Podatek dochodowy od osób fizycznych nie prowadzących działalności gospodarczej (od wynagrodzeń)

Transkrypt

1 Podatek dochodowy od osób fizycznych nie prowadzących działalności gospodarczej (od wynagrodzeń) 1. Zagadnienia ogólne 2. Klasy podatkowe 3. Ryczałty podlegające odliczeniu 4. Ograniczony i nieograniczony obowiązek podatkowy 5. Kwoty wolne od podatku (kwoty bazowe) 6. Stawki podatku 7. Dochody podlegające opodatkowaniu 8. Ulgi i odliczenia podatkowe (wybór) 9. Wydatki nie podlegające odliczeniu 10. Zwolnienia podatkowe 1. Zagadnienia ogólne Niemiecki podatek dochodowy od osób fizycznych, nie prowadzących działalności gospodarczej (Lohnsteuer) nie stanowi w Niemczech odrębnego podatku lecz zawarty jest w przepisach ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (Einkommensteuergesetz). Jest to jedna z form zapłaty podatku dochodowego, do którego odnoszą się przepisy ustawy, a uzupełnieniem do niej jest rozporządzenie - przepisy wykonawcze o podatku od wynagrodzeń (Lohnsteuer-Durchführungverordnung) zawierające przepisy prawne o sposobie i trybie pobierania podatku od wynagrodzeń, które nie zostały ujęte w zasadniczej ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych (Einkommensteuergesetz). Na początku każdego roku podatkowego pracownik otrzymuje od gminy, do której przynależy tzw. kartę podatku od wynagrodzeń (Lohnsteuerkarte), w której określona jest przynależność pracownika do grupy podatkowej, wysokość kwoty wolnej od podatku i okres na jaki obowiązuje, liczba kwot odliczanych na każde dziecko poniżej 18 roku życia oraz wysokość podatku kościelnego. W przypadku opieki nad osobą niepełnosprawną pozostającą we wspólnym gospodarstwie domowym w karcie tej umieszczane są także przysługujące na taką osobę ryczałty uzależnione od stopnia niepełnosprawności. W przypadku jakichkolwiek zmian powstałych w trakcie roku podatkowego-kalendarzowego karta ta podlega zmianom i uzupełnieniom na wniosek składany przez pracobiorcę. Zwrot nadpłaconego podatku dochodowego następuje po dokonaniu rozliczenia rocznego stosownie do ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Podatek dochodowy od wynagrodzeń odciągany jest od otrzymanego wynagrodzenia w gotówce jak i w naturze. Do wynagrodzeń w naturze podlegających opodatkowaniu ustawa niemiecka zalicza między innymi: 1

2 używanie do celów prywatnych samochodu służbowego, mieszkanie i wyżywienie zabezpieczane pracobiorcy przez pracodawcę itp. Dla celów poboru podatku od wynagrodzeń sporządzana jest corocznie podatkowa tabela rocznego wynagrodzenia (Lohnsteuertabelle), która odpowiada tabeli podatku dochodowego (Einkommensteuertarif) i zawiera takie same stawki jak w przypadku podatku dochodowego ( Einkommensteuer) Podatek od wynagrodzeń pobierany jest według tabeli w zależności od częstotliwości wypłat: miesięcznie, tygodniowo czy dziennie i dotyczy wszystkich grup podatkowych. 2. Klasy podatkowe W Niemczech wyodrębnionych zostało 6 grup podatkowych odnoszących się do pracowników nazywanych Steuerklasse: - Klasa I do tej grupy należą: panny, kawalerowie, osoby rozwiedzione i owdowiałe, jeżeli nie klasyfikują się do klasy II i III ( czyli, jeżeli przez cały rok podatkowy byli rozwiedzeni lub owdowiali i nie posiadają na utrzymaniu małoletnich dzieci), - Klasa II, osoby stanu wolnego samotnie wychowujące dzieci poprzez które uznaje się: pannę, kawalera, osobę rozwiedzioną, wdowę oraz wdowca, w gospodarstwie których zameldowane jest co najmniej 1 małoletnie dziecko, za które otrzymuje kwotę pomniejszenia podatku na dziecko oraz zasiłek opiekuńczy lub rodzinne (Kindergeld). Dla pracowników owdowiałych przynależność do tej grupy podatkowej następuje tylko wtedy, gdy nie byli w klasie III, - Klasa III pracownicy zamężni lub żonaci jak i również osoby owdowiałe w trakcie roku kalendarzowego, w którym nastąpił zgon małżonka, - Klasa IV małżonkowie, jeżeli oboje uzyskują dochody z pracy - Klasa V gdy jedno z małżonków w trakcie roku kalendarzowego przynależało do klasy III - Klasa VI do tej klasy zakwalifikowani są pracownicy, którzy jednocześnie pobierają wynagrodzenie z kilku źródeł zatrudnienia. 3. Ryczałty podlegające odliczeniu Przy obliczaniu wysokości podatku uwzględnia się przynależność do danej klasy oraz wysokość przyznanych odliczeń ryczałtowych. Chodzi w szczególności o następujące wydatki: - ryczałt dla pracobiorcy (Arbeitnehmerpauschalbertag) w wysokości 2000 DEM rocznie, - ryczałt na wydatki szczególne ( Sonderausgaben) w wysokości 108,- DEM na osobę, w przypadku małżonków ryczałt ten wynosi 216,- DEM rocznie, - ryczałt na tzw. zapobiegliwość- dodatkowe ubezpieczenie - wprowadzony w 2001 r rodzaj odpowiednika III filaru ( Vorsorgepauschale) w wysokości 2

