyczne dotyczące tych substancji wydane były w 1996 i 1997 r.), jak również opracowano wytyczne szacowania ryzyka zdrowotnego dla diazometanu. Opracowanie każdego związku zawierało ogólną charakterystykę i właściwości fizykochemiczne substancji, dane dotyczące jej występowania, zastosowania oraz narażenia ludzi, opis działania biologicznego ze szczególnym zwróceniem uwagi na działanie rakotwórcze oraz jakościową ocenę rakotwórczości. Dla pierwszych czterech substancji przeprowadzono również ilościową ocenę rakotwórczości. Opracowane dokumentacje przedstawiono na 2 posiedzeniach Zespołu Ekspertów ds. Aktualizacji Wykazu Czynników Rakotwórczych, które odbyły się w dniach 10 i 28 października 2013 r. w IMP w Łodzi. Wyniki i wnioski: Opracowania 5 substancji wraz z oszacowaniem wielkości dodatkowego ryzyka nowotworowego spowodowanego zawodowym narażeniem dla 4 z nich wydano drukiem w Nr 1 (31) "Wytycznych szacowania ryzyka zdrowotnego". Wydanie drukiem Wytycznych szacowania ryzyka zdrowotnego" jest przydatne polskim służbom nadzorującym bezpieczeństwo pracy: Inspekcji Sanitarnej, Państwowej Inspekcji Pracy, służbom medycyny pracy i służbom higieny pracy w zakładach pracy oraz służbom bezpieczeństwa chemicznego. Opracowania te stwarzają możliwość uzyskania informacji w języku polskim na temat substancji uznawanych za czynniki rakotwórcze w miejscu pracy. Z punktu widzenia szacowania ryzyka zdrowotnego związanego z narażeniem na kancerogeny, szczególnie istotny jest fakt, że opracowania zawierają ilościowe oszacowanie dodatkowego ryzyka wystąpienia nowotworu związanego z narażeniem na omawiany czynnik. Tworzenie bazy danych Centralnego Rejestru Danych o Narażeniu na Substancje, Mieszaniny, Czynniki lub Procesy Technologiczne o Działaniu Rakotwórczym lub Mutagennym (badanie ciągłe), IMP 24.3 Kierownik projektu: mgr inż. Katarzyna Konieczko Cel projektu: Opracowywanie analiz i zaleceń dotyczących rejestrowania zawodowego narażenia na substancje, mieszaniny, czynniki i procesy technologiczne o działaniu rakotwórczym lub mutagennym na podstawie gromadzonych corocznie danych oraz problemów zgłaszanych przez pracodawców i służby kontrolne. Materiał i metody: W 2013 r. opracowano zaktualizowane zestawienie substancji rakotwórczych/mutagennych w środowisku pracy na podstawie klasyfikacji 81

82 zharmonizowanej, analizę danych za 2012 r. oraz weryfikację zaleceń dotyczących prowadzenia rejestrów. Wyniki i wnioski: Liczby zakładów pracy oraz osób narażonych na poszczególne grupy czynników w 2012 r. były zbliżone do lat ubiegłych. Wyjątkiem była mniejsza liczba osób narażonych na promieniowanie jonizujące, przyczyną było zmniejszenie ilości wykazanych pracowników kopalni. Wzrosła liczba zgłoszonych substancji, co wynikało z rozszerzenia obowiązującego wykazu substancji rakotwórczych lub mutagennych. Zgłoszono 34 substancje, które nie znajdowały się w obowiązującym wcześniej wykazie. Po raz pierwszy rejestrowano nie tylko liczby osób narażonych na poszczególne substancje, ale również łączną liczbę osób narażonych na substancje w zakładzie pracy - zgłoszono 55,8 tys. osób, jeden pracownik był narażony średnio na 3 różne substancje. Opracowane szczegółowe zalecenia dotyczące sposobu prowadzenia rejestrów przez pracodawców ze szczególnym uwzględnieniem rozszerzenia wykazu substancji i rodzajów pyłu drewna twardego oraz sposobu wprowadzania łącznej liczby narażonych osób zostały przedstawione na szkoleniu dla pracowników SSE. Walidacja wybranego bezpomiarowego modelu oceny narażenia inhalacyjnego na wybrane substancje chemiczne w powietrzu środowiska pracy, IMP 24.8 Kierownik projektu: prof. dr hab. Sławomir Czerczak Cel projektu: Analiza modeli bezpomiarowych do oceny inhalacyjnego narażenia zawodowego oraz walidacja wybranego modelu tj. jednoczesne wyznaczenie poziomu narażenia w oparciu o model i porównanie z danymi pomiarowymi uzyskanymi w miejscu pracy. Materiał i metody: W III etapie pracy przeprowadzono walidację czterech aplikacji: ECETOC TRA, MEASE, EMKG oraz Stoffenmanager w oparciu o wyniki pomiarów stężeń pyłów stali, drewna i farb (łącznie 34 pomiary), przeprowadzone w fabryce farb podczas frezowania, piłowania i naważania oraz dane obejmujące wyniki pomiarów stężeń pyłów sadzy i talku na stanowisku odważacz chemikaliów i konfekcjoner w firmie oponiarskiej (202 pomiary dla sadzy oraz 444 pomiary dla talku). Wyniki i wnioski: Model Stoffenmanager adekwatnie oszacował narażenie na pyły stali, drewna i farb oraz na pyły sadzy i talku, ze współczynnikiem bezpieczeństwa odpowiednio 3,5-8. Uzyskano dobrą korelację zależności zmierzonych średnich stężeń pyłów i oszacowanych przez model na poziomie 90-ego percentyla (R 2 =0,92). W przypadku ECETOC TRA obliczony współczynnik regresji wynosił 0,82, a dla MEASE 0,71. Można wnioskować, że w przypadku Stoffenmanagera do oceny narażenia zawodowego powinno być stosowane stężenie na poziomie 90-ego percentyla. Wszystkie stężenia 90-ego percentyla oszacowane przez Stoffenmanager znalazły się w obszarze zawartym pomiędzy linią poprawną a linią 10-krotnie przewyższającą wartości stężeń zmierzonych. Model ten dobrze nadaje się do szacowania narażenia na pyły. Analiza ryzyka związanego z nanotechnologiami pod kątem wyznaczenia dopuszczalnych poziomów w środowisku pracy dla 4 substancji w postaci nanocząstek, IMP Kierownik projektu: mgr Anna Świdwińska-Gajewska 82

83 Cel projektu: Zgromadzenie i analiza istniejących danych i opracowanie dokumentacji charakteryzujących 2 substancje w postaci nanocząstek - ditlenek tytanu i srebro, uwzględniając w szczególności zagrożenia wynikające z narażenia w środowisku pracy. Materiał i metody: Analizie poddane zostały istniejące propozycje dopuszczalnych poziomów narażenia w środowisku pracy zaproponowane przez międzynarodowe grupy ekspertów, wraz z ich podstawami, jak również publikacje naukowe dotyczące charakterystyki, narażenia zawodowego i działania biologicznego poszczególnych substancji. Wyniki i wnioski: Planowanym efektem naukowym jest opracowanie dotyczące podstaw istniejących propozycji dopuszczalnych poziomów narażenia na świecie dla substancji w postaci nanomateriałów (tj. ditlenku tytanu, srebra, fulerenu, jedno- i wielościennych nanorurek węglowych) z porównaniem sposobu ustalania normatywów higienicznych w Polsce. Opracowane dokumentacje mogą być pomocne przy szacowaniu ryzyka i ustalaniu normatywów higienicznych przez zespoły ekspertów w Polsce. Artykuły, które ukażą się drukiem mogą być cennym źródłem informacji dla służb zajmującym się bezpieczeństwem pracy, jak również pracodawców i pracowników, uświadamiając konieczność właściwej oceny ryzyka pracy z nanomateriałami. Identyfikacja problemów zdrowotnych związanych z wydobywaniem gazu łupkowego i analiza stanu prawnego eksploatacji gazu łupkowego w krajach UE oraz w USA i w Kanadzie, IMP Kierownik projektu: dr Daria Pakulska Cel projektu: Usystematyzowanie, analiza i krytyczna ocena dostępnych informacji na temat ryzyka zdrowotnego mieszkańców obszarów objętych eksploatacją gazu łupkowego oraz uregulowań prawnych w zakresie technologii wydobycia i bezpieczeństwa chemicznego w krajach UE oraz w USA i w Kanadzie. Materiał i metody: Zgromadzano aktualne piśmiennictwo, raporty, publikacje naukowe poświęcone problematyce gazu łupkowego. Dostępne dane usystematyzowano i poddano krytycznej ocenie. Zidentyfikowano elementy środowiska podlegające presji oraz najważniejsze skutki zdrowotne u mieszkańców obszarów objętych eksploatacją gazu łupkowego. Przeanalizowano prawdopodobieństwo wystąpienia innych zagrożeń podczas produkcji gazu łupkowego. Rozpatrzono stanowiska państw wobec eksploatacji złóż gazu łupkowego oraz stan prawny w Polsce, krajach UE, USA i w Kanadzie. Rozważono potrzeby legislacyjne. Wyniki i wnioski: Największe zagrożenie podczas wydobywania gazu łupkowego stwarza sama technologia wydobycia tj. szczelinowanie hydrauliczne i konstrukcja odwiertów, a także składowanie odpadów i płynów poreakcyjnych. Skażeniu ulegają wody gruntowe i powierzchniowe, powietrze i gleba. Zanieczyszczenie środowiska przekłada się na zdrowie zamieszkałej na tych terenach ludności, o czym świadczą wyniki badań ankietowych. W UE i w Polsce brak uregulowań prawnych dotyczących wydobycia gazu łupkowego i jego wpływu na środowisko. Obecnie mają zastosowanie przepisy, które dotyczą złóż konwencjonalnych, które nie są w pełni dostosowane do specyfiki wydobycia gazu łupkowego oraz uregulowania prawne dotyczące ochrony poszczególnych elementów lub aspektów ochrony środowiska. Komisja Europejska przygotowuje nową dyrektywę dotyczącą przemysłu wydobywczego. W USA i w Kanadzie, regulacje prawne podejmowane 83

84 są na poziomie federalnym i stanowym/prowincji. Analiza dostępnych danych wskazuje na konieczność zminimalizowania zagrożeń zdrowotnych. Konieczna jest pełna jawność danych o substancjach stosowanych w płynach szczelinujących, wprowadzenie bezpiecznych procedur projektowania odwiertów oraz zasad bezpiecznego przechowywania odpadów wiertniczych i płynów poreakcyjnych, ograniczenia emisji szkodliwych substancji oraz zasad zarządzania ryzykiem. Przegląd piśmiennictwa ujawnił niedostatek badań dotyczących skażenia poszczególnych elementów środowiska jak również skutków zdrowotnych w wyniku szczelinowania hydraulicznego. Dla identyfikacji problemów zdrowotnych konieczne byłyby kompleksowe badania epidemiologiczne z uwzględnieniem wszystkich środowiskowych źródeł narażenia. ZAKŁAD OCHRONY RADIOLOGICZNEJ Ekspozycja współczesnego człowieka na pola elektromagnetyczne, IMP 18.8 Kierownik projektu: dr Halina Aniołczyk Cel projektu: Opracowanie narzędzia do oceny ekspozycji komunalnej współczesnego człowieka na PEM dla potrzeb badań epidemiologicznych bez konieczności wykonywania pomiarów. Celem II etapu badań była ocena poziomu tła PEM w wybranych pomieszczeniach budynków mieszkalnych i szczególnego przeznaczenia na podstawie klasyfikacji środowiska komunalnego (w tym pomiary indoor) oraz wybór urządzeń osobistego i powszechnego zastosowania do badań szczegółowych. Materiał i metody: Zgodnie z dokonaną w 1 etapie zadania klasyfikacją środowiska komunalnego do badań właściwych (1º - city, 2º - centrum, 3º - obrzeża dużych osiedli mieszkaniowych, 4º - osiedla domków jednorodzinnych i rezydencji), przeprowadzono ocenę poziomu tła PEM RF dla 22 wybranych lokalizacji w ww. obszarach (pomiary outdoor). Jej podstawę stanowiły wyniki pomiarów natężenia PEM RF uzyskane dla danej lokalizacji w trzech krokach: krok 1 pomiary naziemne (2 m npt.) i jeżeli było to możliwe do wysokości istniejącej zabudowy (15,3 m npt.), krok 2 pomiary z analizą widma PEM (w tym selektywne w wybranych pasmach), krok 3 pomiary dozymetryczne w lokalizacjach gdzie wartości natężenia PEM były powyżej 1 V/m. Na podstawie tak skompletowanych wyników badań outdoor dla ww. obszarów środowiska komunalnego, do pomiarów poziomu tła PEM RF (indoor) wybrano 138 pomieszczeń przeznaczonych na pobyt ludzi (w budynkach usytuowanych w pobliżu stacji nadawczych: radiowych, telewizyjnych oraz stacji bazowych telefonii komórkowej). Wykonano również pomiary indukcji magnetycznej w 90 wybranych pomieszczeniach przeznaczonych na pobyt ludzi znajdujących się w pobliżu linii elektroenergetycznych (50 Hz). W tym celu opracowano specjalne procedury pomiarowe. Wyniki i wnioski: Analiza danych z pomiarów outdoor wykazała, że najwyższe wartości chwilowe natężenia PEM RF na wysokości 2 m npt. wynosiły: na obszarze city do 2,2 V/m (Me0,74V/m), na obszarze centrum i obrzeży dużych osiedli mieszkaniowych do 1,4 V/m (Me0,60V/m) oraz na obszarze osiedli domków jednorodzinnych i rezydencji do 1,0 V/m (Me0,44V/m). W pomiarach indoor najwyższe wartości chwilowe natężenia PEM RF w 138 pomieszczeniach przeznaczonych na pobyt ludzi stwierdzono: w mieszkaniach 1,25 V/m, w Sali Zabaw dla dzieci <0.6 V/m, w biurach 1,5 V/m. W 90 pomieszczeniach mieszkalnych 84

85 w budynkach usytuowanych w pobliżu linii elektroenergetycznych WN (50 Hz) zmierzone wartości indukcji magnetycznej wynosiły 0,01 1,60 μt, w żłobku i przedszkolu 0,05 1,13 μt. Uzyskane wyniki będą wykorzystane w III etapie realizacji zadania do opracowania narzędzia badawczego do szacowania ekspozycji na PEM. Ocena narażenia soczewek oczu u lekarzy kardiologów interwencyjnych pod kątem wystąpienia zaćmy, IMP 16.8 Kierownik projektu: dr Joanna Domienik Cel projektu: Ocena wpływu promieniowania w zakresie niskich dawek, na rozwój zaćmy popromiennej. Materiał i metody: Jest to pilotażowe badanie epidemiologiczne przeprowadzane w grupie lekarzy kardiologów interwencyjnych z obszaru Łodzi i Bydgoszczy. Z uwagi na pilną potrzebę przeanalizowania problemu indukcji zaćmy popromiennej u osób narażonych zawodowo ze względu na najnowsze rekomendacje ICRP (Międzynarodowa Komisja Ochrony Radiologicznej) znacząco obniżono roczny limit dawki na soczewkę oczu z 150mSv do 20mSv. W badaniach zastosowane zostało podejście retrospektywne. Wyniki i wnioski: Utworzona kohorta stanowić będzie podstawę do badań prospektywnych, które poszerzą naszą wiedzę na temat aspektów biologicznych działania promieniowania takich jak rozwój zaćmy i jego dynamika dzięki dalszemu śledzeniu osób z kohorty. Dodatkowo, zebrana kohorta będzie częścią tworzonej obecnie kohorty europejskiej do badań mających na celu ustalenie zależności dawka-skutek dla efektów nienowotworowych w soczewce oka takich jak zaćma. Umożliwi to włączenie się w nurt europejskich badań dotyczących najważniejszych aspektów dozymetrii soczewki ocznej i dyskusji na temat biologicznych efektów promieniowania jonizującego w zakresie niskich dawek będący w chwili obecnej jednym z gorących tematów w ochronie radiologicznej i radiobiologii. Uzyskane na podstawie pomiarów wyniki dotyczące dawek na soczewki oczu u lekarzy kardiologów interwencyjnych pozwolą na dokładniejsze oszacowanie dawek skumulowanych w soczewkach oczu u lekarzy kardiologów interwencyjnych biorących udział w badaniu. Ocena narażenia pracowników i kuracjuszy na radon w ośrodkach wykorzystujących wody termalne, IMP 16.7 Kierownik projektu: dr Jerzy Olszewski Cel projektu: Określenie wielkości ewentualnego narażenia na radon pracowników i gości ośrodków wypoczynkowych i sanatoryjnych wykorzystujących wody termalne. Materiał i metody: Ocenę zagrożenia powodowanego występowaniem radonu w SPA dokonano na podstawie pomiarów chwilowych stężeń radonu w powietrzu bezpośrednio w miejscach stosowania tych wód. W 2013 roku Instytut Medycyny Pracy przeprowadził w 9 wybranych placówkach SPA 75 pomiarów chwilowych stężeń radonu za pomocą komórek scyntylacyjnych Lucasa. Wyniki i wnioski: Pomiary wykonane w 8 placówkach SPA wykazały, iż wielkość występującego tam stężenia radonu jest na poziomie 100 Bqm -3 (próg czułości komórek Lukasa). Natomiast w 9-tym uzdrowisku stwierdzono występowanie radonu w następujących stężeniach: pomiary wykonane na basenie dostępnym dla wielu kuracjuszy: od 110 do 500 Bqm -3, wanny indywidualne: od 130 do 250 Bqm -3. Jak wynika z przeprowadzonych 85

86 pomiarów w większości geotermalnych SPA na terenie Polski narażenie na radon jest minimalne. Dawka roczna na jaką narażeni będą pracownicy wyniesie od 0,3 do 0,4 msv. Jedynie w jednym uzdrowisku oszacowana dawka roczna dla personelu pracującego przy basenie i wannach może przekroczyć 1 msv, co oznacza że zgodnie z Ustawą z dnia 29 listopada 2000 r. Prawo Atomowe, pracownicy tej placówki powinni być zakwalifikowani do kategorii B narażenia radiacyjnego i powinna tam być wprowadzona dozymetria środowiskowa. Narażenie kuracjuszy, którzy spędzają w SPA dużo mniej czasu niż personel jest do pominięcia. Skojarzone działanie pól elektromagnetycznych i radonu w zakładach fizjoterapii, IMP 16.1 Kierownik projektu: dr Piotr Politański Cel projektu: Ocena wpływu skojarzonego działania radonu i różnych rodzajów pól elektromagnetycznych (PEM) stosowanych w fizjoterapii na poziom reaktywnych form tlenu (RFT) umożliwiających inicjację procesów kancerogennych. Materiał i metody: Analizy dokonano poprzez ekspozycję ludzkiej krwi obwodowej na radon (240 kbq/m 3 przez 4 min., bądź 8 min.) i PEM (15 min.: 50 Hz, 0,7 mt lub 27,12 MHz, 24 V/m, 63 ma/m) bezpośrednio po ekspozycji na radon, bądź po ok. 2,5 h od tej ekspozycji. Nostępnie oceniono procesy oksydacyjne, poprzez ocenę poziomu RFT w limfocytach oraz zmiany cytogenetyczne, oceniane poprzez częstość występowania mikrojąder w limfocytach. Wyniki i wnioski: W grupie poddanej 8 min. ekspozycji na radon, a następnie po upływie 2,5 h ekspozycji na PEM 27,12 MHz stwierdzono istotny wzrost częstości występowania mikrojąder (7 w stosunku do 2-3 w grupach kontrolnych) oraz jednocześnie znaczący (p<0,015) spadek aktywności procesów oksydacyjnych. Stwierdzono jednocześnie istotny trend wskazujący na różne kierunki działania 4 min. i 8 min. ekspozycji na radon na poziom RFT w limfocytach (p=0,008). Ponadto stwierdzono prawdopodobny wpływ ekspozycji na radon na zaburzenia krzepnięcia krwi. Uzyskane wyniki zostaną opublikowane oraz przekazane uzdrowiskom Świeradów-Czerniawa i Lądek-Długopole i mogą wpłynąć na zmiany trybów postępowania zabiegowego w radonolecznictwie w stosunku do ok osób rocznie. ZAKŁAD ZAGROŻEŃ FIZYCZNYCH Analiza czynników warunkujących subiektywny odbiór uciążliwości hałasu turbin wiatrowych, IMP 17.1 Kierownik projektu: dr hab. Małgorzata Pawlaczyk-Łuszczyńska, prof. IMP Cel projektu: Analiza obiektywnych i subiektywnych czynników wpływających na odbiór uciążliwości hałasu turbin wiatrowych przez ludność mieszkającą w ich sąsiedztwie. Materiał i metody: Przeprowadzono badania kwestionariuszowe dotyczące subiektywnego odbioru tego rodzaju hałasu wśród ludności mieszkającej w sąsiedztwie farm wiatrowych. Dla obszarów zamieszkiwanych przez respondentów, wyznaczono prognozowane poziomy dźwięku A z zastosowaniem zwalidowanej metody obliczeniowej, opartej na modelu propagacji dźwięku wg PN-EN ISO :

87 Wyniki i wnioski: Łączna analiza aktywnych (n=210) i wcześniejszych (n=151) wyników badań kwestionariuszowych wykazała, że hałas turbin wiatrowych o prognozowanym poziomie dźwięku A rzędu db jest odbierany jako uciążliwy na zewnątrz i wewnątrz mieszkań, odpowiednio przez 33,0 i 21,3% respondentów. Odsetek osób oceniających ten hałas jako uciążliwy wzrasta wraz ze wzrostem poziomu dźwięku (14,0% przy poziomie poniżej 40 db vs. 28,1% przy poziomie db, p<0,013), a maleje wraz ze wzrostem odległości od najbliższej turbiny (27,6% przy odległości m vs. 14,3% powyżej 800 m, p<0.013).wykazano, że oprócz czynników obiektywnych (poziomu hałasu w miejscu zamieszkania i odległości od najbliższej turbiny) na ocenę uciążliwości hałasu miały istotny wpływ subiektywne czynniki, w tym ogólne nastawienie do turbin wiatrowych, wrażliwość (zwracanie uwagi) na zaśmiecanie krajobrazu oraz stan zdrowia psychicznego (wyrażony wynikiem kwestionariusza GHQ-12). Stwierdzono, że ww. czynniki subiektywne mogą wyjaśniać 50,0% zmienności w ocenie uciążliwości hałasu turbin wiatrowych. Wskazano konieczność kontynuacji badań z uwzględnieniem różnego ukształtowania terenu i jego urbanizacji, oraz innych źródeł hałasu środowiskowego. Ocena narażenia na nadmierne dźwięki oraz stanu słuchu u studentów szkół muzycznych IMP18.2 Kierownik projektu: dr hab. Małgorzata Pawlaczyk-Łuszczyńska, prof. IMP Cel projektu: Ocena stanu słuchu, narażenia na dźwięki i ryzyka upośledzenia słuchu wśród studentów szkół muzycznych (WSM). Materiał i metody: Badaniami objęto grupę 171 studentów WSM w wieku 22,4±11,6 lat, grupę kontrolną stanowiło 71 osób, w wieku 22,6±6,7 lat. Wyniki i wnioski: Oszacowano, że studenci WSM są narażeni przez 8,0±18,2 godzin tygodniowo na dźwięki o równoważnym poziomie dźwięku A 90,8±5,4 db. Większy odsetek studentów szkół muzycznych, w porównaniu do grupy kontrolnej, zaobserwował u siebie pogorszenie słuchu (32,2% vs. 16,4%, p<0,05) oraz skarżył się na trudności w rozumieniu mowy w hałaśliwym otoczeniu (46,2 % vs. 31,9%, p<0,05) i nadwrażliwość na dźwięki (36,7 vs. 11,9%, p<0,05). W obu badanych grupach średni próg słuchu dla częstotliwości 500, 1000, 2000 i 4000 Hz nie przekraczał 20 db. Nie stwierdzono istotnych statystycznie różnic pomiędzy progami słuchu studentów i grupy kontrolnej w zakresie częstotliwości Hz. Wyniki badania emisji otoakustycznych TEOAE również nie wykazały istotnych statystycznie różnic pomiędzy grupami. Wśród studentów zaobserwowano jedynie istotnie statystycznie gorsze (w porównaniu do grupy kontrolnej) wyniki emisji otoakustycznych DPOAE (powyżej 6 khz). Rzeczywiste ubytki słuchu studentów WSM były niższe niż przewidywane dla pracowników narażonych na hałas przemysłowy o takim samym poziomie i czasie ekspozycji. Opracowano program ochrony słuchu dla studentów WSM. 87

