PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA CHEMIA

Transkrypt

1 PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA CHEMIA III ETAP EDUKACYJNY Przedmiotowy system oceniania z chemii w gimnazjum został opracowany w oparciu o: 1. Podstawę programową. 2. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 10 czerwca 2015 r. w sprawie szczegółowych warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych (Dz.U poz. 843). 3. Program nauczania w gimnazjum specjalnym dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim realizowany w Gimnazjum Specjalnym nr 19 w Zespole Szkół nr 6 w Bytomiu, opracowanego przez mgr Martę Krawczyk. 4. Statut szkoły i WSO. Przedmiotem oceniania są: wiadomości; umiejętności; postawa ucznia i jego aktywność. Cele ogólne oceniania: rozpoznanie przez nauczyciela poziomu i postępów w opanowaniu przez ucznia wiadomości i umiejętności w stosunku do wymagań programowych; poinformowanie ucznia o poziomie jego osiągnięć edukacyjnych z chemii i postępach w tym zakresie; pomoc uczniowi w samodzielnym kształceniu chemicznym; motywowanie ucznia do dalszej pracy; przekazanie rodzicom lub opiekunom informacji o postępach dziecka, dostarczenie nauczycielowi informacji zwrotnej na temat efektywności jego nauczania, prawidłowości doboru metod i technik pracy z uczniem. PROCEDURY OSIĄGANIA CELÓW KSZTAŁCENIA I WYCHOWANIA. Stosowanie różnorodnych strategii i metod nauczania może pomóc w pracy z uczniem niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim. Sposób realizacji celów kształcenia i wychowania z uwzględnieniem możliwości indywidualizacji pracy w zależności od potrzeb i możliwości uczniów oraz z uwzględnieniem warunków, w jakich będzie on realizowany został opisany w w/w programie nauczania. 1

2 OPIS ZAŁOŻONYCH OSIĄGNIĘĆ UCZNIA Wiadomości nabyte w gimnazjum powinny umożliwić każdemu uczniowi świadome wykorzystanie wiedzy chemicznej w życiu codziennym i technice. Jednocześnie stanowią one podstawę do dalszej edukacji chemicznej w klasach wyższych. W efekcie realizacji celów uczeń powinien: znać właściwości substancji występujących w jego otoczeniu oraz możliwości ich przemian; poznać złożoność budowy substancji (cząstki podstawowe, atomy, cząsteczki, jony) w stopniu umożliwiającym interpretację obserwowanych zjawisk; posługiwać się nomenklaturą chemiczną; formułować wnioski na podstawie obserwacji doświadczeń; wykonywać proste obliczenia chemiczne; bezpiecznie posługiwać się substancjami, które spotyka w życiu codziennym, oraz podstawowym szkłem i sprzętem laboratoryjnym. Absolwent gimnazjum specjalnego dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim w szczególności powinien: opisywać właściwości substancji oraz znać proste metody sporządzania i rozdziału ich mieszanin; odróżniać zjawisko fizyczne od reakcji chemicznej, pierwiastek chemiczny od związku chemicznego i metale od niemetali; posługiwać się symbolami pierwiastków i układem okresowym pierwiastków; znać budowę atomu; znać przykłady różnych typów reakcji; znać skład i właściwości powietrza oraz tworzących go pierwiastków; wymienić zastosowania gazów szlachetnych; opisać powstanie dziury ozonowej i zaproponować sposoby zapobiegające jej powiększaniu; opisać obieg tlenu w przyrodzie; znać sposoby zabezpieczania produktów przed rdzewieniem; znać źródła, rodzaje i skutki zanieczyszczeń powietrza oraz planować sposoby jego ochrony przed zanieczyszczeniem; proponować sposoby racjonalnego gospodarowania wodą; rozróżniać za pomocą wskaźników kwasy i zasady; analizować proces powstawania kwaśnych opadów i skutki ich działania oraz proponować sposoby ograniczające ich powstanie; wymieniać zastosowania najważniejszych soli; znać naturalne źródła węglowodorów; opisywać właściwości i zastosowania tworzyw sztucznych, najważniejszych alkoholi; 2

3 znać negatywne skutki działania alkoholu na organizm ludzki; podać przykłady kwasów organicznych występujących w przyrodzie; opisać właściwości fizyczne i chemiczne tłuszczów, białek i węglowodanów. KRYTERIA OCENY I METODY SPRAWDZANIA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA. Różnorodne uwarunkowania psychofizyczne dzieci z nipełnosprawnością intelektualną powodują trudności w osiąganiu założonych celów edukacyjnych. Sprawdzanie osiągnięć uczniów i ocena ich postępów muszą być indywidualne. W przygotowaniu sprawdzianów i ocenie osiągnięć ucznia należy brać pod uwagę: zainteresowanie przedmiotem; indywidualne możliwości ucznia; wcześniejsze osiągnięcia; poziom wiedzy; poziom umiejętności; zainteresowanie wiedzą dotyczącą chemii; nabyte umiejętności z zakresu wiedzy chemicznej; wykorzystanie nabytej wiedzy w praktyce; obserwacja zaangażowania ucznia w lekcję. Sprawdzanie osiągnięć ucznia może dotyczyć wiadomości, umiejętności lub wykorzystania wiedzy w praktyce. Sprawdzanie osiągnięć ucznia może odbywać się w formie pisemnej lub ustnej w zależności od indywidualnych możliwości ucznia. Kryteria oceny ucznia: Stopień Poziom wiedzy i umiejętności Stopień celujący wiedza i umiejętności znacznie wykraczające poza program nauczania; biegłe posługiwanie się zdobytymi wiadomościami i umiejętnościami; wykorzystanie zdobytej wiedzy w praktyce; osiąganie sukcesów w konkursach z zakresu wiedzy chemicznej; podejmowanie prób rozwiązywania zadań wykraczających poza program nauczania; korzystanie z innych źródeł informacji nie tylko proponowanych przez nauczyciela; duża aktywnośc na zajęciach. Stopień bardzo dobry opanowanie pełnego zakresu wiedzy i umiejętności określonych programem nauczania w danej klasie; 3