3 20% wynagrodzenia ( odliczenie to uzależnione jest od stanu rodzinnego i wysokości ubezpieczenia emerytalno-rentowego). Dodatkowo odliczeniu podlega tzw. kwota na prowadzenie gospodarstwa domowego przyznawana osobom samotnie wychowującym dzieci w wysokości 5616 DEM. 4. Ograniczony i nieograniczony obowiązek podatkowy Dodatkowo przyznane ustawą przysługujące odliczenia uzależnione są od obowiązku podatkowego ( ograniczonego lub nieograniczonego). Nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu w myśl 1 ust.1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych podlegają osoby fizyczne posiadające na terenie Niemiec stałe miejsce zamieszkania lub miejsce pobytu. Nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu ( 1 ust.2) podlegają także osoby posiadające obywatelstwo niemieckie, które: - nie posiadają w Niemczech stałego miejsca zamieszkania lub pobytu, i - posiadają nawiązany stosunek pracy (służbowy) z krajową osobą prawną prawa publicznego i otrzymują wynagrodzenie z budżetu. Na wniosek nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu stosownie do 1 ust.1 w powiązaniu z 52 ust. 2 ustawy mogą podlegać także zagraniczne osoby fizyczne nie posiadające na terenie Niemiec miejsca zamieszkania lub pobytu, jeżeli 90% z uzyskanych ogółem przychodów podlega opodatkowaniu na zasadach ustawy o niemieckim podatku dochodowym. Z tej formy opodatkowania mogą skorzystać tylko i wyłącznie osoby posiadające miejsce zamieszkania lub pobytu w jednym z krajów Unii Europejskiej. Ograniczonemu obowiązkowi podatkowemu podlegają osoby fizyczne nie posiadające na terenie Niemiec miejsca zamieszkania ani pobytu, a w przypadku osób fizycznych pochodzących z krajów Unii Europejskiej, jeżeli nie spełniają wyżej podanego warunku dotyczącego odsetek wielkości uzyskiwanych przychodów. Ustawa niemiecka nie zawiera warunku podanego w art. 3 ustawy polskiej o podatku dochodowym od osób fizycznych dotyczącego długości trwania pobytu danej osoby w kraju urzędowania (183 dni). Osoby podlegające ograniczonemu obowiązkowi podatkowemu opodatkowane są według obowiązującej skali podatkowej, jednakże najniższa stawka podatku nie może wynosić mniej niż 25% ( 50 ust.2) i zaliczone są do klasy I. Dodatkowo osoby te mogą korzystać z przyznanych ustawowo ryczałtów i kwot wolnych od podatku (w stosunku rocznym lub miesięcznym) tylko i wyłącznie w takiej wysokości, w jakiej bezpośrednio związane są z otrzymanym wynagrodzeniem (dotyczy to podanych w ustawie wyjątków uprawniających do dokonania odliczeń ). 3