88 DZIAŁ ZARZĄDZANIA WIEDZĄ Opracowanie narzędzi do dokumentacji i analizy bibliometrycznej dorobku naukowego pracowników IMP, IMP 5.1 Kierownik projektu: dr Jolanta Przyłuska Cel projektu: Projekt obejmuje budowanie i rozwój narzędzi do rejestrowania i analizy danych o publikacjach naukowych pracowników IMP w celu dokumentowania, archiwizowania publikacji, przetwarzania i analizowania danych. Materiał i metody: Realizacja zadania opiera się na utrzymaniu i administrowaniu bazy bibliograficznej dokumentującej publikacje naukowe pracowników IMP, oraz na utworzeniu serwisu informacyjnego o bibliometrii na stronach WWW Biblioteki IMP. W 2013 r. wprowadzono do bazy 269 opisów bibliograficznych wraz ze wskaźnikami Impact Factor (IF), punktacją MNiSW. Wykonano analizy bibliometryczne na potrzeby sprawozdawczości i ocen ilościowych. Kontynuowano tworzenie serwisu internetowego o bibliometrii. Wyniki i wnioski: W ramach rozwijania narzędzi do dokumentacji i analizy bibliometrycznej dorobku naukowego pracowników IMP opracowano i zaktualizowano bazę bibliograficzną publikacji pracowników. Opracowano analizy bibliometryczne na potrzeby ocen ilościowych dorobku publikacyjnego. Wzrost liczby wykonywanych analiz bibliometrycznych na potrzeby ocen dorobku publikacyjnego pracowników i instytucji wskazuje na potrzebę utrzymania i rozwoju narzędzi do rejestrowania danych o dorobku publikacyjnym IMP. Realizacja zadań umożliwia użytkownikom pozyskiwanie informacji o publikacjach naukowych IMP ich wartości punktacyjnej, pozwala na promowanie osiągnięć naukowych i rozpowszechnianie wyników. Budowanie i rozwój zaplecza edukacyjno-informacyjnego z zakresu medycyny pracy i zdrowia środowiskowego, IMP 24.4 Kierownik projektu: dr Jolanta Przyłuska Cel projektu: Utworzenie, udostępnianie i rozpowszechnianie specjalistycznego zbioru dokumentów drukowanych oraz elektronicznych źródeł wiedzy jako wsparcia edukacyjnoinformacyjnego w prowadzonych badaniach naukowych i działalności szkoleniowej. Materiał i metody: Zaplecze edukacyjno-informacyjne tworzono w oparciu o utrzymanie bieżących zasobów drukowanych, kolekcji czasopism elektronicznych i baz danych jak też poprzez zapewnienie dostępu do nowych źródeł wiedzy. Zbiory tematyczne udostępniano pracownikom IMP, uczestnikom kursów i szkoleń organizowanych przez IMP, pracownikom stacji sanitarno-epidemiologicznych, lekarzom, studentom zdrowia publicznego i kierunków pokrewnych. W 2013 r. gromadzono, opracowano, udostępniano zbiory drukowane i elektroniczne tworząc specjalistyczny zasób informacyjny. Administrowano bazami bibliograficznymi i kolekcjami czasopism pełnotekstowych. Wyniki i wnioski: W ramach rozwijania zaplecza edukacyjno-informacyjnego zbiorów Biblioteki Naukowej IMP poszerzono księgozbiór o 133 vol. książek i czasopism razem. Administrowano i zarządzano dostępem do baz: Wirtualna Biblioteka Nauki (Elsevier, Springer, serwis Web of Knowledge, JCR, czasopisma Nature i Science), Wiley InterScience, Scopus, Oxford Journals, EBSCO, Medline Complete, PsycARTICLES, OECD ilibrary Statistics, ExPub, ACS, Tomes Plus, Poisindex, LexPolonica Perfecta, Polska Bibliografia 88

89 Lekarska. Opracowano i zaktualizowano bazy bibliograficzne MEDIP, NAUKA. Uzupełniono zawartość cyfrowego repozytorium ECNIS o bieżące publikacje. KLINIKA CHORÓB ZAWODOWYCH I TOKSYKOLOGII Opracowanie wytycznych diagnostyczno-orzeczniczych w zakresie chorób zawodowych układu ruchu wywołanych sposobem wykonywania pracy, IMP 12.4 Kierownik projektu: dr n.med. Patrycja Krawczyk-Szulc Cel projektu: Opracowanie wytycznych diagnostyczno-orzeczniczych w zakresie chorób zawodowych układu ruchu. Materiał i metody: W ostatnim roku realizacji tematu kontynuowano współpracę z Wojewódzkimi Ośrodkami Medycyny Pracy. Otrzymano kolejnych 18 ankiet ukierunkowanych na ocenę jakościową problemów jakie mają lekarze podczas diagnostyki chorób zawodowych układu ruchu. Łącznie w czasie realizacji projektu przeanalizowano 118 ankiet. Kontynuowano również analizę dokumentacji pacjentów badanych w Oddziale Chorób Zawodowych poddając ocenie różnice w ocenie narażenia zawodowego i rozpoznanych chorób układu ruchu zawarte w orzeczeniach WOMP-ów i IMP w Łodzi łącznie 104 przypadki chorób w ciągu 3 lat realizacji tematu (32 w roku 2013). Wyniki i wnioski: W oparciu o wyniki badań ankietowych prowadzonych wśród lekarzy medycyny pracy stwierdzono, że ponad 60% ankietowanych wiąże trudności diagnostycznoorzecznicze dotyczące chorób zawodowych układu ruchu m.in. z brakiem wytycznych, oceną narażenia zawodowego i brakiem dokładnych informacji o sposobie wykonywania pracy. Jednocześnie ilość zgłaszanych problemów nie zależała od stażu pracy lekarzy. Wyniki badań ankietowych i analizy postępowania diagnostyczno-orzeczniczego u pacjentów badanych w IMP w okresie 3 lat potwierdziły konieczność opracowania wytycznych do rozpoznawania zawodowych przewlekłych chorób układu ruchu. Opracowane wytyczne mają pomagać w podejmowaniu decyzji o potwierdzeniu bądź wykluczeniu związku między sposobem wykonywania pracy a chorobą układu ruchu. Przewlekła obturacyjna choroba płuc o etiologii zawodowej - uwarunkowania, diagnostyka, ocena przydatności nowych metod diagnostycznych, IMP 12.3 Kierownik projektu: dr n.med. Marta Wiszniewska Cel projektu: Ustalenie uwarunkowań rozwoju oraz ocena przydatności nowych metod diagnostycznych w przewlekłej obturacyjnej chorobie płuc (POChP) o etiologii zawodowej. Materiał i metody: W 2013 r. badaniem objęto 145 lekarzy (w tym 94 pulmonologów), wśród których przeprowadzono badanie ankietowe nt. wiedzy dotyczącej POChP pochodzenia zawodowego. Ponad połowa pulmonologów prawidłowo określiła środowiskowe czynniki mogące wywoływać POChP, jednocześnie tylko 23,4% wskazała prawidłowo podstawowe czynniki pochodzenia zawodowego (pyły, gazy drażniące) jako przyczynę POChP. 87,2% pulmonologów prawidłowo określiła zawody stanowiące zagrożenie rozwojem POChP, choć tylko 58,5% podała, że zawsze pyta pacjentów z POChP o wykonywany zawód i/lub narażenie zawodowe. 12,8% pulmonologów stwierdziło, iż działanie czynników zawodowych ma niewielkie znaczenie w etiologii POChP, natomiast 84% wskazało, że na rozwój schorzenia ma wpływ połączone działanie czynników 89

90 zawodowych i pozazawodowych. 39,4% pulmonologów podało, iż kierowało pacjentów do dalszej diagnostyki z podejrzeniem zawodowego POChP, lecz 60% nie posiadało wiedzy gdzie powinno się skierować pacjentów z podejrzeniem POChP pochodzenia zawodowego. Wyniki analizy statystycznej nie wykazały istotnych różnic w wiedzy nt. czynników ryzyka POCHP, częstości pozyskiwania informacji od pacjentów z POChP o wykonywanym zawodzie/narażeniu zawodowym lub związku dolegliwości z wykonywaną pracą wśród lekarzy specjalistów i tych w trakcie specjalizacji z chorób płuc. Jednocześnie porównanie danych uzyskanych od pulmonologów i lekarzy innych specjalności wykazało, że lekarze innych specjalności rzadko pytają pacjentów z POChP o wykonywany zawód i/lub narażenie zawodowe oraz o związek dolegliwości z wykonywaną pracą, posiadają niepełną znajomość czynników zawodowych mogących wywoływać POChP oraz przyznają, że nie wiedzą do jakiej jednostki orzeczniczej kierować pacjentów z podejrzeniem POChP pochodzenia zawodowego. Wyniki i wnioski: Na podstawie analizy retrospektywnej dokumentacji medycznej hospitalizowanych z podejrzeniem POChP pochodzenia zawodowego wykazano, iż ze względu na istniejące kryteria, POChP jest rzadko rozpoznawana jako choroba o etiologii zawodowej, najczęściej u pacjentów w stadium ciężkiego zaawansowania schorzenia (zgodnie z GOLD 2011). Indywidualna ocena możliwości rozwoju POChP pochodzenia zawodowego pozwoliłaby jednak na uznanie etiologii zawodowej schorzenia u 67,6% pacjentów z POChP. W ramach realizacji projektu stwierdzono, że oznaczanie stężenia cytokin i MMP9 w plwocinie uzyskanej metodą indukcji jest bardziej przydatnym badaniem niż analogiczne oznaczenia w surowicy krwi. Wyniki badań wskazują na istotnie wyższe stężenia IL-6, IL-1, TNFα i MMP9 w plwocinie indukowanej oraz wyższe poziomy CRP i fibrynogenu w surowicy w grupie pacjentów z podejrzeniem POChP pochodzenia zawodowego w porównaniu do osób zdrowych. Wykazano także istotnie wyższe poziomy stężeń IL-1 i MMP9 w plwocinie indukowanej oraz wyższy poziom CRP wśród pacjentów z podejrzeniem POChP pochodzenia zawodowego w porównaniu do osób z astmą oskrzelową. Wyniki przeprowadzonych badań wskazują na potrzebę zwiększania wiedzy lekarzy pulmonologów i innych specjalności w zakresie zagadnień związanych z POChP pochodzenia zawodowego. Orzecznictwo o zdolności do pracy i aktywizacja zawodowa osób niepełnosprawnych - opieka profilaktyczna nad pracownikiem niepełnosprawnym prawnie lub biologicznie, IMP 12.5 Kierownik projektu: dr hab. n.med. Jolanta Walusiak-Skorupa, prof. IMP Cel projektu: Identyfikacja najczęstszych problemów związanych z orzekaniem o zdolności do pracy u osób niepełnosprawnych oraz opracowanie zaleceń do takiego orzecznictwa. Materiał i metody: Badanie przeprowadzono na podstawie analizy dokumentacji medycznej, obejmującej 500 kart badania profilaktycznego pracowników dwóch zakładów pracy chronionej oraz 200 dokumentacji pacjentów badanych w IMP w związku z odwołaniem od orzeczenia o istnieniu przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku. Wyniki i wnioski: Wyniki przeprowadzonych badań wskazują, że w większości przypadków (93%) badania profilaktyczne u pracowników zakładów pracy chronionej przeprowadzane są w sposób nieprawidłowy. Nieprawidłowości te najczęściej dotyczą zakresu badań 90

91 dodatkowych i konsultacji oraz częstotliwości badań profilaktycznych, co zwiększa obciążenia dla pracodawcy, a tym samym zmniejsza możliwości aktywizacji osób niepełnosprawnych. W niemal 50% przypadków istnieją rozbieżności w orzecznictwie o braku przeciwwskazań do pracy pomiędzy wojewódzkimi ośrodkami medycyny pracy a IMP, co wskazuje na brak ustalonych standardów orzeczniczych. Oznacza to, że istnieje potrzeba stałego zwiększania wiedzy lekarzy służby medycyny pracy w zakresie orzekania o zdolności do wykonywania pracy na określonym stanowisku wśród pracowników z problemami zdrowotnymi. Proces wspierania aktywizacji zawodowej osób niepełnosprawnych powinien obejmować zmiany legislacyjne pozwalające lekarzowi służby medycyny pracy na wskazanie ograniczeń i zaproponowanie zmian na stanowisku pracy w wydawanym orzeczeniu o istnieniu lub braku przeciwwskazań do wykonywania pracy na określonym stanowisku. Astma u osób zawodowo sprzątających - etiologia, diagnostyka, orzecznictwo, IMP 12.2 Kierownik projektu: dr hab. n.med. Jolanta Walusiak-Skorupa, prof. IMP Cel projektu: Określenie uwarunkowań astmy związanej z pracą u osób sprzątających oraz stworzenie schematu postępowania diagnostyczno-orzeczniczego w przypadkach podejrzenia tego schorzenia. Materiał i metody: Zgodnie z harmonogramem, w 2010 r. w grupie 142 pracowników firmy sprzątającej przeprowadzono badanie lekarskie w kierunku schorzeń alergicznych związanych z pracą oraz testy oceniające wentylację płuc i status immunologiczny. W latach badania przeprowadzono w grupie 50 sprzątaczy skierowanych do Kliniki z podejrzeniem astmy zawodowej oraz w grupach kontrolnych. Zastosowane metody u wszystkich badanych obejmowały: wywiad lekarski i badanie przedmiotowe, punktowe testy skórne (SPT) z powszechnie występującymi aeroalergenami, SPT ze środkami odkażającymi (chloramina, chlorheksydyna, aldehyd glutarowy, formaldehyd, chlorek benzalkonium), oznaczenie alergenowo-swoistych przeciwciał klasy IgE (asige) w surowicy przeciwko środkom odkażającym oraz lateksowi, badanie spirometryczne. Dodatkowo u osób zawodowo sprzątających hospitalizowanych w klinice przeprowadzono: SPT z lateksem, test odwracalności skurczu oskrzeli, test nieswoistej nadreaktywności oskrzeli z metacholiną, swoiste próby prowokacyjne wziewne (SICT) z lateksem i środkami odkażającymi, wykonane na tle placebo, oceniane na podstawie zmian spirometrycznych, nadreaktywności oskrzeli oraz zmian cytologicznych w popłuczynach nosowych i/lub plwocinie indukowanej. Wyniki i wnioski: Na podstawie informacji uzyskanych z kwestionariusza ustalono, iż pacjenci Kliniki cierpieli głównie z powodu kaszlu (84%), a 142 sprzątaczy badanych w terenie skarżyło się przede wszystkim na występowanie objawów nieżytu nosa (35%). Swoiste próby prowokacyjne wziewne dały wyniki dodatnie tylko u 8 pacjentów Kliniki (16%). W 27 (56%) badanych przypadków nie rozpoznano aktywnej astmy oskrzelowej. 91

92 Przyczyną zgłaszanych objawów u części osób mogła być alergia pozazawodowa lub/i nieswoiste (drażniące) działanie substancji chemicznych stosowanych podczas sprzątania. Opracowano zalecenia dotyczące warunków pracy i badań profilaktycznych u sprzątaczy: W profilaktyce higienicznej niezwykle istotna jest edukacja personelu sprzątającego pod kątem odpowiedniej wentylacji pomieszczeń; ograniczenia ekspozycji na pary środków chemicznych, których aktywacja działania wymaga dłuższego czasu; stosowania środków ochrony indywidualnej, unikania mieszania środków chemicznych; ograniczenia stosowania preparatów aerozolowych na rzecz preparatów w płynie. Podczas badań profilaktycznych u sprzątaczy należy zwrócić szczególną uwagę na układ oddechowy, spojówki, skórę (może być wskazane przeprowadzenie konsultacji laryngologicznej, okulistycznej, dermatologicznej). Zakres badań dodatkowych podczas badania wstępnego powinien obejmować spirometrię spoczynkową, która w razie potrzeby może być dodatkowo poszerzona o test oceniający nadreaktywność nieswoistą oskrzeli, SPT z alergenami pospolitymi, RTG klatki piersiowej. Podczas badań okresowych powinno się przeprowadzać co najmniej spirometrię, a w razie wystąpienia objawów ze strony dróg oddechowych także test oceny nadreaktywności nieswoistej oskrzeli. Przez pierwsze 3 lata pracy badania okresowe powinny być przeprowadzane corocznie, a kolejne co 3 lata. Poradnictwo zawodowe powinno odradzać podjęcie pracy w charakterze osoby sprzątającej osobom uczulonym na alergeny roztoczy oraz z nadreaktywnością oskrzelową, w tym chorującym na astmę, ze względu na ryzyko zaostrzenia przebiegu choroby w kontakcie z czynnikami drażniącymi. Ostre zatrucia atypowymi neuroleptykami wśród pacjentów Oddziału Toksykologii hospitalizowanymi w latach rozpowszechnienie, obraz kliniczny zatrucia, algorytm postępowania terapeutycznego, czynniki determinujące przebieg zatrucia, IMP 13.1 Kierownik projektu: dr hab. n. med. Anna Krakowiak, prof. IMP Cel projektu: Opis obrazu klinicznego zatruć atypowymi neuroleptykami (olanzapina, klozapina) wśród pacjentów Oddziału Toksykologii hospitalizowanych w latach Materiał i metody: Uzyskane informacje z dokumentacji medycznej zostały wykorzystane do utworzenia bazy danych zawierającej m.in. dane uwzględniające: wiek i płeć pacjenta, objawy kliniczne zatrucia, badanie przedmiotowe, wyniki podstawowych badań laboratoryjnych, wyniki badań toksykologicznych, przebieg zatrucia, czas hospitalizacji, końcowy wynik leczenia. U każdego pacjenta przeprowadzono następujące metody badawcze: podmiotowe i przedmiotowe badanie lekarskie; podstawowe badania biochemiczne (morfologia, elektrolity, badanie równowagi kwasowo-zasadowej, stężenie cukru); wykonywano rutynowo ilościowe oznaczenie etanolu we krwi metodą chromatografii gazowej oraz oznaczenie obecności olanzapiny i klozapiny w moczu. Średni czas hospitalizacji wynosił 6,89 dnia w przypadku osób zatrutych klozapiną i 4,32 dnia w przypadku osób po nadużyciu olanzapiny. Drgawki, jako powikłanie ze strony ośrodkowego układu nerwowego występowały częściej w przebiegu zatrucia klozapiną. Również zapalenie płuc, jako powikłanie ostrego zatrucia 92

93 analizowanymi atypowymi neuroleptykami, występowało znamiennie częściej w grupie pacjentów zatrutych klozapiną. Wyniki i wnioski: W omawianym przedziale czasu, z powodu zatrucia wybranymi neuroleptykami hospitalizowano 167 pacjentów. W badanej grupie obecność alkoholu we krwi wykryto u 77(42,51%) osób. Najczęstszymi objawami klinicznymi prezentowanymi w przebiegu zatrucia zarówno klozapiną, jak i olanzapiną były: tachykardia, senność oraz podwyższone ciśnienie tętnicze krwi. Zatrucie klozapiną należy zawsze podejrzewać jeśli u pacjenta z zaburzeniami świadomości wystąpi ślinotok. Drgawki oraz zapalenie płuc jako powikłanie zatrucia wybranymi atypowymi neuroleptykami występowało znamiennie częściej w grupie pacjentów zatrutych klozapiną. Przebieg zatruć klozapiną i olanzapiną może mieć niekiedy powikłany charakter, rzadko dochodzi jednak do zgonów. Ostre zatrucia nowymi środkami psychoaktywnymi (dopalaczami) wśród pacjentów Oddziału Toksykologii w latach rozpowszechnienie, obraz kliniczny zatrucia, algorytm postępowania terapeutycznego, IMP 12.1 Kierownik projektu: dr hab. n. med. Anna Krakowiak, prof. IMP Cel projektu: Opis obrazu klinicznego zatruć nowymi środkami psychoaktywnymi tzw. dopalaczami. Materiał i metody: Została przeprowadzona analiza retrospektywna historii chorób pacjentów hospitalizowanych w Oddziale Toksykologii IMP w Łodzi w latach Uzyskane informacje z dokumentacji medycznej zostały wykorzystane do utworzenia bazy danych zawierającej m.in. dane uwzględniające: wiek i płeć pacjenta, objawy kliniczne zatrucia, badanie przedmiotowe, wyniki podstawowych badań laboratoryjnych, wyniki badań toksykologicznych, przebieg zatrucia, czas hospitalizacji, końcowy wynik leczenia (całkowite wyleczenie, konieczność kontynuacji terapii w innych oddziałach szpitalnych, informacje czy wystąpił zgon w przebiegu terapii). Wprowadzone dane zostały poddane analizie statystycznej. U każdego pacjenta przeprowadzono następujące metody badawcze: podmiotowe i przedmiotowe badanie lekarskie; podstawowe badania biochemiczne (morfologia, elektrolity, badanie równowagi kwasowo-zasadowej, stężenie cukru); wykonywano ilościowe oznaczenie etanolu we krwi oraz w moczu oznaczenie pakietu najpopularniejszych narkotyków (THC, amfetamina, kokaina, opiaty), ponadto oznaczano: skopolaminę, atropinę i efedrynę. Wyniki i wnioski: W latach z powodu zatruć nowymi substancjami psychoaktywnymi leczono 576 pacjentów. U 192 (33,33%) pacjentów wykryto etanol we krwi. W badaniach toksykologicznych potwierdzono również obecność substancji tj.: tetrahydrokanabinol, amfetamina, atropina, efedryna, karbamazepina, benzodiazepiny, dekstrometorfan. Najczęstszymi objawami klinicznymi przy przyjęciu były niepokój, normalna szerokość źrenic, pobudzenie ruchowe, zawroty głowy i dolegliwości ze strony układu krążenia. Wartości średniej częstości pracy serca, ciśnienia tętniczego były w granicach normy, jakkolwiek dało się zauważyć tendencję do występowania tachykardii u części pacjentów. U jednego z pacjentów w przebiegu niewydolności wielonarządowej doszło do zgonu w trakcie hospitalizacji. Przebieg zatrucia pod względem somatycznym 93

