Poradnik oszczędzania energii w gospodarstwie domowym

Transkrypt

1 A +++ A ++ A + A B C D dr hab. inż. Mariusz Adamski Poradnik oszczędzania energii w gospodarstwie domowym

2 dr hab. inż. Mariusz Adamski Poradnik oszczędzania energii w gospodarstwie domowym Suwałki, 2014

3 Wydawca: Copyright by FOTON Agnieszka Morysewicz Lokalna Grupa Rybacka Pojezierze Suwalsko-Augustowskie 2014 ISBN Opracowanie: dr hab. inż. Mariusz Adamski Wykonanie: FOTON Agnieszka Morysewicz Suwałki, ul. Lipowa 41A, tel EUROPEAN UNION EUROPEAN REGIONAL DEVELOPMENT FUND NEIGHBOURS IN ACTION Opracowanie wykonano w ramach projektu Wsparcie OZE na obszarze pogranicza współfinansowanego z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Współpracy Transgranicznej Litwa Polska na podstawie umowy nr SPF/2.2/PL/05 z dnia r.

4 Przedmowa Czy warto oszczędzać energię? Lokalna Grupa Rybacka Pojezierze Suwalsko-Augustowskie jako jeden z priorytetów swojej strategii rozwoju przyjęła ochronę środowiska Jednym z elementów pozytywnego oddziaływania na środowisko jest zmniejszenie zużycia energii. Świadomość, że oszczędzanie energii jest ważne i pożyteczne jest coraz bardziej powszechna w naszym społeczeństwie. Postęp technologiczny sprawił, że do codziennego funkcjonowania przedsiębiorstwa, biura, domu i rodziny niezbędne są nam dziesiątki urządzeń zasilanych energią elektryczną. Oznacza to, że musimy być pewni, że zasilanie w energię będzie trwałe i niezakłócone. Żarówki zawsze zaświecą po naciśnięciu włącznika a telewizor włączy się po naciśnięciu pilota. A nie zawsze tak było. Energią elektryczną w sposób naukowy zaczęto interesować się dopiero od XVII wieku. Przełomowe wynalazki, które spowodowały, że w domach i na ulicach zabłysło światło zawdzięczamy Alessandro Volcie, który w 1775 r. wynalazł ogniwo elektryczne. Kolejne odkrycia Ohma, Faradaya, Maxwella pozwoliły na zrozumienie praw rządzących elektrycznością. Pod koniec XIX wieku zaczęto praktycznie wykorzystywać elektryczność. Samuel Morse wynalazł telegraf, Antonio Meucci telefon, a Tomas Edison żarówkę i fonograf. W 1882 roku Edison założył pierwszą elektrownię i zbudował pierwszą miejską sieć elektryczną na Manhattanie w Nowym Jorku. Dalszy rozwój potoczył się bardzo szybko Dzisiaj energia elektryczna jest nieodłączną towarzyszką naszego życia. Jednocześnie mamy świadomość, że zasoby energii nie są nieograniczone, a wręcz się kurczą. Dlatego musimy oszczędnie i racjonalnie gospodarować energią w naszych domach. Mniejsze zużycie energii przynosi nam wymierne korzyści. W wymiarze globalnym należy do nich zaliczyć należy ochronę środowiska naturalnego poprzez zmniejszoną emisję dwutlenku węgla oraz innych substancji szkodliwych do atmosfery. Mniejsze zużycie energii to mniejsze wykorzystanie źródeł naturalnych, np. węgla, ropy lub gazu. Racjonalne wykorzystanie energii pozwala na zachowanie tychże źródeł na dłużej. Mniejsza konsumpcja energii w gospodarstwie domowym to oczywista korzyść dla naszego budżetu domowego. Konsumując mniej energii po prostu mniej za nią zapłacimy. Przy obecnych cenach gazu, prądu, węgla, ropy itp. oszczędności w zużyciu energii przekładają się co miesiąc na setki złotych, które pozostają w naszych portfelach. Według badań GUS przeciętne miesięczne wydatki na osobę w gospodarstwach domowych wynosiły w 2013 r zł. W tej kwocie udział wydatków na nośniki energii wyniósł 12,2% i ma tendencję wzrostową od wielu lat. Odpowiednio w gospodarstwach emerytów udział wydatków na nośniki energii wynosi 15,3%, a w gospodarstwach rencistów aż 17,1% budżetu domowego. Według szacunków Eurostatu czteroosobowa rodzina w Polsce wydaje na energię i ogrzewanie ok Euro rocznie, co oznacza miesięczny wydatek ok. 120 zł na osobę (przy kursie 4,20 zł/euro). Czy te wydatki można zmniejszyć? Oczywiście tak. A odpowiedź na pytanie jak to zrobić znajdziecie Państwo w tym Poradniku. Zachęcam do lektury, Cezary Cieślukowski Prezes Lokalnej Grupy Rybackiej Pojezierze Suwalsko Augustowskie 3

5

6 Spis treści I. Wstęp Czy warto oszczędzać energię?...7 II. Wydatki i zużycie energii w gospodarstwach domowych Wydatki w gospodarstwach domowych Zużycie energii w gospodarstwach domowych kształtuje się następująco Zużycie energii elektrycznej przez urządzenia stosowane w gospodarstwach domowych kształtuje się następująco...10 III. Jak oszczędzać ciepło? IV. Trochę definicji i wyjaśnień V. Ochrona cieplna budynku Wymagania izolacyjności cieplnej i inne wymagania związane z oszczędnością energii Co można zrobić, jeżeli mieszkamy w domu, który został zbudowany już wiele lat temu? Wymagania stawiane drewnu konstrukcyjnemu stosowanemu w lekkim budownictwie szkieletowym Wymagania stawiane drewnu w zakresie ochrony przeciw owadom i innym formom biodegradacji, odpowiednio do stopnia zagrożenia korozją biologiczną...31 VI. Uwarunkowania ekonomiczne przedsięwzięć termomodernizacyjnych VII. Finansowanie korzystanie z kredytu VIII. Praktyczne rady oszczędzania ciepła IX. Jak oszczędzać energię elektryczną? X. Jak czytać etykiety energetyczne? XI. Energia odnawialna Definicje i wyjaśnienia Potencjał energii odnawialnej na terenie powiatów suwalskiego i rejonu wyłkowyskiego Przykłady dobrych praktyk...50 XII. Podsumowanie i wnioski