4 sprawne posługiwanie się zdobytymi wiadomościami i umiejętnościami; samodzielnie rozwiązywanie problemów teoretycznych i praktycznych; wykorzystanie zdobytej wiedzy w praktyce; samodzielność i korzystanie z innych źródeł wiedzy np. układu okresowego pierwiastków, wykresów, tablic; planuje i przeprowadza doświadczenia chemiczne; samodzielne pisanie równania reakcji ; aktywna postawa w czasie zajęć. Stopień dobry orientowanie się w zagadnieniach i pojęciach z zakresu chemii; dość dobrze opanowane treści nauczania objęte programem nauczania; wykorzystanie zdobytej wiedzy w praktyce; korzystanie z niewielką pomocą z innych źródeł informacji; bezpieczne wykonanie doświadczenia chemicznego; rozwiązywanie zadania chemicznego o niewielkiej skali trudności; aktywność na zajęciach. Stopień dostateczny posługiwanie się ze zrozumieniem zdobytymi informacjami; znajomość podstawowych pojęć z zakresu wiedzy chemicznej; korzystanie przy pomocy nauczyciela z źródeł wiedzy takich jak: układ okresowy pierwiastków, tabele, wykresy; bezpieczne wykonanie doświadczenia chemicznego z pomocą nauczyciela; pisanie prostego wzoru chemicznego przy pomocy nauczyciela; aktywność w stopniu zadowalającym. Stopień dopuszczający Stopień niedostateczny odpowiadanie na pytanie przy pomocy nauczyciela; rozwiązywanie zadania typowego o niewielkim stopniu trudności przy pomocy nauczyciela; opanowanie materiału objętego programem nauczania w słabym stopniu; wykonanie bardzo prostego doswiadczenia chemicznego przy pomocy nauczyciela; pisanie bardzo prostych wzorów przy pomocy nauczyciela; minimum zaangażowania na zajęciach. brak opanowania niezbędnego minimum podstawowych umiejętności i wiadomości określonych programem nauczania w danej klasie. 4

5 Każda ocena odpowiedzi dokonywana jest z uwzględnieniem indywidualnych możliwości ucznia. Zasady oceniania ucznia: 1. Ocenie podlega praca ucznia i jego postępy a nie stan wiedzy. 2. Z uwagi na ocenianie kształtujące, uczeń jest informowany na bieżąco o tym, co zrobił dobrze, ile potrafi a czego nie umie. 3. Uwzględniany jest nawet najmniejszy wysiłek ucznia. 4. Uczeń jest stymulowany do systematycznej pracy i samokontroli (zadania domowe, samodzielna praca w zeszycie ćwiczeń, zadania dodatkowe). Szczegółowe zasady oceniania ucznia. 1. Sposoby sprawdzania osiągnięć ucznia: a) Sprawdziany pisemne: - praca klasowa (obejmuje jeden dział materiału, jednogodzinny); - sprawdzian (obejmuje jedno zagadnienie, 20 minutowy); - kartkówka (obejmuje materiał ostatniej lekcji). b) Odpowiedź ustna obejmuje materiał omawiany na dwóch ostatnich lekcjach. c) Samodzielna praca ucznia w zeszytach ćwiczeń oceniana po skończonym dziale materiału. d) Zadania domowe systematyczne odrabianie zadań domowych i uzupełnianie braków. e) Prace dodatkowe. f) Zeszyt przedmiotowy uczeń ma obowiązek starannie prowadzić zeszyt przedmiotowy. g) Aktywność na lekcji oceniana w postaci plusów, które może otrzymać uczeń aktywnie uczestniczący w lekcji. 2. Częstotliwość oceny pracy ucznia. Sprawdziany pisemne: - praca klasowa lub test dwa razy w semestrze; - sprawdzian, kartkówka - w zależności od potrzeb. Odpowiedź ustna minimum dwa razy w semestrze. Wypełnienie zeszytu ćwiczeń. Zadania domowe systematycznie i na bieżąco. Prace dodatkowe na bieżąco. 3. Zasady przeprowadzania oceny uczniów: a) Praca klasowa lub test z tygodniowym wyprzedzeniem. b) Sprawdzian z jednodniowym wyprzedzeniem. c) Kartkówka bez zapowiedzi. d) Odpowiedź ustna bez zapowiedzi. 4. Poprawa sprawdzianów pisemnych. 5

6 - Praca klasowa lub test w terminie dwóch tygodni od daty wystawienia oceny. - Sprawdziany i kartkówki w ciągu tygodnia. - Odpowiedź ustna następną odpowiedzią. 5. Prace klasowe są obowiązkowe. Jeśli uczeń z przyczyn losowych, usprawiedliwionych nie może jej napisać, ma obowiązek to uczynić w terminie dwóch tygodni od daty ustalonej pierwotnie. 6. W odpowiedzi ustnej ocenie podlega: a) poprawność odpowiedzi na dane pytanie b) samodzielność odpowiedzi. 7. Ocena aktywności ucznia. Aktywność na lekcji oceniana jest w postaci plusów i minusów. Plus może otrzymać uczeń, który: - aktywnie uczestniczy w lekcji; - przygotuje dodatkowe informacje na lekcje. Minus może otrzymać uczeń za: - bierną postawę na lekcji (odmowa podejścia do tablicy); - brak zeszytu przedmiotowego; - przeszkadzanie w prowadzeniu zajęć (rozmowy, odrabianie innych lekcji). OCENA AKTYWNOŚCI gdy zajęcia są 2 razy w tygodniu: 5 plusów bardzo dobry 4 plusy dobry 5 minusów niedostateczny gdy zajęcia są 1 raz w tygodniu: 3 plusy bardzo dobry 2 plusy dobry 3 minusy niedostateczny Sposoby informowania o ocenach. 1. Uczniowie są zapoznawani z Przedmiotowym Systemem Oceniania na pierwszej godzinie lekcyjnej, natomiast rodzice (lub prawni opiekunowie) na pierwszym zebraniu rodzicielskim. 2. Wymagania na poszczególne oceny udostępnione są wszystkim uczniom i ich rodzicom, w klaso-pracowni szkolnej, u nauczyciela uczącego przedmiotu oraz w bibliotece szkolnej i na stronie internetowej szkoły. 3. Oceny są jawne dla uczniów i rodziców (lub prawnych opiekunów). 4. Nauczyciel informuje uczniów o ocenach, bezpośrednio po ich uzyskaniu, wraz z informacją zwrotną co zrobił dobrze, co źle i jak powinien się dalej uczyć. 6

