Stopa reumatoidalna. Detko Ewa, Frąckiewicz Joanna, Wądołowski Karol, Wnuk Bartosz, Bilewicz Tomasz, Engelmann Małgorzata, Durmała Jacek

Transkrypt

1 Stopa reumatoidalna Detko Ewa, Frąckiewicz Joanna, Wądołowski Karol, Wnuk Bartosz, Bilewicz Tomasz, Engelmann Małgorzata, Durmała Jacek Katedra i Klinika Rehabilitacji, Wydział Nauk o Zdrowiu, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach W przebiegu chorób reumatycznych pojawiają się zmiany zniekształcająco deformacyjne stóp. W wyniku procesu zapalnego dochodzi do zmian patologicznych w obrębie struktur anatomicznych stóp, co prowadzi do upośledzenia funkcji motorycznej kończyn dolnych. Ograniczenie wydolności statycznej i dynamicznej stóp prowadzi do niepełnosprawności i pogorszenia jakości życia chorych. Deformacje palców, bolesne zmiany w stawach, bóle mięśni i ścięgien oraz skrócenie mięśni stopy, bóle stóp mogą wpływać na zmianę w sposobie poruszania się. Zmiana poruszania się ciała prowadzi do przeciążeń układu ruchu. Przeciążenia te wcześniej czy później prowadzą do bóli kolan, bioder i całego kręgosłupa oraz typowych objawów przedwczesnego zużycia materiału: artretyzmu. Strategia postępowania terapeutycznego polega na interdyscyplinarnej terapii, która obejmuje wczesną fizjoterapię, zaopatrzenie ortopedyczne, edukację i leczenie operacyjne.

2 Zastosowanie całkowitej powierzchni użytkowej ręki jako parametru do oceny postępów rehabilitacji osób cierpiących na reumatoidalne zapalenie stawów Wolicka Mirosława 1, Kucia-Moczulska Marta 2 ¹ Katedra i Klinika Rehabilitacji, Wydział Nauk o Zdrowiu, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach 2 Polmed S.A. Wrocław Zaburzenia ruchomości stawów zachodzące w przebiegu reumatoidalnego zapalenia stawów są, obok bólu, największym wyzwaniem klinicznym dla zespołu zajmującego się leczeniem i rehabilitacją pacjentów. Stąd niezmiernie ważne jest kontrolowanie zmian sprawności fizycznej pacjenta. Istotne jest aby narzędzie, za pomocą którego można by monitorować stan funkcjonalny pacjenta, było obiektywne. Celem pracy było określenie czy powierzchnia użytkowa ręki może być parametrem służącym do wymiernej weryfikacji stanu klinicznego pacjenta cierpiącego na reumatoidalne zapalenie stawów. Za hipotezę przyjęto, że reumatoidalne zapalenie stawów powoduje znaczne zmniejszenie ruchomości stawów kończyny górnej a zatem i zmniejszenie powierzchni użytkowej ręki. Hospitalizacja częściowo przywraca utraconą ruchomość w stawach, co w konsekwencji powoduje zwiększenie powierzchni użytkowej ręki. Postawiono dwa pytanie badawcze: 1. W których stawach hospitalizacja daje najlepsze rezultaty kliniczne pod kątem zwiększania powierzchni użytkowej ręki?

3 2. Czy i w jakim stopniu zwiększa się powierzchnia użytkowa ręki po dwóch tygodniach hospitalizacji? Na przestrzeni dwóch tygodni ( przed i po hospitalizacji ) u 17 pacjentów (76% kobiet i 24% mężczyzn), Szpitala Reumatologiczno-Rehabilitacyjnego w Żarowie, przy pomocy goniometru dokonano pomiaru zakresu ruchomości stawów kończyn górnych. Wyniki zapisano w systemie SFTR. Dotatkowo zmierzone zostały również całkowite długości poszczególnych członów kończyn górnych (z dokładnością do 0,5 cm). Uzyskane dane podstawiono do wzorów na całkowite powierzchnie użytkowe ręki dla trzech płaszczyzn. Dowiedziono, że chorzy na reumatoidalne zapalenie stawów mają znacznie zmiejszone zakresy ruchomości stawów co w konsekwencji wpływa na całkowite powierzchnie użytkowe ręki w trzech płaszczyznach kartezjańskiego układu odniesienia. Ponadto udowodniono, że po 2 tygodniowej hospitalizacji zakresy ruchomości kończyn górnych ulegają zmianie i największa poprawa zachodzi w ruchu zginania w stawie promieniowonadgarstkowym, co w konsekwencji prowadzi do wniosku, że powierzchnia użytkowa ręki może stanowić narzędzie wymiernie weryfikujące rezultaty hospitalizacji chorych cierpiących na reumatoidalne zapalenie stawów.