94 w badanej grupie był łagodny. Obraz kliniczny u części pacjentów mógł odpowiadać łagodnie przebiegającemu zespołowi sympatykomimetycznemu. Badania profilaktyczne pracowników narażonych na prątki gruźlicy ocena przydatności testów IGRA we wczesnym wykrywaniu zakażenia, IMP Kierownik projektu: dr n. med. Marcin Rybacki Cel projektu: Ocena przydatności testów IGRA w wykrywaniu zakażenia prątkiem gruźlicy w zawodowych grupach ryzyka zachorowania na gruźlicę, jakimi są pracownicy służby zdrowia, szczególnie pracujący z pacjentami, u których prawdopodobieństwo zakażenia jest wysokie. Materiał i metody: Realizacja badania miała miejsce w szpitalu specjalizującym się w leczeniu gruźlicy. Składało się ono z części kwestionariuszowej i badania surowicy krwi pracowników. W latach badanie objęło 100 pracowników (59 pielęgniarek, 7 lekarzy, 26 salowych i 8 członków innego personelu medycznego). Średni wiek badanych wynosił 45,7 lat (min. 30, maks. 58 lat). Średni staż pracy w ochronie zdrowia wyniósł 21,5 lat (min. 4, maks. 38). Średni staż pracy w wybranym szpitalu wyniósł 19,1 lat (min. 2, maks. 38). 41 osób w chwili badania pracowało bądź pracowało w przeszłości w oddziale leczenia gruźlicy. Wyniki i wnioski: Dodatni wynik testu IGRA stwierdzono u 28 osób (28%), przy czym 19 z nich pracowało w oddziale leczenia gruźlicy. 6 osób było świadomych zakażenia prątkami gruźlicy, 2 z nich były leczone. Tylko 1 osoba z całej grupy negowała przebycie szczepienia przeciw gruźlicy. Na podstawie wyników badania stwierdzono, że czynnikiem zwiększającym prawdopodobieństwo zakażenia prątkami gruźlicy jest praca w oddziale leczenia gruźlicy. Zastosowanie testów IGRA wydaje się być uzasadnione w badaniach profilaktycznych. Orzekanie o predyspozycjach zdrowotnych do kierowania pojazdami silnikowymi - identyfikacja najczęściej występujących problemów i nieprawidłowości na podstawie badań wykonywanych w trybie odwoławczym, IMP Kierownik projektu: dr n. med. Ewa Wągrowska-Koski Cel projektu: Identyfikacja najczęściej występujących problemów w orzekaniu o predyspozycjach zdrowotnych do kierowania pojazdami silnikowymi, ocena zgodności orzeczeń wydanych na podstawie badań przeprowadzonych w wojewódzkich ośrodkach medycyny pracy i wykonywanych w trybie odwoławczym. Materiał i metody: Analizie poddano 1079 dokumentacji medycznych z badań przeprowadzonych w PCHZ w trybie odwoławczym od orzeczeń WOMP. W badanej grupie przeważali kierowcy, posiadający uprawnienia do kierowania pojazdami kat. B 1017 (94,25%). Odwołania od orzeczeń lekarskich o przeciwwskazaniach zdrowotnych do kierowania pojazdami kat. C i D rozpatrywano u 59 osób. Wyniki i wnioski: Przyczyny stanowiące podstawę badania były zróżnicowane blisko połowa badanych to osoby skierowane z powodu kierowania pojazdem w stanie po użyciu alkoholu. Przeprowadzona analiza pozwoliła na dokonanie oceny zgodności stanowisk orzeczniczych lekarzy WOMP i ustalonych w wyniku badań w PCHZ. W większości przypadków stanowiska orzecznicze o przeciwwskazaniach zdrowotnych do kierowania pojazdami wydane w WOMP i w PCHZ były zgodne. Największy odsetek zgodnych orzeczeń 94

95 odnotowano w grupie osób, u których przyczyną negatywnego orzeczenia była choroba psychiczna i padaczka. Wyniki badań będą wykorzystywane dla celów dydaktycznoszkoleniowych na kursach dla lekarzy specjalizujących się w medycynie pracy i ubiegających się o uzyskanie uprawnień do przeprowadzania badań lekarskich kierowców. Zostanie opracowany schemat postępowania orzeczniczego i wytyczne dla ujednolicenia procesu orzeczniczego. Kliniczna i neurofizjologiczna ocena układu nerwowego (neuronu obwodowego) u narażonych na nieorganiczne związki arsenu o zróżnicowanym stopniu ekspozycji, IMP Kierownik projektu: dr hab. n. med. Halina Sińczuk-Walczak, prof. IMP Cel projektu: Rozpoznanie stanu układu nerwowego (UN) w szczególności neuronu obwodowego u narażonych na nieorganiczny arsen w warunkach przekroczonych normatywów higienicznych i prześledzenie zależności między stanem funkcji UN a formami specjacyjnymi arsenu w moczu i stężeniem As w powietrzu stanowisk pracy. Materiał i metody: Badaniami objęto wyselekcjonowaną grupę 21 pracowników w wieku lat, średnia wieku 47,43 lat, SD 7,58 zatrudnionych w hutnictwie miedzi w narażeniu na nieorganiczny arsen. Okres zatrudnienia badanych wahał się od 1 do 37 lat, wynosił średnio 22,29 lat, SD 11,09. Grupę kontrolną stanowiło 16 mężczyzn dobranych do grupy narażonych pod względem płci, wieku i zmianowości pracy. Wyniki i wnioski: Stężenia arsenu w powietrzu na stanowiskach pracy (As-A) wahały się od 0,7 do 92,3μg/m 3 i wynosiły x =25,18μg/m 3, SD 28,83 (NDS=10μg/m 3 ). Stężenia arsenu całkowitego w moczu (As tot U) wynosiły od 17,35 do 434,68μg/l; x = 86,82 μg/l; SD, 86,60 (DSB = 35 μg/l). Stężenie ołowiu we krwi (Pb-B) wynosiło x = 254,05 μg/l, SD 118,73; nie przekraczało dopuszczalnego stężenia biologicznego (DSB) wynoszącego 500μg/l. Stężenie miedzi (Cu-S) i cynku (Zn-S) w surowicy mieściły się w zakresie wartości referencyjnych. W obrazie klinicznym zaburzeń funkcji układu nerwowego u narażonych zawodowo na działanie arsenu i jego związków nieorganicznych dominował zespół objawów ze strony obwodowego układu nerwowego (PNS) pod postacią: męczliwości kończyn (28,6%), bólów (33,3%) i parestezji (33,3%) w kończynach dolnych. W 23,8% przypadków stwierdzono przedmiotowe zmiany w PNS o charakterze minisymptomów typu neuropatycznego. Badania elektroneurograficzne (ENeG) nerwów strzałkowych wykazało istotne statystycznie obniżenie amplitudy odpowiedzi przy prawidłowych wartościach szybkości przewodzenia ruchowego (MCV). Badanie stymulacyjne nerwów łydkowych wykazało istotne statystycznie zwolnienie szybkości przewodzenia czuciowego (SCV) i obniżenie amplitudy potencjału czuciowego. Badanie zależności pomiędzy parametrami neurofizjologicznymi (ENeG, VEP) a wynikami monitoringu biologicznego i środowiskowego wykazały związki z wartościami stężeń arsenu całkowitego (As tot ) w moczu, stężeniem As III, sumą ias (As III +As V ) +MMA w moczu oraz wartościami stężeń As w powietrzu stanowisk pracy. Uzyskane wyniki badań sugerują potrzebę oceny neurologicznej w badaniach profilaktycznych narażonych na As i jego związki nieorganiczne oraz badań ENeG nerwów obwodowych, które powinno być obligatoryjne zwłaszcza w odniesieniu do pracowników ze skargami ze strony nerwów obwodowych kończyn nasuwających podejrzenie neuropatii. 95

96 KLINIKA ALERGOLOGII I ZDROWIA ŚRODOWISKOWEGO Reakcje alergiczne skóry i układu oddechowego na konserwanty, IMP 11.1 Kierownik projektu: dr hab. n. med. Beata Kręcisz, prof. IMP Cel projektu: Przeprowadzenie badań wśród kolejnych pacjentów: 50 osób z objawami kontaktowego zapalenia skóry lub pokrzywki kontaktowej, 15 osób z objawami choroby alergicznej układu oddechowego oraz pacjentów ze współistnieniem choroby alergicznej skóry i układu oddechowego w kierunku uczulenia na konserwanty (formaldehyd i uwalniacze formaldehydu, chloro-metyloizotiazolinon, metyloizotiazolinon, benzalkonium, parabeny, Euksyl K 400, siarczyny). Materiał i metody: U 203 osób, w tym 113 kobiet i 90 mężczyzn z problemami dermatologicznymi przeprowadzono testy płatkowe. U 21 osób (10,3%): 13 kobiet (11,5%) i 8 mężczyzny (8,9%) stwierdzono alergie na konserwanty. Najczęściej uczulały: metyloizotiazolinon (4,4%) i Katon CG (3,9%). U żadnego z pacjentów nie współistniało uczulenie na formaldehyd i uwalniacze formaldehydu. U żadnego z badanych nie stwierdzono dodatnich wyników w testach otwartych z konserwantami. Wśród 15 osób z chorobami układu oddechowego stwierdzono u 2 osób dodatnie wyniki prick testów z formaldehydem. U jednej osoby skórne testy otwarte i próba prowokacyjna były dodatnie. Wśród 21 osób z uczuleniem na konserwanty u 6 również stwierdzono dolegliwości ze strony układu oddechowego. U wszystkich poza dodatnimi testami płatkowymi pozostałe wyniki były ujemne. Wyniki i wnioski: Konserwanty należą do istotnych czynników ACD, w tym o etiologii zawodowej. Szczególne znaczenie mają izotiazolinony. Uczulenie na formaldehyd rzadko współistnieje z uczuleniem na uwalniacze formaldehydu. Konserwanty w rzadszych przypadkach wywołują również pokrzywkę i choroby alergiczne układu oddechowego. Choroby skóry i układu oddechowego u pracowników salonów kosmetycznych rodzaj i rozpowszechnienie zmian chorobowych, diagnostyka, predyspozycje, profilaktyka, IMP 11.2 Kierownik projektu: prof. dr hab. n. med. Marta Kieć-Świerczyńska Cel projektu: Ocena skutków zdrowotnych pracy w salonach kosmetycznych - określenie rozpowszechnienia chorób skóry i układu oddechowego wśród ich pracowników. Ustalenie czynników przyczynowych tych chorób, z uwzględnieniem wpływu środowiska pracy. Do realizacji celów zaplanowano przeprowadzenie badania kwestionariuszowego oraz badania klinicznego uczestników zgłaszających dolegliwości ze strony skóry i układu oddechowego. Materiał i metody: W 2013 roku u pracowników salonów kosmetycznych przeprowadzono badania w celu określenia częstości występowania chorób skóry i układu oddechowego oraz ustalenia ich związku z pracą. W badaniu ankietowym uczestniczyło 70 kobiet, w badaniu klinicznym (badanie dermatologiczne, punktowe testy skórne, testy płatkowe i spirometria) 66. Wyniki i wnioski: W badaniu kwestionariuszowym kaszel, duszność, katar i/lub objawy zapalenia spojówek zgłaszało 36,2% uczestników, wyprysk rąk 44,9%. W badaniu 96

97 klinicznym podobne objawy odnotowano odpowiednio u 37,7% i 30,3% badanych. Według około ¾ uczestników objawy były związane z pracą, najczęściej z kontaktem z akrylanami i rękawicami lateksowymi. Postawiono rozpoznanie alergicznego nieżytu nosa u 10,6%, zapalenia spojówek 3%, astmy 4,5%, atopowego zapalenia skóry 7,6%, wyprysku rąk z podrażnienia związanego z pracą u 13,6%, alergicznego kontaktowego zapalenia skóry z uczulenia na nikiel i/lub inne metale u 24,2%, akrylany lub substancje zapachowe u 2 osób. Wyniki wskazują, że wśród kosmetyczek: Dolegliwości ze strony błony śluzowej nosa i spojówek występują często. Akrylany stanowią istotne źródło problemów zdrowotnych. Rękawice lateksowe często powodują reakcje z podrażnienia. Częstość uczulenia na nikiel jest wysoka. Zastosowanie alergenowo swoistych przeciwciał IgE dla alergenów rekombinowanych w diagnostyce alergii zawodowej na lateks, IMP 11.3 Kierownik projektu: mgr Ewa Nowakowska-Świrta Cel projektu: Ocena przydatności oznaczania antygenowo swoistych przeciwciał IgE w surowicy dla rekombinowanych białek lateksu w diagnostyce alergii zawodowej. W 2013 roku celem była analiza przydatności biomarkerów ryzyka rozwoju astmy zawodowej wywołanej przez ww. alergeny. Materiał i metody: Zbadano 107 pracowników ochrony zdrowia z podejrzeniem zawodowej alergii na lateks oraz 17 osób nienarażonych na alergeny lateksu w miejscu pracy z dodatnimi wynikami asige dla lateksu w surowicy. U badanych przeprowadzono diagnostykę alergologiczną oraz oznaczono poziom asige dla białek lateksu. Wyniki i wnioski: Istotnie częściej zaobserwowano występowanie sige dla Hev b5, Hev b6.01 i Hev b6.02 w grupie badanej w stosunku do grupy kontrolnej, natomiast w grupie kontrolnej częstość występowania sige dla Hev b8 była istotna. Stwierdzono istotnie wyższy poziom stężenia sige dla Hev b5, Hev b6.01 i Hev b6.02 w grupie badanej w porównaniu z grupą kontrolną. W diagnostyce alergii na lateks istnieje zapotrzebowanie na testy in vitro o większej swoistości, gdyż nie u każdego pacjenta można przeprowadzić test swoistej prowokacji z lateksem. Spośród wszystkich oznaczanych alergenowo swoistych przeciwciał IgE dla białek lateksu, największe znaczenie dla pracowników ochrony zdrowia ma oznaczanie przeciwciał dla Hev b6.01, Hev b6.02 i Hev b5. Przydatne wydaje się oznaczanie Hev b8 w celu wykluczenia i/lub potwierdzenia reaktywności krzyżowej. Ocena skutków zdrowotnych wziewnej ekspozycji na diizocyjaniany wśród pracowników fabryki pianki poliuretanowej, IMP 11.4 Kierownik projektu: dr n. med. Dominika Świerczyńska-Machura Cel projektu: Ocena skutków wziewnego narażenia na diizocyjaniany wśród pracowników fabryki pianki poliuretanowej. Materiał i metody: Badanie zostało przeprowadzone w grupie 30 pracowników fabryki Eurofoam w Zgierzu zatrudnionych bezpośrednio przy produkcji pianki poliuretanowej. W 2013 roku wykonano oznaczenia antygenowo swoistych przeciwciał IgE w surowicy krwi skierowane przeciwko poszczególnym diizocjanianom: k075 (diizocjanian toluenu - TDI) 97

98 i k076 (diizocjanian difenylometanu - MDI) u wszystkich badanych pracowników oraz oznaczenia stężenia wybranych cytokin zapalnych (MMP-9, VEGF, IL-8) w surowicy krwi oraz plwocinie indukowanej w grupie pracowników narażonych na diizocyjaniany oraz u 15 osób z grupy kontrolnej. Wyniki i wnioski: W surowicy krwi zaobserwowano istotnie wyższy poziom stężenia MMP- 9 oraz IL-8 w grupie pracowników fabryki w stosunku do grupy kontrolnej, natomiast u żadnego z badanych nie stwierdzono obecności swoistych IgE w stosunku do wybranych diizocjanianów (TDI, MDI). W pobranych od badanych plwocinach indukowanych stwierdzono statystycznie wyższy poziom stężenia VEGF oraz IL-8 w porównaniu z kontrolą. Badanie miało na celu poszerzenie zakresu wiedzy dotyczącej skutków wziewnej oraz przezskórnej ekspozycji na diizocyjaniany w miejscu pracy oraz przydatności biomarkerów ryzyka rozwoju astmy zawodowej wywołanej przez ww. alergeny. Ocena częstości występowania astmy zależnej od pracy zawodowej w populacji pacjentów podlegających specjalistycznej opiece alergologicznej, IMP 11.5 Kierownik projektu: dr n.med. Wojciech Dudek Cel projektu: Określenie częstości występowania astmy oskrzelowej związanej z pracą (WRA ang. Work-Related Asthma) w populacji pacjentów Poradni Alergologicznej zgłaszających się po poradę z powodu astmy oskrzelowej. Materiał i metody: Przeprowadzono wstępne badanie ankietowe w populacji 300 pacjentów Poradni Alergologicznej. Przeprowadzono szczegółowe badanie ankietowe u pacjentów pozytywnie zakwalifikowanych wstępnym badaniem ankietowym. Wykonano ogólne badanie lekarskie, czynnościowe badania układu oddechowego i dokonano oznaczeń przeciwciał swoistych oraz punktowych testów skórnych z alergenami środowiskowymi, a także zawodowymi, u osób które wyraziły zgodę na dalszy udział w badaniu. Przeprowadzono także szczegółowe badanie ankietowe u 50 osób z grupy kontrolnej (osoby z negatywnym wynikiem wstępnego badania ankietowego). Wyniki i wnioski: Częstość występowania astmy związanej z pracą określono na 18.3%. Narażenie na czynniki drażniące jest czynnikiem ryzyka rozpoznania WRA. Praca w środowisku bez narażeń jest czynnikiem ochronnym rozpoznania WRA. Wstępne analizy danych wskazują na częstsze występowanie astmy niekontrolowanej w grupie osób z astmą związaną z pracą a astmy kontrolowanej w grupie osób bez astmy związanej z pracą. Antyoksydacyjna rola melatoniny i witaminy C w przebiegu procesu zapalnego w drogach oddechowych u myszy z astmą indukowaną przez diizocyjaniany, IMP 11.6 Kierownik projektu: dr n.med. Dominika Świerczyńska-Machura Cel projektu: Określenie wpływu wybranych antyoksydantów (melatoniny i witaminy C) na przebieg alergicznego procesu zapalnego w drogach oddechowych indukowanego przez diizocyjaniany w modelu doświadczalnym u myszy. Materiał i metody: Doświadczenie przeprowadzono na 72 myszach samicach szczepu BALB/cJ/Han/IMP, które poddano ekspozycji wziewnej diizocyjanianem toluenu (2,4-TDI) oraz dodatkowo suplementacji witaminą C w 4 różnych dawkach. Po zakończeniu 98

99 eksperymentu dokonano oceny składu komórkowego wyindukowanego zapalenia oraz stężenia niektórych cytokin (IL-4, TNF-α, IFN-γ) w popłuczynach pęcherzykowooskrzelikowych (BAL), w pobranych wątrobach i surowicy krwi oceniono stężenie produktów peroksydacji lipidów (TBARS), ponadto w pobranych przyusznych węzłach chłonnych oznaczono odsetek limfocytów CD4 i CD8 przy użyciu cytofluorymetru przepływowego. Wyniki i wnioski: Wykazano statystyczny spadek stężenia IL-4, TNF- α, IFN-γ w większości grup narażanych TDI i suplementowanych witaminą C w stosunku do grupy bez antyoksydanta. Wykazano istotny spadek liczby neutrofilów w grupie suplementowanej witaminą C w dawce 1,0 ml w stosunku do grupy bez antyoksydanta. Istotny spadek poziomu TBARS w surowicy krwi w grupie z podawaną witaminą C w dawce 1,5 oraz 2 ml oraz statystyczny wzrost TBARS w wątrobach myszy dla dawki 2,0 ml nastąpił w stosunku do odpowiednich grup kontrolnych. Nie zaobserwowano natomiast różnic w odsetku limfocytów CD4+ i CD8+ w węzłach chłonnych pomiędzy grupami badanymi a kontrolnymi. KLINIKA AUDIOLOGII I FONIATRII Opracowanie kryteriów oceny testu rozumienia zdań w szumie (HINT) dla celów kwalifikacji do pracy na stanowiskach wymagających szczególnej sprawności narządu słuchu, IMP 18.9 Kierownik projektu: lek med. Piotr Kotyło Cel projektu: Ustalenie norm dla testu rozumienia zdań w szumie (HINT) u osób z prawidłowym słuchem oraz odniesienie wyników tego testu do badań audiometrii tonalnej i rozumienia szeptu. Materiał i metody: Badaniami objęto grupę 49 młodych zdrowych ochotników z prawidłowym słuchem. Badanie HINT wykonywano w wykalibrowanym wolnym polu akustycznym, stosując dziesięć 20-zdaniowych, opracowanych na wcześniejszym etapie, zrównoważonych fonetycznie list słownych. Parametrem ocenianym w tym badaniu był stosunek sygnału do szumu wyrażony w db A i określony w punkcie, w którym osoba badana powtórzyła prawidłowo 50% prezentowanych z danej listy zdań (SRT - Speech Reception Threshold). Obliczano wartość średnią SRT +/- 1 odchylenie standardowe. Wyniki i wnioski: Graniczne wartości SRT dla osób z prawidłowym słuchem wahały się dla poszczególnych list zdaniowych od -4,64 do -5,87 db A. Średnia wartość dla wszystkich testów wynosiła -5,53 db A. U wszystkich badanych osób słyszenie szeptu jednousznie wynosiło 6 m. Stwierdzono tendencję występowania zależności między wynikami uzyskanymi w teście HINT a średnimi progami audiometrycznymi dla częstotliwości 0,5, 1, 2 i 4 khz. Standaryzacja testu HINT wraz z opracowaniem norm stanowi punkt wyjścia dla wykorzystania go w następnym roku badań do oceny sprawności czynnościowej słuchu u osób z uszkodzeniami słuchu. Ocena procesów przetwarzania słuchowego u osób zdrowych, IMP Kierownik projektu: prof. dr hab. med. Mariola Śliwińska-Kowalska Cel projektu: Opracowanie przedziału wartości referencyjnych u dorosłych z prawidłowym słuchem dla dwóch testów słuchowych oceniających przetwarzanie czasowe: Testu 99

100 Różnicowania Sekwencji Długości (DPT) oraz Testu Różnicowania Sekwencji Częstotliwości (FPT). Uzyskane wartości odniesiono do badanych w przeszłości przeszkolonych muzycznie osób. Materiał i metody: Do analizy zakwalifikowano 85 osób (45 kobiet i 40 mężczyzn) w wieku od 18 do 53 lat (średnia wieku 30,5±10,2) z prawidłowym słuchem, bez odchyleń w badaniu otolaryngologicznym. Wykluczono występowanie chorób przewlekłych w wywiadzie. Po wykonaniu kalibracji i wstępnym odsłuchaniu testów, u każdej osoby przeprowadzono kolejno test DPT i test FPT, oddzielnie dla każdego ucha. Wyniki i wnioski: Uzyskano następujące przedziały wartości referencyjnych: 51% lub więcej odpowiedzi prawidłowych dla testu DPT oraz 57% lub więcej dla testu FPT. Grupa sześciu szkolonych muzycznie osób uzyskała bezbłędne wyniki w obu testach. Nie wykazano zależności wyników w teście DPT i FPT od wieku, ani płci. Wykazano słabą wzajemną zależność pomiędzy wynikami obu testów. Uzyskane przedziały wartości referencyjnych są niższe od wartości uzyskanych dla innych populacji. Różnice te mogą wynikać z braku szkolenia muzycznego u większości uczestników badania. Zastosowanie manualnej terapii krtani w rehabilitacji głosu u pacjentów z dysfonią, IMP 18.1 Kierownik projektu: mgr Ewelina Woźnicka Cel projektu: Ocena wartości manualnej terapii krtani w rehabilitacji głosu u pacjentów z dysfonią za pomocą metod subiektywnych i obiektywnych badania foniatrycznego. Materiał i metody: Badaniami objęto pilotażową grupę 32 nauczycieli z zaburzeniami głosu w wieku od 20 do 64 lat (śr. 41,9), poddanych rehabilitacji głosu. Przed i po terapii przeprowadzono u nich badania: samooceny głosu wg VHI, skali GRBAS, nowej skali LMPTE, pomiaru czasu fonacji MCF oraz badanie foniatryczne wraz z wideostroboskopią. Wyniki i wnioski: Porównując wyniki uzyskane w badaniu wstępnym i kontrolnym stwierdzono istotną poprawę po zastosowanej terapii w odniesieniu do wyniku ogólnego skali LMPTE (12,3 pkt. Vs. 4 pkt). Analogiczne wyniki uzyskano dla poszczególnych itemów skali LMPTE (p<0,001). Istotną poprawę stwierdzono też we wskaźniku niepełnosprawności głosowej VHI oraz ocenie percepcyjnej wg skali GRBAS (p<0,05), a także parametrach badania wideostroboskopowego (p<0,01). Ponadto wykazano, że skala LMPTE charakteryzuje się wysokim współczynnikiem alfa Cronbacha, oceniającym rzetelność testu, zarówno w badaniu wstępnym: 0,918, jak i kontrolnym: 0,864. Manualna terapia krtani wydaje się być wartościową metodą, przydatną w terapii dysfonii czynnościowych. Rehabilitacja osób z zawrotami głowy pochodzenia szyjnego, IMP 18.4 Kierownik projektu: dr hab. n. med. Ewa Zamysłowska-Szmytke Cel projektu: Scharakteryzowanie wpływu rotacji połączenia C1-C2 na występowanie zawrotów i bólów głowy oraz zaburzeń równowagi. Oceniono skuteczność rehabilitacji w tej grupie osób na podstawie parametrów badania oto-neurologicznego. Materiał i metody: Zbadano dwie grupy osób z zawrotami i bólami głowy, podzielone ze względu na wynik RTG kręgosłupa: na grupę 44 pacjentów, u których stwierdzono asymetrię połączenia C1-C2 (R+) i grupę 24 pacjentów bez asymetrii (R-). Wyniki 100

