Orientacja Seksualna w ujęciu medycznym. Płciowa karta identyfikacyjna. Orientacja seksualna nie jest kwestią wyboru. Odmiany orientacji seksualnej

Transkrypt

1 Orientacja Seksualna w ujęciu medycznym Zakład Seksuologii, Katedra Zdrowia Kobiety, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach Krzysztof Nowosielski Płciowa karta identyfikacyjna Identyfikacja płciowa - poczucie przynaleŝności do płci Ŝeńskiej lub męskiej (myśli, czuje, przeŝywa) Rola płciowa publiczna manifestacja identyfikacji płciowej (mowa i postępowanie) Orientacja seksualna ukierunkowanie popędu seksualnego (preferencje, kierunek, reakcje seksualne) Rola seksualna Orientacja seksualna trwały emocjonalny, uczuciowy i seksualny pociąg wobec osób określonej płci Orientacja seksualna nie jest kwestią wyboru. Odmiany orientacji seksualnej Heteroseksualna (F 66.x0) Homoseksualna (F 66.x1) Biseksualna (F 66.x2) ToŜsamość płciowa - wewnętrzne poczucie bycia męŝczyzną lub kobietą Zachowania seksualne - nie są toŝsame z orientacją seksualną 1

2 Norma kliniczna seksualności człowieka Norma fizjologiczna seksualności Norma psychologiczna Norma zachowania Norma fizjologiczna seksualności Prawidłowa budowa narządów płciowych (biorących udział w akcie spółkowania) U męŝczyzn zdolność do uzyskiwania skutecznej erekcji, ejakulacji w pochwie i orgazmu U kobiet zdolność do uzyskiwania gotowości seksualnej, lubrykacji i orgazmu Norma psychologiczna Zdolność do poŝądania seksualnego Zdolność do odczuwania podniecenia seksualnego Zdolność do odczuwania spełnienia, satysfakcji po kontakcie seksualnym Zdolność do miłości erotycznej Zdolność psychiczna i potrzeba podejmowania interakcji seksualnej na poziomie dotykowym i genitalno genitalnym (spółkowanie) Norma zachowania Zachowane seksualne, interakcje (z drugą osobą, osobami):... pomiędzy dorosłymi osobnikami, akceptującymi kontakt seksualny i jego formy... motywowane popędem seksualnym... nie prowadzące do uszkodzenia ciała... nie naruszające norm społecznego współŝycia (World Association for Sexology 2002) Seksualność jest integralną częścią osobowości kaŝdej istoty ludzkiej. Jej pełny rozwój zaleŝy od zaspokojenia podstawowych ludzkich potrzeb, takich jak pragnienie obcowania, intymności, ekspresji uczuć, przyjemności, czułości i miłości. 2

3 Prawa seksualne są uniwersalnymi prawami człowieka bazującymi na niezbywalnej wolności, godności i równości wszystkich istot ludzkich. PoniewaŜ zdrowie jest fundamentalnym prawem człowieka, tak samo podstawowym prawem człowieka musi być jego zdrowie seksualne. W celu zapewnienia zdrowego rozwoju seksualności jednostek ludzkich i społeczeństw następujące prawa seksualne musza być uznawane, promowane poszanowane, i bronione przez wszystkie społeczeństwa wszystkimi środkami. Zdrowie seksualne wypływa ze środowiska, które uznaje, respektuje i stosuje te prawa seksualne. 1. Prawo do wolności seksualnej. Wolność seksualna obejmuje indywidualną moŝliwość wykazania pełni potencjału seksualnego, wyklucza jednak wszelkie formy seksualnego przymusu, wykorzystania i naduŝyć w jakimkolwiek czasie i sytuacji Ŝyciowej. 2. Prawo do seksualnej odrębności, integralności i bezpieczeństwa cielesnego. Prawo to mówi o moŝliwości podejmowania niezaleŝnych decyzji dotyczących Ŝycia seksualnego, zgodnych z własną moralnością i obowiązującą etyką. Obejmuje ono równieŝ sprawowanie kontroli nad własnym ciałem i czerpanie z niego zadowolenia oraz wolność od torturowania, okaleczania i jakiejkolwiek przemocy. 3. Prawo do prywatności seksualnej. Obejmuje ono prawo do indywidualnych decyzji i zachowań w sferze intymnej w stopniu, w jakim nie narusza to seksualnych praw innych osób. 4. Prawo do seksualnej równości. Odwołuje się ono do wolności od wszelkich form dyskryminacji, niezaleŝnie od płci, orientacji seksualnej, wieku, rasy, klasy społecznej, religii, ani fizycznej albo emocjonalnej niepełnosprawności. 5. Prawo do seksualnej przyjemności. Przyjemność seksualna, włączając w to zachowania autoerotyczne, jest źródłem fizycznego, psychologicznego, intelektualnego i duchowego dobra. 3

