NIEWAŻNOŚĆ TRAKTATÓW

Transkrypt

1 NIEWAŻNOŚĆ TRAKTATÓW Konwencja przyjmuje zasadę domniemania ważności - jeżeli ważność traktatu nie zostanie zakwestionowana z uwzględnieniem przyczyn wymienionych w Konwencji Wiedeńskiej to traktat zostaje uważany za ważny, ważność traktatu może być zakwestionowana tylko na podstawie postanowień Konwencji. Konwencja wiedeńska ustala zamknięty katalog przyczyn nieważności traktatu, istnieje osiem przyczyn dotyczących nieważności traktatu (5 dotyczy nieważności względnej, 3- dotyczy nieważności bezwzględnej). Nieważność może być: WZGLĘDNA - oznacza unieważnienie zgody państwa na związanie się traktatem, państwo musi się powołać na przyczyny, które to unieważnienie powodują, w odniesieniu do tej nieważności możliwa jest konwalidacja (uzdrowienie, przywrócenie jej ważności po usunięciu usterek) - przywrócenie ważności po usunięciu przyczyn, oraz w niektórych przypadkach podzielność postanowień traktatu, polegająca na wyłączeniu pewnych nieważnych postanowień a stosowaniu pozostałych, nie dotkniętych wadą nieważności. (podzielność jest stosowana, gdy te postanowienia można oddzielić od pozostałych postanowień traktatu oraz postanowienia wyłączone nie były postanowieniami stanowiącymi podstawę zgody na związanie się traktatem przez państwo i dalsze stosowanie traktatu jest sprawiedliwe) PRZYCZYNY NIEWAŻNOŚCI WZGLĘDNEJ: 1. wynikające z prawa wewnętrznego: -naruszenie normy prawa wewnętrznego dotyczącej kompetencji do zawierania traktatów, jeżeli naruszenie to jest oczywiste i dotyczy normy o podstawowym znaczeniu, np. jeżeli prezydent USA ratyfikuje traktat bez zgody Senatu wyrażonej odpowiednią większością, czego wymaga konstytucja. Co do zasady nie można powoływać się na pogwałcenie prawa wewnętrznego, chyba ze pogwałcenie jest oczywiste i norma jest zasadnicza. -przekroczenie ograniczenia pełnomocnictwa do zawarcia traktatu pod warunkiem, że istnienie tego ograniczenia było notyfikowane pozostałym umawiającym się państwom. Np. pełnomocnik państwa oświadcza na wstępie że nie może zawierać umowy obciążającej finansowo państwo, bo nie uwzględniono tego w pełnomocnictwie. Pełnomocnictwo dotyczyły negocjacji, a osoba podpisała umowę. 2. wady oświadczenia woli: -błąd - musi być to błąd co do faktu lub sytuacji, istotny (czyli gdyby państwo wiedziało o błędzie, nie zawarło by traktatu) oraz niezawiniony i nie wynikający z niedbalstwa, zaniechania (strona dołożyła określonych starań), nie może być to błąd co do prawa bo ignorantia iuris nocet. Błąd rzadko występuje jako przyczyna, historycznie częściej zwłaszcza jako błędny kartograficznie przy sporządzaniu granic. Błąd techniczny nie może być przyczyna nieważności-jest procedura korekty takich błędów. -podstęp - oszukańcze, celowe postępowanie innego państwa, które zmierza do wprowadzenia w błąd kontrahenta, podstęp można również określić jako kwalifikowaną postać błędu.