101 odniesiono również do grupy osób bez dolegliwości i z prawidłowymi wynikami próby kalorycznej. U 29 osób R+ przeprowadzono 3 cykle kinezyterapii i powtórzono pełną diagnostykę neurologiczną i neuro-otologiczną. Wyniki i wnioski: Obserwowana radiologicznie rotacja połączenia C1-C2 ma odzwierciedlenie w wynikach badania przedmiotowego, może powodować wzrost reakcji szyjno-okoruchowej i zaburzenia krążenia podstawnego widocznych pod postacią nieprawidłowych odruchów wolnego śledzenia i optokinezy oraz osłabieniu hamowania móżdżkowego odruchu przedsionkowo-okoruchowego. Kinezyterapia zmniejsza występowanie zaburzeń równowagi zarówno subiektywnych, jak i w badaniu obiektywnym, nie wpływa jednakże na poprawę parametrów krążenia podstawnego. W badaniu po raz pierwszy udokumentowano wpływ rotacji połączenia kręgów C1-C2 jako jedną z przyczyn nieukładowych zawrotów głowy i bólów głowy. Zastosowanie analizy kepstralnej w diagnostyce chorób narządu głosu o podłożu zawodowym, IMP 18.6 Kierownik projektu: dr hab. n. med. Ewa Niebudek-Bogusz, prof. IMP Cel projektu: Ocena zastosowania współczynników MFCC w diagnozowaniu dysfonii zawodowych w porównaniu z innymi metodami diagnostycznymi. Materiał i metody: W badaniu wzięły udział dwie grupy kobiet: kontrolna licząca 100 kobiet z głosem prawidłowym (średni wiek 43 lata) oraz badana kobiet (średni wiek 45 lat) z dysfoniami zawodowymi, w tym 50 o podłożu organicznym i 50 o podłożu czynnościowym. Próbki dźwiękowe (samogłoska a oraz 4 znormalizowane fonetycznie zdania) poddano analizie kepstralnej MFCC. Wyniki porównano z parametrami akustycznymi z grupy jittera, grupy shimmera i parametrem oceny szumów NHR oraz współczynnikiem chrypki Yanagihary, parametrem aerodynamicznym MCF (maksymalnym czasem fonacji), a także parametrami subiektywnymi: skalą percepcyjną GRBAS i wskaźnikiem niepełnosprawności głosowej VHI. Wyniki i wnioski: Zaburzenia głosu zostały wykryte z 91% czułością i 83% specyficznością w odniesieniu do laryngowideostroboskopii. Analiza kepstralna wykazała znaczące różnice pomiędzy grupą kontrolną i badaną, istotne dla współczynników MCFF 2, 3, 5, 6, 8, 10, szczególnie dla MCFF6 (p<0,001) oraz dla MCFF8 (p<0,009). Współczynnik MFCC 8, który w grupie badanej korelował istotnie z wszystkimi ww. parametrami obiektywnymi, wykazał też istotną zależność z cechą dystynktywną A (asthenity) subiektywnej skali GRBAS. Analiza kepstralna MFCC jest przydatnym narzędziem do obiektywnej diagnostyki dysfonii zawodowych, odzwierciedlającym cechy percepcyjne charakterystyczne dla patologii zawodowej. 101

102 2. Umowy programu wieloletniego: POPRAWA BEZPIECZEŃSTWA I WARUNKÓW PRACY Koordynator: Centralny Instytut Ochrony Pracy Państwowy Instytut Badawczy ZAKŁAD BEZPIECZEŃSTWA CHEMICZNEGO Opracowanie dokumentacji dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego dla 40 czynników chemicznych szkodliwych dla zdrowia, PW I.B. 12 Kierownik tematu: prof. dr hab. Sławomir Czerczak Czas trwania: 2011/2013 Opis realizowanych prac: Opracowanie dokumentacji dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego dla 13 czynników chemicznych szkodliwych dla zdrowia. Opracowanie metod oznaczania 12 szkodliwych substancji chemicznych w powietrzu na stanowiskach pracy do oceny narażenia zawodowego, PW I.B. 13 Kierownik tematu: dr Jan Gromiec Czas trwania: 2011/2013 Opis realizowanych prac: Opracowanie metod oznaczania 4 szkodliwych substancji chemicznych w powietrzu na stanowiskach pracy. Walidacja bezpomiarowych modeli oceny narażenia inhalacyjnego na wybrane substancje chemiczne w powietrzu środowiska pracy, PW I.B. 14 Kierownik tematu: prof. dr hab. Sławomir Czerczak Czas trwania: 2011/2013 Opis realizowanych prac: Wyznaczenie poziomów narażenia w oparciu o modele predykcyjne oraz przeprowadzenie pomiarów w środowisku pracy. KLINIKA CHORÓB ZAWODOWYCH I TOKSYKOLOGII Rozwiązania opieki profilaktycznej nad pracownikami niepełnosprawnymi, PW IV.B.10 Kierownik tematu: dr hab. med. Jolanta Walusiak-Skorupa, prof. IMP Czas trwania: 2011/2013 Opis realizowanych prac: Opracowanie kryteriów orzekania o możliwości wykonywania pracy przez osoby niepełnosprawne. 3. Indywidualne Projekty badawcze Granty ZAKŁAD EPIDEMIOLOGII ŚRODOWISKOWEJ Ocena zagrożenia osób pracujących w nocy wystąpieniem wybranych nowotworów złośliwych, PB5169/B/P01/2010/38 102

103 Kierownik tematu: dr hab. med. Beata Pepłońska, prof. IMP Czas trwania: 2010/2014 Opis realizowanych prac: Opracowanie i dystrybucja materiałów promocji zdrowia. Ocena częstości i występowania czynników ryzyka wybranych chorób nowotworowych badanych pracowników w populacji. Pre i postnatalna ekspozycja na ftalany a wynik ciąży i rozwój psychoruchowy dzieci, PB2011/01/B/NZ7/06462 Kierownik tematu: dr Kinga Polańska Czas trwania: 2010/2013 Opis realizowanych prac: Ocena wpływu narażenia na ftalany na parametry urodzeniowe i rozwój psychoruchowy dzieci. Wyniki uzyskane w ramach projektu pozwolą określić poziom ekspozycji na ftalany kobiet ciężarnych i ich dzieci obserwowany w Polsce. Ponadto wyniki te poszerzą istniejący stan wiedzy w zakresie wpływu omawianej ekspozycji na wynik ciąży i rozwój neurobehawioralny dzieci. ZAKŁAD ŚRODOWISKOWYCH ZAGROŻEŃ ZDROWIA Wskaźniki ekspozycji na nanocząstki w środowisku pracy i ich wpływ na czynność układu oddechowego, PB5052/P01/2010/38 Kierownik tematu: prof. dr hab. med. Irena Szadkowska-Stańczyk Czas trwania: 2010/2013 Opis realizowanych prac: Wykonanie pomiarów narażenia na nanocząstki występującego na wybranych stanowiskach pracy. Przeprowadzenie badań spirometrycznych w wybranej grupie osób. Identyfikacja czynników determinujących stopień zawilgocenia i zagrzybienia mieszkań na terenie aglomeracji miejskiej w kontekście oddziaływania na stan zdrowia mieszkańców, PB1754/B/P01/2010/39 Kierownik tematu: prof. dr hab. med. Irena Szadkowska-Stańczyk Czas trwania: 2010/2013 Opis realizowanych prac: Opracowanie środowiskowego wskaźnika zagrzybienia. Kategoryzacja mieszkań w zakresie zagrożenia mykologicznego. Wybór mieszkań do badań środowiskowych. Pobór próbek pod kątem oceny rzeczywistego narażenia na grzyby pleśniowe. Identyfikacja ilościowa i jakościowa grzybów pleśniowych. LABORATORIUM BADAŃ PRODUKTÓW LECZNICZYCH I WETERYNARYJNYCH W SYSTEMIE JAKOŚCI GMP Nowe biokompatybilne warstwy Si-DLC na implanty kostne, INNOTECH-K1/IN1/18/156542/ NCBR/12 103

104 Kierownik tematu: dr Joanna Piasecka-Zelga Czas trwania: 2011/2014 Opis realizowanych prac: Przeprowadzenie certyfikowanych badań mechanicznych i biologicznych. Rozpoczęcie badań klinicznych. ZAKŁAD TOKSYKOLOGII I KANCEROGENEZY Wpływ przewlekłego narażenia zawodowego na ołów na ryzyko wystąpienia chorób układu sercowo-naczyniowego. Rola stresu oksydacyjnego, PB2011/01/B/N27/01325 Kierownik tematu: dr Małgorzta Trzcinka-Ochocka Czas trwania: 2011/2014 Opis realizowanych prac: Uważa się, że mechanizm wywoływania wzrostu ciśnienia wskutek oddziaływania ołowiu jest wielotorowy i częściowo jest wynikiem stresu oksydacyjnego. Jednak precyzyjny mechanizm obserwowanego nadciśnienia tętniczego będącego efektem długotrwałego, narażenia na ołów ciągłe nie jest w pełni rozpoznany, dlatego projekt ten może przyczynić się do poszerzenia wiedzy na ten temat, jak również określić rolę stresu oksydacyjnego w nadciśnieniu tętniczym u narażonych zawodowo na ołów. Wyniki obecnego tematu posłużą do skompletowania informacji na temat skutków zdrowotnych narażenia na ołów oraz zostaną wykorzystane w ochronie i profilaktyce zdrowia pracowników narażonych zawodowo na ołów. Ocena indywidualnej odpowiedzi biologicznej na suplementację selenem w zależności od polimorfizmu genetycznego selenobiałek, PB1666/B/P01/2011/40 Kierownik tematu: dr Ewa Jabłońska Czas trwania: 2011/2014 Opis realizowanych prac: Analiza materiału genetycznego pod kątem polimorfizmu genetycznego wybranych selenobiałek, wybranie ochotników do badania interwencyjnego na podstawie analizy genotypu, badanie interwencyjne (suplementacja preparatem selenu wybranych ochotników), pobieranie i zabezpieczanie materiału biologicznego od uczestników badania interwencyjnego, izolacja materiału genetycznego (mrna) z zabezpieczonego materiału biologicznego, analiza ekspresji mrna, analiza markerów biochemicznych. Wpływ indywidualnej zmienności genetycznej na poziom markerów stresu oksydacyjnego i uszkodzenie DNA wynikające z narażenia zawodowego osób zajmujących się wykonywaniem manicure/pedicure w salonach kosmetycznych, PB2011/01/B/N27/04681 Kierownik tematu: dr Peter Gresner Czas trwania: 2011/2014 Opis realizowanych prac: Rekrutacja osób pracujących w salonach kosmetycznych. Zakup odczynników. Pobieranie materiału biologicznego, badania kwestionariuszowe oraz oznaczanie uszkodzeń DNA u 150 osób pracujących w salonach kosmetycznych. Pobieranie próbek oraz oznaczanie stężenia badanych substancji w powietrzu z salonów kosmetycznych. 104

105 Wpływ polimorfizmu genetycznego metylotransferazy arsenowej (As3MT) na wydajność metylacji arsenu u osób narażonych zawodowo, PB0170/B/P01/2010/38 Kierownik tematu: dr Beata Janasik Czas trwania: 2010/2013 Opis realizowanych prac: Opracowanie statystyczne uzyskanych wyników. Przygotowanie sprawozdania i publikacji. Ekspresja selenobiałek i genów regulowanych przez czynnik transkrypcyjny NRF2 w etiologii i przebiegu raka pęcherza moczowego, 2012/05/B/NZ5/01406 Kierownik tematu: dr hab. Edyta Reszka, prof. IMP Czas trwania: 2013/2016 Opis realizowanych prac: Głównym celem badania jest poszukiwanie zależności pomiędzy ekspresją genów regulowanych przez NRF2 oraz ekspresją selenobiałek w etiologii raka pęcherza moczowego (w porównaniu do osób zdrowych, zaliczonych do grupy porównawczej) i w trakcie przebiegu raka pęcherza moczowego (w porównaniu z parametrami klinicznymi: kategoria T i G, liczba i rozmiar guzów, wznowy, progresja). Dodatkowo w badaniu będą analizowane: hipermetylacja regionów promotorowych, uszkodzenia DNA oraz stężenie selenu (Se). KLINIKA CHORÓB ZAWODOWYCH I TOKSYKOLOGII Zapalenie alergiczne w poszczególnych typach astmy związanej z pracą w aspekcie narażenia na czynniki o małej i dużej masie cząsteczkowej, 2011/03/N/NZ7/06284 Kierownik tematu: lek. Agnieszka Lipińska-Ojrzanowska Czas trwania: 2012/2015 Opis realizowanych prac: Do końca pierwszego roku prowadzonego projektu opracowano bazy danych wyników badań wykonanych u pacjentów. Przeprowadzono również badania u kolejnych 50 pacjentów oraz przygotowano publikacje na temat oceny przydatności kwestionariusza w różnicowaniu astmy zawodowej i zaostrzającej się w środowisku pracy u osób narażonych na czynniki o dużej masie cząsteczkowej. KLINIKA AUDIOLOGII I FONIATRII Ocena działania D-metioniny na narząd słuchu w urazie akustycznym, PB0445/B/P01/2009/36 Kierownik tematu: prof. dr hab. med. Mariola Śliwińska-Kowalska Czas trwania: 2009/2013 Opis realizowanych prac: D-metionina zwiększając ekspresję genów dysmutazy ponadtlenkowej Sod1 i Sod2 wpływa na zredukowanie skutków słuchowych stresu oksydacyjnego po narażeniu na hałas. 105

106 4. Umowy z Ministerstwem Zdrowia i Ministerstwem Gospodarki ZAKŁAD POLITYKI ZDROWOTNEJ Opracowanie danych statystycznych dotyczących zasobów i działalności służby medycyny pracy w Polsce za rok 2012, MZ/Dane statystyczne/2013 Kierownik tematu: mgr Mariola Wojda Czas trwania: 2013/2013 ZAKŁAD EPIDEMIOLOGII ŚRODOWISKOWEJ Nadzór i koordynacja badań profilaktycznych pracowników w zakładach przetwórstwa azbestu w Polsce, MZ/Amiantus/2013 Kierownik tematu: prof. dr hab. med. Neonila Szeszenia-Dąbrowska Czas trwania: 2013/2013 Opis realizowanych prac: Wynikiem realizacji umowy z Ministerstwem Zdrowia w 2013 roku będzie Raport zawierający analizę wyników badań lekarskich pracowników zakładów przetwórstwa azbestu przebadanych w Programie Amiantus w 2013 roku oraz ocenę częstości występowania patologii związanych z narażeniem na pył azbestu w grupie osób przebadanych w latach obejmującą m.in. analizę trendów zapadalności, wielkość narażenia, staż pracy w narażeniu, okres latencji, rodzaj produkcji, palenie papierosów. Opracowanie i analiza danych epidemiologicznych dotyczących chorób zawodowych występujących w Polsce w 2012 roku przy użyciu danych z Centralnego Rejestru Chorób Zawodowych, MZ/2012 Kierownik tematu: prof. dr hab. med. Neonila Szeszenia-Dąbrowska Czas trwania: 2013/2013 Opis realizowanych prac: Opracowanie i analiza danych epidemiologicznych dotyczących chorób zawodowych występujących w Polsce w 2012 roku przy użyciu danych z Centralnego Rejestru Chorób Zawodowych. KLINIKA CHORÓB ZAWODOWYCH I TOKSYKOLOGII Wykonanie kontroli 9 wojewódzkich ośrodków medycyny pracy i ich oddziałów w Polsce południowej, MZ/Kontrole/2013 Kierownik tematu: dr n. med. Ewa Wągrowska-Koski Czas trwania: 2013/2013 Opis realizowanych prac: Przeprowadzenie kontroli jakości udzielanych świadczeń zdrowotnych oraz kontrola realizacji zadań określonych w ustawie o służbie medycyny pracy. 106

107 5. Programy operacyjne Unii Europejskiej Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka ZAKŁAD FIZJOLOGII PRACY I ERGONOMII Zintegrowany system monitorowania stanu psychofizycznego kierujących pojazdami w celu minimalizacji zagrożeń w ruchu drogowym, POIG /09 Kierownik tematu: dr hab. n. med. Alicja Bortkiewicz, prof. IMP Czas trwania: 2010/2013 Opis realizowanych prac: Prowadzenie badań lekarskich, badania sprawności psychofizycznej i reakcji fizjologicznej na różne sytuacje drogowe podczas jazdy na symulatorze. Testowanie wybranych metod do badań fizjologicznych, psychologicznych, neurologicznych, okulistycznych. DZIAŁ ZARZĄDZANIA WIEDZĄ Praca, zdrowie, środowisko platforma informatyczna do efektywnego zarządzania wiedzą i badaniami naukowymi, POIG /10-02 Kierownik tematu: dr Jolanta Przyłuska Czas trwania: 2010/2014 Opis realizowanych prac: Uruchomienie portalu tematycznego Praca, Zdrowie, Środowisko. Uruchomienie platformy do zarządzania wiedzą i badaniami naukowymi. Wdrożenie środowiska pracy grupowej i nowego systemu pocztowego. ZAKŁAD TOKSYKOLOGII I KANCEROGENEZY Postępowanie patentowe dla Tools and methods useful in characterising the immunotoxic activity of xenobiotic substances, POIG /10 Kierownik tematu: prof. dr hab. med. Konrad Rydzyński Czas trwania: 2010/2014 Opis realizowanych prac: Działania w celu uzyskania patentu. Europejski Fundusz Społeczny Program Operacyjny Kapitał Ludzki ZAKŁAD PSYCHOLOGII PRACY Wpływ poprawy psychospołecznych warunków pracy na ograniczenie kosztów ekonomicznych w firmach przechodzących procesy modernizacyjne i adaptacyjne projekt badawczy, POKL /10 Kierownik tematu: dr Dorota Merecz-Kot Czas trwania: 2011/

108 Opis realizowanych prac: Opracowanie raportów z badań: 1 ogólnego i 15 branżowych; Opracowanie produktu finalnego (ostatecznej wersji narzędzia) na podstawie analizy rzeczywistych efektów testowanego produktu; Opracowanie modułu szkoleniowego dla użytkowników i odbiorców produktu na podstawie otrzymanych wyników badań nt. ograniczania ryzyka psychospołecznego; Przygotowanie części merytorycznej szkolenia dotyczącego zastosowania narzędzia; Opracowanie merytoryczne publikacji podsumowującej projekt. 6. Projekty międzynarodowe ZAKŁAD POLITYKI ZDROWOTNEJ Promocja szczepień wśród migrującej ludności Europy (PROMOVAX), IMP 8.10 Kierownik tematu: dr Jerzy Kopias Czas trwania: 2010/2013 Opis realizowanych prac: Współudział w pracach mających na celu stworzenie materiałów informacyjno-edukacyjnych dla profesjonalistów zajmujących się opieką nad migrantami. Współudział w pracach mających na celu opracowanie materiałów informacyjno-edukacyjnych dla migrantów. Przetłumaczenie stworzonych materiałów informacyjno-edukacyjnych. Uczestnictwo w spotkaniu kończącym projekt (Rzym, kwiecień 2013). Zorganizowanie i przeprowadzenie szkolenia dla personelu medycznego zajmującego się szczepieniami na temat szczepień ochronnych wśród migrantów. Zorganizowanie i poprowadzenie spotkania w ramach Dnia Informacyjnego poświęconego problematyce szczepień ochronnych wśród migrantów. Wzmocnienie potencjału profesjonalistów zajmujących się ochroną zdrowia pracujących w zakresie polepszania zdrowia starszych pracowników, e-capacit8 Kierownik tematu: mgr Piotr Sakowski Czas trwania: 2013/2015 Opis realizowanych prac: Zorganizowanie spotkania inaugurującego projekt (Luksemburg, luty 2013). Dokonanie analizy i oceny obowiązujących w Polsce programów szkoleń grup zawodowych zajmujących się ochroną zdrowia pracujących pod kątem uwzględnienia w tych programach kwestii zdrowia osób starszych. Wyszukiwanie (w Polsce) potencjalnych partnerów do współpracy, zainteresowanych tworzoną platformą edukacyjną. Współudział w działaniach promujących projekt. Współudział w procesie oceny realizacji projektu. Zorganizowanie, wspólnie z niemieckim partnerem (Kooperationstelle Hamburg IFE GmbH), spotkania roboczego w Niemczech (IV kwartał 2013). Koordynacja projektu. KRAJOWE CENTRUM PROMOCJI ZDROWIA W MIEJSCU PRACY Podręczniki do promocji zdrowia psychicznego, MHP HANDS Kierownik tematu: dr Elżbieta Korzeniowska Czas trwania: 2010/