7 5. Sprawdziany pisemne kończące dany dział materiału oprócz oceny opatrzone są krótkim komentarzem pisemnym. 6. Nauczyciel informuje rodziców (lub prawnych opiekunów) o ocenach cząstkowych, opatrzonych komentarzem słownym dotyczącym postępów ucznia, oraz klasyfikacyjnych na zebraniach rodzicielskich lub w czasie indywidualnych konsultacji. Informacje o grożącej ocenie niedostatecznej klasyfikacyjnej jest przekazywane zgodnie z procedurą WSO. 7. Prace pisemne są przechowywane w szkole do końca roku szkolnego i udostępniane do wglądu uczniom oraz rodzicom (lub prawnym opiekunom). 7

8 SZCZEGÓŁOWE WYMAGANIA EDUKACYJNE Szczegółowe wymagania edukacyjne z chemii w klasie pierwszej gimnazjum DOPUSZCZAJĄCY DOSTATECZNY DOBRY BARDZO DOBRY CELUJĄCY MATERIA, PIERWIASTKI I ZWIĄZKI CHEMICZNE Uczeń: zalicza chemię do nauk przyrodniczych stosuje zasady bezpieczeństwa obowiązujące w pracowni chemicznej nazywa wybrane elementy szkła i sprzętu laboratoryjnego oraz określa ich przeznaczenie opisuje właściwości substancji, będących głównymi składnikami produktów, stosowanych na co dzień dzieli substancje chemiczne na proste i złożone, na pierwiastki i związki chemiczne definiuje pojęcie mieszanina substancji opisuje cechy mieszanin jednorodnych i niejednorodnych podaje przykłady mieszanin definiuje pojęcia zjawisko fizyczne i reakcja chemiczna podaje przykłady zjawisk dopuszczającą, uczeń ponadto: odróżnia właściwości fizyczne od przeprowadza proste obliczenia z wykorzystaniem pojęć: masa, gęstość, objętość opisuje proste metody rozdzielania mieszanin na składniki odróżnia metale i niemetale na podstawie ich właściwości opisuje, na czym polega rdzewienie (korozja) wyjaśnia, czym się różni ciało fizyczne od substancji opisuje właściwości substancji posługuje się symbolami chemicznymi pierwiastków (H, O, N, Cl, S, C, P, Si, Na, K, Ca, Mg, Fe, Zn, Cu, Al, Pb, Sn, Ag, Hg) tłumaczy, na czym polega zmiana stanów skupienia na przykładzie wody sporządza mieszaninę planuje rozdzielanie mieszanin (wymaganych) dostateczną, uczeń ponadto: podaje zastosowania wybranych elementów sprzętu lub szkła laboratoryjnego opisuje różnicę w przebiegu zjawiska fizycznego i reakcji chemicznej wyjaśnia różnicę między mieszaniną a związkiem chemicznym projektuje doświadczenia ilustrujące zjawisko fizyczne i reakcję chemiczną podaje przykłady zjawisk fizycznych i reakcji zachodzących w otoczeniu człowieka formułuje obserwacje do doświadczenia wyjaśnia potrzebę wprowadzenia symboliki chemicznej rozpoznaje pierwiastki i związki chemiczne wyjaśnia różnicę między pierwiastkiem a związkiem dobrą, uczeń ponadto: wskazuje różnice między właściwościami fizycznymi składników mieszaniny, które umożliwiają jej rozdzielenie projektuje doświadczenia ilustrujące reakcję chemiczną i formułuje wnioski wskazuje w podanych przykładach reakcję chemiczną i zjawisko fizyczne wskazuje wśród różnych substancji mieszaninę i związek chemiczny opisuje doświadczenie wykonywane na lekcji określa, które składniki powietrza są stałe, a które zmienne podaje przykłady różnych typów reakcji podaje przykłady reakcji egzo- i Oprócz wymagań na ocenę bardzo dobrą, uczeń ponadto: wyjaśnia, dlaczego gazy szlachetne są bardzo mało aktywne chemicznie przewiduje wyniki niektórych doświadczeń na podstawie posiadanej wiedzy 8

9 fizycznych i reakcji zachodzących w otoczeniu człowieka definiuje pojęcia pierwiastek chemiczny i związekchemiczny podaje przykłady związków klasyfikuje pierwiastki chemiczne na metale i niemetale podaje przykłady pierwiastków (metali i niemetali) odróżnia metale i niemetale na podstawie ich właściwości posługuje się symbolami chemicznymi pierwiastków (H, O, N, Cl, S, C) zna stany skupienia i podaje przykłady definiuje pojęcie materia opisuje, na czym polega reakcja syntezy, analizy, wymiany definiuje pojęcia substrat I produkt reakcji chemicznej wskazuje substraty i produkty reakcji chemicznej określa typy reakcji omawia poglądy na temat budowy materii wyjaśnia zjawisko dyfuzji chemicznym zapisuje słownie przebieg reakcji chemicznej wskazuje w zapisie słownym przebiegu reakcji chemicznej substraty i produkty, pierwiastki i związki chemiczne endoenergetycznych WODA Uczeń: charakteryzuje rodzaje wód występujących w przyrodzie wymienia stany skupienia wody nazywa przemiany stanów skupienia wody opisuje właściwości wody dopuszczającą, uczeń ponadto: podaje, na czym polega obieg wody w przyrodzie wyjaśnia podział substancji na dobrze i słabo rozpuszczalne oraz praktycznie nierozpuszczalne w wodzie dostateczną, uczeń ponadto: opisuje budowę cząsteczki wody wymienia właściwości wody zmieniające się pod wpływem zanieczyszczeń proponuje sposoby dobrą, uczeń ponadto: wyjaśnia, dlaczego woda dla jednych substancji jest rozpuszczalnikiem, a dla innych nie wykazuje doświadczalnie wpływróżnych Oprócz wymagań na ocenę bardzo dobrą, uczeń ponadto: wymienia laboratoryjne sposoby otrzymywania wody opisuje wpływ izotopów wodoru i 9