2 -korupcja (przekupienie) przedstawiciela państwa - takie działania podjęte w stosunku do państwa, pod wpływem których jego przedstawiciel skuszony jakąś korzyścią godzi się na zawarcie traktatu niekorzystnego dla państwa, które reprezentuje, a zawierającego postanowienia korzystne dla kontrahenta, uzyskanie korzyści przez przedstawiciela państwa, regulują to także przepisy UE i OECD. PRZYCZYNY NIEWAŻNOŚCI BEZWZGLĘDNEJ- zachodzi niezależnie od inicjatywy stron, dotyczy całości traktatu i nie jest możliwa konwalidacja, zachodzi także wówczas gdy strony nie powołują się na przyczyny nieważności traktatu Przyczyny nieważności bezwzględnej (art ): -przymus w stosunku do przedstawiciela państwa - polega na groźbie (vis absoluta) lub na użyciu siły (vis compulsiva), przymus fizyczny lub psychiczny, wobec przedstawiciela, jeżeli przedstawiciel państwa nie może wyrazić w sposób swobodny zgody na związanie się umową, wtedy w każdym wypadku traktat jest nieważny, konieczna jest swobodna zgoda -przymus w stosunku do państwa - groźba lub użycie siły, ale z pogwałceniem zasad prawa międzynarodowego określonych w Karcie NZ, dopuszcza pewne środki przymusu w określonych sytuacjach. -sprzeczność traktatu z imperatywną (bezwzględnie obowiązującą) normą prawa międzynarodowego w chwili zawarcia umowy - ius cogens, wg art. 53 konwencji normy ius cogens są to normy przyjęte i uznane przez społeczność międzynarodową jako całość, od których żadne wyjątki nie są dopuszczalne, poza tym nie mogą być one uchylone a jedynie zastępowane normami o tym samym charakterze, bezwzględnie obowiązującym,np. o nienaruszalności granic, o obowiązku pokojowego rozstrzygania sporów, zakaz ludobójstwa, zakaz agresji, zakaz tortur.

3 Przyczyny nieważności traktatów Przyczyny nieważności przyczyny nieważności bezwzględnej przyczyny nieważności względnej przymus sprzeczność z ius cogens (art. 53) wobec przedstawiciel a (art. 51) wobec państwa przyczyny związane z prawem wewnętrznym wady oświadczenia woli błąd (art. 48) przekroczenie kompetencji (art. 46) przekroczenie pełnomocnictw (art. 47) podstęp (art. 49) przekupstwo (art. 50)

4 WYGAŚNIĘCIE TRAKTATÓW wygaśnięcie - traktat przez pewien czas obowiązuje, a następnie traci moc obowiązującą, przy czym ta utrata mocy obowiązującej może dotyczyć wszystkich państw lub niektórych kontrahentów. Przyczyny wygaśnięcia traktatu: 1. PRZEWIDZIANE W TRAKTACIE: Przyczyny wyraźnie przez umowę przewidziane - wg KW państwa mają swobodę w kreowaniu tych postanowień, a przykładowe to: -upływ czasu na jaki traktat został zawarty - dotyczy to traktatów terminowych, które nie zawierają klauzuli prolongacyjnej, gdy upływa określony czas traktat wygasa, typowa przyczyna wygaśnięcia - albo na okres x lat, albo do x dnia -spełnienie się warunku rozwiązującego - zaistnienie zdarzenia przyszłego, niepewnego, jego zaistnienie nie jest pewne, np. warunek rozwiązania Układu Warszawskiego - powstanie ogólnoeuropejskiego systemu bezpieczeństwa opartego na umowie, miał tracić moc, gdyby został opracowany układ zbiorowego bezpieczeństwa w Europie. -wypowiedzenie traktatu zgodnie z jego postanowieniami - traktat określa dokładnie procedurę wypowiedzenia traktatu przez stronę oraz termin, kiedy wypowiedzenie staje się skuteczne, np. wypowiedzenie odbywa się przez zgłoszenie stosownej notyfikacji do depozytariusza i staje się skuteczne po upływie 12 m-cy od momentu złożenia tej notyfikacji. W wyniku wypowiedzenia liczba stron może spaść poniżej liczby państw wymaganej dla uprawomocnienia się traktatu. Zgodnie z Konwencją Wiedeńską, jeśli nie wynika to wyraźnie z samego traktatu, sytuacja taka nie oznacza utraty mocy obowiązującej traktatu. Art NIEPRZEWIDZIANE W TRAKTACIE: a. przyczyny powodujące automatyczne (z mocy prawa) wygaśnięcie traktatu: -zniknięcie podmiotu traktatu - sytuacja, gdy państwo które zawarło traktat przestaje istnieć jako podmiot prawa międzynarodowego, jeśli jest to traktat bilateralny to wygasa, może skutkować wygaśnięciem traktatu (np. traktatu między NRD a RFN) lub sukcesją. Albo w sensie fizycznym np. znika wyspa, na wyspie (przykład Nauru) - wtedy umowa wygasa, albo w sensie prawnym (utrata podmiotowości) - związane z kwestią sukcesji państw, obowiązki przejmuje inny podmiot, który pojawia się na tym terytorium) -zniknięcie przedmiotu traktatu - powstanie sytuacji uniemożliwiającej wykonanie umowy (art. 61 KW) np. traktat reguluje sprawę ochrony jakiegoś zagrożonego gatunku zwierząt, jeżeli mimo starań gatunek ten wyginie, przestanie istnieć przedmiot regulacji traktatu, a sam traktat wygaśnie, traktat żeglugi na rzece międzynarodowej, a rzeka traci walor żeglowności