4 Chód tyłem - zastosowanie w fizjoterapii Wnuk Bartosz, Detko Ewa, Wądołowski Karol, Frąckiewicz Joanna, Bilewicz Tomasz, Durmała Jacek Katedra i Klinika Rehabilitacji, Wydział Nauk o Zdrowiu, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach Chód tyłem jako specyficzna czynność ruchowa, była oceniana pod kątem kinematycznym, biomechanicznym oraz elektromiograficznym. Problematyka chodu tyłem w porównaniu z chodem przodem była również rozpatrywana na kongresie biomechanicznym mającym miejsce w Montrealu (1986). W piśmiennictwie opisano wykorzystanie treningu chodu tyłem w fizjoterapii urazów i chorób stawu kolanowego, głównie dotyczących więzadeł krzyżowych stawu rzepkowoudowego. W neurologii i geriatrii ta forma treningu ma zastosowanie w fizjoterapii osób z chorobami przebiegającymi z osłabieniem siły mięśniowej oraz zaburzeniami równowagi, hemiplegią, chorobą Parkinsona. W medycynie sportowej chód tyłem służy do utrzymania i poprawy tlenowej wydolności zawodników kontuzjach stawu kolanowego. Przedstawione wyniki badań potwierdzają przydatność chodu tyłem jako swoistej formy treningu marszowego.

5 Terapia mięśniowo-powięziowa w leczeniu twardziny układowej Wądołowski Karol, Frąckiewicz Joanna, Detko Ewa, Wnuk Bartosz, Bilewicz Tomasz, Engelmann Małgorzata, Durmała Jacek Katedra i Klinika Rehabilitacji, Wydział Nauk o Zdrowiu, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach Twardzina układowa (systemic sclerosis) to przewlekła, autoimmunologiczna choroba tkanki łącznej. Dominującym objawem jest postępujące twardnienie skóry, tkanki podskórnej oraz włóknienie w obrębie mięśni i narządów wewnętrznych. Zmiany chorobowe obejmują również podskórne i głębiej położone warstwy powięzi, powodując zmiany włókniste w tkankach. Nadmierna aktywność fibroblastów prowadzi do nadprodukcji kolagenu w zajętych chorobowo tkankach (Denton i Black 2002). Charakter zmian strukturalnych powięzi skutkuje zgrubieniem, skróceniem, stwardnieniem i bliznowaceniem tkanek, co w rezultacie prowadzi do ograniczenie ruchomości stawów, zwiększenie kompresji w stawach jak również ucisk na naczynie krwionośne, tkankę nerwową, naczynia limfatyczne oraz narządy wewnętrzne. Sieć powięzi, która objęta jest procesem chorobowym w znacznym stopniu wpływa negatywnie na funkcję układu ruchu, obniżając jakość życia pacjentów nie tylko w sferze fizycznej ale również psychicznej. Kompleksowa rehabilitacja Fizjoterapia pacjentów w twardzinie układowej obejmuje szereg działań, począwszy od stosowania fizykoterapii przez różne systemy ćwiczeń ruchowych. Coraz większą uwagę zwraca się na doniesienia dotyczące pracy manualnej na systemie powięziowym. Techniki manualne ukierunkowane na uwalnianie powięzi skutkuje odzyskaniem długości powięzi oraz wyrównaniem systemu powięziowego ciała we wszystkich

6 płaszczyznach (Myers 2009). Celem szeroko pojętej terapii mięśniowopowięziowej jest poprawa zakresu ruchomości, uwolnienie struktur uciśniętych w wyniku włóknienia tkanek (naczynia krwionośne, limfatyczne, stawy, struktury nerwowe). Kompleksowe działanie fizjoterapeutyczne ma na celu poprawić jakość życia pacjentów z twardziną układową, a leczenie za pomocą środków manualnych w znacznych stopniu przyczynić się może do zmniejszenia niepokoju, dyskomfortu i stopnia niepełnosprawności.