10 zapisuje wzory sumaryczny i strukturalny cząsteczki wody podaje przykłady substancji, które rozpuszczają się i nie rozpuszczają się w wodzie wymienia czynniki wpływające na szybkość rozpuszczania się substancji stałej w wodzie wyjaśnia pojęcia rozpuszczalnik i substancja rozpuszczana definiuje pojęcie rozpuszczalność wymienia czynniki, które wpływają na rozpuszczalność określa, co to jest wykres rozpuszczalności odczytuje z wykresu rozpuszczalności rozpuszczalność danej substancji w podanej temperaturze definiuje pojęcia roztwór właściwy i zawiesina definiuje pojęcia roztwór nasycony i roztwór nienasycony definiuje pojęcie krystalizacja podaje sposoby otrzymywania roztworu nienasyconego z nasyconego i odwrotnie definiuje stężenie procentowe roztworu podaje wzór opisujący stężenie procentowe prowadzi obliczenia z wykorzystaniem pojęć: stężenie procentowe, masa substancji, masa rozpuszczalnika, masa roztworu (proste) racjonalnego gospodarowania wodą tłumaczy, na czym polega proces mieszania, rozpuszczania określa, dla jakich substancji woda jest dobrym rozpuszczalnikiem charakteryzuje substancje ze względu na ich rozpuszczalność w wodzie planuje doświadczenia wykazujące wpływ różnych czynników na szybkość rozpuszczania substancji stałych w wodzie porównuje rozpuszczalność różnych substancji w tej samej temperaturze podaje przykłady substancji, które rozpuszczają się w wodzie, tworząc roztwory właściwe lub zawiesiny wskazuje różnice między roztworem właściwym a zawiesiną opisuje różnice między roztworem rozcieńczonym, stężonym, nasyconym i nienasyconym czynników na szybkość rozpuszczania substancji stałej w wodzie posługuje się sprawnie wykresem rozpuszczalności dokonuje obliczeń z wykorzystaniem wykresu rozpuszczalności prowadzi obliczenia z wykorzystaniem pojęcia gęstości podaje sposoby na zmniejszenie lub zwiększenie stężenia roztworu wymienia czynności prowadzące do sporządzenia określonej ilości roztworu o określonym stężeniu procentowym sporządza roztwór o określonym stężeniu procentowym wyjaśnia, co to jest woda destylowana i czym się różni od wód występujących w przyrodzie tlenu na właściwości wody określa wpływ ciśnienia atmosferycznego na wartość temperatury wrzenia wody 10

11 przeprowadza krystalizację POWIETRZE I TLENKI Uczeń: opisuje skład i właściwości powietrza określa, co to są stałe i zmienne składniki powietrza opisuje właściwości fizyczne, chemiczne tlenu, tlenku węgla(iv), wodoru, azotu określa znaczenie powietrza, wody, tlenu wymienia podstawowe źródła, rodzaje i skutki zanieczyszczeń powietrza dopuszczającą, uczeń ponadto: określa, co to są tlenki i jaki jest ich podział wymienia stałe i zmienne składniki powietrza bada skład powietrza oblicza przybliżoną objętość tlenu i azotu, np. w sali lekcyjnej opisuje właściwości fizyczne i chemiczne gazów szlachetnych wymienia zastosowania tlenków wapnia, żelaza, glinu, azotu, gazów szlachetnych, tlenku węgla(iv), tlenu, wodoru wymienia źródła, rodzaje i skutki zanieczyszczeń powietrza dostateczną, uczeń ponadto: opisuje obieg tlenu, tlenku węgla(iv) i azotu w przyrodzie podaje sposób otrzymywania tlenku węgla(iv) (na przykładzie reakcji węgla z tlenem) planuje doświadczenie umożliwiające wykrycie obecności tlenku węgla(iv) w powietrzu wydychanym z płuc wyjaśnia, co to jest efekt cieplarniany opisuje, na czym polega powstawanie dziury ozonowej, kwaśnych opadów podaje sposób otrzymywania wodoru (w reakcji kwasu chlorowodorowego z metalem) opisuje sposób identyfikowania gazów: wodoru, tlenu, tlenku węgla(iv) dobrą, uczeń ponadto: podaje przykłady substancji szkodliwych dla środowiska wyjaśnia, skąd się biorą kwaśne opady określa zagrożenia wynikające z efektu cieplarnianego, dziury ozonowej, kwaśnych opadów proponuje sposoby zapobiegania powiększania się dziury ozonowej i ograniczenia powstawania kwaśnych opadów Oprócz wymagań na ocenę bardzo dobrą, uczeń ponadto: planuje sposoby postępowania umożliwiające ochronę powietrza przed zanieczyszczeniami wykazuje zależność między rozwojem cywilizacji a występowaniem zagrożeń, np. podaje przykłady dziedzin życia, których rozwój powoduje negatywne skutki dla środowiska przyrodniczego Szczegółowe wymagania edukacyjne z chemii w klasie drugiej gimnazjum 11