109 Opis realizowanych prac: Stworzenie polskojęzycznej wersji dwóch opracowań dotyczących organizacji promocji zdrowia psychicznego w Domach Opieki Seniora oraz w zakładach pracy. Pierwsze przeznaczone dla lekarzy i opiekunów osób starszych oraz pracowników administracji placówek zajmujących się osobami starszymi. Drugie adresowane jest dla kadry zarządzającej oraz lekarzy medycyny pracy. Produkty końcowe zostaną upowszechnione m.in. poprzez zamieszczenie ich na stronach internetowych Instytutu Medycyny Pracy oraz poświęconej promocji zdrowia w miejscu pracy. Rozwiązywanie problemów związanych z piciem alkoholu w miejscu pracy. (EWA), /2011 Kierownik tematu: dr Elżbieta Korzeniowska Czas trwania: 2011/2013 Opis realizowanych prac: Projekt ma na celu rozwiązywanie problemu konsumpcji alkoholu w zakładach pracy. Rolą Instytutu Medycyny Pracy jest wspieranie Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w działaniach zaplanowanych w projekcie. Wdrożono pilotażowy program interwencji antyalkoholowej w wybranym zakładzie pracy w Polsce, wzięliśmy udział w międzynarodowym sympozjum podsumowującym doświadczenia i osiągnięcia wszystkich partnerów oraz upowszechnienie wyników projektu na poziomie krajowym (w tym poprzez krajową konferencję oraz w Internecie). Promocja szczepień wśród personelu medycznego w Europie. (HProIMMUNE), ZP/2010/1102 Kierownik tematu: dr n. med. Dorota Chromińska-Szosland Czas trwania: 2011/2014 Opis realizowanych prac: Zakończenie prac związanych z konstrukcją ankiety przeznaczonej dla pracowników opieki zdrowotnej, która dotyczy zachowań poszczególnych osób, ich osobistych doświadczeń związanych ze szczepieniami ochronnymi. Badania ankietowe zostały przeprowadzone w wybranych krajach UE, a uzyskane w ten sposób dane zostały opracowane w celu porównania zachowań pracowników w różnych krajach. Zostało zaplanowane spotkanie partnerów projektu w Atenach w celu podsumowania dotychczasowych wyników, omówienia sposobu wykorzystania materiału uzyskanego z badań fokusowych i zaplanowania dalszych prac związanych z badaniami ankietowymi. Promocja zdrowej pracy wśród osób przewlekle chorych Publiczne Zdrowie i Praca (PH WORK), ZP/ /2011 Kierownik tematu: dr Elżbieta Korzeniowska Czas trwania: 2010/2013 Opis realizowanych prac: Adaptacja do warunków polskich, tłumaczenie na język polski oraz upowszechnienie opracowania pt. Choroby przewlekłe a miejsce pracy. Identyfikacja i opisanie dwóch przykładów dobrej praktyki w zakresie wdrażania w polskich warunkach działań z zakresu promocji zdrowia w miejscu pracy. Upowszechnienie wyników projektu w Polsce w trakcie spotkania 109

110 dla przedstawicieli Ogólnopolskiej Sieci Promocji Zdrowia w Miejscu Pracy, a także poprzez strony internetowe Instytutu Medycyny Pracy oraz dotyczącej promocji zdrowia w miejscu pracy. Profilaktyczny program w zakresie przeciwdziałania uzależnieniu od alkoholu, tytoniu i innych środków psychoaktywnych, Szwajcarsko Polski Program Współpracy nr 2/P/SPPW/KIK/68; Nr programu KIK/68 Kierownik tematu: dr Elżbieta Korzeniowska Czas trwania: 2012/2014 Opis realizowanych prac: Zasadniczym celem projektu jest opracowanie i wdrożenie programów edukacyjno-interwencyjnych w zakładach pracy w Polsce, nakierowanych na ograniczenie konsumpcji alkoholu, tytoniu i innych środków psychoaktywnych. Najważniejsze cele szczegółowe na 2013 r. to a) opracowanie i druk pakietów materiałów edukacyjnych dla pracowników oraz pracodawców, b) przeprowadzenie szkolenia dla przedstawicieli instytucji wspierających firmy w realizacji działań prozdrowotnych, c) realizacja pięciu konferencji szkoleniowych dla pracodawców oraz d) zainicjowanie wdrożenia programu edukacyjno-interwencyjnego w zakładach pracy na terenie kraju. ZAKŁAD EPIDEMIOLOGII ŚRODOWISKOWEJ Zbiorcza analiza umieralności na nowotwory złośliwe wśród pracowników zatrudnionych w europejskim przemyśle gumowym od 1975 roku, IPRI Kierownik tematu: dr Beata Świątkowska Czas trwania: 2012/2015 Opis realizowanych prac: Analiza częstości występowania zgonów z powodu nowotworów w wieloośrodkowej grupie pracowników zatrudnionych w europejskim przemyśle gumowym od 1975 r. Badanie zakłada obserwację dwóch polskich kohort (badanie follow-up) ok. 12 tys. pracowników przemysłu gumowego. Dla każdej osoby włączonej do kohorty planowane jest uzyskanie informacji, czy osoba żyje, czy zmarła; dla zmarłych ustalenie dokładnej daty i przyczyny zgonu. Breast cancer risk and epigenetic effects of the rotating night shift work and lifestyle, CLOCKSHIFT. EOG 89/2013 Kierownik projektu: dr hab. med. Beata Pepłońska, prof. IMP Czas trwania: 2013/2015 Opis realizowanych prac: Celem projektu jest zbadanie związku między pracą w nocy a ryzykiem raka piersi, z uwzględnieniem efektów epigenetycznych. Głównym mechanizmem epigenetycznym mogącym wpływać na ekspresję genów jest zmiana poziomu metylacji 5-metylocytozyny (5meC) w promotorowych regionach genów. Przedmiotem analizy będą: całkowita metylacja i stopień metylacji promotorów kluczowych genów cyklu dobowego, receptorów melatoniny, receptorów estrogenów i progesteronu, genów regulacji cyklu komórkowego i genów supresorowych. Zostaną 110

111 przeanalizowane dane i próbki biologiczne z dwóch badań epidemiologicznych: zagnieżdżonego badania kliniczno-kontrolnego kohorty norweskich pielęgniarek i badania przekrojowego pielęgniarek i położnych w Polsce. W norweskim badaniu porównany zostanie poziom metylacji w DNA pobranym od kobiet z rakiem piersi i grupy kontrolnej. W obu badaniach (norweskim i polskim) analizowane będą potencjalne efekty epigenetyczne pracy w czasie nocnej zmiany. Analizowany będzie także związek między czynnikami stylu życia: dietą, spożywaniem alkoholu, paleniem tytoniu, aktywnością fizyczną, niedostatkiem snu i metylacją genów supresorowych. Health and Environment-wide Associations based on Large population Surveys, HEALS Kierownik projektu: dr Kinga Polańska Czas trwania: 2013/2018 Opis realizowanych prac: Badanie jest częścią międzynarodowego projektu, którego celem jest ocena indywidualnego narażenia na czynniki środowiskowe i ich wpływu na zdrowie. Projekt jest realizowany przez 29 instytucji z 14 krajów europejskich. Ogólnym celem HEALS jest udoskonalenie zintegrowanej metodologii i zastosowanie odpowiednich narzędzi analitycznych i kalkulacyjnych (modelowanie) w celu kompleksowej oceny wpływu czynników środowiskowych na zdrowie z jednoczesnym uwzględnieniem genetycznie uwarunkowanej indywidualnej wrażliwości na narażenie i działanie czynników zewnętrznych. Making the EU Clean of AsBestos, ABClean Kierownik projektu: dr Beata Świątkowska Czas trwania: 2013/2015 Opis realizowanych prac: Celem projektu ABClean jest poprawa profilaktyki i bezpieczeństwa w miejscu pracy, poprzez dodanie do tradycyjnego szkolenia BHP środowiskowego wymiaru. Projekt podnosi świadomość na temat ryzyka ekspozycji na pył azbestu oferując całościowe spojrzenie na poszczególne procedury tj. identyfikację, usuwanie, prace rozbiórkowe, gospodarkę odpadami i procedury prawne oraz zobowiązania, których mają się podjąć zarówno pracodawcy jak i pracownicy. ZAKŁAD FIZJOLOGII PRACY I ERGONOMII Czynniki ryzyka chorób związanych z pracą metody oceny i profilaktyki (REWARD), PIRSES-GA IMP 20.5 Kierownik tematu: dr hab. n. med. Alicja Bortkiewicz, prof. IMP Czas trwania: 2009/2013 Opis realizowanych prac: Zapoznanie się z wiedzą oraz wymiana doświadczeń dotycząca czynników ryzyka chorób związanych z pracą. W ramach realizacji projektu zorganizowano 2 duże międzynarodowe konferencje (5th International Conference on Work Environment and Cardiovascular Diseases, Kraków, oraz REWARD Conference, Łódź, 3-5 grudzień 2012) 111

112 ZAKŁAD TOKSYKOLOGII I KANCEROGENEZY ECNIS 2 Centrum Szkoleń i badań nad rakiem, środowiskiem i żywnością, /2011 Kierownik tematu: prof. dr hab. med. Konrad Rydzyński Czas trwania: 2011/2013 Opis realizowanych prac: W maju 2013 zakończy się projekt Programu Ramowego UE (FP7) wspierający działalność sieci doskonałości ECNIS2. Dalsze prace związane z opracowywaniem baz, walidacją biomarkerów i wymianą naukową były kontynuowane w oparciu o Polską Mapę Drogową Infrastruktury Badawczej w ramach Europejskiego Instytutu Badań nad Rakiem Środowiskowym (EIEC). Zarządzanie ryzykiem nanomateriałów (MARINA), /2011 Kierownik tematu: prof. dr hab. med. Konrad Rydzyński Czas trwania: 2011/2015 Opis realizowanych prac: Analiza częstości mikrojąder (test mikrojądrowy) i uszkodzenia DNA (test kometowy) komórek szpiku oraz ocena biomarkerów stresu oksydacyjnego w popłuczynach oskrzelowo-pęcherzykowych pobranych od myszy narażanych inhalacyjnie na wybrane nanocząstki w Finnish Institute of Occupational Health. Ocena bezpieczeństwa wytworzonych nanomateriałów poprzez charakterystykę ich potencjalnego zagrożenia genotoksycznego (NANOGENOTOX), /2010 Kierownik tematu: prof. dr hab. med. Konrad Rydzyński Czas trwania: 2010/2013 Opis realizowanych prac: Analiza statystyczna wyników badań genotoksyczności wybranych nanomateriałów: NM-102 (ditlenku tytanu), NM-203 (ditlenku krzemu) oraz NM-403 (nanorurek węgla) w teście kometowym oraz teście mikrojądrowym na komórkach linii BEAS-2B. Przygotowanie danych do umieszczenia we wspólnej bazie danych projektu Nanogenotox. KLINIKA ALERGOLOGII I ZDROWIA ŚRODOWISKOWEGO Rozwój i zastosowanie strategii i środków ograniczających zjawisko miejskich wysp ciepła. (UHI), 3CE292P3 IMP Kierownik tematu: prof. dr hab. med. Cezary Pałczyński Czas trwania: 2011/2013 Opis realizowanych prac: Nawiązanie współpracy z ekspertami zewnętrznymi celem zorganizowania warsztatów i prelekcji dotyczących tematu miejskiej wyspy ciepła, sposobów przeciwdziałania temu zjawisku i zagrożeń zdrowotnych związanych z miejską wyspą ciepła. Opracowanie materiałów szkoleniowych w formie komunikatów, broszur, prezentacji multimedialnych do warsztatów i prelekcji. Zorganizowanie warsztatów i wykładów dla planistów przestrzennych i urbanistów, lekarzy pierwszego kontaktu i alergologów. Opracowanie artykułu na temat zagrożeń zdrowotnych związanych z miejską wyspą ciepła. Współpraca z Instytutem Geografii i Zagospodarowania 112

113 Przestrzennego w Warszawie, opracowanie zaleceń planistycznych (po przeprowadzeniu analizy studium ekofizjograficznego wybranych obszarów miejskich). Administracja i uaktualnianie danych dostępnych na stronie internetowej. JOCONDA, FR1-LEO Kierownik tematu: prof. dr hab. med. Cezary Pałczyński Czas trwania: 2011/2013 Opis realizowanych prac: Zorganizowanie 6 wyjazdów studyjnych w celu wymiany doświadczeń naukowców biorących udział w projekcie. ZAKŁAD PSYCHOLOGII PRACY Enhancing the effectiveness of work-life balance initiative use, EFFECT. EOG 78/2013 Kierownik projektu: dr Dorota Merecz-Kot Czas trwania: 2013/2016 Opis realizowanych prac: Celem projektu jest zbadanie społecznych, organizacyjnych i indywidualnych determinant korzystania z dostępnych rozwiązań równoważenia pracy i życia oraz zachowywania równowagi pomiędzy sferą zawodową a prywatną. Projekt nastawiony jest na poszukiwanie odpowiedzi na następujące pytania badawcze: (1) Jak rozumiana jest równowaga pomiędzy pracą a życiem prywatnym przez osoby o odmiennych postawach wobec ról płciowych, żyjących w różnych kontekstach kulturowych?; (2) Jakie są predykatory korzystania z istniejących rozwiązań WLB?; (3) W jakim stopniu typ interakcji praca życie prywatne oddziałuje na percepcję WLB?; (4) Które z rozwiązań WLB są uniwersalne i niezależne od ekonomicznego i kulturowego kontekstu?; (5) Jak postawy wobec równości płci w parach oddziałują na ich strategie adaptacyjne, potrzeby w zakresie równoważenia pracy i życia oraz stosowanie rozwiązań WLB? Rezultaty osiągnięte w wyniku realizacji projektu pozwolą na poszerzenie wiedzy o uwarunkowaniach WLB i motywatorach korzystania z rozwiązań równoważących pracę i życie prywatne. Projekt obecnie we wstępnej fazie realizacji: przygotowanie szczegółowej metodyki badań. 113

114 V. WSPÓŁPRACA NAUKOWA Z ZAGRANICĄ 1. Międzynarodowe programy naukowe trwające i rozpoczęte w 2013 roku Kontrakty zrealizowane i rozliczone w ramach Programów Ramowych Unii Europejskiej 7 PROGRAM RAMOWY Nazwa Akronim Symbol/numer ewidencyjny Okres trwania A Platform Inventory for Child Health Research in Europe ECNIS2: towards ECNIS Centre for Research and Education on Cancer, Environment and Food RICHE 7PR/242181/ ECNIS Risk Factors of Work-Related Diseases Methods of Evaluation and Prevention REWARD PIRSES-GA Managing Risks of Nanomaterials MARINA Assessing individual exposure to environmental stressors and predicting health outcomes: paving the way for an EU-wide assessment HEALS FP7/603946/ Kontrakty zrealizowane i rozliczone w ramach innych programów Unii Europejskiej LEONARDO DA VINCI Nazwa Akronim Symbol/numer ewidencyjny Okres trwania Joconda JOCONDA FR1-LEO Development of the ABClean Qualification Standard and its implementation ABClean LLP ES-LEONARDO-LMP

115 PUBLIC HEALTH PROGRAMME Nazwa Akronim Symbol/numer ewidencyjny Okres trwania European Workplace and Alcohol EWA ZP/ Promote Vaccinations among Migrant Populations in Europe PROMOVAX ZP/ Mental Health Promotion Handbooks MHP Hands ZP/ Safety Evaluation of Manufactured Nanomaterials by Characterisation of their Potential Genotoxic Hazard Promotion of Immunization for Health Professionals in Europe Strengthening occupational health professionals' capacities to improve the health of the ageing workforces NanoGenoTox ZP/ HProImmune ZP/ e-capacit8 ZP/ CENTRAL EUROPE Nazwa Akronim Symbol/numer ewidencyjny Okres trwania Development and application of mitigation and adaptation strategies and measures for counteracting the global Urban Heat Islands phenomenon UHI 3CE292P Kontrakty zrealizowane i rozliczone w ramach programów spoza Unii Europejskiej SZWAJCARSKO-POLSKI PROGRAM WSPÓŁPRACY Nazwa Akronim Symbol/numer ewidencyjny Okres trwania Szwajcarsko-Polski Program Współpracy pt Profilaktyczny program w zakresie przeciwdziałania uzależnieniu od alkoholu, - Projekt nr 2/P/SPPW/KIK/

116 tytoniu i innych środków psychoaktywnych POLSKO-NORWESKA WSPÓŁPRACA BADAWCZA Nazwa Akronim Symbol/numer ewidencyjny Okres trwania Breast Cancer Risk and Epigenetic Effects of the Rotating Night Shift Work and Lifestyle Enhancing the effectiveness of work-life balance initiatives use CLOCKSHIFT EOG/ EFFECT EOG/ Pozostałe programy Nazwa Akronim Symbol/numer ewidencyjny Okres trwania Safer and healthier work at any age II PRU/2013/ Safer and healthier work at any age I PRU/2013/C/ Evaluation of the practical implementation of EU Occupational Safety and Health Early-stage non small cell lung cancer study (LUN) VC/2023/ IARC GEP/2013/ Udział w konferencjach i wyjazdach szkoleniowych Tytuł konferencji, spotkania, szkolenia Konferencje zagraniczne Licz ba ucze stnik ów,,joconda EU Project 2 0 Licz ba refer atów Data Miasto kraj Walencja, Hiszpania Imię, nazwisko C. Pałczyński, B. Kręcisz 116

117 Nanogenotox Final Conference, Nanogenotox General Assembly Quality in nanosafety assessment driving best practice and innovation XII Symposium on Metal Ions in Biology and Medicine Standardization of Laboratory Analytical Methods (SLAM) Sixth International Conference on Work Environment and Cardiovascular Diseases "Promote Vaccinations among Migrant Populations in Europe" (PROMOVAX) AIHce th International Festem Symposium on Trace Elements and Minerals Child Health Research, the Key to a Healthier European Society European Child Health Conference 21st International Congress on Acoustics Conservation-Restoration and Health / Security of People and the Environment EPICOH th International Conference on Antioxidants th IUPAC World Chemistry Congress Twenty-Fifth Conference of the International Society for Environmental Epidemiology. A joint Paryż, Francja Praga, Czechy Punta del Este, Urugwaj Oxford, Wielka Brytania Tokyo, Japonia Rzym, Włochy Montreal, Kanada Avignon, Francja Dublin, Irlandia Montreal, Kanada Draguignan- Figanieres, Francja Utrecht, Holandia Marrakesz, Maroko Stambuł, Turcja Bazylea, Szwajcaria K. Rydzyński, M. Nocuń K. Rydzyński, M. Stępnik M. Trzcinka-Ochocka S. Brzeźnicki A. Bortkiewicz, E. Gadzicka M. Dobras, P. Sakowski S. Czerczak, J. Gromiec E. Jabłońska K. Polańska M. Pawlaczyk- Łuszczyńska C. Pałczyński, P. Krawczyk-Szulc B. Pepłońska, A. Bukowska, W. Burdelak K. Rydzyński, W. Wąsowicz R. Brodzka, M. Stanisławska W. Hanke 117

118 conference with the International Society of Exposure Science and the International Society of Indoor Air Quality and Climate, Theme: Environment and Health - Bridging South, North, East and West Pan-EuropeanVoice Conference European Aerosol Conference (EAC 2013) 7 th Conference on Protection against Radon At Home and at Work European Respiratory Society th International Symposium on Selenium in Biology and Medicine nd International Conference on Occupational & Environmental Toxicology and 10th International Comet Assay Workshop International Conference on Work-related Diseases Workplace Health Practices for Employees with Chronic Illness, Conference on Promoting Workplace Health. Udział w spotkaniu biznesowym Europejskiej Sieci Promocji Zdrowia w Miejscu Pracy 21th International Symposium on Shiftwork and Working Time Praga, Czechy Praga, Czechy Praga, Czechy Barcelona, Hiszpania Berlin, Niemcy Porto, Portugalia Odessa, Ukraina Bruksela, Belgia Costa do Sauipe, Brazylia E. Niebudek-Bogusz A. Kozajda, K. Bródka, U. Mikołajczyk J. Olszewski, K. Walczak J. Walusiak-Skorupa, A. Lipińska- Ojrzanowska, D. Tymoszuk J. Gromadzińska, W. Wąsowicz, E. Reszka, E. Jabłońska S. Czerczak, M. Kupczewska- Dobecka K. Rydzyński, A. Bortkiewicz, E. Gadzicka, J. Siedlecka A. Stecz, M. Rybacki B. Pepłońska E. Reszka 7th International Jerozolima, Izrael W. Hanke 118

119 Conference on Children s Health and the Environment European Workplace and Alcohol (EWA) Radon Protection Conference - New Challenges for the European Construction and Ventilation Branches of Europe Occupational Diseases in EU Conference. The Systems and their Role Together for disease-free workers V Iberoamerican Congress on Cochlear Implants and related Sciences Konferencje międzynarodowe organizowane w kraju "Jakość edukacji i/czy jakość ewaluacji? Odpowiedzialni nauczyciele" 1 1 X Międzynarodowa Konferencja Szkoleniowa Przygotowanie dyspozytorów miejskich (powiatowych) stanowisk kierowania do funkcji operatorskodyspozytorskich Scientific evaluation of research output of scientists and institutions IV Międzynarodowa Konferencja Naukowo- Szkoleniowa dot. chorób zakaźnych i innych zagrożeń transgranicznych XVIII Międzynarodowa Konferencja Naukowa: Aktualne problemy zdrowia środowiskowego dzieci. Środowiskowe obciążenie metalami, alergia i astma, higiena Bruksela, Belgia Drezno, Niemcy Bruksela, Belgia Cancun, Meksyk Kraków Spała P. Plichta K. Knol-Michałowska J. Olszewski, K. Walczak C. Pałczyński M. Śliwińska- Kowalska J. Pyżalski Z. Jóźwiak Warszawa J. Przyłuska Pisz Legnica T. Wittczak M. Wojtania, W. Hanke, J. Jurewicz, K. Polańska, M. Sowiak 119

120 powietrza, narażenie środowiskowe na czynniki biologiczne, chemiczne, klimatyczne i społeczne XVI Międzynarodowa Konferencja Zwalczania Hałasu, Noise Control Ryn Poznań Międzynarodowe Seminarium Innowacje- Technologie-Maszyny Salon Bezpieczeństwa Pracy w Przemyśle Nano and Advanced Materials Workshop and Fair NAMF 2013 VII Międzynarodowa Konferencja Safer Internet Szkolenia Czynniki ryzyka chorób związanych z pracą metody oceny i profilaktyka REWARD Czynniki ryzyka chorób związanych z pracą metody oceny i profilaktyka REWARD Czynniki ryzyka chorób związanych z pracą metody oceny i profilaktyka REWARD Praktyczne zastosowania aparatury ICP-MS w połączeniu z ablacją laserową przeprowadzone w Instytucie Materiałoznawstwa w Berlinie (Bundesanstalt für Materialforschung undprüfung) Wizyta studialna w Ośrodku Badawczo- Rozwojowym Fabryki Samochodów Peugeot, prezentacja osiągnięć IMP w ramach realizacji Warszawa Warszawa St. Petersburg, Rosja Kijów, Ukraina St. Petersburg, Rosja Berlin, Niemcy Paryż, Francja M. Pawlaczyk- Łuszczyńska, M. Zamojska, K. Zaborowski, A. Dudarewicz T. Makowiec- Dąbrowska U. Mikołajczyk, M. Stępnik J. Pyżalski P. Viebieg, M. Kosobudzki M. Walczak, A. Szyjkowska, Z. Jóźwiak A. Bortkiewicz, E. Gadzicka, J. Siedlecka B. Janasik, R. Brodzka K. Rydzyński, A. Bortkiewicz, E. Gadzicka, J. Siedlecka 120

121 projektu POIG, udział w seminarium na temat zastosowania symulatorów jazdy samochodem do badań rozwojowych oraz zapoznanie się z rozwiązaniami przeciwdziałającymi zmęczeniu kierowców stosowanymi w samochodach. Zapoznanie się z systemem do wysokowydajnej analizy obrazu komórek (high content analysis; HCA) firmy Perkin Elmer (Operetta). Zapoznanie się z systemem do wysokowydajnej analizy obrazu komórek (high content analysis; HCA) firmy GE Healthcare (In Cell 6000). Udział w prezentacji systemu ICP-MS firmy PerkinElmer, University of Natural Resources and Life Sciences Allergology/Immunology Department at the Institute for Prevention and Occupational Medicine of the German Social Accident Insurance Institute, Ruhr Universitat Wizyta studialna i przeprowadzenie wstępnych badań w Ośrodku Badawczo- Rozwojowym Fabryki Samochodów Peugeot oraz w Instytucie Transportu, prezentacja możliwości badawczych Zakładu Fizjologii Pracy i Ergonomii. Zapoznanie się z problematyką badawczą Hamburg, Niemcy Cardiff, Wielka Brytania Wiedeń, Austria Bochum, Niemcy Paryż, Francja M. Nocuń, J. Roszak M. Nocuń, J. Roszak W. Wąsowicz, B. Janasik A. Lipińska- Ojrzanowska Z. Jóźwiak, P. Viebig, M. Kosobudzki, A. Szyjkowska, K. Walczak 121