7

8 I Wstęp Dlaczego warto oszczędzać energię? Obecnie, aby funkcjonować, człowiek zużywa ogromne ilości energii. Większość energii uzyskiwana jest z surowców energetycznych: ropa naftowa, gaz ziemny i węgiel. Wykorzystanie paliw kopalnianych do produkcji energii cieplnej i elektrycznej niesie za sobą wiele zanieczyszczeń i niebezpieczeństw dla człowieka i jego środowiska. Dlatego należy racjonalnie gospodarować energią. Współczesna wiedza i technika pozwala wykorzystać również inne, przyjazne dla środowiska naturalnego źródła energii odnawialnej, których nie brakuje na naszej planecie. Rodzaje energii odnawialnej: energia wiatru, energia słońca, a także biomasa, energia geotermalna, energia wody. 2 Odnawialne źródła energii OŹE to źródła, których wykorzystywanie nie wiąże się z długofalowym zmniejszaniem zasobów a ich pozyskiwanie wiąże się z brakiem lub bardzo niskim negatywnym oddziaływaniem Odnawialne źródła energii OŹE to źródła, których wykorzystywanie nie wiąże się z długofalowym na środowisko. zmniejszaniem Z uwagi, zasobów że definicja a ich pozyskiwanie odnawialnych wiąże źródeł się z brakiem energii nie lub jest bardzo precyzyjna często niskim można negatywnym spotkać się oddziaływaniem z definicją OŹE na poprzez środowisko. ich wymienienie. Z uwagi, że definicja Przykładowo odnawialnych w Ustawie Prawo Energetyczne źródeł energii odnawialne nie jest precyzyjna źródła energii często zdefiniowano, można spotkać jako się źródła z definicją wykorzystujące OŹE poprzez w procesie ich przetwarzania wymienienie. energię Przykładowo wiatru, promieniowania w Ustawie Prawo słonecznego, Energetyczne geotermalną, odnawialne fal, źródła prądów energii i pływów morskich, zdefiniowano, spadku rzek jako oraz "źródła energię wykorzystujące pozyskiwaną z w biomasy, procesie przetwarzania biogazu wysypiskowego, energię wiatru, a także z biogazu powstałego promieniowania w procesach słonecznego, odprowadzania geotermalną, lub fal, oczyszczania prądów i pływów ścieków morskich, albo rozkładu spadku składowanych rzek oraz szczątek energię roślinnych pozyskiwaną i zwierzęcych. z biomasy, biogazu wysypiskowego, a także z biogazu powstałego w procesach odprowadzania lub oczyszczania ścieków albo rozkładu składowanych szczątek roślinnych i zwierzęcych". Rys. 1 Zestawienie rodzajów odnawialnych źródeł energii Rys.1 Zestawienie rodzajów odnawialnych źródeł energii Zasoby energii odnawialnej są olbrzymie. W ciągu godziny do ziemi dociera więcej energii słonecznej niż wynosi roczne zużycie energii na świecie. 7

9 Zasoby energii odnawialnej są olbrzymie. W ciągu godziny do ziemi dociera więcej energii słonecznej niż wynosi roczne zużycie energii na świecie. Tab. 1 Zasoby energii odnawialnej Odnawialne źródło Zasoby w EJ Energia słoneczna Biomasa 2900 Energia wiatru 2250 Energia geotermalna 1394 Energia spadku wód 148 Światowe zapotrzebowanie na energię pierwotną 487 Światowe zapotrzebowanie na elektryczność 56,7 Mówiąc o zasobach energii odnawialnej należy pamiętać, że nie zawsze całą energię z danego źródła można w pełni wykorzystać czy to z uwagi na ograniczenia techniczne czy ekonomiczne. Z tego względu zasoby OŹE dzieli się na: Zasoby teoretyczne to zasoby danego źródła ogólnie dostępne bez uwzględniania możliwości ich technicznego pozyskiwania, ograniczeń środowiskowych i ekonomicznych. Zasoby techniczne to zasoby dostępne danego źródła, jakie można pozyskać za pomocą najlepszych technologii przetwarzania z uwzględnieniem ograniczeń przestrzennych i środowiskowych. Zasoby ekonomiczne to zasoby źródła, jakie można pozyskać za pomocą dostępnych technologii z uwzględnieniem czynnika ekonomicznego, czyli opłacalności pozyskiwania energii z danego źródła. Oszczędzanie energii jest jednym ze sposobów walki ze zmianami klimatycznymi zagrażającymi światu. Produkcja energii cieplnej i elektrycznej obciąża środowisko, ponieważ wytwarzana jest w przeważającej części z paliw kopalnianych takich jak, np. węgiel kamienny. Statystycy wyliczyli, że najwięcej energii marnotrawią mieszkańcy Europy Środkowo Wschodniej i Brytyjczycy nagminnie zostawiają włączone światła w pokojach, ładowarki w gniazdkach oraz trzymają w gotowości komputery, ładowarki i inne urządzenia elektryczne, zamiast odciąć im zasilanie. Wychodząc na zewnątrz zostawiają włączone ogrzewanie. U nas niestety nie jest wiele lepiej. W Polsce wytwarzanie energii odbywa się przede wszystkim w elektrowniach i elektrociepłowniach opalanych węglem kamiennym i brunatnym. Zasoby węgla są jednak ograniczone, a ich wykorzystanie uciążliwe dla środowiska. Racjonalnym gospodarowaniem energią możemy przyczynić się do ochrony środowiska i redukcji emisji dwutlenku węgla. Oszczędzając energię ograniczamy również wydatki domowego budżetu. Na kolejnych stronach poradnika podano wskazówki i rozwiązania pozwalające na osiągnięcie oszczędności energii, jakie można uzyskać w naszych domach. Celem poradnika jest popularyzacja zagadnień związanych z energią, również z energią odnawialną oraz kwestii związanych z racjonalnym gospodarowaniem dostępnymi zasobami. Poradnik adresowany jest w szczególności do mieszkańców powiatu suwalskiego oraz rejonu wyłkowyskiego. 8

10 II Wydatki i zużycie energii w gospodarstwach domowych II Wydatki i zużycie energii w gospodarstwach domowych 4 1. Wydatki 1. Wydatki w w gospodarstwach domowych domowych [materiały Agencji Rynku Energii Materiały Agencji Rynku Energii urzadzenia zuzywaja najwiecej energii,p,26571,26806,26812.html [ urzadzenia zuzywaja najwiecej energii,p,26571,26806, ] html]. Wśród kosztów ponoszonych regularnie przez gospodarstwa domowe opłaty związane z nośnikami Wśród kosztów energii to ponoszonych ok. 12,1% wszystkich regularnie wydatków przez gospodarstwa ogółem, które domowe kształtują opłaty się związane z nośnikami następująco: energii to ok. 12,1% wszystkich wydatków ogółem, które kształtują się następująco: żywność żywność i napoje i napoje bezalkoholowe bezalkoholowe 25,1% 25,1% napoje napoje alkoholowe, alkoholowe, wyroby wyroby tytoniowe tytoniowe 2,7% 2,7% odzież i obuwie 5,0% odzież i obuwie 5,0% opłaty za użytkowanie mieszkania 8,2% ENERGIA opłaty za użytkowanie 12,1% mieszkania 8,2% wyposażenie ENERGIA mieszkania 12,1% i prowadzenie gospodarstwa domowego 4,8% zdrowie wyposażenie 5,0% mieszkania i prowadzenie gospodarstwa domowego 4,8% transport zdrowie 9,8% 5,0% łączność transport 4,0% 9,8% rekreacja łączność i kultura 4,0% 8,2% edukacja rekreacja 1,2% i kultura 8,2% pozostałe edukacja wydatki 1,2% (pozostałe towary i usługi, kieszonkowe, restauracje, hotele itd.) 13,9% pozostałe wydatki (pozostałe towary i usługi, kieszonkowe, restauracje, hotele itd.) 13,9% Wydatki ponoszone przez gospodarstwa domowe żywność i napoje bezalkoholowe - 25,1% napoje alkoholowe, wyroby tytoniowe -2,7% odzież i obuwie - 5,0% opłaty za użytkowanie mieszkania - 8,2% ENERGIA - 12,1% wyposażenie mieszkania i prowadzenie gospodarstwa domoweg0-4,8% zdrowie - 5,0% transport - 9,8% łączność - 4,0% rekreacja i kultura - 8,2% edukacja - 1,2% Rys. 2 Wydatki pozostałe wydatki - (pozostałe towary i usługi, w gospodarstwach kieszonkowe, restauracje, hotele itd.) - 13,9% domowych Rys. 2. Wydatki w gospodarstwach domowych Wniosek: Obok Wniosek: wyżywienia (25,1% wydatków) koszty użytkowania energii (12,1%) są jednymi z największych obciążeń Obok wyżywienia w domowym (25,1% budżecie. wydatków) koszty użytkowania energii (12,1%) są jednymi z największych obciążeń w domowym budżecie. 9