12 DOPUSZCZAJĄCY DOSTATECZNY DOBRY BARDZO DOBRY CELUJĄCY ATOM I UKŁAD OKRESOWY Uczeń: opisuje, czym różni się atom od cząsteczki oblicza masę cząsteczkową prostych związków opisuje i charakteryzuje skład atomu pierwiastka chemicznego (jądro: protony i neutrony, elektrony) ustala liczbę protonów, elektronów, neutronów w atomie danego pierwiastka chemicznego, gdy znane są liczby atomowa i masowa wymienia dziedziny życia, w których stosuje się izotopy opisuje układ okresowy pierwiastków odczytuje z układu okresowego podstawowe informacje o pierwiastkach posługuje się symbolami pierwiastków odróżnia wzór dopuszczającą, uczeń ponadto: definiuje pojęcia jednostka masy atomowej, masa atomowa, masa cząsteczkowa definiuje pojęcie elektrony walencyjne podaje maksymalną liczbę elektronów na poszczególnych powłokach (K, L, M) wyjaśnia, co to jest liczba atomowa, liczba masowa rysuje proste przykłady modeli atomów pierwiastków definiuje pojęcie izotop dokonuje podziału izotopów wymienia rodzaje izotopów wyjaśnia różnice w budowie atomów izotopów wodoru wymienia dziedziny życia, w których stosuje się izotopy podaje prawo okresowości podaje, kto jest twórcą układu okresowego pierwiastków wymienia typy wiązań definiuje pojęcia jon, kation, anion zapisuje wzory sumaryczne i strukturalne cząsteczek odczytuje ze wzoru chemicznego, z jakich pierwiastków i ilu atomów składa się cząsteczka lub kilka dostateczną, uczeń ponadto: podaje założenia teorii atomistyczno-cząsteczkowej budowy materii oblicza masy cząsteczkowe korzysta z układu okresowego pierwiastków wykorzystuje informacje odczytane z układu okresowego pierwiastków zapisuje konfiguracje elektronowe zapisuje wzory sumaryczne i strukturalne wymaganych cząsteczek opisuje rolę elektronów walencyjnych w łączeniu się atomów opisuje sposób powstawania jonów określa rodzaj wiązania w prostych przykładach cząsteczek podaje przykłady substancji o wiązaniu kowalencyjnym (atomowym) i substancji dobrą, uczeń ponadto: planuje doświadczenie potwierdzające ziarnistość budowy materii wyjaśnia różnice między pierwiastkiem a związkiem chemicznym na podstawie założeń teorii atomistycznocząsteczkowej budowy materii oblicza masy cząsteczkowe związków korzysta swobodnie z informacji zawartych w układzie okresowym pierwiastków oblicza maksymalną liczbę elektronów na powłokach zapisuje konfiguracje elektronowe rysuje modele atomów określa typ wiązania chemicznego w podanym związku chemicznym wyjaśnia, dlaczego gazy szlachetne są bardzo mało aktywne chemicznie na podstawie budowy ich atomów Oprócz wymagań na ocenę bardzo dobrą, uczeń ponadto: definiuje pojęcie masa atomowa jako średnia masa atomowa danego pierwiastka chemicznego z uwzględnieniem jego składu izotopowego oblicza zawartość procentową izotopów w pierwiastku chemicznym wyjaśnia związek między podobieństwami właściwości pierwiastków zapisanych w tej samej grupie układu okresowego a budową ich atomów i liczbą elektronów walencyjnych rozwiązuje 12

13 sumaryczny od wzoru strukturalnego odczytuje z układu okresowego maksymalną wartościowość pierwiastków grup 1., 2. i określa na podstawie wzoru liczbę pierwiastków w związku chemicznym interpretuje zapisy (odczytuje ilościowo i jakościowo proste zapisy), np. H 2, 2H, 2H 2 itp. cząsteczek podaje nazwę związku chemicznego na podstawie wzoru definiuje pojęcie wartościowość podaje wartościowość pierwiastków w stanie wolnym wyznacza wartościowość pierwiastków na podstawie wzorów sumarycznych zapisuje wzory sumaryczny i strukturalny cząsteczki związku dwupierwiastkowego na podstawie wartościowości pierwiastków ustala na podstawie wzoru sumarycznego nazwę dla prostych dwupierwiastkowych związków ustala na podstawie nazwy wzór sumaryczny dla prostych dwupierwiastkowych związków rozróżnia podstawowe rodzaje reakcji podaje treść prawa zachowania masy podaje treść prawa stałości składu związku chemicznego przeprowadza proste obliczenia z wykorzystaniem prawa zachowania masy i prawa stałości składu związku chemicznego definiuje pojęcia równanie reakcji chemicznej, współczynnik o wiązaniu jonowym odczytuje wartościowość pierwiastków z układu okresowego pierwiastków zapisuje wzory związków na podstawie podanej wartościowości lub nazwy pierwiastków określa wartościowość pierwiastków w związku chemicznym zapisuje wzory cząsteczek korzystając z modeli rysuje model cząsteczki wyjaśnia pojęcie równania reakcji chemicznej zapisuje równania reakcji dobiera współczynniki w równaniach reakcji wyjaśnia różnice między różnymi typami wiązań opisuje powstawanie wiązań atomowych (kowalencyjnych) dla wymaganych przykładów zapisuje elektronowo mechanizm powstawania jonów (wymagane przykłady) opisuje mechanizm powstawania wiązania jonowego wykorzystuje pojęcie wartościowości określa możliwe wartościowości pierwiastkachemicznego na podstawie jego położenia w układzie okresowym pierwiastków nazywa związki chemiczne na podstawie wzorów i zapisuje wzory na podstawie ich nazw zapisuje i odczytuje równania reakcji (o większym stopniu trudności) przedstawia modelowy schemat równania reakcji chemicznej rozwiązuje zadania na trudniejsze zadania wykorzystujące poznane prawa (zachowania masy, stałości składu związku chemicznego) opisuje zależność właściwości związku chemicznego od występującego w nim wiązania chemicznego zapisuje i odczytuje równania reakcji o dużym stopniu trudności wykonuje obliczenia stechiometryczne 13