4 6. Prawo do emocjonalnego wyraŝania seksualności. WyraŜanie seksualności obejmuje więcej niŝ przyjemność erotyczna lub zachowania seksualne. Osoby mają prawo do wyraŝania swojej seksualności poprzez komunikowanie się, dotyk, wyraŝanie uczuć i miłość. 7. Prawo do swobodnych kontaktów seksualnych. Oznacza ono moŝliwość zawarcia związku małŝeńskiego lub nie zawierania go, przeprowadzenia rozwodu i ustanowienia innych odpowiednich związków seksualnych. 8. Prawo do podejmowania wolnych i odpowiedzialnych decyzji co do posiadania potomstwa. Obejmuje ono prawo do decyzji o posiadaniu potomstwa, jego liczbie, róŝnicy wieku pomiędzy potomstwem oraz prawo pełnego dostępu do środków regulacji płodności. 9. Prawo do seksualnej informacji opierającej się na badaniach naukowych. Prawo mówi, Ŝe informacje na temat seksualności człowieka muszą się opierać na wynikach rzetelnych, i nie naruszających zasad etycznych, badań naukowych i powinny być rozpowszechniane na wszystkich poziomach społecznych. 10. Prawo do wyczerpującej edukacji seksualnej. Edukacja seksualna jest procesem trwającym przez całe Ŝycie i powinny być w nią włączone wszystkie instytucje społeczne. 11. Prawo do opieki zdrowotnej w zakresie zdrowia seksualnego. Opieka w zakresie zdrowia seksualnego powinna być dostępna i słuŝyć zapobieganiu i leczeniu wszelkich problemów, chorób i zaburzeń seksualnych. 4

5 Orientacja płciowa Prawa seksualne stanowią fundamentalne i uniwersalne prawa człowieka. Skala natęŝenia heteroseksulaności i homoseksualności wg Kinseya: 0 wyłącznie hetero 1 przewaŝnie hetero, okolicznościowo homo 2 przewaŝnie hetero, częściej niŝ okolicznościowo homo 3 równowaga hetero i homo 4 przewaŝnie homo, częściej niŝ okolicznościowo hetero 5 przewaŝnie homo, okolicznościowo hetero 6 wyłącznie homoseksualność Orientacja seksualna męŝczyzn i kobiet trwała/zmienna stabilna/rozmyta dychotomiczna/rozkładająca się w sposób ciągły Etapy rozwoju toŝsamości homoseksualnej (psychospołecznych) Okres niepokoju świadomość bycia innym, alienacja, brak otwartości w stosunku do innych Okres poznawania ja nawiązywanie kontaktów ze środowiskiem gejów i lesbijek, odchodzenie od heteroseksualizmu Etapy rozwoju toŝsamości homoseksualnej (psychospołecznych) Akceptacja toŝsamości preferencja interakcji społecznych z gejami i lesbijkami, początek otwartości w stosunku do heteroseksualistów Integracja toŝsamości postrzeganie siebie jako geja/lesbijki, publiczne ukazywanie własnej orientacji. Potencjalny repertuar zachowań seksualnych człowieka jest ogromny, a normy seksualne nie są uniwersalne, lecz zmienne kulturowo. Trwa do r.ŝ. 5