122 Instytutu Transportu; Wymiana doświadczeń w zakresie badania obciążenia układu ruchu kierowców oraz poznanie rozwiązań zastosowanych w samochodach, które przeciwdziałają zmęczeniu kierowców. Spotkania ekspertów EAACI Task Force Irritant-induced occupational asthma, EAACI Task Force Asthma and Rhinitis in Professional and Domestic Cleaning Workers Uczenie się przez całe życie Program Leonardo da Vinci Audiology NOW! 1 2 ETRMA-project, Rubber European Industry Scientific Committee on Emerging and Newly Identified Health Risks (SCENIHR) th IFOS World Congress 1 2 UEMS Section of Occupational Medicine World Research and Innovation Congress EFSA Scientific Network on Risk Assessment of Nanotechnologies in Food and Feed WHO: Human biomonitoring survey as a tool for assessing early life exposures to priority chemical pollutants Scientific Committee on Emerging and Newly Identified Health Risks Zurich, Szwajcaria Monachium, Niemcy Anaheim, USA Lyon, Francja Luksemburg, Luksemburg Seul, Korea Płd. Drezno, Niemcy Bruksela, Belgia Parma, Włochy Bonn, Niemcy Luksemburg, Luksemburg J. Walusiak-Skorupa, M. Wiszniewska S. Czerczak, D. Pakulska M. Śliwińska- Kowalska B. Świątkowska K. Rydzyński M. Śliwińska- Kowalska J. Walusiak-Skorupa A. Bortkiewicz, K. Rydzyński, K. Szcześniak W. Wąsowicz K. Polańska K. Rydzyński 122

123 (SCENIHR) UEMS Section of Occupational Medicine 6th Meeting of the Transnational Scientific Board (TSB) & 7th Meeting of the Steering Committee (SC) w ramach projektu UHI Urban Heat Islands Meeting of WHO Europe Collaborating Centres for Occupational Health Nineteenth Annual Meeting of the Baltic Sea Network on Occupational Health and Safety Scientific Committee on Consumer Safety Working Group on Nano in Cosmetics Scientific Committee on Consumer Safety Working Group on Nano in Cosmetics Scientific Committee on Emerging and Newly Identified Health Risks (SCENIHR) OECD - Working Party on Manufactured Nanomaterials Spotkania robocze Mental Health Promotion Handbooks (MHP Hands) EURADOS Annual Meeting ETEAM Project Workshop 1 0 Strengthening occupational health professionals' capacities to improve the health of the ageing workforces Lucerna, Szwajcaria Wenecja, Włochy Dortmund, Niemcy Helsinki, Finlandia Luksemburg, Luksemburg Luksemburg, Luksemburg Luksemburg, Luksemburg Paryż, Francja Berlin, Niemcy Barcelona, Hiszpania Edynburg, Wielka Brytania Luksemburg, Luksemburg J. Walusiak-Skorupa B. Kręcisz, W. Dudek, I. Sakowska P. Sakowski P. Sakowski K. Rydzyński K. Rydzyński K. Rydzyński W. Wąsowicz K. Knol-Michałowska, A. Petrykowska M. Brodecki, J. Domienik, S. Papierz, Z. Kamiński A. Jankowska E. Wróblewska- Palmowska, I. Sakowska, M. Dobras, P. Sakowski European epidemiology Mainz, Niemcy J. Domienik 123

124 study on radiation induced lens opacities for interventional cardiologists Peer-review meeting for International Chemical Safety Cards 2 0 Joconda 2 0 5th Meeting of the Transnational Scientific Board (TSB) & 6th Meeting of the Steering Committee (SC) European Workshop on Best Practices for the Immunization of Health Professionals Federal Institute for Research and Testing (BAM) I Spotkanie Komitetu Sterującego projektem COST TD 1206 Development and Implementation of European Standards on Prevention of Occupational Skin Diseases (StanDerm) 1st Management Committee meeting of COST Action IS1210 Appearance Matters: Tackling the Physical and Psychosocial Consequences of Dissatisfaction with Appearance 3rd Meeting of the Contact Points Responsible for the Member State Network for Preliminary Assessment of Regulatory Relevance (PARERE) in the context of Directive 201/ Uniwersytet Gandawski Helsinki, Finlandia Szombathely, Węgry Praga, Czechy Ateny, Grecja Berlin, Niemcy Bruksela, Belgia Bruksela, Belgia Ispra, Włochy Gandawa, Belgia D. Pakulska, S. Czerczak C. Pałczyński, P. Krawczyk-Szulc W. Dudek, B. Kręcisz E. Goszczyńska, E. Korzeniowska W. Wąsowicz, B. Janasik, J. Gromadzińska B. Kręcisz P. Plichta M. Stępnik A. Bortkiewicz, K. Rydzyński, K. Szcześniak 124

125 COST (Action BM1201) Early Origins of Chronic Lung Disease integrating lessons from flies, mice and men XXXVIII Colloquium Spectroscopicum Internationale Zapoznanie się z systemem do wysokowydajnej analizy obrazu komórek (high content analysis; HCA) firmy Thermo Scientific (ArrayScan XTI Reader) Spotkanie z prof. Badiaâ LYOUSSI, Director of Research and Doctoral Formation, Head of Physiology Pharmacology- Environmental Health Laboratory, University of Fez nawiązanie współpracy EUCCONET: International access to cohort data SAIOH and IOHA Board Meetings II spotkanie Komitetu Sterującego oraz spotkanie grup roboczych projektu COST TD 1206 Development and Implementation of European Standards on Prevention of Occupational Skin Diseases (StanDerm) HProImmune Promotion of Immunization for Health Professionals in Europe ICSC Meeting 2 0 HEALS - Health and Environment-wide Associations based on Monachium, Niemcy Tromso, Norwegia Kolonia, Niemcy Fez, Maroko Paryż, Francja Durban, RPA Berlin, Niemcy Ateny, Grecja Bilbao, Hiszpania Paryż, Francja W. Hanke B. Janasik, R. Brodzka J. Roszak, M. Nocuń, S. Gajda K. Rydzyński, W. Wąsowicz K. Polańska S. Czerczak, M. Kupczewska- Dobecka D. Chomiczewska- Skóra, B. Kręcisz K. Knol-Michałowska, E. Goszczyńska S. Czerczak, D. Pakulska K. Polańska, J. Jurewicz, D. Kryńska 125

126 Large population Surveys ABClean Project, Making the EU CLEAN of AsBestos, Leonardo da Vinci Multilateral Project 2nd Management Committee meeting of COST Action IS1210 Appearance Matters: Tackling the Physical and Psychosocial Consequences of Dissatisfaction with Appearance OECD Working Party on Manufactured Nanomaterials Workshop on the Genotoxicity of Manufactured Nanomaterials Euroepan epidemiology study on radiation induced lens opacities for international cardiologists e-capacit8 3 2 Workshop Human Reproduction 3rd Meeting of the European Environment and Health Task Force (EHTF) HEALS Trainning workshop on interdisciplinary communication and the exposome concept Walencja, Hiszpania Castiglione delle Stiviere, Włochy Ottawa, Kanada Barcelona, Hiszpania Hamburg, Niemcy Paryż, Francja Bruksela, Belgia Monachium, Niemcy B. Świątkowska P. Plichta M. Stępnik J. Domienik I. Sakowska, M. Dobras, P. Sakowski W. Hanke W. Hanke K. Polańska 3. Wizyty gości zagranicznych Lp. Osoba Data wizyty 1 dr Aracela Sanchez Jednostka naukowa Instytut Medycyny Pracy, Edynburg, Cel wizyty Realizacja zadania w projekcie MARINA 126

127 2 Michal Bartos, Michal Dusek, Rostislav Cihak Wielka Brytania Vyzkumny ustav organickych syntez a.s., Rybitvi, Czechy Rozszerzenie dotychczasowej współpracy pomiędzy VUOS a IMP 3 dr Shanbem Zienolddiny, dr Jenny-Anne Lie National Institute of Occupational Health, Oslo, Norwegia Spotkanie partnerów tematu EOG 89/2013 (Kick-Off Meeting). 4 Kari Stefansen, Rune Haworsen, Marguun Bjørnholt; NOVA, Oslo, Norwegia, Policy, Eiksmarka, Norwegia Spotkanie inaugurujące projekt pt. Enhancing the effectiveness of work life belance initiative use 127

128 VI. DZIAŁALNOŚĆ EDUKACYJNA W 2013 roku zorganizowano: obowiązkowe kursy dla lekarzy do specjalizacji z medycyny pracy, alergologii, chorób płuc, audiologii i foniatrii kurs ze zdrowia publicznego dla lekarzy medycyny pracy (1 kurs) kursy dla lekarzy do wszystkich specjalizacji (2 kursy) kursy dla lekarzy z zakresu: - badania osób narażonych na promieniowanie jonizujące, - przeprowadzania badań lekarskich kandydatów na kierowców i kierowców, - zasad przeprowadzania badań lekarskich i wydawania orzeczeń lekarskich osobom ubiegającym się lub posiadającym pozwolenie na broń, kursy doskonalące z dziedziny okulistyki, kontaktowego zapalenia skóry (3 kursy), a także kurs dotyczący nowych zasad badań pracowników ochrony fizycznej (1 kurs). Łącznie w 2013 roku przeprowadzono 21 kursów, w których uczestniczyły 1082 osoby. Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego wysoko oceniło kursy organizowane w IMP. Ocena została wystawiona na podstawie badań ankietowych, wśród kursantów. Ma ona ogromne znaczenie i jest ważnym źródłem informacji o poziomie i jakości medycznego kształcenia podyplomowego oraz proponowanych zmian jakie powinny zostać wdrożone w zakresie organizacji i tematyki kursów. Lp. Temat kursu Liczba osób Liczba godz. Kursy dla lekarzy do specjalizacji w dziedzinie medycyny pracy 1 Medycyna Pracy wprowadzający (2 kursy) Medycyna Pracy podstawowy cz. I (2 kursy) podstawowy cz. II (2 kursy) 3 Czynniki alergizujące w środowisku pracy (2 kursy) Leczenie ostrych zatruć i postępowanie reanimacyjne (2 kursy) 5 Medycyna i higiena pracy (3 kursy) Zasady diagnostyki, orzecznictwa i profilaktyki chorób zawodowych skóry (2 kursy) 7 Zasady diagnostyki, orzecznictwa i profilaktyki chorób zawodowych narządu głosu i słuchu (2 kursy) ` 48 8 Zdrowie publiczne (1 kurs) Zasady przeprowadzania badań lekarskich i wydawania orzeczeń lekarskich osobom ubiegającym się lub posiadającym pozwolenie na broń i orzecznictwa o predyspozycjach zdrowotnych do posługiwania się bronią w ramach obowiązków zawodowych (2 kursy) 10 Zasady przeprowadzania badań profilaktycznych pracowników narażonych na działanie promieniowania jonizującego (4 kursy)

129 11 Zasady przeprowadzania badań lekarskich kandydatów na kierowców i kierowców i orzecznictwa o predyspozycjach zdrowotnych do pracy na stanowisku kierowcy (2 kursy) Kursy dla lekarzy do specjalizacji z innych dziedzin 12 Alergia zawodowa (do alergologii) (2 kursy) Choroby zawodowe układu oddechowego (do chorób płuc) 14 Choroby zawodowe z audiologii i foniatrii (do audiologii i foniatrii) Kursy dla lekarzy do uprawnień 15 Narażenie na promieniowanie jonizujące orzecznictwo lekarskie 16 Zasady przeprowadzania badań lekarskich kandydatów na kierowców i kierowców (2 kursy) Inne kursy dla lekarzy (doskonalące) 17 Nowe przepisy dotyczące badań lekarskich kandydatów na kierowców i kierowców (2 kursy) 18 Nowe zagadnienia kontaktowego zapalenia skóry o 12 8 etiologii zawodowej i pozazawodowej 19 Nowe zasady badań pracowników ochrony fizycznej Aktualne okulistyczne problemy diagnostycznoorzecznicze 15 8 dotyczące chorób zawodowych i zdolności do pracy 21 Warsztaty Ochrona przed PEM IMP Łódź R a z e m

130 VII. SYSTEMY ZARZĄDZANIA JAKOŚCIĄ W LABORATORIACH Laboratoria IMP posiadające akredytację lub działające zgodnie z zasadami Dobrej Praktyki Laboratoryjnej (DPL) i Dobrej Praktyki Wytwarzania (DPW) są zobowiązane do stosowania odpowiednich postanowień zawartych w procedurach opracowanych w Biurze Zapewnienia Jakości na podstawie: normy PN-EN ISO/IEC 17025:2005+Ap1:2007 oraz dodatkowych wymagań jednostki akredytującej w przypadku wzorcowań przyrządów dozymetrycznych w radiologii oraz badań czynników szkodliwych w środowisku pracy i materiale biologicznym; rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 22 maja 2013 r. w sprawie Dobrej Praktyki Laboratoryjnej i wykonywania badań zgodnie z zasadami Dobrej Praktyki Laboratoryjnej (Dz. U poz. 665) w przypadku badań w kierunku oceny toksyczności substancji i preparatów chemicznych; rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 23 grudnia 2010 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie wymagań Dobrej Praktyki Wytwarzania (Dz. U Nr 19 poz. 99) oraz dodatkowych wymagań jednostki udzielającej uznania w przypadku badań wyrobów medycznych. 1. Akredytacja W IMP w Łodzi akredytację posiadają laboratoria: Zakładu Toksykologii i Kancerogenezy, Zakładu Bezpieczeństwa Chemicznego, Zakładu Środowiskowych Zagrożeń Zdrowia, Zakładu Zagrożeń Fizycznych, Zakładu Ochrony Radiologicznej. Zakład Toksykologii i Kancerogenezy Zakres akredytacji Zakładu Toksykologii i Kancerogenezy (Certyfikat nr AB 1432) obejmuje następujące badania: w Pracowni Biochemii Środowiskowej a) oznaczanie kotyniny w próbkach śliny i moczu; b) oznaczanie polichlorowanych bifenyli w próbkach gleby, lotnego popiołu i osadów; c) oznaczanie zawartości polichlorowanych dibenzo-p-dioksyn i dibenzofuranów, i polichlorowanych bifenyli w próbkach mleka ludzkiego, mleka krowiego, mleka liofilizowanego i odżywek mlecznych. 130

131 w Pracowni Monitoringu Biologicznego a) pobieranie próbek krwi, b) oznaczanie kadmu i ołowiu we krwi, c) oznaczanie selenu w surowicy/osoczu, d) oznaczanie metali w powietrzu na stanowiskach pracy. Zakład Bezpieczeństwa Chemicznego Zakres akredytacji Pracowni Higieny Pracy Zakładu Bezpieczeństwa Chemicznego (Certyfikat nr AB 215) obejmuje następujące badania: a) pobieranie próbek powietrza; b) oznaczanie w powietrzu na stanowiskach pracy: - rozpuszczalników organicznych, - formaldehydu i glutaralu, - tlenku diazotu, - anestetyków halogenowych, - wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych, - izocyjanianów, c) identyfikacja rozpuszczalników organicznych w wyrobach przemysłu chemicznego. Zakład Środowiskowych Zagrożeń Zdrowia Zakres akredytacji Pracowni Aerozoli Zakładu Środowiskowych Zagrożeń Zdrowia (Certyfikat nr AB 497) obejmuje następujące badania: a) pobieranie próbek powietrza; b) oznaczanie w powietrzu na stanowiskach pracy: - pyłu całkowitego, - pyłu respirabilnego, - włókien azbestu, - włókien mineralnych, - krystalicznej krzemionki. Zakład Zagrożeń Fizycznych Zakres akredytacji Zakładu Zagrożeń Fizycznych (Certyfikat nr AB 328) obejmuje pomiary w środowisku pracy: a) hałasu słyszalnego, b) hałasu infradźwiękowego, c) hałasu ultradźwiękowego, 131

132 d) drgań ogólnych, e) drgań miejscowych. Zakład Ochrony Radiologicznej Zakres akredytacji Zakładu Ochrony Radiologicznej (Certyfikat nr AB 327) obejmuje następujące badania: w Laboratorium Wzorców Wtórnych a) pomiar powierzchniowej gęstości śladów od promieniowania alfa, b) pomiar ekspozycji na promieniowanie alfa. w Pracowni Oceny Narażenia Zawodowego a) pomiar indywidualnego równoważnika dawki Hp(10) promieniowania fotonowego, b) pomiar indywidualnego równoważnika dawki Hp(0,07) promieniowania fotonowego, c) pomiar indywidualnego równoważnika dawki Hp(10) oraz przestrzennego równoważnika dawki H*(10) promieniowania fotonowego. w Pracowni Zagrożeń Elektromagnetycznych a) pomiar natężenia pola elektrycznego i magnetycznego w środowisku pracy, b) pomiar natężenia pola elektrycznego i magnetycznego w środowisku komunalnym. Zakres akredytacji Laboratorium Wzorców Wtórnych Zakładu Ochrony Radiologicznej (Certyfikat nr AP 075) obejmuje wzorcowania przyrządów dozymetrycznych do pomiaru dawki i mocy dawki promieniowania fotonowego. W 2013 r. w komórkach organizacyjnych Zakładu Toksykologii i Kancerogenezy (badania), Zakładu Bezpieczeństwa Chemicznego (badania), Zakładu Środowiskowych Zagrożeń Zdrowia (badania), Zakładu Zagrożeń Fizycznych (badania) i Zakładu Ochrony Radiologicznej (badania i wzorcowania) odbyły się z wynikiem pozytywnym oceny przeprowadzone przez Polskie Centrum Akredytacji (PCA), w celu potwierdzenia, że ww. zakłady w dalszym ciągu spełniają kryteria akredytacji. W 2013 r. kontynuowano prace związane z doskonaleniem i utrzymaniem systemu zarządzania w akredytowanych laboratoriach IMP. Prace te obejmowały aktualizację dokumentacji systemu zarządzania i działalności laboratoryjnej pod kątem spełnienia zmieniających się wymagań jednostki akredytującej i przepisów prawa. Wykonano następujące prace: a) wprowadzono zmiany do 8 procedur systemu zarządzania oraz do 3 formularzy, 132

133 b) opracowano nowe wydania 4 Ksiąg Jakości, c) przeprowadzono 16 audytów wewnętrznych oraz 5 przeglądów zarządzania, d) wprowadzano zmiany i uzupełnienia do procedur laboratoryjnych, w tym opracowano 1 nową procedurę badawczą, nowe wydania 2 procedur badawczych oraz nowe wydanie 1 procedury wzorcowania. Biuro Zapewnienia Jakości prowadziło ustawiczne szkolenia pracowników ww. zakładów w zakresie różnych aspektów wdrażania założeń znowelizowanej dokumentacji systemu zarządzania. 2. Dobra Praktyka Laboratoryjna (DPL) Pracownia Toksykologii Molekularnej Zakładu Toksykologii i Kancerogenezy posiada uprawnienia do wykonywania badań zgodnie z kryteriami DPL w zakresie cytotoksyczności podstawowej oraz działania genotoksycznego/mutagennego substancji chemicznych z zastosowaniem technik in vitro (Certyfikat nr 6/2013/DPL). W ww. Pracowni, realizowano prace wynikające z potrzeby doskonalenia dokumentacji i wprowadzenia nowych metod badań, w tym znowelizowano 5 standardowych procedur metodycznych. W Pracowni Oceny Toksyczności Zakładu Toksykologii i Kancerogenezy wdrażano zasady DPL, w tym opracowano 18 standardowych procedur metodycznych. Biuro Zapewnienia Jakości przeprowadziło 1 inspekcję wewnętrzną oraz 2 audyty badań w laboratoriach Zakładu Toksykologii i Kancerogenezy, udzielało bieżących konsultacji oraz przeprowadziło szkolenia stanowiskowe pracowników. 3. Dobra Praktyka Wytwarzania (DPW) Laboratorium Badań Produktów Leczniczych i Weterynaryjnych w Systemie Jakości GMP posiada Zezwolenie nr GIF-IW-N-4001/WTC013/260/11 na wykonywanie badań biologicznych w zakresie pirogenności, toksyczności, aktywności hemolizy, działania drażniącego i uczulającego, reaktywności śródskórnej produktów leczniczych i weterynaryjnych. Zezwolenie jest potwierdzeniem zgodności systemu zarządzania w Laboratorium z wymaganiami Dobrej Praktyki Wytwarzania (DPW). W celu spełnienia wymagań Zasad Dobrej Praktyki Wytwarzania w Laboratorium Badań Produktów Leczniczych i Weterynaryjnych w Systemie Jakości GMP prowadzono działalność zmierzającą do utrzymania i doskonalenia systemu zarządzania, w tym zaktualizowano 60 procedur laboratoryjnych i opracowano 4 nowe. 133

134 Biuro Zapewnienia Jakości przeprowadziło 1 audyt wewnętrzny oraz audyty sprawozdań z badań wykonanych w Laboratorium, udzielało bieżących konsultacji oraz przeprowadziło szkolenia stanowiskowe pracowników. 4. Badania biegłości Instytut Medycyny Pracy prowadził działania na rzecz laboratoriów badań środowiskowych działających na terenie kraju, dotyczące spełnienia określonych wymagań akredytacji przez te laboratoria. Do działań tych należy zaliczyć zorganizowanie i przeprowadzenie badań biegłości (porównań międzylaboratoryjnych) dla tych laboratoriów. Komórki organizacyjne Instytutu powadzą badania biegłości (porównania międzylaboratoryjne) zgodnie z wymaganiami normy PN-EN ISO/IEC 17043:2011 Ocena zgodności - Ogólne wymagania dotyczące badania biegłości, dla następujących rodzajów badań: Program badań biegłości dla laboratoriów wykonujących analizy czynników chemicznych w środowisku pracy. Organizatorem programu jest Pracownia Higieny Pracy Zakładu Bezpieczeństwa Chemicznego. W roku 2013 w programie badań biegłości uczestniczyło 76 laboratoriów badań środowiskowych. Przeprowadzono 2 rundy kontrolne, które obejmowały oznaczania próbek metali na filtrach membranowych (żelazo, mangan), związków organicznych na węglu aktywnym (benzen, toluen, ksylen i octan butylu), związków nieorganicznych w roztworze wodnym (amoniak, ditlenek azotu). Materiał kontrolny składał się z odpowiedniego dla danej techniki analitycznej/metody medium pochłaniającego (nośnika) i substancji chemicznej o określonym poziomie stężeń. Otrzymane od uczestników wyniki analiz próbek kontrolnych, po danej rundzie opracowano statystycznie. Wyniki opracowań dla każdej oznaczanej substancji przekazano uczestnikom badań w formie raportu. Program badań biegłości w zakresie oznaczania wolnej krystalicznej krzemionki w pyłach przemysłowych. Organizatorem programu jest Pracownia Aerozoli Zakładu Środowiskowych Zagrożeń Zdrowia. W roku 2013 w programie uczestniczyło 20 laboratoriów badań środowiska pracy. Runda kontrolna polegała na analizie 5 próbek, które stanowiły pyły zawierające wolną krystaliczną krzemionkę i inne składniki mineralne. Pyły przygotowywano z surowców, materiałów lub odpadów przemysłowych i charakteryzowano pod względem składu mineralnego i jednorodności 134