14 stechiometryczny odczytuje równania reakcji dobiera współczynniki w prostych przykładach równań reakcji podstawie prawa zachowania masy i prawa stałości składu związku chemicznego dokonuje prostych obliczeń stechiometrycznych WODOROTLENKI I KWASY Uczeń: wymienia zasady bhp dotyczące obchodzenia się z kwasami i wodorotlenkami definiuje pojęcia wodorotlenek i zasada opisuje budowę wodorotlenków opisuje zastosowania wodorotlenków sodu, potasu i wapnia wymienia rodzaje odczynu roztworów określa zakres ph i barwy wskaźników dla poszczególnych odczynów wyjaśnia, co to jest wskaźnik i wymienia trzy przykłady wskaźników opisuje zastosowania wskaźników dopuszczającą, uczeń ponadto: definiuje pojęcia: elektrolit i nieelektrolit odróżnia zasady od innych substancji za pomocą wskaźników zapisuje wzory sumaryczne wodorotlenków odróżnia kwasy od innych substancji za pomocą wskaźników opisuje budowę kwasów beztlenowych i tlenowych wskazuje wodór i resztę kwasową we wzorze kwasu zapisuje wzory sumaryczne podstawowych kwasów podaje nazwy poznanych kwasów definiuje pojęcia jon, kation i anion zapisuje równania reakcji dysocjacji jonowej kwasów (proste przykłady) omawia skalę ph dostateczną, uczeń ponadto: wymienia dwie główne metody otrzymywania wodorotlenków zapisuje równania reakcji otrzymywania wodorotlenku sodu, potasu i wapnia wyjaśnia pojęcia woda wapienna, wapno palone i wapno gaszone określa rozpuszczalność wodorotlenków na podstawie tabeli rozpuszczalności wymienia wspólne właściwości kwasów i zasad wyjaśnia, z czego wynikają wspólne właściwości kwasów zapisuje wzory strukturalne poznanych kwasów wyjaśnia pojęcie tlenek kwasowy i tlenek dobrą, uczeń ponadto: planuje doświadczenia, w których wyniku, można otrzymać wodorotlenek: sodu, potasu lub wapnia wyjaśnia, dlaczego podczas pracy ze stężonymi roztworami kwasów i zasadami należy zachować szczególną ostrożność wskazuje przykłady tlenków kwasowych i zasadowych wykazuje doświadczalnie żrące właściwości kwasu siarkowego(vi) podaje zasadę bezpiecznego rozcieńczania stężonego roztworu kwasu siarkowego(vi) Oprócz wymagań na ocenę bardzo dobrą, uczeń ponadto: zapisuje wzór strukturalny dowolnego kwasu nieorganicznego i wodorotlenku o podanym wzorze sumarycznym identyfikuje kwasy i wodorotlenki, na podstawie podanych informacji odczytuje równania reakcji proponuje sposoby ograniczenia powstawania kwaśnych opadów 14

15 definiuje pojęcie kwasy odróżnia kwasy tlenowe od beztlenowych opisuje zastosowania poznanych kwasów wyjaśnia pojęcie kwaśne opady zasadowy wymienia metody otrzymywania kwasów tlenowych i beztlenowych opisuje właściwości poznanych kwasów wyjaśnia, na czym polega dysocjacja jonowa (elektrolityczna) kwasów i zasad zapisuje i odczytuje wybrane równania reakcji dysocjacji jonowej kwasów i zasad definiuje pojęcie odczyn kwasowy i odczyn zasadowy zapisuje obserwacje do przeprowadzanych doświadczeń opisuje reakcję ksantoproteinową zapisuje i odczytuje równania reakcji dysocjacji jonowej kwasów i zasad interpretuje wartość ph w ujęciu jakościowym (odczyn kwasowy, zasadowy, obojętny) planuje doświadczenie, które umożliwi zbadanie wartości ph produktów używanych w życiu codziennym analizuje proces powstawania kwaśnych opadów i skutki ich działania opisuje doświadczenia przeprowadzane na lekcjach (schemat, obserwacje, wniosek) Szczegółowe wymagania edukacyjne z chemii w klasie trzeciej gimnazjum DOPUSZCZAJĄCY DOSTATECZNY DOBRY BARDZO DOBRY CELUJĄCY 15

16 SOLE Uczeń: opisuje budowę soli wskazuje metal i resztę kwasową we wzorze soli zapisuje wzory sumaryczne soli tworzy nazwy soli na podstawie wzorów sumarycznych i zapisuje wzory sumaryczne soli na podstawie ich nazw wskazuje wzory soli wśród zapisanych wzorów związków dzieli sole ze względu na ich rozpuszczalność w wodzie podaje sposób otrzymywania soli podstawową metodą wymienia zastosowania najważniejszych soli dopuszczającą, uczeń ponadto: wymienia najważniejsze sposoby otrzymywania soli podaje nazwy i wzory soli odczytuje równania reakcji otrzymywania soli wyjaśnia pojęcia reakcja zobojętniania i reakcja strąceniowa zapisuje równania reakcji otrzymywania soli (reakcja strąceniowa) w postaci cząsteczkowej określa rozpuszczalność soli w wodzie na podstawie tabeli rozpuszczalności wodorotlenków i soli dzieli metale ze względu na ich aktywność chemiczną (szereg aktywności metali) zapisuje obserwacje z przeprowadzanych na lekcji doświadczeń dostateczną, uczeń ponadto: podaje nazwy i wzory dowolnych soli zapisuje i odczytuje równania dysocjacji jonowej (elektrolitycznej) soli stosuje metody otrzymywania soli wyjaśnia przebieg reakcji zobojętniania zapisuje równania reakcji otrzymywania soli w postaci cząsteczkowej i jonowej wymienia przykłady soli występujących w przyrodzie korzysta z tabeli rozpuszczalności wodorotlenków i soli projektuje doświadczenia formułuje wniosek dotyczący wyniku reakcji strąceniowej na podstawie analizy tabeli rozpuszczalności soli i wodorotlenków podaje zastosowania soli opisuje doświadczenia przeprowadzane na lekcjach Oprócz wymagań na ocenę dobrą, uczeń ponadto: podaje metody otrzymywania soli identyfikuje sole na podstawie podanych informacji wyjaśnia, jakie zmiany zaszły w odczynie roztworów poddanych reakcji zobojętniania określa zastosowanie reakcji strąceniowej zapisuje i odczytuje równania reakcji otrzymywania dowolnej soli w postaci cząsteczkowej i jonowej Oprócz wymagań na ocenę bardzo dobrą, uczeń ponadto: projektuje doświadczenia otrzymywania soli przewiduje efekty zaprojektowanych doświadczeń formułuje wniosek do zaprojektowanych doświadczeń WĘGLOWODORY Oprócz wymagań na Oprócz wymagań na 16