11 2. Zużycie energii w gospodarstwach domowych kształtuje się następująco: ogrzewanie 72% ciepła 2. Zużycie woda 15% energii w gospodarstwach domowych kształtuje się następująco: przygotowanie ogrzewanie posiłków 72% 7% wyposażenie ciepła woda elektryczne 15% 4% oświetlenie przygotowanie 2% posiłków 7% wyposażenie elektryczne 4% oświetlenie 2% Zużycie energii w gospodarstwach domowych ogrzewanie - 72% ciepła woda - 15% przygotowanie posiłków 7% wyposażenie elektryczne - 4% oświetlenie - 2% Rys. Rys Zużycie energii w gospodarstwach w domowych domowych Wniosek: Wniosek: Analiza Analiza powyższych danych danych pozwala pozwala stwierdzić, stwierdzić, że że zdecydowanie najwięcej najwięcej energii energii pochłania ogrzewanie mieszkań ogrzewanie i podgrzewanie mieszkań i podgrzewanie ciepłej wody ciepłej w sumie wody to w ok. sumie 87%. to ok. pochłania 87%. 3. Zużycie energii elektrycznej przez przez urządzenia urządzenia stosowane stosowane w gospodarstwach w gospodarstwach domowych kształtuje się nastepująco: się następująco: chłodziarko chłodziarko zamrażarka zamrażarka 28,1% 28,1% oświetlenie oświetlenie + drobny + drobny sprzęt AGD sprzęt AGD 20,4% 20,4% kuchnia kuchnia elektryczna elektryczna 19,6% 19,6% pralka pralka 9,1% 9,1% telewizor telewizor 6% 6% radioodbiornik radioodbiornik i zestaw i zestaw wieżowy wieżowy (kino domowe) (kino domowe) 6,6% 6,6% czajnik czajnik elektryczny elektryczny 5,3% 5,3% komputer komputer 2,4% 2,4% kuchenka mikrofalowa 2% kuchenka mikrofalowa 2% zmywarka do naczyń 0,5% zmywarka do naczyń 0,5% 10

12 6 Zużycie energii elektrycznej gospodarstwach domowych chłodziarko - zamrażarka - 28,1% oświetlenie + drobny sprzęt AGD - 20,4% kuchnia elektryczna - 19,6% pralka - 9,1% telewizor - 6% radioodbiornik i zestaw wieżowy (kino domowe) - 6,6% czajnik elektryczny - 5,3% komputer - 2,4% kuchenka mikrofalowa - 2% zmywarka do naczyń - 0,5% Rys. 4 Zużycie energii elektrycznej w gospodarstwach domowych Rys. 4. Zużycie energii elektrycznej w gospodarstwach domowych Większość Większość z nas, z zapytanych nas, zapytanych o sposoby o sposoby ograniczenia ograniczenia zużycia energii zużycia w domu, energii wskaże w na domu, wskaże na pierw- pierwszym miejscu miejscu oszczędność światła. Rzeczywiście, oświetlenie i drobny i drobny sprzęt sprzęt AGD AGD generują łącznie ok. 20% łącznie zużycia ok. 20% energii. zużycia energii. Możliwości Możliwości oszczędzania są jednak są znacznie większe [ generują większe gazetaprawna.pl/artykuly/571952,jak_oszczedzac_energie_w_domu.html]. Planując oszczędności, [ warto przede wszystkim zwrócić uwagę na te urządzenia, które są najbardziej ]. energochłonne. Z danych Agencji Rynku Energii wynika, że niemal 80% zużycia energii elektrycznej przypada na cztery Planując oszczędności, warto przede wszystkim zwrócić uwagę na te urządzenia, które są najbardziej energochłonne. Z danych Agencji Rynku Energii wynika, że niemal 80% zużycia energii grupy elektrycznej urządzeń: przypada na cztery grupy urządzeń: chłodziarko zamrażarka (28,10%) oświetlenie i drobne i AGD (20,40%) kuchnia kuchnia elektryczna (19,60%) pralka (9,10%) pralka (9,10%) Optymalizacja zużycia w tych czterech segmentach może więc przynieść wymierne oszczędności. Optymalizacja zużycia w tych czterech segmentach może więc przynieść wymierne oszczędności. Wniosek Wniosek chłodziarko chłodziarko zamrażarki zamrażarki zużywają zużywają najwięcej energii najwięcej elektrycznej. energii Warto elektrycznej. zatem Warto zatem zwrócić uwagę zwrócić uwagę na na energochłonność zarówno zarówno tych jak tych i innych jak i innych urządzeń urządzeń elektrycznych elektrycznych już na już na etapie etapie zakupu. zakupu. 11

13 III Jak oszczędzać ciepło? Są to kwestie bardzo złożone; uwzględniane na etapie prac projektowych architektonicznych i budowlanych budynków poprzez dobór właściwej izolacyjności cieplnej przegród, właściwej wielkości okien, a także optymalnego kształtu bryły budynku. Często występują przeciwstawne uwarunkowania, np.: ze względu na minimalizację strat ciepła wskazane byłyby budynki w kształcie kuli, nieco gorsze byłyby w kształcie walca. Jednak pomieszczenia w takich budynkach nie są ustawne (funkcjonalne). Na ostateczny kształt bryły budynku wpływa szereg czynników, np. szerokość i ukształtowanie działki, zastosowanie ganków i przedsionków, a także nasłonecznienie, kierunek wiatrów, osłona zielenią; jednak forma budynku powinna być zwarta, cieplejsze ściany, w których zastosowano grubszą warstwę materiału izolacyjnego, będą droższe na etapie realizacji inwestycji, ale będą traciły mniej ciepła i użytkownik będzie ponosił mniejsze opłaty związane z ogrzewaniem budynku, większe okna to lepsze oświetlenie pomieszczeń światłem naturalnym, ale większe nakłady inwestycyjne oraz eksploatacyjne. Dla przeciętnie stosowanych typów okien i rodzajów ścian zewnętrznych okna są droższe, a także straty ciepła przez 1 m 2 okna są większe niż przez 1 m 2 ściany (jest to oczywiste). Rys. 5 Dom z lodu igloo [ ce quun igloo] Rys. 6 BEEdomus innowacyjny dom pasywny (region Landes, Francja) [inzynierbudownictwa.pl kul,beedomus_ _innowacyjny_projekt_domu_pasywnego,5463] 12

14 IV Trochę definicji i wyjaśnień Co znaczą pojęcia energia użytkowa, końcowa, pierwotna oraz efektywność energetyczna? Energia użytkowa Eu oznacza energię jaką potrzeba wprowadzić do budynku aby funkcjonował zgodnie z założeniami projektowymi (temperatury wewnętrzne, wielkość strumienia wentylacji pomieszczeń, ilość przygotowanej ciepłej wody). Energia użytkowa Eu zależy od jakości budynku w zakresie jego kształtu, wielkości przeszkleń, orientacji w terenie, izolacyjności przegród nieprzezroczystych i stolarki, wstępowania mostków termicznych ewentualnie zastosowanego odzysku ciepła z wentylacji mechanicznej z rekuperacją. Wielkość Eu jest niezależna od rodzaju paliwa i systemów instalacyjnych. Dom z niską wartością Eu będzie zawsze potrzebował mało energii. Energia pierwotna Ep jest to energia zawartą w pierwotnych nośnikach energii, pozyskiwanych bezpośrednio ze środowiska, w szczególności: węglu kamiennym energetycznym (łącznie z węglem odzyskanym z hałd), węglu kamiennym koksowym, węglu brunatnym, ropie naftowej (łącznie z gazoliną), gazie ziemnym wysokometanowym (łącznie z gazem z odmetanowania kopalń węgla kamiennego), gazie ziemnym zaazotowanym, torfie do celów opałowych oraz energię: wody, wiatru, słoneczną, geotermalną wykorzystywane do wytwarzania energii elektrycznej, ciepła lub chłodu, a także biomasę. Energia pierwotna Ep to umowna wielkość powstająca przez pomnożenie wskaźników energii końcowej przez współczynniki obrazujące umowną szkodliwość ekologiczną danego rodzaju paliwa. I dla przykładu dla prądu elektrycznego mnożnik ten wynosi 3,0. Sprawność elektrowni węglowej wynosi około 33%. W Polsce energią elektryczna pochodzi głównie z elektrociepłowni węglowych. Uzyskane ciepło przeznacza się na ogrzewanie budynków w miastach i przygotowanie ciepłej wody. Biomasa (drewno, pellety, słoma) ma mnożnik tylko 0,2 bo biomasa to paliwo odnawialne. Dla gazu (ziemnego i płynnego) oraz węgla mnożnik ten jest identyczny i wynosi 1,1. Rys. 7 Przepływy energii pierwotnej, końcowej i użytkowej [ 13