135 w laboratorium organizatora. Nadesłane przez uczestników wyniki badań opracowywano statystycznie. Ocenę wyników przekazano uczestnikom w formie raportu. Program badań biegłości poprzez porównania międzylaboratoryjne w zakresie pomiarów hałasu w środowisku pracy. Organizatorem programu jest Zakład Zagrożeń Fizycznych. W roku 2013 w programie uczestniczyło 17 laboratoriów badań środowiska pracy. Obiektem badań były specjalnie przygotowane stanowiska pracy, o ustalonym źródle dźwięku, na których wykonywano cztery rożne czynności. Sesja badania biegłości obejmowała wykonanie pomiaru przez uczestnika i porównywanie dla każdej czynności wyników pomiarów poziomu dźwięku (równoważnego poziom dźwięku A, maksymalnego poziom dźwięku A i szczytowego poziomu dźwięku C). Ocenę wyników przekazano uczestnikom w formie raportów. Porównania międzylaboratoryjne i badania biegłości w zakresie pomiarów pól elektromagnetycznych. Organizatorem badań jest Pracownia Zagrożeń Elektromagnetycznych Zakładu Ochrony Radiologicznej. W roku 2013 w badaniu uczestniczyło kilkanaście laboratoriów badawczych środowiska pracy i środowiska ogólnego. Badania porównawcze dotyczyły pomiaru natężenia pola elektrycznego oraz natężenia pola magnetycznego na ustalonym stanowisku pomiarowym. Otrzymane wyniki badań opracowano statystycznie, a ocenę wyników wysyłano do każdego uczestnika w formie raportu. Międzylaboratoryjne badania porównawcze pomiaru głównych parametrów fizycznych rejestrowanych przez sprzęt do kontroli aparatury rtg w zakresie stomatologii, mammografii, tomografii komputerowej i radiologii konwencjonalnej z elementami fluoroskopii. Organizatorem badań jest Laboratorium Wzorców Wtórnych Zakładu Ochrony Radiologicznej. W roku 2013 w badaniu uczestniczyło 27 laboratoriów badawczych i placówek wykonujących testy specjalistyczne w celu kontroli jakości aparatury rentgenowskiej. Badania porównawcze dotyczyły pomiaru następujących parametrów fizycznych: dla zakresu stomatologicznego wysokie napięcie, czas ekspozycji, warstwa półchłonna, wielkość ogniska lampy rtg, elementy geometrii obrazu; dla zakresu ogólnodiagnostycznego wysokie napięcie, czas ekspozycji, wydajność lampy rtg, wielkość ogniska lampy rtg, elementy geometrii obrazu, gęstość optyczna, luminancja, natężenie oświetlenia; dla fluoroskopii moc dawki (kermy), elementy geometrii obrazu; 135

136 dla mammografii dawka pochłonięta (kerma) w powietrzu, moc dawki (kermy), wysokie napięcie, czas ekspozycji, gęstość optyczna, luminancja; dla tomografii komputerowej wysokie napięcie, warstwa półchłonna, dawka pochłonięta w powietrzu/iloczyn dawki pochłoniętej w powietrzu i długości (DLP). Otrzymane wyniki badań opracowano statystycznie, a ocenę wyników wysyłano do każdego uczestnika w formie raportu. Laboratoria IMP brały udział z bardzo dobrymi lub dobrymi wynikami w następujących badaniach biegłości/porównaniach międzylaboratoryjnych: German External Quality Assessment Scheme zorganizowanym przez Institute and Out-Patient Clinic for Occupational, Social and Environmental Medicine of University Erlangen-Nuremberg (Niemcy) Program obejmuje oznaczania metali we krwi, moczu, surowicy w zakresie stężeń stwierdzanych w narażeniu środowiskowym i zawodowym. W programie uczestniczyła Pracownia Monitoringu Biologicznego Zakładu Toksykologii i Kancerogenezy. United Kingdom National External Quality Assessment Service zorganizowanym przez UK NEQAS, Wolfson EQA Laboratory (Wielka Brytania) Program obejmuje oznaczania ołowiu i kadmu we krwi. W programie uczestniczyła Pracownia Monitoringu Biologicznego Zakładu Toksykologii i Kancerogenezy. Interlaboratory Quality Control Program for Metal (PICC-MET) zorganizowanym przez Instituto Nacional de Seguridad e Higiene en el Trabajo (Hiszpania) Program obejmuje oznaczania metali na filtrach membranowych. W programie uczestniczyła Pracownia Monitoringu Biologicznego Zakładu Toksykologii i Kancerogenezy. Programa Interlaboratorios de Control de Calidad zorganizowanym przez Instituto Nacional de Seguridad e Higiene en el Trabajo (Hiszpania) Program obejmuje oznaczania następujących substancji chemicznych w środowisku pracy: benzenu, toluenu, m-ksylenu i trichloroetanu. W programie uczestniczyła Pracownia Higieny Pracy Zakładu Bezpieczeństwa Chemicznego. Workplace Analysis Scheme for Proficiency zorganizowanym przez The Health and Safety Laboratory (Wielka Brytania). 136

137 Program obejmuje oznaczania -kwarcu na filtrach membranowych. W programie uczestniczyła Pracownia Aerozoli Zakładu Środowiskowych Zagrożeń Zdrowia. Programy kontroli poziomów leków we krwi, etanolu, metanolu i izopropanolu we krwi, glikolu etylenowego w surowicy i hemoksymetrów zorganizowane przez Labquality (Finlandia) W programach uczestniczyła Pracownia Diagnostyki Toksykologicznej. RIQAS Blood gas programme organizowanym przez Randox Laboratories (Wielka Brytania) Program obejmuje kontrolę gazometrii i elektrolitów. W programie uczestniczyła Pracownia Diagnostyki Toksykologicznej. SKLM Section of the Dutch Foundation for Quality Assessment in Medical Laboratories organizowanym przez KKGT Association for Quality Assessment in TDM and Clinical Toxicology (Holandia) Program obejmuje kontrolę leków i narkotyków w moczu. W programie uczestniczyła Pracownia Diagnostyki Toksykologicznej. 137

138 VIII. DZIAŁALNOŚĆ KLINICZNA Klinika Chorób Zawodowych i Toksykologii Oddział Chorób Zawodowych Przyjęto ogółem 474 pacjentów, w tym wszystkich hospitalizowanych. Wydano 480 opinii i orzeczeń.. Opracowano 3 opinie sądowe i 1 opinię dla prokuratury. Rozpoznano ogółem 99 chorób zawodowych, w tym: zawodowa astma oskrzelowa 19 alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych pochodzenia zawodowego 6 zawodowe alergiczne zapalenie spojówek 5 pylica azbestowa płuc 1 pylica krzemowa płuc 3 pokrzywka kontaktowa 1 alergiczny nieżyt nosa pochodzenia zawodowego 14 alergiczne kontaktowe zapalenie skóry 7 kontaktowe zapalenie skóry rąk 8 pokrzywka ostra nawrotowa z uczuleniem na środki odkażające 1 przewlekłe obturacyjne zapalenie oskrzeli 1 przewlekłe zapalenie nadkłykcia bocznego kości ramiennej 1 przewlekłe uszkodzenie łękotki 2 zespół cieśni w obrębie nadgarstka 9 zespół rowka łokciowego 1 obustronny trwały odbiorczy ubytek słuchu spowodowany hałasem 13 choroby zakaźne lub pasożytnicze albo ich następstwa 4 zespół wibracyjny 3 Średni okres pobytu pacjenta wynosił 3,4 dnia. Wskaźnik wykorzystania łóżek w Klinice Chorób Zawodowych wyniósł 59%. 138

139 Przychodnia Chorób Zawodowych Przyjęto ogółem 984 pacjentów. W okresie sprawozdawczym udzielono 670 porad lekarskich. Wydano: 244 zaświadczeń lekarskich 561 orzeczeń lekarskich 1 ekspertyzę lekarską 42 opinie lekarskie Rozpoznano ogółem 17 chorób zawodowych, w tym: rak krtani 1 choroby narządu ruchu 1 choroby narządu głosu 15 Liczba innych badań wyniosła 1411, w tym: EKG 766 EEG 62 EMG + opis 110 pole widzenia 82 próby oziębieniowe 189 pletyzmografia 56 palestezjometria 146 Liczba konsultacji udzielonych przez lekarzy wyniosła 1474, w tym: neurologa 542 okulistę 932 Oddział Toksykologii Przyjęto ogółem 2424 pacjentów, w tym 2283 hospitalizowanych i 141 obserwacyjnych. Średni okres pobytu pacjenta wynosił 2,65 dnia. Wskaźnik wykorzystania łóżek wyniósł 29,23% Wykonanie osobodni 4621 Wskaźnik śmiertelności 0,31% W okresie sprawozdawczym nastąpiło 7 zgonów. 139

140 Wśród pacjentów hospitalizowanych stwierdzono: ostre zatrucia pozazawodowe 2283 ostre zatrucia zawodowe 0 inne przypadki 141 Pracownia Diagnostyki Toksykologicznej Prowadzono działalność usługową w ramach tematu ZLL/8/2011 Badania toksykologiczne w materiale biologicznym. W 2013 roku w Pracowni Diagnostyki Toksykologicznej wykonano ogółem badania diagnostyczne, w tym: dla Oddziału Toksykologii dla Oddziału Chorób Zawodowych 83 dla Przychodni Chorób Zawodowych 65 w ramach tematu ZLL/8/2011 (inne placówki 3561 opieki zdrowotnej + pacjenci indywidualni) Pracownia Diagnostyki Toksykologicznej uczestniczyła w programach kontroli jakości: 1. Program kontroli poziomów leków, etanolu, metanolu, izopropanolu i hemoksymetrów we krwi, glikolu etylenowego w surowicy oraz leków i narkotyków w moczu zorganizowany przez Labquality (Finlandia). 2. Program kontroli gazometrii i elektrolitów RIQAS Blood gas programme organizowany przez Randox Laboratories (Wielka Brytania) Badania przeprowadzone w Pracowni Diagnostyki Alergologicznej w 2013 r. (dla Kliniki Chorób Zawodowych, Kliniki Alergologii i Zdrowia Środowiskowego, tematy naukowe): Test prowokacyjny z 120 alergenami Test prowokacyjny z placebo 100 Test nadreaktywności 200 oskrzeli z metacholiną Próba rozkurczowa 180 Spirometria

141 Testy skórne punktowe wykonano zestawów 790 założono alergenów Badanie plwociny 150 indukowanej Badanie popłuczyn 440 nosowych Oznaczanie IgE całk 310 Oznaczanie sige 890 Wymazy z nosa 20 Ocena cytologiczna 1300 preparatów mikroskopowych (plwociny indukowanej, popłuczyn nosowych, łez, wymazów z nosa) Oznaczanie markerów 600 zapalenia (w materiale biologicznym u ludzi i zwierząt) Test rękawiczkowy 10 Klinika Alergologii i Zdrowia Środowiskowego Pracownia Dermatologii Przyjęto łącznie 291 pacjentów. Udzielono 980 konsultacji. Wykonano 1840 testów płatkowych u 139 osób. Założono alergenów u 257 pacjentów. 141

142 IX. NAUKOWE BAZY DANYCH 1. Krajowe rejestry danych Centralny Rejestr Chorób Zawodowych gromadzi dane o przypadkach chorób zawodowych i jest podstawą monitorowania zapadalności na te choroby w Polsce. Założony w 1971 roku, prowadzony jest wspólnie z Głównym Inspektoratem Sanitarnym (GIS). Aktualnie w Rejestrze zgromadzono dane o ponad 300 tys. przypadków chorób zawodowych. W 2012 r. stwierdzono w Polsce 2402 przypadki chorób zawodowych, 66.6% dotyczyło mężczyzn. Współczynnik zapadalności na te choroby wynosił 23 przypadki na 100 tys. zatrudnionych i obniżył się w porównaniu z 2011 r. o 6,5%. Zachorowalność w 2012 r. kształtowały głównie: choroby zakaźne lub pasożytnicze, pylice płuc, ubytek słuchu, choroby narządu ruchu łącznie z chorobami obwodowego układu nerwowego oraz przewlekłe choroby narządu głosu, stanowiące w sumie 84 % stwierdzonych przypadków. Wyniki corocznej analizy przekazywane są do Ministerstwa Zdrowia, Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, Głównego Urzędu Statystycznego, Głównego Inspektora Sanitarnego oraz wszystkich WSSE i WOMP. Prowadzenie Centralnego Rejestru Chorób Zawodowych i analiz występowania chorób zawodowych w Polsce zgodne jest z Rozporządzeniem 1338/2008 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie statystyk Wspólnoty w zakresie zdrowia publicznego oraz bezpieczeństwa i higieny pracy. Dane o chorobach zawodowych przekazywane są corocznie do EUROSTATU. Dostęp: dla uprawnionych pracowników Instytutu. Opracowanie: Zakład Epidemiologii Środowiskowej. Krajowy Rejestr Czynników Biologicznych (KRCB) gromadzi informacje od pracodawców o zamierzonym użyciu czynników biologicznych w celach naukowo-badawczych, przemysłowych lub diagnostycznych. Założony w 2005 roku do prowadzenia nadzoru stosowania czynników biologicznych w miejscu pracy. Do grudnia 2013 r. w KRCB zarejestrowano 533 zakłady pracy stosujące czynniki biologiczne, z czego najwięcej w celach diagnostycznych - 391, w celach naukowobadawczych - 104, oraz w celach przemysłowych 38. W ramach KRCB funkcjonuje Krajowy Punkt Informacyjny (KPI), który prowadzi działalność konsultacyjno-edukacyjną wspomagającą zainteresowane podmioty w ocenie ekspozycji i szacowania ryzyka dla zdrowia wynikającego z narażenia na czynniki biologiczne w miejscu pracy. KPI pomaga w planowaniu i realizacji działań profilaktycznych oraz w prawidłowym rejestrowaniu przez pracodawców wiarygodnych informacji o czynnikach biologicznych. Rejestr wykorzystywany jest do corocznych raportów dotyczących celowego użycia czynników biologicznych w zakładach pracy w Polsce. 142

143 Dostęp: przez Internet dla uprawnionych osób na podstawie identyfikatora i hasła. Opracowanie: Zakład Środowiskowych Zagrożeń Zdrowia. Krajowy System Informowania o Kosmetykach do 10 lipca 2013 roku gromadził dane o kosmetykach, wprowadzanych do obrotu na terenie Polski oraz informacje o przypadkach zachorowania, spowodowanych użyciem kosmetyku. Dane z przesyłanych do Systemu formularzy zgłoszeniowych wprowadzano do baz: PROD oraz Centralny Rejestr Kosmetyków. W dniu 11 lipca 2013 roku na terenie całej Unii Europejskiej zaczęło obowiązywać nowe prawo kosmetyczne Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1223/2009, a Krajowy System Informowania o Kosmetykach przekształcił się w archiwum. Dostęp do informacji, zgromadzonych w bazach danych KSIoK mają nadal pracownicy Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Opracowanie: Krajowe Centrum Informacji Toksykologicznej. Rejestr Dawek Fotonowego Promieniowania Jonizującego baza danych dawek indywidualnych osób pracujących w narażeniu na fotonowe promieniowanie jonizujące. Gromadzi dane od 1966 roku, zawiera około 6 milionów rekordów. Corocznie ocenianych jest około 30 tysięcy rocznych dawek indywidualnych. Pomiar dawki oparty jest na dawkomierzach fotometrycznych. Dawka wyznaczana jest na podstawie analizy zaczernienia emulsji fotograficznej. Baza jest wykorzystywana przez pracowników Zakładu Ochrony Radiologicznej do szczegółowej analizy dawek. Corocznie sporządzane są ekspertyzy dotyczące dawek zgromadzonych w rejestrze dla potrzeb Państwowej Agencji Atomistyki i innych instytucji, a także osób prywatnych. Zakład Ochrony Radiologicznej posiada akredytację laboratorium badawczego nr AB 327 w zakresie wyznaczania indywidualnego równoważnika dawki promieniowania fotonowego oraz akredytację laboratorium wzorcującego nr AP 075 w zakresie wzorcowania przyrządów dozymetrycznych do pomiaru mocy dawki i dawki promieniowania fotonowego, wydane przez Polskie Centrum Akredytacji. Dostęp: dla uprawnionych pracowników Instytutu. Opracowanie: Zakład Ochrony Radiologicznej. Centralny Rejestr Danych o Narażeniu na Substancje, Preparaty, Czynniki lub Procesy Technologiczne o Działaniu Rakotwórczym lub Mutagennym gromadzi dane o stanowiskach pracy, na których pracownicy są narażeni na czynniki rakotwórcze i mutagenne. Baza funkcjonuje od 1999 roku. Służy do opracowywania zbiorczych analiz wykorzystywanych do celów statystycznych oraz w celu wspomagania zarządzania ryzykiem związanym z narażeniem zawodowym na substancje i preparaty rakotwórcze lub mutagenne. 143

144 W 2013 r. opracowano zaktualizowane zestawienie substancji rakotwórczych/mutagennych w środowisku pracy na podstawie klasyfikacji zharmonizowanej, analizę danych za 2012 r. oraz weryfikację zaleceń dotyczących prowadzenia rejestrów. Centralny Rejestr Czynników Rakotwórczych jest aktualizowany raz w roku na podstawie danych przekazywanych przez Państwowych Wojewódzkich Inspektorów Sanitarnych z całego kraju. Dostęp: dla uprawnionych pracowników Instytutu. Opracowanie: Zakład Bezpieczeństwa Chemicznego. 2. Bazy faktograficzne Baza ITOX baza zawierająca informacje o substancjach i preparatach chemicznych, dostępnych na rynku polskim. Gromadzi dane o właściwościach fizykochemicznych, działaniu toksycznym, objawach zatrucia i pomocy medycznej udzielanej w przypadku zatruć: związkami chemicznymi, roślinami i grzybami trującymi, pestycydami oraz preparatami chemicznymi będącymi w powszechnym użyciu. Baza jest na bieżąco uzupełniana o nowe preparaty wchodzące do obrotu i stosowane na terenie Polski. Wykorzystywana jest do corocznych opracowań i monitorowania ostrych zatruć. Opracowanie: Krajowe Centrum Informacji Toksykologicznej. Baza STAT baza o pacjentach leczonych na Oddziale Toksykologii Instytutu. Baza zawiera informacje o przyczynie zatrucia (nazwa czynnika toksycznego), rodzaju zatrucia oraz dane o metodach leczenia i jego wynikach. Opracowanie: Krajowe Centrum Informacji Toksykologicznej. Baza INF baza protokołów z telefonicznych informacji toksykologicznych udzielanych przez lekarzy toksykologów z Oddziału Toksykologii. Baza zawiera informacje o zatrutych pacjentach, leczonych w innych placówkach służby zdrowia. W bazie gromadzone są informacje o pacjencie (wiek, płeć), rodzaju zatrucia, nazwie preparatu chemicznego oraz o objawach zatrucia i drogach narażenia. Opracowanie: Krajowe Centrum Informacji Toksykologicznej. Międzynarodowe Karty Bezpieczeństwa Chemicznego (Karty ICSC) Zakład Bezpieczeństwa Chemicznego od 1998 roku bierze udział w projekcie IPCS (International Programme on Chemical Safety) dotyczącym Międzynarodowych Kart Bezpieczeństwa Chemicznego (International Chemical Safety Cards ICSC). Projekt jest wspólnym przedsięwzięciem trzech organizacji międzynarodowych: Międzynarodowej Organizacji Pracy (ILO), Światowej Organizacji Zdrowia 144

145 (WHO) i Programu Narodów Zjednoczonych ds. Ochrony Środowiska, finansowo i technicznie wspieranym przez Komisję Unii Europejskiej. W projekcie uczestniczy 18 instytucji naukowych z krajów Europy, Ameryki i Azji. Karty ICSC przygotowywane są przez poszczególne instytucje i finalizowane na spotkaniach Grupy Ekspertów (Meeting to Peer Review International Chemical Safety Cards) odbywających się na ogół dwa razy w ciągu roku. Projekt służy promocji bezpiecznego stosowania substancji chemicznych w miejscu pracy. Poszczególne Karty ICSC zawierają kluczowe informacje na temat danej substancji chemicznej (dane identyfikacyjne, dane dotyczące zagrożeń zdrowotnych, w tym toksyczności ostrej, przewlekłej i odległych skutków narażenia, zagrożeń fizycznych, chemicznych oraz zagrożeń dla środowiska, informacje o zalecanych środkach bezpieczeństwa, sposobach udzielania pierwszej pomocy, sposobach bezpiecznego magazynowania substancji i postępowania w przypadku jej wycieku, klasyfikację i oznakowanie, dopuszczalne poziomy narażenia zawodowego i inne). Informacje przedstawiane są przy użyciu standardowych zwrotów. Karty ICSC nie mają statusu prawnego, ale ich zakres tematyczny pokrywa się z zakresem wymaganym w Kartach Charakterystyki Substancji Niebezpiecznej, określonym w Rozporządzeniu (WE) nr 1907/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 grudnia 2006 r. Dotychczas opracowano Karty dla 1770 substancji chemicznych. Wszystkie Karty są systematycznie weryfikowane i aktualizowane. Najwyższy priorytet przy wyborze nowych substancji, mają substancje wysokotonażowe (High Productive Volume), substancje uznane przez Unię Europejską za substancje wzbudzające szczególne obawy (SVHC- Substances of Very High Concern) na mocy rozporządzenia REACH oraz substancje o dużej ważności ze względu na ich powszechność stosowania, a także te, które zostały uznane przez poszczególne kraje lub związki zawodowe za stwarzające szczególne zagrożenie. Karty ICSC są dostępne przez internet ze stron: ILO (International Labour Organization): IPCS (International Programme on Chemical Safety): NIOSH (National Institute for Occupational Safety and Health): IFA (Institut für Arbeitsschutz der Deutschen Gesetzlichen Unfallversicherung für Arbeitsschutz der Deutschen Gesetzlichen Unfallversicherung): W ramach realizacji projektu, w 2013 r. Zakład Bezpieczeństwa Chemicznego uczestniczył w następujących pracach: 1. Peer-review meeting for International Chemical Safety Cards, , Finnish Institute of Occupational Health, Helsinki, Finlandia 145

146 2. Peer Review Meeting and Translators Workshop for International Chemical Safety Cards, , European Agency for Safety and Health at Work (EU-OSHA), Bilbao, Hiszpania 3. Tłumaczenie zwrotów standardowych na język polski 4. Opracowanie następujących Kart ICSC ICSC #570 Diethyl sulfate ICSC #688 Acrylic acid ICSC #694 Phosphine ICSC #817 Nitroethane ICSC #813 Lithium hydride ICSC #890 2-Ethylhexanol ICSC # Dodecanol Opracowanie: Zakład Bezpieczeństwa Chemicznego. 3. Bazy bibliograficzne i repozytoria Baza MEDIP baza bibliograficzna publikacji z zakresu medycyny pracy, toksykologii, ergonomii, fizjologii i psychologii pracy oraz ochrony środowiska. Baza obejmuje lata , zawiera rekordów. Dostęp internetowy: Opracowanie: Dział Zarządzania Wiedzą. Baza PUB baza publikacji pracowników Instytutu. Zawiera opisy bibliograficzne publikacji pracowników, gromadzone od 1972 roku. Obecnie w bazie znajduje się 8729 dokumentów. Dostęp internetowy: Opracowanie: Dział Zarządzania Wiedzą. Baza NAUKA baza prac doktorskich i habilitacyjnych. Zawiera opisy bibliograficzne prac doktorskich i habilitacyjnych pracowników oraz prac obronionych w Instytucie, znajdujących się w księgozbiorze biblioteki, gromadzonych od 1960 roku. Obecnie baza zawiera 249 dokumentów. Dostęp internetowy: 146