4 5. Kwoty wolne od podatku (kwoty bazowe) Kwota podstawowa wolna od podatku na rok 2001 wynosi : DEM w przypadku osób stanu wolnego DEM w przypadku osób korzystających z łącznego opodatkowania (osób zamężnych lub żonatych), Kwota ta prawdopodobnie nie zostanie zmieniona na rok w roku 2003 kwota podstawowa wolna od podatku wynosi: EURO (ok DEM) dla samotnych, i EURO (ok DEM) dla małżonków od 2005 r kwoty wolne od podatku wynoszą EURO (ok DEM) przy samotnych EURO (ok DEM) w przypadku małżonków. 6. Stawki podatku Podatek w Niemczech płacony jest według skali linearno-progresywnej podzielonej dodatkowo na trzy strefy -W pierwszej skali linearno-progresywnej stawka podatku od 2001 r wzrosła z 19,9% na 23% przy podlegającym opodatkowaniu dochodzie powyżej kwoty DEM (samotni) / DEM (małżonkowie); - w drugiej skali linearno- progresywnej opodatkowaniu według stawek od 23% do 48,5 % dochody podlegające opodatkowaniu powyżej DEM ( samotni) / DEM małżonkowie); - w najwyższej skali zwanej górną strefą opodatkowaniu stawką 48,5% podlegają dochody powyżej DEM ( samotni)/ DEM ( małżonkowie) W obu skalach linearno-progresywnych wzrasta opodatkowanie dochodu do granicznego pułapu, powyżej którego obowiązuje stawka liniowa wynosząca na rok 2001 i ,5% 7. Dochody podlegające opodatkowaniu Niemiecka ustawa o podatku dochodowym w części dotyczącej osób nie prowadzących działalności gospodarczej, w przeciwieństwie do przepisów polskich, posługuje się pojęciem dochodu podlegającego opodatkowaniu i dochodu zwolnionego z obowiązku pobrania podatku. Pod pojęciem dochodów w myśl ustawy należą między innymi: 4

5 - wynagrodzenia za pracę z innej regularnego stosunku zatrudnienia powyżej DEM miesięcznie - przychody z odsetek powyżej DEM rocznie - otrzymywane renty z ubezpieczenia emerytalno-rentowego powyżej 200 DEM miesięcznie, - otrzymywane zapłaty na utrzymanie (alimenty) od rozwiedzionego lub w separacji żyjącego małżonka pow. 100 DEM miesięcznie. Do przychodów zwolnionych z opodatkowania zalicza się między innymi : - zasiłek dla bezrobotnych, - zasiłek wychowawczy. 8. Ulgi i odliczenia podatkowe (wybór) Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych zezwala na dokonywanie odliczeń w ramach trzech grup: 1. wydatki związane z wykonywaną pracą (Betriebsausgaben 4 ustawy) 2. wydatki związane z ubezpieczeniem i utrzymaniem (Werbungskosten 9 ustawy) 3. wydatki szczególne (Sonderausgaben 10) Z pełnego katalogu odliczeń od 2001 r ( 50 ustawy) skorzystać mogą tylko i wyłącznie osoby posiadające nieograniczony obowiązek podatkowy. W przypadku ograniczonego obowiązku podatkowego ustawodawca dał możliwość dokonania następujących odliczeń: - wydatków spowodowanych przez zakład pracy 4 ust.4 ustawy, do których zaliczane są odsetki, jednakże z ustawowymi ograniczeniami, - koszty podróży służbowej - limity przy kosztach podróży służbowych (pismo Federalnego Ministerstwa Finansów z dnia 01 luty 2001 r nr 4/2001) wynoszą: 1. samochód 0,58 DM / km 2. motocykl 0,25 DM / km 3. motorower 0,15 DM / km 4. rower 0,07 DM/ km - koszty dojazdów do pracy rozliczane od r na podstawie ustawy o przysługujących ryczałtach na dojazdy do pracy ( Pendelerpaulschal) 1. Przy odległości pomiędzy domem, a miejscem pracy do 10 km ryczałt wynosi 0,70 DEM za każdy km 2. przy większej odległości niż 10 km pomiędzy miejscem zamieszkania a miejscem pracy ryczałt od 11 km wynosi 0,80 DEM Limity te ograniczone są rocznie do wysokości DEM za dany rok podatkowy 5