6 normy seksualne a religia Kalr Urlichs 1864 Karl M. Kartbeny 1864 Richard von Kraft-Ebing patologizacja homoseksualizmu Alfred Kinsey Raport Kinsey a 1/3 męŝczyzn i 13% kobiet kontakty homoseksualne z orgazmem 10% męŝczyzn i 2% kobiet zasadniczo homoseksualnych, 6% w zakresie reakcji homoseksualnych Badania Evelyn Hooker, 1957 Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne, osób heter i 30 homoseksualnych Rorschach, Test Apercepcji Tematycznej, MAPS Brak róŝnic między osobami homo i heteroseksualnymi Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne, kompromitujące uchybienia metodologiczne - uogólnienie wyników pacjentów psychiatrycznych na całą populację osób homoseksualnych - brak grup porównawczych - uzasadnianie teorii na podstawie case study - brak obiektywnych kryteriów badania WHO wykreśla homoseksualizm w klasyfikacji ICD-10 (World Association for Sexology 2002) 6

7 Definicja Homoseksualność - wyłączne lub prawie wyłączne ukierunkowanie zainteresowań i potrzeb seksualnych na osoby własnej płci (nie zawsze towarzyszą temu homoseksualne praktyki i zachowania) (Lew-Starowicz, 2004). Definicja Homoseksualizm homoseksualność połączona z zachowaniem o homoseksualnym charakterze (Lew-Starowicz, 2004). Nazwa pochodzi od greckiego homosis (ten sam, taki sam). Termin ten wprowadził Kertbeny w 1869 r. Definicja Homoseksualista to człowiek, który woli przebywać w towarzystwie osób tej samej płci, pragnie mieć z nimi emocjonalny i fizyczny kontakt i reaguje erotycznie na osoby tej samej płci (Llewellyn-Jones, 1996). Rozpowszechnienie Zachowania wyłącznie homoseksualne 4-6% i 1-4% Zachowania epizodyczne 7,7-33% i 4,9-25% Incydentalne pragnienia i fantazje związane z osoba tej samej płci 40% i 20% Geny czy wychowanie Struktura mózgowia Badania struktury mózgowia Badania genetyczne Twin study Badania genetyczne struktura chromosomów Simon Le Vay Science 1991 i The Sexual Brain

8 Badania Le Vay 19 męŝczyzn homoseksualnych (38,2 lata) 16 męŝczyzn heteroseksualnych (42,8 lat) 6 kobiet heteroseksualnych (41,2 lata) INAH3 2 x mniejsze u kobiet i homoseksualnych męŝczyzn niŝ heteroseksualnych męŝczyzn Badania Le Vay - ograniczenia Badania Le Vay - ograniczenia Wszystkich 19 homoseksualistów poddanych badaniom zmarło na AIDS, a wiemy, Ŝe wirus HIV moŝe powodować chemiczne zmiany w mózgu. Tak więc zamiast z przyczynami homoseksualizmu moŝemy mieć do czynienia ze skutkami AIDS. LeVay nie weryfikował seksualnej orientacji grupy kontrolnej. Dwóch z męŝczyzn poddanych badaniom (obaj chorzy na AIDS) zaprzeczyło, jakoby podejmowali aktywność homoseksualną. Dane pozostałych 14 pacjentów nie zawierały informacji o orientacji seksualnej; zakłada się, Ŝe większość albo wszyscy byli heteroseksualni." Trzech z 19 poddanych badaniom homoseksualnych męŝczyzn miało w podwzgórzu większą grupę neuronów niŝ przeciętny badany heteroseksualny męŝczyzna. Trzech z 16 poddanych badaniom heteroseksualnych męŝczyzn miało mniejszą grupę neuronów w podwzgórzu niŝ przeciętny badany homoseksualny męŝczyzna. To znaczy, Ŝe sześciu z 35 poddanych badaniom męŝczyzn nie potwierdza stawianej hipotezy. Tak więc otrzymane, wyniki nie są statystycznie znaczące ani wiarygodne. Badania Le Vay - ograniczenia Badania Le Vay - ograniczenia Nie udowodniono, Ŝe wspomniana grupa neuronów ma wpływ na seksualność. Dr Charles Socarides, profesor psychiatrii w Albert Einstein College of Medicine w Nowym Jorku, powiedział- Twierdzenie, Ŝe maleńka część mózgu - niemal niewidoczna pod mikroskopem - decyduje o wyborze obiektu seksualnego, jest naprawdę niedorzeczne. Grudka mózgu nie moŝe determinować wyborów seksualnych." Sam LeVay stwierdził: WaŜne jest podkreślenie, czego nie znalazłem. Nie dowiodłem, Ŝe homoseksualizm jest uwarunkowany genetycznie ani nie znalazłem genetycznych przyczyn bycia gejem. Nie wykazałem, Ŝe geje są gejami od urodzenia. To jest największy błąd, jaki popełniają ludzie wyjaśniający moje badania. Nie znalazłem takŝe centrum odpowiedzialnego w mózgu za homoseksualizm [...] PoniewaŜ badałem mózgi dorosłych, nie wiemy, czy znalezione róŝnice istniały juŝ od urodzenia, czy pojawiły się póąniej." 8