15 Energia końcowa Ek to energia jaką należy dostarczyć do budynku z zewnątrz, aby wyprodukować potrzebną ilość energii użytkowej. Energię pozyskujemy z różnych źródeł (sieć energetyczna, ciepłownicza, gazowa, paliwo stałe, paliwo płynne, energia odnawialna). Urządzenia przetwarzające (kocioł, węzeł cieplny, kolektor słoneczny) mają określoną sprawność i zazwyczaj potrzebujemy trochę więcej energii zużyć, niż zostanie do domu wprowadzona. Mała ilość energii końcowej Ek oznacza niskie koszty ogrzewania, zależne jednak również od ceny nośników energii. Efektywność energetyczna jest to iloraz uzyskanej wielkości efektu użytkowego danego obiektu, urządzenia technicznego lub instalacji, w typowych warunkach ich użytkowania lub eksploatacji, do ilości zużycia energii przez ten obiekt, urządzenie techniczne lub instalację, niezbędnej do uzyskania tego efektu. Efektywność energetyczna budynku, zwana inaczej energooszczędnością, to pojęcie dziś bardzo często używane. Co tak naprawdę oznacza i z czym się wiąże? Efektywność energetyczna domu to iloraz ilości energii zaoszczędzonej w porównaniu do ilości energii zużywanej lub prognozowanej. Inaczej mówiąc efektywne wykorzystanie energii ma na celu zmniejszenie zużycia energii w ramach produkcji, eksploatacji czy prowadzenia usług. W budynku dotyczy to energii potrzebnej do ogrzewania, chłodzenia, wentylacji i klimatyzacji czy energii elektrycznej zużywanej przez urządzenia. Efektywność energetyczna to jeden z głównych celów polityki klimatycznej Unii Europejskiej. Pakiet klimatyczny 3x20 zakłada osiągnięcie 20% efektywności energetycznej w roku Tab. 2 Nośniki energii końcowej i współczynniki nakładu w i L.p. Nośnik energii końcowej Współczynnik nakładu wi 1 Olej opałowy 1,1 2 Gaz ziemny 1,1 3 Paliwo/ Gaz płynny 1,1 4 źródło energii Węgiel kamienny 1,1 5 Węgiel brunatny 1,1 6 Biomasa 0,2 7 Kolektor słoneczny termiczny 0,0 8 Węgiel kamienny, 0,8 9 Ciepło z kogeneracji 1) gaz ziemny 3) Energia odnawialna 0,15 (biogaz, biomasa) 10 Ciepło z ciepłowni węglowej 1,3 11 Systemy ciepłownicze Ciepło z ciepłowni gazowej/olejowej 1,2 12 lokalne Ciepło z ciepłowni 0,2 na biomasę 13 Energia Produkcja mieszana 2) 3,0 14 elektryczna Systemy PV 4) 0,70 1) skojarzona produkcja energii elektrycznej i ciepła, 2) dotyczy zasilania z sieci elektroenergetycznej systemowej, 3) w przypadku braku informacji o parametrach ciepła sieciowego z elektrociepłowni (kogeneracja) przyjmuje się w H = 1,2, 4) ogniwa fotowoltaiczne 14

16 V Ochrona cieplna budynku 11 V Ochrona cieplna budynku Dostępnych Dostępnych jest wiele jest wiele różnych różnych materiałów materiałów izolacji izolacji cieplnej, cieplnej, które można które zastosować można zastosować w w przegro- przegrodach zewnętrznych zewnętrznych budynku, budynku, jednak jednak dla dla każdego konkretnego zastosowania trzeba wybrać odpowiedni odpowiedni materiał o odpowiedniej materiał o odpowiedniej grubości. grubości. Przykładowo Przykładowo dla izolowania dla izolowania ścian ścian piwnicy trzeba zasto- wybrać piwnicy sować inny trzeba materiał zastosować izolacyjny inny materiał niż w ścianie izolacyjny zewnętrznej niż w ścianie czy zewnętrznej w dachu. Poza czy kosztem, w dachu. przy wyborze Poza materiału kosztem, izolacyjnego przy wyborze uwzględnia materiału się izolacyjnego między innymi uwzględnia następujące się między cechy: innymi następujące Przewodność cechy: cieplna, Dyfuzja Przewodność (przenikanie) cieplna, pary wodnej, Dyfuzja (przenikanie) pary wodnej, Wytrzymałość (zdolność przenoszenia obciążeń). Wytrzymałość (zdolność przenoszenia obciążeń) Rys. 88. Przeciętne roczne roczne zużycie zużycie energii energii na ogrzewanie na ogrzewanie w kwh/m² powierzchni w kwh/m² użytkowej powierzchni w budynkach mieszkalnych zbudowanych w w Polsce budynkach w różnych mieszkalnych okresach (według zbudowanych zmieniających się w Polsce przepisów, w różnych wartości minimalne okresach oraz maksymalne) oraz użytkowej (według w aktualnie zmieniających budowanych budynkach się przepisów, energooszczędnych wartości minimalne oraz maksymalne) oraz w aktualnie budowanych budynkach energooszczędnych Od stycznia 2014 r. obowiązują przepisy znowelizowanego rozporządzenia w sprawie warunków Od technicznych stycznia 2014 (WT r. obowiązują 2013), jakim przepisy powinny znowelizowanego odpowiadać budynki rozporządzenia i ich usytuowanie w sprawie [DzU z 2013 r., poz. warunków 926]. Stosuje technicznych się przepisy (WT dotychczasowe, 2013), jakim powinny jeżeli przed odpowiadać dniem budynki wejścia w i ich życie usytuowanie rozporządzenia: [DzU 1. został z 2013 złożony r., poz. wniosek 926]. Stosuje o pozwolenie się przepisy na dotychczasowe, budowę lub odrębny jeżeli przed wniosek dniem o zatwierdzenie wejścia w projektu życie budowlanego, rozporządzenia: 1) został złożony wniosek o pozwolenie na budowę lub odrębny wniosek o zatwierdzenie 2. zostało dokonane zgłoszenie budowy lub wykonywania robót budowlanych, w przypadku gdy projektu budowlanego, 2) zostało nie jest dokonane wymagane zgłoszenie pozwolenie budowy na lub budowę, wykonywania robót budowlanych, w przypadku gdy 3. została nie jest wymagane wydana decyzja pozwolenie o pozwoleniu na budowę, na budowę lub odrębna decyzja o zatwierdzeniu projektu 3) została budowlanego. wydana decyzja o pozwoleniu na budowę lub odrębna decyzja o zatwierdzeniu projektu budowlanego. Maksymalną wartość wartość wskaźnika wskaźnika EP EP określającego roczne roczne obliczeniowe obliczeniowe zapotrzebowanie zapotrzebowanie budynku budynku na nieodnawialną na nieodnawialną energię energię pierwotną pierwotną do ogrzewania, do wentylacji, chłodzenia, przygotowania ciepłej przygotowania ciepłej wody użytkowej oraz oświetlenia oblicza się zgodnie z poniższym wzorem: 15 EP = EP H+W + ΔEP C + ΔEP L ; [kwh/(m2 rok)] (1) w którym:

17 wody użytkowej oraz oświetlenia oblicza się zgodnie z poniższym wzorem: EP = EP H+W + ΔEP C + ΔEP L ; [kwh/(m 2 rok)] (1) w którym: EP H+W cząstkowa maksymalna wartość wskaźnika EP na potrzeby ogrzewania, wentylacji oraz przygotowania ciepłej wody użytkowej, ΔEP C cząstkowa maksymalna wartość wskaźnika EP na potrzeby chłodzenia, ΔEP L cząstkowa maksymalna wartość wskaźnika EP na potrzeby oświetlenia. Tab. 3 Cząstkowe maksymalne wartości wskaźnika EP na potrzeby ogrzewania, wentylacji oraz przygotowania ciepłej wody użytkowej L.p. Rodzaj budynku Cząstkowe maksymalne wartości wskaźnika EP H+W na potrzeby ogrzewania, wentylacji oraz przygotowania ciepłej wody użytkowej [kwh/(m 2 rok)] od 1 stycznia 2014 r. od 1 stycznia 2017 r. od 1 stycznia 2021 r. * ) 1 Budynek mieszkalny: a) jednorodzinny b) wielorodzinny Budynek zamieszkania zbiorowego Budynek użyteczności 3 publicznej: a) opieki zdrowotnej b) pozostałe Budynek gospodarczy, magazynowy i produkcyjny *) Od 1 stycznia 2019 r. w przypadku budynków zajmowanych przez władze publiczne oraz będących ich własnością. Tab. 4 Cząstkowe maksymalne wartości wskaźnika EP na potrzeby oświetlenia L.p Rodzaj budynku Budynek mieszkalny: a) jednorodzinny b) wielorodzinny Budynek zamieszkania zbiorowego Budynek użyteczności publicznej: a) opieki zdrowotnej b) pozostałe Budynek gospodarczy, magazynowy i produkcyjny Cząstkowe maksymalne wartości wskaźnika ΔEPLna potrzeby oświetlenia [kwh/(m 2 rok)]* w zależności od czasu działania oświetlenia w ciągu roku t 0 [h/rok]**) od 1 stycznia 2014 r. od 1 stycznia 2017 r. od 1 stycznia 2021 r. ** ) ΔEP L = 0 ΔEP L = 0 ΔEP L = 0 dla t 0 < 2500 ΔEP L = 50 dla t ΔEP L = 100 dla t 0 < 2500 ΔEP L = 50 dla t ΔEP L = 100 dla t 0 < 2500 ΔEP L = 25 dla t ΔEP L = 50 *) Jeżeli w budynku należy uwzględnić oświetlenie wbudowane, w przeciwnym przypadku ΔEP L = 0 kwh/(m 2 rok). **) Od 1 stycznia 2019 r. w przypadku budynków zajmowanych przez władze publiczne oraz będących ich własnością. 16

18 W przypadku budynków o różnych funkcjach użytkowych maksymalne wartości wskaźnika EP określającego roczne obliczeniowe zapotrzebowanie budynku na nieodnawialną energię pierwotną do ogrzewania, wentylacji, chłodzenia, przygotowania ciepłej wody użytkowej i oświetlenia wbudowanego oblicza się zgodnie z poniższym wzorem: EP = Σ i (EP i A f,i ) / Σ i A f,i ; [kwh/(m 2 rok)] (2) gdzie: EP i maksymalna wartość wskaźnika EP określającego roczne obliczeniowe zapotrzebowanie na nieodnawialną energię pierwotną do ogrzewania, wentylacji, przygotowania ciepłej wody użytkowej, chłodzenia oraz oświetlenia wbudowanego, dla części i tej budynku o jednolitej funkcji użytkowej o powierzchni A f,i A f,i powierzchnia użytkowa ogrzewana (chłodzona) i tej części budynku o jednolitej funkcji użytkowej. Budynek i jego instalacje (ogrzewcze, wentylacyjne, klimatyzacyjne, ciepłej wody użytkowej, a w przypadku budynków użyteczności publicznej, zamieszkania zbiorowego, produkcyjnych, gospodarczych i magazynowych również oświetlenia wbudowanego), powinny być zaprojektowane i wykonane w sposób zapewniający spełnienie następujących wymagań minimalnych: wartość wskaźnika EP [kwh/(m 2 rok)] (określającego roczne obliczeniowe zapotrzebowanie na nieodnawialną energię pierwotną do ogrzewania, wentylacji, chłodzenia oraz przygotowania ciepłej wody użytkowej, a w przypadku budynków użyteczności publicznej, zamieszkania zbiorowego, produkcyjnych, gospodarczych i magazynowych również do oświetlenia wbudowanego), obliczona według przepisów dotyczących metodologii obliczania charakterystyki energetycznej budynków, jest mniejsza od wartości obliczonej zgodnie ze wzorem (1) lub (2) przegrody oraz wyposażenie techniczne budynku odpowiadają podanym poniżej wymaganiom izolacyjności cieplnej przegród oraz powierzchnia okien odpowiada wymaganiom. Wymagania minimalne, o których mowa w podpunkcie 1, uznaje się za spełnione dla budynku podlegającego przebudowie, jeżeli przegrody oraz wyposażenie techniczne budynku podlegające przebudowie odpowiadają przynajmniej wymaganiom izolacyjności cieplnej oraz powierzchnia okien odpowiada wymaganiom. 1. Wymagania izolacyjności cieplnej i inne wymagania związane z oszczędnością energii Izolacyjność cieplna przegród. Wartości współczynnika przenikania ciepła U C ścian, dachów, stropów i stropodachów dla wszystkich rodzajów budynków, uwzględniające poprawki ze względu na pustki powietrzne w warstwie izolacji, łączniki mechaniczne przechodzące przez warstwę izolacyjną oraz opady na dach o odwróconym układzie warstw, obliczone zgodnie z Polskimi Normami dotyczącymi obliczania oporu cieplnego i współczynnika przenikania ciepła oraz przenoszenia ciepła przez grunt, nie mogą być większe niż wartości U C(max) określone w poniższej tabeli: Tab. 5 Wymagana izolacyjność cieplna przegród budowlanych L.p. 1 Rodzaj przegrody i temperatura w pomieszczeniu Współczynnik przenikania ciepła U C(max) [W/(m 2 K)] od 1 stycznia 2014 r. od 1 stycznia 2017 r. od 1 stycznia 2021 r. * ) Ściany zewnętrzne: a) przy t i 16 C 0,25 0,23 0,20 b) przy 8 C t i < 16 C 0,45 0,45 0,45 c) przy t i < 8 C 0,90 0,90 0,90 17