6 Osoby posiadające nieograniczony obowiązek podatkowy mogą dodatkowo odliczać w ramach wydatków szczególnych ( 10 ustawy- Sonderausgaben) - świadczenia na utrzymanie, wypłacane do wysokości ,- DEM rocznie rozwiedzionemu małżonkowi (alimenty), który podlega nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu, - obowiązkowe składki na ubezpieczenie emerytalne, rentowe, chorobowe, opiekuńcze i wypadkowe, - składki na ubezpieczenie w razie śmierci w określonych przypadkach, - składki na dobrowolne ubezpieczenie w razie wymaganej opieki, - zapłacony podatek kościelny, - koszty doradztwa podatkowego, - wydatki na odpłatne kształcenie zawodowe i utrzymanie podatnika, jego współmałżonka lub innej pełnoletniej osoby pozostającej we wspólnym gospodarstwie domowym, jeżeli w rozumieniu ustawy nie jest podatnikiem i nie jest pobierane rodzinne, zasiłek pielęgnacyjny lub inne świadczenie. Odliczeniu podlegają nakłady poniesione do wysokości DEM rocznie, jeżeli nie zostały pokryte i zwrócone w jakiejkolwiek formie ze środków publicznych. (zaliczane do wydatków nadzwyczajnych 33 a) - wydatki na odpłatne dokształcanie i doskonalenie zawodowe do wysokości DEM rocznie, a w przypadku dokształcania poza miejscem zamieszkania kwota ta podniesiony jest do wysokości DEM rocznie - 30% wydatkowanej kwoty na odpłatne kształcenie dzieci, na które otrzymuje rodzinne, w szkołach zastępczych uznanych przez prawo krajowe jak i również w szkołach uzupełniających oprócz wydatków związanych z zakwaterowaniem, opieką i wyżywieniem, - wydatki na wspieranie działalności religijnej, naukowej uznanej jako cel użytecznie publiczny odliczane są do wysokości 5% od przychodu, a w przypadku osób pobierających wynagrodzenie 0,2% uzyskanego dochodu jednakże do wysokości DEM. - Składki członkowskie i darowizny na rzecz partii politycznych w rozumieniu 2 ustaw o partiach do wysokości DEM, a w przypadku małżonków kwota ta wynosi 6.000,- DEM. Wydatki te tylko wtedy mogą zostać uznane jako wydatki szczególne, jeżeli nie została udzielona ulga w podatku w myśl 34g (ulga odliczana bezpośrednio od podatku dochodowego dotyczy darowizn dla partii politycznych, które spełniają wymogi narzucone przez ustawę i odliczeniu od podatku podlega 50% poniesionych wydatków jednak nie więcej niż DEM, a w przypadku małżonków DEM), - wydatki na osoby niepełnosprawne przyznawane w formie ryczałtu uzależnione od stopnia niepełnosprawności podlegają odliczeniu od 600 do DEM rocznie. Jeżeli zostały udowodnione wyższe wydatki, aniżeli 6

7 przyznane ustawowo, to odliczeniu podlegają wydatki faktycznie poniesione ( 33 b i 33 c) Wydatki mogą być odliczane od dochodu na podstawie faktycznie poniesionych wydatków. Dodatkowo ustawa przewiduje odliczanie w ramach wydatków szczególnych ryczałty, jeżeli podatnik nie posiada dowodów poniesienia wydatków. W ramach przyznanego ryczałtu można odliczać wydatki opisane powyżej w wysokości 108 DEM rocznie / 216 DEM w przypadku małżonków. Dodatkowo w ramach ryczałtu przysługuje odliczenie na tzw. zapobiegliwość, czyli dodatkowe ubezpieczenie emerytalne (odpowiednik III filaru), wydatki te mogą być odliczane na podstawie dokumentów dowodów ich poniesienia lub na podstawie przyznanego ryczałtu. Ryczałt na to ubezpieczenie wynosi 20% otrzymanego wynagrodzenia jednakże ograniczone jest kwotą maksymalną odliczenia w uzależnioną od otrzymywanego wynagrodzenia do wysokości max DEM rocznie. W ramach ustawy podatkowej odliczeniu podlegają także straty nazywane od 1999 r. przychodami ujemnymi (negative Einkünfte) i ograniczone zostały do wysokości 1 mln DEM podlegające pomniejszeniu dochodu (poprzednio obowiązywało 2 mln DEM). W ramach wydatków szczególnych, odliczeniu podlegają także wydatki poniesione na cele mieszkaniowe podatnika. Każdy podatnik może odliczyć koszty wytworzenia (wybudowania) domu lub zakupu mieszkania własnościowego wraz z przynależącym do tego gruntem położonego na terytorium Niemiec. Odliczeniu podlega połowa poniesionych wydatków od tego roku kalendarzowego, w którym został dany obiekt wykończony. Wydatki te mogą być odliczane w siedmiu po sobie następujących latach jednakże w pierwszych trzech latach odliczyć można najwyżej DEM a w następnych czterech latach najwyżej DEM rocznie ( 10e). Również odliczeniu podlegają wydatki poniesione przez podatnika na wytworzenie i konserwację własnych dóbr kultury w kraju w wysokości 10% poniesionych nakładów na te dobra, które objęte są ustawą ( 10g) przez okres 9 lat kalendarzowych. 9. Wydatki nie podlegające odliczeniu Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych (EstG) w 12 określa rodzaje wydatków, które nie podlegają odliczeniu. Do wydatków tych zalicza się: - kwoty wydatkowane na utrzymanie bezpośredniego gospodarstwa domowego podatnika i członków jego rodziny (wydatków na wyżywienie, konsumpcję i innych związanych z tym kosztów, nawet wtedy, kiedy ponoszone są w związku z pozycją społeczną, zawodową lub gospodarczą mające wpływ na prowadzoną działalność w tym zakresie 7