5 -całkowite wykonanie traktatu, grupa umów, które można wykonać - gdy zostaje wykonana, jej cel został osiągnięty to wygasa, np. traktat dotyczący przekazania terytorium w drodze cesji terytorialnej lub traktat dotyczący płatności -zgodna decyzja wszystkich stron - jeżeli strony uważają, że dalsze obowiązywanie traktatu jest bezcelowe mogą wspólną decyzją uczynić traktat bezprzedmiotowym i wtedy traci on swoją moc wiążącą b. przyczyny powoływane przez strony traktatu (z inicjatywy strony) - powodują wygaśnięcie traktatu tylko w odniesieniu do stron, które na takie przyczyny powołają się: -pogwałcenie traktatu przez partnera - art. 60 KW, zgodnie z Konwencją Wiedeńską polega albo na odrzuceniu traktatu albo na działaniu sprzecznym z jego celem lub przedmiotem. W przypadku traktatu dwustronnego pogwałcenie traktatu przez jedną stronę jest oczywistą przyczyną niewykonywania jego postanowień również przez stronę przeciwną. W wypadku traktatów wielostronnych w takiej sytuacji możliwe jest: wyeliminowanie strony, która pogwałciła postanowienia traktatu uznanie traktatu za wygasły przez wszystkie państwa wycofanie się państwa, które najbardziej ucierpiało w wyniku pogwałcenia traktatu przez inne państwo nie można się powołać, gdy u.m. dot. traktatów prawa humanitarnego -trwała niemożność wykonania traktatu - zniknięcie lub zniszczenie przedmiotu niezbędnego do wykonania traktatu, dotyczące tylko jednej strony traktatu, np. traktat o zwrocie archiwów zagrabionych podczas wojny, gdy archiwa uległy zniszczeniu, ale niemożność ta może dotyczyć tylko niektórych stron traktatu (jeśli dotyczy wszystkich to traktat automatycznie wygasa) -zasadnicza zmiana okoliczności- tzw. klauzula rebus sic stantibus - ograniczenie zasady pacta sunt servanda, bo przewiduje, że jeśli okoliczności istniejące w chwili zawierania traktatu, które były podstawą zgody państw na związanie się traktatem (strony nie przewidywały, że taka zmiana nastąpi, bo nie zawierałyby takiego traktatu) zmieniają się w sposób zasadniczy, tak, że zmienia się zakres praw i obowiązków stron pozostały do wykonania, to strony mogą się na to powołać jako na podstawę do uznania traktatu za wygasły. Aby posłużyć się tą klauzulą muszą być spełnione łącznie następujące warunki: 1. muszą to być okoliczności, które stanowiły istotną podstawę zgody państw na związanie się traktatem 2. strony nie mogły przewidzieć, że taka zmiana okoliczności może nastąpić, bo inaczej nie zawarły by takiego traktatu 3. w wyniku zmiany okoliczności zmienia się zakres praw i obowiązków stron, które pozostały stronom do wypełnienia w związku z tym traktatem Mimo spełnienia powyższych warunków nie można powołać się na tą klauzulę: 1. w przypadku traktatów granicznych 2. jeśli państwo samo doprowadziło do zmiany okoliczności -powstanie nowej normy ius cogens, z którą traktat jest sprzeczny, - niezgodność z nowo powstałą normą ius cogens (art. 64 KW), wygaśnięcie i nieważność od momentu powstania normy, strony powinny wypowiedzieć ten traktat, uznać go za wygasły i uregulować swoje stosunki zgodnie z nowa normą.