7 Jakość życia pacjentów z przewlekłą niewydolnością serca poddanych elektrostymulacji nerwowo-mięśniowej mięśni szkieletowych Engelmann Małgorzata, Wądołowski Karol, Frąckiewicz Joanna, Detko Ewa, Bilewicz Tomasz, Durmała Jacek Katedra i Klinika Rehabilitacji, Wydział Nauk o Zdrowiu, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach Postęp medycyny zarówno w diagnostyce jak i leczeniu osób cierpiących na schorzenia układu sercowo naczyniowego przyczynił się do wzrostu zachorowalności na przewlekłą niewydolność serca. Z uwagi na zmniejszoną wydolność fizyczną pacjentów z PNS powiązaną z objawami duszności, szybkiej męczliwości i nietolerancji wysiłku fizycznego następuje znaczne obniżenie jakości życia w tej grupie chorych. Ocena obiektywnych parametrów stanu zdrowia pacjentów z NS jest niezwykle istotnym czynnikiem rokowniczym i prognostycznym, ponieważ pacjenci z niższą jakością życia są częściej hospitalizowani. Przeprowadzone badania kliniczne potwierdziły korzystny wpływ treningu fizycznego na mięsień sercowy, mięśnie szkieletowe oraz adaptację układu oddechowego i sercowo naczyniowego na zastosowany trening. Celem badań była ocena wpływu elektrostymulacji mięśni szkieletowych na jakość życia rehabilitowanych pacjentów z przewlekłą niewydolnością serca a także weryfikacja czy poprawa jakości życia koresponduje z poprawą wydolności fizycznej oraz wybranych parametrów hemodynamicznych.

8 Badaniem zostało objętych 80. pacjentów z PNS w II i III klasie NYHA. 8. z badanych nie ukończyło badania z powodu rezygnacji z udziału w badaniach (4 osoby), zaostrzenia objawów choroby (3 osoby), złamania kończyny dolnej (1 osoba). Przeprowadzone badania wykazały wpływ standardowej rehabilitacji kardiologicznej na wydolność fizyczną pacjentów, co manifestowało się zwiększeniem przebytego dystansu podczas 6MWT średnio o 65,5 m. Nastąpiła także poprawa wartości frakcji wyrzutowej o 1,4% do 2 %. Pozostałe badane parametry hemodynamiczne wymiar późnoskurczowy oraz późnorozkurczowy uległy poprawie, jednak uzyskane wyniki są nieistotne statystycznie. U wszystkich pacjentów nastąpiła poprawa jakości życia średnio o 9,1 punkta. Nie wykazano istotnego wpływu zastosowanej elektrostymulacji nerwowo mięśniowej na jakość życia pacjentów, wynik sześciominutowego testu marszowego oraz wybrane parametry hemodynamiczne. NMES wydaje się być dobrą alternatywną metodą rehabilitacji dla pacjentów w IV klasie NYHA, gdzie klasyczny trening fizyczny jest niemożliwy w realizacji.

9 Zastosowanie wybranych metod manualnej terapii mięśniowo-powięziowej w procesie leczenia restrykcji tkankowych. Terapia blizn pooperacyjnych Frąckiewicz Joanna, Wądołowski Karol, Detko Ewa, Wnuk Bartosz, Engelmann Małgorzata, Bilewicz Tomasz, Durmała Jacek Katedra i Klinika Rehabilitacji, Wydział Nauk o Zdrowiu, Śląski Uniwersytet Medyczny, Katowice Powięź stanowi strukturę utworzoną przez każdy rodzaj włókien tkanki łącznej oplatającą narządy całego ciała (Findley i Schleip 2009). Sieć powięzi w odniesieniu do układu ruchu, istotnie uczestniczy i wspiera jego funkcję przenosząc napięcia podczas aktu ruchowego. Zaburzenia funkcjonalne powięzi, w zależności od lokalizacji oraz poziomu występowania wpływają tym samym na jakość lokomocji ludzkiego ciała jak również na pracę narządów wewnętrznych. Uszkodzenie tkanek po ingerencji chirurgicznej lub uszkodzeniu mechanicznym wiąże się z przebudową tkankową oraz uruchomieniem szeroko pojętych procesów naprawczych organizmu również na poziomie powięzi. Występowanie pooperacyjnych zrostów tworzy nieregularne połączenia pomiędzy dwoma powierzchniami, te zmienne odgrywają ogromną role w mięśniowo-szkieletowej dynamice ciała (Stecco 2009). W zależności od mechanizmu urazu (techniki operacyjnej), głębokości uszkodzenia oraz jakości interwencji chirurgicznej dochodzi do przebudowy uszkodzonych struktur i co za tym idzie zmiany jej struktury oraz funkcji. Uszkodzenia na poziomie skóry właściwej lub tkanki podskórnej mogą także powodować restrykcje tkankowe oraz wpływać na funkcję systemu powięziowego zmieniając rozkład napięć w tym systemie. Zmieniona mobilność tkanki miękkiej może przyczynić się do chronicznego bólu, sztywności tkanki, a także może