147 Opracowanie: Dział Zarządzania Wiedzą. Repozytorium ECNIS kolekcja publikacji tematycznych z zakresu uwarunkowań i metod zapobiegania nowotworom pochodzenia środowiskowego. Repozytorium tworzone jest w ramach Sieci Doskonałości ECNIS (Environmental Cancer Risk, Nutrition and Individual Susceptibility). Składa się z dwóch kolekcji tematycznej i adnotowanej. Rejestruje artykuły naukowe, raporty, doniesienia naukowe i doktoraty. Łącznie Repozytorium ECNIS zawiera 528 rekordów. Publikacje udostępnianie na zasadach Open Access. Dostęp internetowy: Opracowanie: Dział Zarządzania Wiedzą. 147

148 X. WYDAWNICTWA NAUKOWE 1. Działalność wydawnicza Instytut Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera w Łodzi wydaje czasopisma naukowe i książki o tematyce związanej z ochroną zdrowia pracujących, m.in. z zakresu epidemiologii, higieny pracy, toksykologii doświadczalnej i środowiskowej, zagrożeń chemicznych i pyłowych, bezpieczeństwa chemicznego, audiologii, alergologii, ergonomii i psychologii pracy, organizacji pracy, ekonomiki oraz promocji zdrowia w miejscu pracy. 2. Czasopisma Dwumiesięcznik Medycyna Pracy Ocena czasopisma: wykaz czasopism Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 17 grudnia 2013 r. część A (poz. 7677): 15 pkt, Impact Factor, edycja ,391 (wzrósł z 0,303), Index Copernicus, edycja ,27 pkt (ocena za rok 2013 w toku). Dwumiesięcznik wydawany jest od 64 lat. Głównym językiem czasopisma jest język polski, jednak we wszystkich artykułach naukowych znajdują się tłumaczenia na jęz. angielski tytułu, streszczenia, słów kluczowych, tabel i rycin, dzięki czemu dostęp do publikowanych w nim treści mają czytelnicy z całego świata. W celu nadania czasopismu bardziej międzynarodowego charakteru w każdym numerze od 2012 r. jeden artykuł publikowany jest w języku angielskim, od 2013 r. dwa artykuły. W planach jest dalsze stopniowe zwiększanie liczby takich artykułów (docelowo do pięciu w każdym numerze). Medycyna Pracy wciąż cieszy się niesłabnącym zainteresowaniem specjalistów z zakresu toksykologii, ergonomii, psychologii, higieny i bezpieczeństwa pracy, zagrożeń fizycznych, biologicznych i chemicznych, patologii zawodowej i chorób zawodowych, epidemiologii i ochrony środowiska oraz wielu innych dziedzin składających się na szeroko pojętą medycynę pracy. Zespół redakcyjny czasopisma dokłada wszelkich starań, aby czasopismo było dla odbiorców źródłem wysoko specjalistycznej wiedzy podnoszącej kwalifikacje zawodowe w zakresie zdrowia zatrudnionych i ich środowiska pracy. W roku 2013 dwumiesięcznik był redagowany pod kierunkiem redaktor naczelnej prof. dr hab. med. Ireny Szadkowskiej-Stańczyk. W skład Zespołu Redakcyjnego wchodzili Cezary Pałczyński, Edward Więcek, Ryszard Andrzejak, Wiesław Szymczak i Katarzyna Rogowska. Komitet Redakcyjny stanowili: przewodniczący Julian Liniecki (Łódź) i członkowie: Bogusław Barański (Łódź), Maciej Borowiecki (Bydgoszcz), Alicja Bortkiewicz (Łódź), Zdzisław Brzeski (Lublin), Sławomir Czerczak (Łódź), Antoni Dmochowski (Poznań), Bohdan Dudek (Łódź), Jacek Dutkiewicz (Lublin), Jerzy Filikowski (Gdynia), Piotr Gromiec (Łódź), Wojciech Hanke (Łódź), Janusz Iżycki (Łódź), Marek Jakubowski (Łódź), Ewa Kaczanowska-Burker (Bydgoszcz), Marta Kieć-Świerczyńska 148

149 (Łódź), Jan Kłopotowski (Sosnowiec), Danuta Koradecka (Warszawa), Waldemar Lutz (Łódź), Teresa Makowiec-Dąbrowska (Łódź), Krystyna Pawlas (Wrocław), Konrad Rydzyński (Łódź), Andrzej Sapota (Łódź), Anna Skoczyńska (Wrocław), Bożenna Stankiewicz-Choroszucha (Warszawa), Jan Stetkiewicz (Łódź), Wiesław Sułkowski (Łódź), Neonila Szeszenia-Dabrowska (Łódź), Mariola Śliwińska-Kowalska (Łódź), Stanisław Tarkowski (Łódź), Wojciech Wąsowicz (Łódź), Jerzy Zagórski (Lublin). W 2013 r. w ramach woluminu 64. wydano 6 numerów Medycyny Pracy. Nakład każdego numeru wyniósł 300 egz., łączna liczba arkuszy wydawniczych 87,41, a średnia objętość numeru 14,57. W sumie opublikowano 74 prace naukowe 50 artykułów oryginalnych, 21 poglądowych i 3 kazuistyczne średnio 12 artykułów w numerze. Jak co roku w 1. numerze dwumiesięcznika pojawiły się wykazy wszystkich autorów prac i słów kluczowych opublikowanych w Medycynie Pracy w roku poprzednim. W roku 2013 w Medycynie Pracy wprowadzono cyfrową identyfikację artykułów publikowanych w wersji elektronicznej (digital object identifier DOI). Ponieważ jest ona na stałe przypisana do konkretnego dokumentu elektronicznego (tu: elektronicznej wersji opublikowanego artykułu), niezależnie od jego lokalizacji, pozwala na łatwe znalezienie w Internecie, skąd tę publikację można aktualnie pobrać. Nadawanie DOI poszczególnym artykułom publikowanym w Medycynie Pracy zwiększa dostęp do treści publikowanych w czasopiśmie i wpływa na zwiększenie jej cytowalności. Dwumiesięcznik International Journal of Occupational Medicine and Environmental Health Ocena czasopisma: wykaz czasopism Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 17 grudnia 2013 r. część A (poz. 4975): 20 pkt, Impact Factor, edycja ,305 (wzrósł z 1,227), Index Copernicus, edycja ,37 pkt (ocena za rok 2013 w toku). Czasopismo wydawane w języku angielskim w 2013 r. obchodziło 26-lecie istnienia. Od momentu przyznania czasopismu w 2011 r. Impact Factor znacząco wzrosła liczba nadsyłanych prac, dlatego od 2013 r. jest ono wydawane jako dwumiesięcznik (wcześniej: kwartalnik). Tematyka prac zamieszczanych w czasopiśmie jest różnorodna i odzwierciedla zmieniającą się rolę medycyny pracy oraz medycyny środowiskowej w Polsce i na świecie. Wśród publikowanych artykułów znajdują się prace z polityki ochrony zdrowia i medycyny środowiskowej, toksykologii i kancerogenezy, fizjologii, psychologii pracy i ergonomii, zagrożeń fizycznych, biologicznych i chemicznych, patologii zawodowej oraz epidemiologii i ochrony środowiska. W 2013 r. dwumiesięcznik był kierowany przez prof. dr. hab. med. Konrada Rydzyńskiego jako redaktora naczelnego we współpracy z associate editorami (Alicją Bortkiewicz, Martą Kieć- Świerczyńską, Dorotą Merecz-Kot, Beatą Pepłońską, Ireną Szadkowską-Stańczyk, Wiesławem Sułkowskim, Mariolą Śliwińską-Kowalską, Jolantą Walusiak-Skorupą i Wojciechem Wąsowiczem) 149

150 oraz międzynarodowym kolegium redakcyjnym, w którego skład wchodzi wiele uznanych autorytetów naukowych. W 2013 r. Editorial Board czasopisma tworzyli: Maciej Banach (Uniwersytet Medyczny, Łódź, Polska), Eula Bingham (University of Cincinnati, Cincinnati, USA), Jens Peter Bonde (Bispebjerg Hospital, Kopenhaga, Dania), Petar Bulat (Institute of Occupational Health, Belgrad, Serbia), Ludwine Casteleyn (Center for Human Genetics, Leuven, Belgia), Paul Cullinan (National Heart and Lung Institute, Londyn, Wielka Brytania), Sławomir Czerczak (Instytut Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera, Łódź, Polska), Philippe Grandjean (University of Southern Denmark, Odense, Dania), Mary Gulumian (National Institute for Occupational Health, Johannesburg, RPA), Wojciech Hanke (Instytut Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera, Łódź, Polska), Dick Heederik (Universiteit Utrecht, Utrecht, Holandia), Marek Jakubowski (Instytut Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera, Łódź, Polska), Wiesław Jędrychowski (Uniwersytet Jagielloński, Kraków, Polska), Helge Kjuus (National Institute of Occupational Health, Oslo, Norwegia), Soterios Kyrtopoulos (National Hellenic Research Foundation, Ateny, Grecja), Philip J. Landrigan (Mount Sinai School of Medicine, Nowy Jork, USA), Mojmír Mach (Slovak Academy of Sciences, Bratysława, Słowacja), Hanns Moshammer (Medical University of Vienna, Wiedeń, Austria), Antonio Mutti (University of Parma, Parma, Włochy), Cezary Pałczyński (Instytut Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera, Łódź, Polska), Daniela Pelclova (Charles University, Praga, Czechy), Thirumalai Rajgopal (Hindustan Lever Limited, Mumbaj, Indie), Monika Raulf-Heimsoth (Ruhr University Bochum, Bochum, Niemcy), Joseph Ribak (School of Public Health, Tel Awiw, Izrael), Shin-ichi Sawada (National Institute of Occupational Safety and Health, Tokio, Japonia), Kai Savolainen (Finnish Institute of Occupational Health, Helsinki, Finlandia), Dan Segerbäck (Karolinska Institutet, Sztokholm, Szwecja), Debra Silverman (National Cancer Institute, Bethesda, USA), Radim Sram (Laboratory of Genetic Ecotoxicology, Praga, Czechy), Susan M. Tarlo (University of Toronto, Totonto, Kanada), David Zaridze (Russian Academy of Medical Sciences, Moskwa, Rosja), Zhijun Zhou (Institute of Radiation Medicine, Szanghaj, Chiny). W 2013 r. w ramach woluminu 26. wydano 6 numerów International Journal of Occupational Medicine and Environmental Health. Opublikowano je w wersji elektronicznej na stronie Springera ( Łączna liczba arkuszy wydawniczych wyniosła 85,08, a średnia objętość numeru 14,18. W sumie ukazało się 89 prac naukowych 79 artykułów oryginalnych, 6 poglądowych, 1 kazuistyczny, 2 doniesienia, 1 przegląd piśmiennictwa oraz 1 sprostowanie w poszczególnych numerach czasopisma publikowano średnio 15 artykułów. W każdym numerze ukazywał się Editorial. Czasopismo pozwala na popularyzację osiągnięć naukowych polskich ośrodków medycyny pracy i zdrowia środowiskowego na forum międzynarodowym. Ze względu na dobry poziom merytoryczny, osiągany dzięki umiędzynarodowionemu składowi Editorial Board i recenzentom wybieranym z grona autorytetów naukowych, cieszy się popularnością wśród autorów z całego świata (w roku 2013 m.in. z Arabii Saudyjskiej, Australii, Austrii, Belgii, Chin, Chorwacji, Czech, Egiptu, 150

151 Ekwadoru, Finlandii, Francji, Grecji, Hiszpanii, Indii, Iranu, Jemenu, Jordanii, Kanady, Kuwejtu, Litwy, Luksemburga, Maroka, Niemiec, Nigerii, Serbii, Słowacji, Słowenii, Szwecji, Tajlandii, Tunezji, Turcji, USA, Wielkiej Brytanii i Włoch). W 2013 r. w celu usprawnienia procesu wydawniczego oraz komunikacji z autorami, recenzentami i redaktorami czasopisma Oficyna Wydawnicza wdrożyła system elektronicznego zarządzania pracami redakcyjnymi. Takie unowocześnienie było konieczne ze względu na stale zwiększającą się liczbę nadsyłanych manuskryptów od czasu przyznania czasopismu Impact Factor. Editorial System umożliwia przesyłanie manuskryptów i recenzji online, wgląd w treść recenzji, śledzenie statusu artykułu, automatyczne przypominanie autorom i recenzentom o upływających terminach, śledzenie na bieżąco zestawień statystycznych itd. Wdrożenie systemu było możliwe dzięki realizowaniu przez Oficynę Wydawniczą IMP projektu Index Plus. W jego ramach dofinansowano zadanie, którego celem było unowocześnienie pracy redakcji i umiędzynarodowienie czasopisma. Przygotowane przez Oficynę dwa wnioski o udział w projekcie w ramach konkursu ogłoszonego przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego znalazły się wśród 88 zwycięskich z 357 nadesłanych. Rocznik Wytyczne szacowania ryzyka zdrowotnego Seria ukazuje się od 1995 r., obecnie raz w roku (do 2007 dwa numery w roku). W 2012 tytuł publikacji został skrócony (wcześniejszy: Wytyczne szacowania ryzyka zdrowotnego dla czynników rakotwórczych ), w związku z czym zmianie uległ jej ISSN. Publikacja jest opracowywana i przygotowywana do wydania przez zespół pod kierownictwem prof. Sławomira Czerczaka. W 2013 r. nakład rocznika wyniósł 200 egzemplarzy, a jego objętość 8,73 arkusza wydawniczego. W każdym numerze opisane są wytyczne szacowania ryzyka zdrowotnego dla pięciu czynników rakotwórczych, w ostatnim wytyczne dla akrylonitrylu, 1 chloro-2,3-epoksypropanu, diazometanu, epoksyetanu i formaldehydu. Na końcu numeru znajduje się alfabetyczny wykaz czynników rakotwórczych, dla których wytyczne zostały dotychczas opublikowane. Czasopisma i publikacje seryjne wydane w IMP w 2013 r. Lp. Tytuł Częstotliwość czasopisma/serii, ISSN nr woluminu Numer Nakład 1 International Journal of dwumiesięcznik 1 wersja Occupational Medicine and ISSN elektroniczna Environmental Health eissn x 2 wersja wolumin 26 elektroniczna 3 wersja elektroniczna Objętość (arkusze wydawnicze) 15,37 12,58 16,26 151

152 2 Medycyna Pracy wolumin 64 3 Wytyczne Szacowania Ryzyka Zdrowotnego wolumin 31 dwumiesięcznik ISSN eissn raz w roku ISSN wersja 13,47 elektroniczna 5 wersja 13,68 elektroniczna 6 wersja elektroniczna 13, , , , , , , ,73 3. Książki W 2013 r. ukazała się 1 książka wydana poza IMP z informacją o prawach Instytutu do nich (copyright). Książki autorstwa pracowników IMP, niewydane przez Oficynę Wydawniczą IMP Lp. Objętość Tytuł publikacji, ISBN innego Format Nakład (arkusze autorzy wydawcy wydawnicze) 1 Choroby zawodowe w Polsce w 2012 r. Neonila Szeszenia-Dąbrowska, Urszula Wilczyńska, Wojciech Sobala A ,23 4. Dystrybucja Medycyna Pracy rozpowszechnianie czasopisma odbywa się przez: 1) Sprzedaż w stacjonarnej i internetowej księgarni wydawcy (Instytutu Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera w Łodzi), głównie na zasadzie prenumeraty (wersja drukowana lub w formacie pdf na płycie CD). Odbiorcami są instytucje państwowe (jednostki naukowobadawcze, laboratoria, wojewódzkie ośrodki medycyny pracy, stacje sanitarno-epidemiologiczne, jednostki bhp itp.) oraz firmy prywatne i odbiorcy indywidualni (głównie lekarze). W 2013 r. 152

153 Medycynę Pracy prenumerowało 161 odbiorców. Oprócz wydawcy czasopismo jest dystrybuowane przez: Kolportera S.A., Ruch i Garmond Press, a za granicą przez Ars Polonę. Wśród nieodpłatnych odbiorców czasopisma są m.in. Światowa Organizacja Zdrowia i jej biura na świecie, a także instytuty naukowe, np. w Szwajcarii, USA, Rosji, Belgii, Japonii, Estonii, Bułgarii, Chorwacji, Wielkiej Brytanii, Holandii i na Litwie. 2) Bezpłatny dostęp online na stronie internetowej wydawcy ( znajdują się teksty artykułów z lat ) Bazy indeksujące Bureau International du Travail, Central & Eastern European Academic Source, CABI CAB Abstracts, CABI Global Health, CABI World Agricultural Economics and Rural Sociology Abstracts (WAERSA), EBSCO/MEDLINE, Elsevier EMBASE, Elsevier EMCare, Elsevier SCOPUS, Index Copernicus, Polska Bibliografia Lekarska GBL, ProQuest Psychology Databases, PsycINFO, PubMed, Thomson Reuters BIOSIS Previews, Thomson Reuters Journal Citation Reports / Science Edition, Thomson Reuters Science Citation Index Expanded. International Journal of Occupational Medicine and Environmental Health rozpowszechnianie czasopisma odbywa się przez: 1) Sprzedaż wersji elektronicznej od roku 2011 czasopismo jest wydawane tylko w tej formie i rozpowszechniane przez Springera. Pełna wersja artykułów od tego roku jest publikowana i udostępniana odpłatnie pod adresem Jeszcze przed wydaniem pełnego numeru na stronie internetowej na bieżąco zamieszczane są kolejne artykuły, które się w nim pojawią (tzw. online first). Klienci mogą też zamawiać druk na życzenie pojedynczych numerów u wydawcy (Versita). 2) Bezpłatny dostęp online na stronie właściciela tytułu ( znajdują się pełne wersje artykułów z lat oraz streszczenia artykułów z lat ) Bazy indeksujące AGRICOLA (National Agricultural Library), CABI CAB Abstracts, CABI Global Health, CABI Tropical Diseases Bulletin, CABI World Agricultural Economics and Rural Sociology Abstracts (WAERSA), Celdes, CNKI Scholar (China National Knowledge Infrastucture), De Gruyter IBZ (International Bibliography of Periodical Literature in the Humanities and Social Sciences), Elsevier EMBASE, Elsevier EMCare, Elsevier SCOPUS, Ergonomics Abstracts, ERIH European Reference Index for the Humanities, Google Scholar, IBIDS (National Institutes of Health), Index Copernicus, J-Gate, Medline, Polish Medical Bibliography/Polish Medical Library, Primo Central (ExLibris), ProQuest Biological Sciences Journals, ProQuest NIOSHTIC Database, ProQuest Toxicology Abstracts, PsycINFO, PubMed, All-Russian Institute of Scientific and Technical Information (VINITI), SCImago (SJR), Summon (Serials Solutions/ProQuest), TDOne (TDNet), Thomson Reuters BIOSIS Previews, Thomson Reuters Journal Citation Reports / Science Edition, Thomson 153

154 Reuters Science Citation Index Expanded, Ulrich s Periodicals Directory / Ulrichsweb, WorldCat (OCLC). Pełna oferta wydawnicza Oficyny Wydawniczej Instytutu Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera w Łodzi znajduje się na stronie Książki sprzedawane są za jej pośrednictwem lub w stacjonarnej księgarni Instytutu. Oprócz wydawcy dystrybuują je również firmy: Medyceusz, Horyzont, Psyche, Ambulans, Penta soft, Pracownia Testów Psychologicznych, Pegaz, Kodeks. 154

155 XI. BUDŻET Instytut działając na podstawie ustawy z dnia 30 kwietnia 2010 r. o instytutach badawczych (Dz. U. nr 96 poz. 618) prowadzi samodzielną gospodarkę finansową, pokrywając koszty działalności naukowo-badawczej oraz leczniczej z uzyskanych przychodów. Źródłami przychodu działalności naukowo-badawczej w 2013 roku była dotacja na działalność statutową i inne umowy z Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, kontrakty z Komisji Europejskiej oraz umowy w ramach funduszy strukturalnych. Głównym źródłem przychodu działalności leczniczej był kontrakt z Narodowym Funduszem Zdrowia oraz umowy z wojewódzkimi ośrodkami medycyny pracy i samorządami terytorialnymi w zakresie chorób zawodowych. W 2013 roku przychody Instytutu z podstawowej działalności operacyjnej uległy zmniejszeniu w stosunku do roku poprzedniego i wyniosły ,34 zł. Jednocześnie w 2013 r. zmniejszyły się koszty własne uzyskania przychodów w stosunku do roku 2012 i wyniosły ,59 zł. Instytut w 2013 r. posiada zadłużenie bankowe z tytułu kredytu w wysokości zł. Biorąc pod uwagę przychody i koszt własny sprzedaży poszczególnych działalności za rok 2013, Instytut osiągnął stratę brutto na podstawowej działalności operacyjnej w kwocie ,70 zł, która została pomniejszona o sumę ,77 zł z tytułu pozostałych przychodów operacyjnych i przychodów finansowych (darowizny, dotacja na środki trwałe, odsetki bankowe, dodatnie różnice kursowe) oraz powiększona o kwotę ,71 zł z tytułu pozostałych kosztów operacyjnych i finansowych (ujemne różnice kursowe, odsetki od kredytu, odsetki za zwłokę w zapłacie zobowiązań, rezerwy na należności wątpliwe). Ostateczny wynik finansowy, czyli strata netto za rok 2013 wyniósł ,64 zł, co w stosunku do zysku w 2012 r. stanowi pomniejszenie wyniku finansowego o wartość ,47 zł.. 155

156 Wynagrodzenia 54,04% Ubezpieczenia społeczne 9,29% Amortyzacja 6,25% Usługi medyczne 2,62% Zużycie energii 2,58% Materiały medyczne 2,47% Materiały laboratoryjne 2,18% Usługi remontowe, serwis, naprawy 2,05% Błony dozymetryczne 1,90% Pozostałe usługi 1,89% Aparatura specjalna i WNiP 1,52% Podróże zagraniczne 1,36% Odpis na ZFŚS 1,31% Podatki 1,13% Usługi porządkowe 1,05% Usługi poligraficzne 1,04% Usługi informatyczne 0,82% PFRON 0,71% Pozostałe materiały 0,65% Usługi telekomunikacyjne i spedycyjne 0,63% Szkolenia, sympozja, kursy 0,56% Stypendia UE 0,50% Pozostałe 0,46% Wyposażenie 0,44% Usługi bankowe i finansowe 0,41% Podróże krajowe 0,39% Reprezentacja i reklama 0,35% Materiały techniczne 0,31% Materiały biurowe 0,31% Materiały czystościowe 0,30% Materiały komputerowe 0,24% Książki i prasa 0,19% Usługi naukowo-badawcze 0,05% 156

157 Dotacje na działalność statutową 27,88% Działalność lecznicza 26,18% Dozymetria 9,23% Umowy z przedsiębiorstwami (ZLB, ZU) 7,72% Innowacyjna Gospodarka 5,57% Kursy 4,73% Granty 4,54% Kapitał Ludzki 2,50% Umowy z GIS 2,27% Program Wieloletni 1,80% Umowy z NCN i NCBiR 1,77% Umowy zagraniczne 1,73% Działalność wydawnicza 1,59% Umowy z MZ 1,08% Sprzedaż Internatu 0,69% Dzierżawy pomieszczeń 0,57% Pozostała sprzedaż 0,12% 157