19 Ściany wewnętrzne: a) przy Δt i 8 C oraz oddzielające pomieszczenia ogrzewane od klatek schodowych i korytarzy b) przy Δt i < 8 C c) oddzielające pomieszczenie ogrzewane od nieogrzewanego Ściany przyległe do szczelin dylatacyjnych o szerokości: a) do 5 cm, trwale zamkniętych i wypełnionych izolacją cieplną na głębokości co najmniej 20 cm b) powyżej 5 cm, niezależnie od przyjętego sposobu zamknięcia i zaizolowania szczeliny Ściany nieogrzewanych kondygnacji podziemnych Dachy, stropodachy i stropy pod nieogrzewanymi poddaszami lub nad przejazdami: a) przy t i 16 C b) przy 8 C ti< 16 C c) przy t i < 8 C Podłogi na gruncie: a) przy t i 16 C b) przy 8 C t i < 16 C c) przy t i < 8 C Stropy nad pomieszczeniami nieogrzewanymi i zamkniętymi przestrzeniami podpodłogowymi: a) przy t i 16 C b) przy 8 C t i < 16 C c) przy t i < 8 C Stropy nad ogrzewanymi pomieszczeniami podziemnymi i stropy międzykondygnacyjne: a) przy Δt i 8 C b) przy Δt i < 8 C c) oddzielające pomieszczenie ogrzewane od nieogrzewanego 1,00 bez wymagań 0,30 1,00 0,70 1,00 bez wymagań 0,30 1,00 0,70 1,00 bez wymagań 0,30 1,00 0,70 bez wymagań bez wymagań bez wymagań 0,20 0,30 0,70 0,30 1,20 1,50 0,25 0,30 1,00 1,00 bez wymagań 0,25 0,18 0,30 0,70 0,30 1,20 1,50 0,25 0,30 1,00 1,00 bez wymagań 0,25 0,15 0,30 0,70 0,30 1,20 1,50 0,25 0,30 1,00 1,00 bez wymagań 0,25 Pomieszczenie ogrzewane pomieszczenie, w którym na skutek działania systemu ogrzewania lub w wyniku bilansu strat i zysków ciepła utrzymywana jest temperatura, której wartość została określona w 134 ust. 2 rozporządzenia. t i Temperatura pomieszczenia ogrzewanego zgodnie z 134 ust. 2 rozporządzenia. *) Od 1 stycznia 2019 r. w przypadku budynków zajmowanych przez władze publiczne oraz będących ich własnością.

20 Wartości współczynnika przenikania ciepła U okien, drzwi balkonowych i drzwi zewnętrznych nie mogą być większe niż wartości U(max)określone w poniższej tabeli: Tab. 6 Wymagane wartości współczynnika przenikania ciepła U(max) okien, drzwi balkonowych i drzwi zewnętrznych L.p Okna, drzwi balkonowe i drzwi zewnętrzne Okna (z wyjątkiem okien połaciowych), drzwi balkonowe i powierzchnie przezroczyste nieotwieralne: a) przy t i 16 C b) przy t i < 16 C Okna połaciowe: a) przy t i 16 C b) przy t i < 16 C Okna w ścianach wewnętrznych: a) przy Δt i 8 C b) przy Δt i < 8 C c) oddzielające pomieszczenie ogrzewane od nieogrzewanego Drzwi w przegrodach zewnętrznych lub w przegrodach między pomieszczeniami ogrzewanymi i nieogrzewanymi Okna i drzwi zewnętrzne w przegrodach zewnętrznych pomieszczeń nieogrzewanych Współczynnik przenikania ciepła U C(max) [W/(m 2 K)] od 1 stycznia 2014 r. od 1 stycznia 2017 r. od 1 stycznia 2021 r. * ) 1,3 1,8 1,5 1,8 1,5 bez wymagań 1,5 1,1 1,6 1,3 1,6 1,3 bez wymagań 1,3 0,9 1,4 1,1 1,4 1,1 bez wymagań 1,1 1,7 1,5 1,3 bez wymagań bez wymagań bez wymagań Pomieszczenie ogrzewane pomieszczenie, w którym na skutek działania systemu ogrzewania lub w wyniku bilansu strat i zysków ciepła utrzymywana jest temperatura, której wartość została określona w 134 ust. 2 rozporządzenia. t i Temperatura pomieszczenia ogrzewanego zgodnie z 134 ust. 2 rozporządzenia. *) Od 1 stycznia 2019 r. w przypadku budynków zajmowanych przez władze publiczne oraz będących ich własnością. Dopuszcza się dla budynku produkcyjnego, magazynowego i gospodarczego większe wartości współczynnika U niż UC(max)oraz U(max)określone powyżej, jeżeli uzasadnia to rachunek efektywności ekonomicznej inwestycji, obejmujący koszty budowy i eksploatacji budynku. W budynku mieszkalnym, zamieszkania zbiorowego, użyteczności publicznej, produkcyjnym, magazynowym i gospodarczym podłoga na gruncie w ogrzewanym pomieszczeniu powinna mieć izolację cieplną obwodową z materiału izolacyjnego w postaci warstwy o oporze cieplnym co najmniej 2,0 (m 2 K) /W, przy czym opór cieplny warstw podłogowych oblicza się zgodnie z Polskimi Normami. Izolacja cieplna przewodów rozdzielczych i komponentów w instalacjach centralnego ogrzewania, ciepłej wody użytkowej (w tym przewodów cyrkulacyjnych), instalacji chłodu i ogrzewania powietrznego powinna spełniać następujące wymagania minimalne określone w poniższej tabeli: 19

21 Tab. 7 Minimalna grubość izolacji cieplnej 1) przewodów L.p. Rodzaj przewodu lub komponentu Minimalna grubość izolacji cieplnej (materiał o współczynniku przewodzenia ciepła λ = 0,035W/(m K) 1) ) 1 Średnica wewnętrzna do 22 mm 20 mm 2 Średnica wewnętrzna od 22 do 35 mm 30 mm 3 Średnica wewnętrzna od 35 do 100 mm równa średnicy wewnętrznej rury 4 Średnica wewnętrzna ponad 100 mm 100 mm 5 Przewody i armatura wg lp. 1 4 przechodzące przez ściany lub stropy, skrzyżowania przewodów 50% wymagań z lp Przewody ogrzewań centralnych, przewody wody ciepłej i cyrkulacji instalacji ciepłej wody użytkowej wg lp. 1 4, ułożone w komponentach budowlanych między ogrzewanymi 50% wymagań z lp. 1 4 pomieszczeniami różnych użytkowników 7 Przewody wg lp. 6 ułożone w podłodze 6 mm 8 Przewody ogrzewania powietrznego (ułożone w części ogrzewanej budynku) 40 mm 9 Przewody ogrzewania powietrznego (ułożone w części nieogrzewanej budynku) 80 mm 10 Przewody instalacji wody lodowej prowadzone wewnątrz budynku 2) 50% wymagań z lp Przewody instalacji wody lodowej prowadzone na zewnątrz budynku 2) 100% wymagań z lp. 1 4 Uwaga: 1) Przy zastosowaniu materiału izolacyjnego o innym współczynniku przewodzenia ciepła niż podany w tabeli należy skorygować grubość warstwy izolacyjnej. 2) Izolacja cieplna wykonana jako powietrznoszczelna Okna Odległość budynku z pomieszczeniami przeznaczonymi na pobyt ludzi od innych obiektów powinna umożliwiać naturalne oświetlenie tych pomieszczeń co uznaje się za spełnione, jeżeli: 1. Między ramionami kąta 60, wyznaczonego w płaszczyźnie poziomej, z wierzchołkiem usytuowanym w wewnętrznym licu ściany na osi okna pomieszczenia przesłanianego, nie znajduje się przesłaniająca część tego samego budynku lub inny obiekt przesłaniający w odległości mniejszej niż: wysokość przesłaniania dla obiektów przesłaniających o wysokości do 35 m, 35 m dla obiektów przesłaniających o wysokości ponad 35 m, zostały zachowane wymagania, o których mowa w 57 i 60. Wysokość przesłaniania mierzy się od poziomu dolnej krawędzi najniżej położonych okien budynku przesłanianego do poziomu najwyższej zacieniającej krawędzi obiektu przesłaniającego lub jego przesłaniającej części. Dopuszcza się sytuowanie obiektu przesłaniającego w odległości nie mniejszej niż 10 m od okna pomieszczenia przesłanianego, takiego jak maszt, komin, wieża lub inny obiekt budowlany, bez ograniczenia jego wysokości, lecz o szerokości przesłaniającej nie większej niż 3 m, mierząc ją równolegle do płaszczyzny okna. Odległości, o których mowa w ust. 1 pkt 1, mogą być zmniejszone nie więcej niż o połowę w zabudowie śródmiejskiej.