6 -wypowiedzenie traktatu nieprzewidziane w jego postanowieniach - mimo, że niektóre traktaty nie zawierają postanowień dotyczących możliwości wypowiedzenia, możliwe jest dopuszczenie takiej możliwości na podstawie innych ustaleń, np. Karta NZ nie przewiduje wypowiedzenia, a mimo to uznano ze jest ono możliwe art. 56 ogólnie zasada mówi o niedopuszczalności wypowiedzenie nieprzewidzianego w umowie, wyjątkowo, gdy strony dopuściły taką możliwość lub domniemywa się możność wypowiedzenia umowy, konieczność notyfikowania stronom na 12 m-cy wcześniej o wypowiedzeniu -zawarcie traktatu nowego, z którym traktat poprzedni jest całkowicie sprzeczny, pod warunkiem, że mamy te same strony traktatu i umowy dotyczą tego samego przedmiotu. art. 59 Został zawarty nowy traktat, który nie mówi nic o obowiązywaniu poprzedniego, ale nowy traktat jest wyraźnie sprzeczny z traktatem poprzednim, więc poprzedni może na podstawie inicjatywy stron utracić moc obowiązującą. ZAWIESZENIE STOSOWANIA TRAKTATU - ART. 72 Może nastąpić z podobnych powodów jak wygaśniecie traktatu. Polega na tym, ze traktat przestaje być stosowany, ale z możliwością jego przywrócenia w przyszłości. Po okresie zawieszenia przywraca się moc obowiązującą. Strony zobowiązują się do takiego zachowania, które nie zniszczy możliwości przywrócenia traktatu. Traktat, który nie traci mocy obowiązującej, ale nie jest przez pewien czas przez strony stosowany, czyli strony nie będą miały w tym czasie ani praw, ani obowiązków wynikających z traktatu. Można w każdym wypadku za zgodą wszystkich stron zawiesić stosowanie traktatu. Możliwe jest także zawieszenie stosowania traktatu między kilkoma tylko stronami traktatu wtedy należy uwzględnić takie warunki dopuszczalności jak przy modyfikacji. Wynika to ze zmiany między niektórymi stronami umowy, zatem: - traktat przewiduje taką możliwość, - traktat milczy nt. zawieszenia między niektórymi stronami, a zarazem: nie narusza praw i obowiązków pozostałych do wykonania stronom i nie narusza przedmiotu i celu umowy. Inne przesłanki zawieszenia traktatu, na mocy: - pogwałcenia traktatu przez kontrahenta -czasowej niemożności wykonania postanowień traktatu -zasadniczej zmiany okoliczności, kiedy strony uznają, ze po pewnym czasie zdołają dostosować się do tej nowej sytuacji i będą traktat stosować, po okresie adaptacji do nowych okoliczności strony przywracają traktat - zawarcia traktatu późniejszego, sprzecznego z traktatem wcześniejszym, jeśli wolą stron jest tylko zawieszenie tego wcześniejszego, a nie jego wygaśnięcie