10 powodować powstanie nieprawidłowych wzorców ruchowych jak wzorców postawy oraz istotnie wpływać na jakość życia. Kompleksowa rehabilitacja w trakcie procesu gojenia jak i po jego zakończeniu ma na celu przywrócenie prawidłowej funkcji tkanek. Uelastycznienie tkanek, uporządkowanie włókien kolagenowych, likwidacja restrykcji tkankowych i poprawa ślizgu tkankowego stanowią podstawowe kierunki oddziaływania w terapii. W celu osiągnięcia tych celów stosuje się szeroką gamę zabiegów manualnych (myofascial release, manipulacje powięziowe, rolfing i inne) jak również systemy ćwiczeń oparte na koncepcjach taśm anatomicznych. Istotnym elementem wspierającym proces naprawczy jest również oddziaływanie w zakresie zabiegów fizykoterapeutycznych.

11 Problem rehabilitacji stawu ramiennego Wolicka Mirosława Katedra i Klinika Rehabilitacji, Wydział Nauk o Zdrowiu, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach Kończyna górna człowieka stanowi niezwykle istotny funkcjonalnie element ludzkiego ciała. Gdyby organizm pozbawić jej głównych funkcji, tj: manipulacji, chwytu, oporowania, lokomocji oraz obrony można przypuszczać, żę znacząco spadłaby jakość życia człowieka. Z biomechanicznego punktu widzenia najbardziej wyspecjalizowanym członem kończyny górnej jest ręka, która, z dostępnych dla całej kończyny 36 stopni swobody, posiada ich aż 22. Może to sugerować, że rola obręczy barkowej jest adekwatnie mniejsza. Praktyka pokazuje jednak coś innego. Co prawda, w przeciwieństwie do stawów ręki obręcz barkowa i staw ramienny nie dysponują dużą ruchliwością, jednak kiedy powyższe elementy ze soba współpracują są w stanie osiągnąć największy dostępny trójpłaszczyznowy zakres ruchomości. W świetle powyższych informacji w momencie uszkodzenia ręki upośledzone zostają ruchy precyzyjne, manipulacja i chwyt. Inny problem pojawia się w przypadku powstania patologii na poziomie stawu ramiennego, której następstwem może być utrudnienie lub wręcz zniesienie ruchów w stawach obręczy barkowej. W takiej sytuacji aktywność kończyny górnej będzie ograniczała się w głównej mierze do ruchów wykonywanych przy ciele, co może prowadzić do kompensacji i przeciążeń. Szczególnie trudną dla chorego sytuacją będzie więc równoczesne objęcie procesem chorobowym stawów dłoni i ramienia. Dlatego niezwykle istotne jest aby w rehabilitacji osób dotkniętych już zniekształceniami stawów ręki, jak np. reumatoidalne zapalenie stawów, dbać również o ruchomość stawu ramiennego, nawet jeśli nie wykazuje on oznk toczącego się procesu zapalnego.

12 W praktyce rehabilitacja obręczy barkowej przysparza wielu problemów. Aby skutecznie leczyć fizjoterapeuta musi dysponować szeroką wiedzą z zakresu anatomii, biomechaniki i kinezjologii, a sam pacjent powinien być przygotowany i zmotywowany do żmudnej, długotrwałej i wieloetapowej rehabilitacji.