22 Pomieszczenie przeznaczone na pobyt ludzi powinno mieć zapewnione oświetlenie dzienne, dostosowane do jego przeznaczenia, kształtu i wielkości, z uwzględnieniem powyżej określonych warunków oraz w ogólnych przepisach bezpieczeństwa i higieny pracy. W pomieszczeniu przeznaczonym na pobyt ludzi stosunek powierzchni okien, liczonej w świetle ościeżnic, do powierzchni podłogi powinien wynosić co najmniej 1:8, natomiast w innym pomieszczeniu, w którym oświetlenie dzienne jest wymagane ze względów na przeznaczenie co najmniej 1: W budynku mieszkalnym i zamieszkania zbiorowego pole powierzchni A 0, wyrażone w m 2, okien oraz przegród szklanych i przezroczystych o współczynniku przenikania ciepła nie mniejszym niż 0,9 W/(m 2 K), obliczone według ich wymiarów modularnych (wg zewnętrznych krawędzi ościeżnic), nie może być większe niż wartość A 0max obliczone według wzoru: A 0max = 0,15 A z + 0,03 A w gdzie: A z jest sumą pól powierzchni rzutu poziomego wszystkich kondygnacji nadziemnych (w zewnętrznym obrysie budynku) w pasie o szerokości 5 m wzdłuż ścian zewnętrznych, A w jest sumą pól powierzchni pozostałej części rzutu poziomego wszystkich kondygnacji po odjęciu A z W budynku użyteczności publicznej pole powierzchni A 0, wyrażone w m 2, okien oraz przegród szklanych i przezroczystych o współczynniku przenikania ciepła nie mniejszym niż 0,9 W/(m 2 K), obliczone według ich wymiarów modularnych, nie może być większe niż wartość A 0max obliczona według wzoru powyżej określonego, jeżeli nie jest to sprzeczne z warunkami dotyczącymi zapewnienia niezbędnego oświetlenia światłem dziennym podanymi powyżej pogrubioną czcionką. W budynku produkcyjnym, magazynowym i gospodarczym łączne pole powierzchni okien oraz ścian szklanych w stosunku do powierzchni całej elewacji nie może być większe niż: w budynku jednokondygnacyjnym (halowym) 15%; w budynku wielokondygnacyjnym 30%. We wszystkich rodzajach budynków współczynnik przepuszczalności energii całkowitej promieniowania słonecznego okien oraz przegród szklanych i przezroczystych g liczony według wzoru: g = f C g n gdzie: g n współczynnik całkowitej przepuszczalności energii promieniowania słonecznego dla typu oszklenia, f C współczynnik redukcji promieniowania ze względu na zastosowane urządzenia przeciwsłoneczne, 5. w okresie letnim nie może być większy niż 0,35. Wartości współczynnika całkowitej przepuszczalności energii promieniowania słonecznego dla typu oszklenia g n należy przyjmować na podstawie deklaracji właściwości użytkowych okna. W przypadku braku danych wartość g n określa poniższa tabela: Tab. 8 Współczynniki całkowitej przepuszczalności energii promieniowania słonecznego przez okna L.p. Typ oszklenia Współczynnik całkowitej przepuszczalności energii promieniowania słonecznego g n 1 Pojedynczo szklone 0,85 2 Podwójnie szklone 0,75 3 Podwójnie szklone z powłoką selektywną 0,67 4 Potrójnie szklone 0,7 5 Potrójnie szklone z powłoką selektywną 0,5 6 Okna podwójne 0,75 21

23 6. Wartości współczynnika redukcji promieniowania ze względu na zastosowane urządzenia przeciwsłoneczne f C określa poniższa tabela: Tab. 9 Właściwości optyczne zasłon i współczynniki redukcji promieniowania L.p. 1 Typ zasłon Białe żaluzje o lamelach nastawnych Właściwości optyczne współczynnik absorpcji 0,1 2 Zasłony białe 0,1 3 Zasłony kolorowe 0,3 4 Zasłony z powłoką aluminiową współczynnik przepuszczalności 0,05 0,1 0,3 0,5 0,7 0,9 0,1 0,3 0,5 Współczynnik redukcji promieniowania f C osłona wewnętrzna 0,25 0,30 0,45 0,65 0,80 0,95 0,42 0,57 0,77 osłona zewnętrzna 0,10 0,15 0,35 0,55 0,75 0,95 0,17 0,37 0,57 0,2 0,05 0,20 0,08 7. Punktu 4. nie stosuje się w odniesieniu do powierzchni pionowych oraz powierzchni nachylonych więcej niż 60 stopni do poziomu, skierowanych w kierunkach od północno zachodniego do północno wschodniego (kierunek północny +/ 45 stopni), okien chronionych przed promieniowaniem słonecznym elementem zacieniającym, spełniającym wymagania, o których mowa w punkcie 4., oraz do okien o powierzchni mniejszej niż 0,5 m 2. Warunki spełnienia wymagań dotyczących powierzchniowej kondensacji pary wodnej Na wewnętrznej powierzchni nieprzezroczystej przegrody zewnętrznej nie może występować kondensacja pary wodnej umożliwiająca rozwój grzybów pleśniowych. We wnętrzu nieprzezroczystej przegrody zewnętrznej nie może występować narastające w kolejnych latach zawilgocenie spowodowane kondensacją pary wodnej. Powyższe warunki uważa się za spełnione, jeśli przegrody odpowiadają wymaganiom według rozdziału 5 i 6 Polskiej Normy, dotyczącej metody obliczania temperatury powierzchni wewnętrznej koniecznej do uniknięcia krytycznej wilgotności powierzchni i kondensacji międzywarstwowej W celu spełnienia powyższych warunków w odniesieniu do przegród zewnętrznych budynków mieszkalnych, zamieszkania zbiorowego, użyteczności publicznej, produkcyjnych, magazynowych i gospodarczych rozwiązania przegród zewnętrznych i ich węzłów konstrukcyjnych powinny charakteryzować się współczynnikiem temperaturowym f Rsi o wartości nie mniejszej niż wymagana wartość krytyczna, obliczona zgodnie z Polską Normą dotyczącą metody obliczania temperatury powierzchni wewnętrznej koniecznej do uniknięcia krytycznej wilgotności powierzchni i kondensacji międzywarstwowej. Wymaganą wartość krytyczną współczynnika temperaturowego f Rsi w pomieszczeniach ogrzewanych do temperatury co najmniej 20 C w budynkach mieszkalnych, zamieszkania zbiorowego i użyteczności publicznej należy określać według rozdziału 5 Polskiej Normy, o której mowa w pkt , przy założeniu, że średnia miesięczna wartość wilgotności względnej powietrza we- 22