17 Uczeń: określa, czym zajmuje się chemia organiczna definiuje pojęcie węglowodory wymienia naturalne źródła węglowodorów stosuje zasady BHP w pracy z gazem ziemnym oraz produktami przeróbki ropy naftowej definiuje pojęcie szereg homologiczny opisuje najważniejsze właściwości i zastosowanie metanu, etenu i etynu definiuje pojęcia węglowodory nasycone i nienasycone odróżnia wzór sumaryczny od wzorów strukturalnego i półstrukturalnego dopuszczającą, uczeń ponadto: opisuje budowę i występowanie metanu podaje wzory sumaryczny i strukturalny metanu opisuje, na czym polegają spalanie całkowite i niecałkowite zapisuje równania reakcji spalania całkowitego I niecałkowitego metanu podaje wzory sumaryczne i strukturalne etenu i etynu definiuje pojęcia: polimeryzacja,monomer i polimer podaje wzory ogólne szeregów homologicznych alkanów, alkenów i alkinów przyporządkowuje dany węglowodór do odpowiedniego szeregu homologicznego zapisuje wzory sumaryczne i nazwy alkanu, alkenu i alkinu o podanej liczbie atomów węgla (do pięciu atomów węgla w cząsteczce) zapisuje wzory strukturalne i półstrukturalne (proste przykłady) węglowodorów podaje zasady tworzenia nazw alkenów i alkinów na podstawie dostateczną, uczeń ponadto: zapisuje wzory sumaryczne, strukturalne i półstrukturalne oraz podaje nazwy alkanów, alkenów i alkinów buduje model cząsteczki metanu, etenu, etynu wyjaśnia różnicę między spalaniem całkowitym a niecałkowitym opisuje właściwości fizyczne oraz chemiczne metanu, etanu, etenu i etynu zapisuje i odczytuje równania reakcji spalania metanu, etenu i etynu podaje sposoby otrzymywania etenu i etynu porównuje budowę etenu i etynu wyjaśnia, na czym polegają reakcje przyłączania i polimeryzacji wyjaśnia, jak doświadczalnie odróżnić węglowodory nasycone od nienasyconych określa, od czego zależą właściwości węglowodorów wykonuje proste obliczenia dotyczące węglowodorów ocenę dobrą, uczeń ponadto: tworzy wzór ogólny szeregu homologicznego alkanów (na podstawie wzorów trzech kolejnych alkanów) zapisuje równania reakcji spalania całkowitego i niecałkowitego alkanów, alkenów, alkinów odczytuje podane równania reakcji chemicznej opisuje rolę katalizatora w reakcji chemicznej wyjaśnia zależność między długością łańcucha węglowego a właściwościami (np. stanem skupienia, lotnością, palnością) alkanów opisuje właściwości i zastosowania polietylenu projektuje doświadczenie chemiczne umożliwiające odróżnienie węglowodorów nasyconych od ocenę bardzo dobrą, uczeń ponadto: dokonuje analizy właściwości węglowodorów wyjaśnia wpływ wiązania wielokrotnego w cząsteczce węglowodoru na jego reaktywność chemiczną zapisuje równania reakcji przyłączania (np. bromowodoru, wodoru, chloru) do węglowodorów zawierających wiązanie wielokrotne 17

18 nazw alkanów nienasyconych opisuje przeprowadzane doświadczenia chemiczne POCHODNE WĘGLOWODORÓW (ALKOHOLE, KWASY, ESTRY) dopuszczającą, uczeń ponadto: Uczeń: dowodzi, że alkohole, kwasy karboksylowe, estry, są pochodnymi węglowodorów opisuje budowę pochodnych węglowodorów (grupa węglowodorowa + grupa funkcyjna) wymienia pierwiastki chemiczne wchodzące w skład pochodnych węglowodorów klasyfikuje daną substancję organiczną do odpowiedniej grupy związków zaznacza grupy funkcyjne w alkoholach, kwasach karboksylowych, estrach i podaje ich nazwy określa, co to są nazwy zwyczajowe i systematyczne podaje nazwy zwyczajowe określa, co to jest grupa funkcyjna zapisuje wzory ogólne alkoholi,kwasów karboksylowych i estrów zapisuje wzory sumaryczne i strukturalne prostych alkoholi monohydroksylowych i kwasów karboksylowych (do 2 atomów węgla w cząsteczce) oraz tworzy ich nazwy metanowego opisuje podstawowe zastosowania etanolu i kwasu etanowego dokonuje podziału alkoholi na monohydroksylowe, polihydroksylowe oraz kwasów karboksylowych na nasycone i nienasycone podaje przykłady kwasów organicznych występujących w przyrodzie i wymienia ich dostateczną, uczeń ponadto: zapisuje nazwy i wzory omawianych grup funkcyjnych zapisuje wzory i wymienia nazwy alkoholi podaje odczyn roztworu alkoholu opisuje fermentację alkoholową tworzy nazwy prostych kwasów karboksylowych (do 5 atomów węgla w cząsteczce) oraz zapisuje ich wzory sumaryczne i strukturalne podaje właściwości kwasów metanowego i etanowego podaje nazwy soli pochodzących od kwasów metanowego i etanowego podaje nazwy wyższych kwasów karboksylowych zapisuje wzory sumaryczne kwasów palmitynowego, stearynowego i oleinowego Oprócz wymagań na ocenę dobrą, uczeń ponadto: zapisuje równania reakcji spalania alkoholi podaje nazwy zwyczajowe i systematyczne kwasów karboksylowych wyjaśnia, dlaczego wyższe kwasy karboksylowe nazywa się kwasami tłuszczowymi porównuje właściwości kwasów organicznych i nieorganicznych porównuje właściwości kwasów karboksylowych wyjaśnia proces fermentacji octowej podaje nazwy soli kwasóworganicznych zapisuje równania Oprócz wymagań na ocenę bardzo dobrą, uczeń ponadto: formułuje wnioski z doświadczeń przeprowadza doświadczenia chemiczne zapisuje wzory dowolnych alkoholi i kwasów karboksylowych zapisuje równania reakcji dla alkoholi, kwasów karboksylowych o wyższym stopniu trudności (np. więcej niż 5 atomów węgla w cząsteczce) wyjaśnia zależność między długością łańcucha węglowego a stanem skupienia i reaktywnością 18