9 Struktura mózgowia Jądro nadskrzyŝowaniowe większe u męŝczyzn homoseksualnych Sciences 1992 Dick F. Swaab Nature, 1995 Spoidło przednie - 2 x większe u kobiet i homoseksualnych męŝczyzn niŝ heteroseksualnych Laura S. Allen, Roger Gorski: Proceedings of the National Academy of Twin study Twin study Kallmann MZ i 26 DZ MZ 100% zgodności DZ 12-42% zgodności Bailey, Pillard MZ 52% (29/56) zgodności (48%) DZ 22% (12/54) zgodności (16%) Rodzeństwo 9,2% (13/142) zgodności Adoptowany brak 11% (6/57) (6%) Twin study Kendler MZ 31,6% zgodności Tej samej płci DT 13,3% DZ 8,3% zgodności Pary niebliźniacze 15,1% Badania X Dean Hammer 1993 Science 40 par braci Obszar Xq28 9

10 Badania genetyczne Badania genetyczne 4,600 osób drzewa genealogiczne 98 gejów i 100 heteroseksualnych męŝczyzn Camperio et Ciani, męŝczyzn z 146 róŝnych rodzin, w których było co najmniej 2 gejów Mustansky, 2005 Badania genetyczne Badania genetyczne 97 matek mających syna geja 103 matki bez syna geja Mustansky, 2005 Sven Bockland,2006 Badania genetyczne wyłączanie określonego chromosomu X 13% matek gejów, 4% heteroseksualnych męŝczyzn, 23% w przypadku więcej niŝ jednego geja w rodzinie Sven Bockland,2006 Badania antygenowe antygen HY teoria immunologiczna Blanchard et Bogaut,

11 ICD 10 Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych (World Health Organization) Rozdział V Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania Zaburzenia psychologiczne i zaburzenia zachowania związane z rozwojem i orientacją seksualną (F66) F66.0 Zaburzenia dojrzewania seksualnego F66.1 Orientacja seksualna niezgodna z ego (ego-dysyntoniczna) F66.2 Zaburzenia związków seksualnych F66.8 Inne zaburzenia rozwoju psychoseksualnego F66.9 Zaburzenia rozwoju psychoseksualnego, nie określone F66.0 Zaburzenia dojrzewania seksualnego F66.1 Orientacja seksualna niezgodna z ego (ego-dysyntoniczna) Osoba cierpi z powodu niepewności co do własnej toŝsamości płciowej lub orientacji seksualnej, co prowadzi do wystąpienia leku lub depresji. Najczęściej zdarza się to w okresie młodzieńczym u osób, które nie są pewne czy ich orientacja jest homoseksualna, heteroseksualna czy biseksualna lub u osób, które po okresie ustalonej orientacji seksualnej, często w długotrwałych związkach, stwierdzają, Ŝe ich seksualna orientacja zmienia się. W przypadku kiedy identyfikacja płciowa i preferencje seksualne nie budzą wątpliwości, ale z powodu współistniejących zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania osoba chce by były odmienne i poszukuje sposobu zmiany płci. F66.2 Zaburzenia związków seksualnych Nieprawidłowość identyfikacji płciowej lub preferencji seksualnych odpowiada za trudności w nawiązaniu i utrzymaniu związku z partnerem seksualnym. 11