24 3. 4. wnętrznego jest równa φ = 50%, przy czym dopuszcza się przyjmowanie wymaganej wartości tego współczynnika równej 0,72. Wartość współczynnika temperaturowego charakteryzującego zastosowane rozwiązanie konstrukcyjno materiałowe należy obliczać: dla przegrody według Polskiej Normy, o której mowa w punkcie 1.; dla mostków cieplnych przy zastosowaniu przestrzennego modelu przegrody według Polskiej Normy dotyczącej obliczania strumieni cieplnych i temperatury powierzchni. Dopuszcza się kondensację pary wodnej, o której mowa w 321 ust. 2 rozporządzenia, wewnątrz przegrody w okresie zimowym, o ile struktura przegrody umożliwi wyparowanie kondensatu w okresie letnim i nie nastąpi przy tym degradacja materiałów budowlanych przegrody na skutek tej kondensacji. Szczelność na przenikanie powietrza 1. W budynku mieszkalnym, zamieszkania zbiorowego, użyteczności publicznej i produkcyjnym przegrody zewnętrzne nieprzezroczyste, złącza między przegrodami i częściami przegród (między innymi połączenie stropodachów lub dachów ze ścianami zewnętrznymi), przejścia elementów instalacji (takie jak kanały instalacji wentylacyjnej i spalinowej przez przegrody zewnętrzne) oraz połączenia okien z ościeżami należy projektować i wykonywać pod kątem osiągnięcia ich całkowitej szczelności na przenikanie powietrza. 2. W budynkach niskich, średniowysokich i wysokich przepuszczalność powietrza dla okien i drzwi balkonowych przy ciśnieniu równym 100 Pa wynosi nie więcej niż 2,25 m 3 /(m h) w odniesieniu do długości linii stykowej lub 9 m 3 /(m 2 h) w odniesieniu do pola powierzchni, co odpowiada klasie 3 Polskiej Normy dotyczącej przepuszczalności powietrza okien i drzwi. Dla okien i drzwi balkonowych w budynkach wysokościowych przepuszczalność powietrza przy ciśnieniu równym 100 Pa wynosi nie więcej niż 0,75 m 3 /(m h) w odniesieniu do długości linii stykowej lub 3 m 3 /(m 2 h) w odniesieniu do pola powierzchni, co odpowiada klasie 4 Polskiej Normy dotyczącej przepuszczalności powietrza okien i drzwi. 3. Zalecana szczelność powietrzna budynków wynosi: w budynkach z wentylacją grawitacyjną lub wentylacją hybrydową n 50 < 3,0 1/h; w budynkach z wentylacją mechaniczną lub klimatyzacją n 50 < 1,5 1/h. 4. Zalecane jest, by po zakończeniu budowy budynek mieszkalny, zamieszkania zbiorowego, użyteczności publicznej i produkcyjny został poddany próbie szczelności przeprowadzonej zgodnie z Polską Normą dotyczącą określania przepuszczalności powietrznej budynków w celu uzyskania zalecanej szczelności budynków określonej w pkt 3. Budynek powinien być zaprojektowany i wykonany w taki sposób, aby ograniczyć ryzyko przegrzewania budynku w okresie letnim. W instalacjach wentylacji mechanicznej ogólnej nawiewno wywiewnej lub klimatyzacji komfortowej o wydajności 500 m 3 /h i więcej należy stosować urządzenia do odzyskiwania ciepła z powietrza wywiewanego o sprawności temperaturowej co najmniej 50% lub recyrkulację, gdy jest to dopuszczalne. W przypadku zastosowania recyrkulacji strumień powietrza zewnętrznego nie może być mniejszy niż wynika to z wymagań higienicznych. Dla wentylacji technologicznej zastosowanie odzysku ciepła powinno wynikać z uwarunkowań technologicznych i rachunku ekonomicznego. Na podstawie analizowanych przypadków okazuje się, że spełnienie wymagań w zakresie EP przez spełnienie wymagań szczegółowych może być niemożliwe. W nowo projektowanych budynkach konieczne będzie zastosowania odnawialnych źródeł energii, poprawa sprawności odzysku ciepła w instalacjach wentylacyjnych lub zastosowania przegród o lepszych parametrach cieplnych niż określają przepisy. 23

25 Rys. 9 Zdjęcie z budowy gruntowego wymiennika ciepła współpracującego z ogrzewaniem powietrznym [ gwc] Gruntowe wymienniki ciepła również bardzo dobrze współpracują z urządzeniami do odzysku ciepła w instalacjach wentylacji mechanicznej w okresie zimowym. Natomiast latem w okresie upałów mogą dostarczać chłodne powietrze do pomieszczeń, a także wspomagać urządzenia klimatyzacyjne. Definicje i wyjaśnienia: Przewodność cieplna materiału jest to zdolność do przewodzenia ciepła w wyniku różnicy temperatury po obu stronach materiału. Przewodność cieplna zależy od: porowatości, wilgotności i gęstości pozornej materiału. Miarą przewodności cieplnej jest współczynnik przewodzenia ciepła λ, określany jako gęstość strumienia ciepła przepływającego przez materiał o powierzchni 1 m 2 i grubości 1 m przy różnicy temperatur po obu stronach wynoszącej 1 K. Jednostką współczynnika przewodzenia ciepła jest W/(mK). Każdy materiał ma charakteryzujący go współczynnik przewodności ciepła λ. Im niższa wartość λ, tym lepsze właściwości izolacyjne materiału. Wyższa wartość przewodności λ może być wyrównana przez większą grubość warstwy izolacji. Stosowane powszechnie materiały termoizolacyjne mają współczynnik λ o wartości od około 0,032 do 0,045 W/(mK). Opór przewodzenia ciepła R warstwy materiału izolacyjnego, konstrukcyjnego lub innych warstw wyznacza się z równania R=d/λ, (1) w którym d grubość warstwy, λ współczynnik przewodzenia ciepła danej warstwy o grubości d. Opór cieplny warstwy wyrażany jest w jednostkach (m 2 K/W). Współczynnik przenikania ciepła U Współczynnik przenikania ciepła U, podawany jest w jednostkach (W/m 2 K). Jest odwrotnością sumy oporów przewodzenia ciepła poszczególnych warstw przegrody powiększonych o (nieznaczne) opory przejmowania ciepła między powierzchnią przegrody o otaczającym powietrzem. Współczynnik przenikania ciepła U jest miarą strat ciepła przez przegrodę budynku, a jego wartość zależy od współczynników przewodności ciepła λ i od grubości poszczególnych warstw materiałów przegrody. Im niższa wartość współczynnika U, tym lepsze właściwości izolacyjne ma przegroda. Przepisy budowlane określają dla poszczególnych rodzajów budynków i poszczególnych rodzajów przegród wartości U, które nie powinny być przekroczone. Pojemność cieplna c jest to zdolność do kumulowania energii cieplnej. Przy tej samej masie materiału i tej samej temperaturze, główny wpływ na pojemność cieplną ma ciepło właściwe materiału. Ściany domu murowanego są w stanie zmagazynować dużo większe ilości ciepła niż domu drewnianego z bala lub szkieletowego. Jednostką pojemności cieplnej jest J/(kgK). Pojemność cieplna powietrza, materiałów ceramicznych (cegły), zaprawy murarskiej i betonu, wełny mineralnej wynosi około 1000 J/(kgK), styropianu 1300 J/(kgK), drewna około 1600J/(kgK). Dla porównania ciepło właściwe wody wynosi 4190 J/(kgK) Z pojemnością cieplną budynku oraz instalacji ogrzewczej (piece kaflowe, czy grzejniki) wiąże się czas utrzymywania ciepła w pomieszczeniach przy nieciągłej pracy ogrzewania. Ciepło skumulowane w danym elemencie jest wprost proporcjonalne do jego ciepła właściwego i masy. 24