19 omawianych kwasów karboksylowych (mrówkowy, octowy) opisuje najważniejsze właściwości metanolu, etanolu, glicerolu oraz kwasów etanowego i metanowego opisuje zagrożenia związane z alkoholami (metanol, etanol) zastosowania wymienia dwa najważniejsze kwasy tłuszczowe opisuje właściwości długołańcuchowych kwasów karboksylowych (kwasów tłuszczowych: Stearynowego i oleinowego) definiuje pojęcie mydła definiuje pojęcie estry wymienia przykłady występowania estrów w przyrodzie zna toksyczne właściwości poznanych substancji opisuje negatywne skutki działania etanolu na organizm ludzki podaje przykłady estrów tworzy nazwy estrów pochodzących od podanych nazw kwasów i alkoholi (proste przykłady) wyjaśnia, na czym polega reakcja estryfikacji wymienia właściwości fizyczne octanu etylu zapisuje wzór najprostszej aminy zapisuje obserwacje do wykonywanych doświadczeń reakcji prostych kwasów karboksylowych z alkoholami monohydroksylowymi zapisuje równania reakcji otrzymywania podanych estrów tworzy wzory estrów na podstawie podanych nazw kwasów i alkoholi opisuje przeprowadzone doświadczenia chemiczne chemiczną alkoholi oraz kwasów karboksylowych identyfikuje poznane substancje SUBSTANCJE O ZNACZENIU BIOLOGICZNYM (TŁUSZCZE, BIAŁKA, WEGLOWODANY) dopuszczającą, uczeń ponadto: Uczeń: wymienia główne pierwiastki chemiczne wchodzące w skład organizmu człowieka wymienia podstawowe składniki żywności oraz miejsce ich występowania wymienia miejsca występowanie celulozy i skrobi w przyrodzie określa, co to są aminy i aminokwasy podaje przykłady występowania amin i aminokwasów klasyfikuje tłuszcze ze względu na pochodzenie, stan skupienia i charakter chemiczny wymienia rodzaje białek klasyfikuje sacharydy definiuje białka, jako związki chemiczne powstające z aminokwasów dostateczną, uczeń ponadto: opisuje budowę i właściwości amin na przykładzie metyloaminy definiuje pojęcie: tłuszcze opisuje właściwości fizyczne tłuszczów opisuje właściwości białek opisuje właściwości fizyczne glukozy, sacharozy, skrobi i celulozy wymienia czynniki powodujące koagulację dobrą, uczeń ponadto: opisuje budowę, właściwości fizyczne I chemiczne aminokwasów na przykładzie glicyny podaje wzór ogólny tłuszczów omawia różnice w budowie tłuszczów stałych i ciekłych wyjaśnia, co to znaczy, że Oprócz wymagań na ocenę bardzo dobrą, uczeń ponadto: projektuje doświadczenia chemiczne umożliwiające wykrycie białka wyjaśnia, dlaczego skrobia i celuloza są polisacharydami omawia hydrolizę skrobi 19

20 określa, co to są makroelementy i mikroelementy wymienia pierwiastki chemiczne, które wchodzą w skład tłuszczów, sacharydów i białek wymienia przykłady tłuszczów, sacharydów i białek określa, co to są węglowodany podaje najważniejsze właściwości omawianych związków podaje reakcję charakterystyczną białek i skrobi opisuje znaczenie: wody, tłuszczów, białek, sacharydów, witamin i mikroelementów dla organizmu człowieka wymienia funkcje podstawowych składników pokarmu podaje wzory sumaryczne: glukozy, sacharozy, skrobi i celulozy definiuje pojęcia denaturacja, koagulacja wymienia czynniki powodujące denaturację białek wyjaśnia rolę składników żywności w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu białek omawia budowę glukozy wykrywa obecność skrobi i białka w różnych produktach spożywczych sacharoza jest disacharydem porównuje budowę cząsteczek skrobi i celulozy wymienia różnice we właściwościach fizycznych skrobi i celulozy definiuje pojęcie wiązanie peptydowe projektuje doświadczenie chemiczne umożliwiające odróżnienie tłuszczu nienasyconego od nasyconego planuje doświadczenia chemiczne umożliwiające badanie właściwości omawianych związków opisuje znaczenie i zastosowania skrobi, celulozy oraz innych poznanych związków umie zaplanować i przeprowadzić reakcje weryfikujące postawioną hipotezę identyfikuje poznane substancje Opracowanie: Izabela Balińska - L 20

21 21