8 - wydatki poniesione na dobrowolne wsparcia finansowe, dobrowolne użyczenia i wsparcia związane z obowiązkami prawnymi względnie dobrowolne użyczenia, wsparcia za zobowiązania wzajemne w stosunku do podatnika i jego członków rodziny - podatki pośrednie, bezpośrednie jak i inne zobowiązania podatkowe, do których mają zastosowania przepisy zakazujące uznania ich za koszt uzyskania przychodu lub do których nie mają zastosowania przepisy dotyczące odliczeń - wszelkiego rodzaju kary pieniężne nałożone w postępowaniu sądowym jak i również inne zobowiązania zaciągnięte przez podatnika celem naprawienia wyrządzonych szkód. 10. Zwolnienia podatkowe Katalog przychodów zwolnionych z opodatkowania zawarty jest w 3 ustawy i zawiera ponad 60 rodzajów przychodów zwolnionych. Między innymi wolne od opodatkowania są: - świadczenia wypłacane z obowiązkowego ubezpieczenia chorobowego, opiekuńczego i wypadkowego - świadczenia rzeczowe i dodatki na dzieci przyznane na podstawie przepisów o ubezpieczeniu emerytalno- rentowym jak również świadczenia przyznane na podstawie ustawy o ubezpieczeniu rolniczym - zasiłki (zapomogi) macierzyńskie jak i inne świadczenia pobierane na podstawie ustawy o świadczeniach i ochronie w przypadku macierzyństwa, przepisów ubezpieczeniowych, odpowiednich przepisów wewnętrznych danego landu dotyczące pomocy finansowej dla kobiet pracujących zawodowo i prowadzących jednocześnie gospodarstwo domowe, - zasiłki dla bezrobotnych jak i inne zasiłki zastępcze otrzymywane w związku z przerwami pracy (częściowy zasiłek, zasiłek za czas przestoju itd. 3 ust.2) - odprawy emerytalne wypłacane na podstawie ustawy o urzędnikach - ekwiwalenty wypłacane służbom mundurowym (wojskowym, policyjnym, granicznym i straży pożarnej) m.in. za używanie odzieży, przyznane podczas pełnienia służby wyżywienie, - dodatki i ekwiwalenty przyznane żołnierzom służby zasadniczej jak i odbywającym służbę zastępczą-cywilną - odszkodowania przyznane na podstawie ustawy o odszkodowaniach dla byłych niemieckich więźniów wojennych, - ekwiwalenty za używanie własnych narzędzi pracy Stosownie do danych uzyskanych z Federalnego Ministerstwa Finansów niemiecki podatek dochodowy od osób fizycznych za rok 1997 przyniósł dochodu w wysokości 265,9 mld. DEM (wraz z podatkiem od wynagrodzeń 8

9 oraz podatkiem od odsetek). W ogólnych przychodach z tytułu wpływów podatkowych podatek dochodowy od osób fizycznych posiada w Niemczech 33,3% ogólnego udziału z podatków. Opracowała Izabella Ewa Cech z-ca attache handlowego, WEH-Berlin 9