Wstydliwa choroba a orientacja seksualna badania wstępne

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Wstydliwa choroba a orientacja seksualna badania wstępne"

Transkrypt

1 Rzepa Probl Hig T i wsp. Epidemiol Wstydliwa 0, choroba 9(): 9- a orientacja seksualna badania wstępne 9 Wstydliwa choroba a orientacja seksualna badania wstępne Shameful disease and sexual orientation preliminary study Teresa Rzepa /, Oliwia Jakubowicz /, Sylwia Skopińska /, Ryszard Żaba / / Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej, Wydział Zamiejscowy w Poznaniu / Katedra i Klinika Dermatologii Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu / Wydział Humanistyczny, Uniwersytet Szczeciński w Szczecinie Cel pracy. Zbadanie wybranych aspektów postawy chorych na kiłę wobec tak wysoko z uwagi na poziom wstydliwości ocenianej choroby. Materiał i metoda. Badania przeprowadzono metodą wywiadu medycznego, rozszerzonego o listę pytań dotyczących kwestii psychospołecznych, m.in. obaw i emocji doznawanych w związku z zachorowaniem na kiłę oraz reakcji osób z najbliższego otoczenia na wiadomość o chorobie. Badaniami objęto osoby, w tym mężczyzn i kobiety, hospitalizowanych w Klinice Dermatologii Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, w okresie od września 0 do połowy maja 0 roku. Wyniki. Średnia wieku kobiet to lat, mężczyzn. Wśród kobiet nie odnotowano osób o orientacji homoseksualnej. Dwie z nich były w ciąży ( i tydzień w dniu badania). Natomiast wśród mężczyzn było 0 homoseksualistów i biseksualistów, a 9 wskazało na orientację heteroseksualną. Z uwagi na fakt, iż zbadana grupa nie jest liczna, poniższa prezentacja ma charakter opisowy, sygnalizujący samo zjawisko, bez generalizowania i wyciągania szczegółowych wniosków. Słowa kluczowe: wstyd, wstydliwe choroby, kiła, orientacja seksualna Aim. To investigate selected aspects of attitudes patients with syphilis towards the disease assessed very often as shameful. Material & Method. The study was conducted by medical inquiry method, expanded by the list of questions on psychosocial issues, including concerns and emotions in connection with the incidents of syphilis and the reactions of those closest to the patient towards the disease. The study involved people, including men and women, hospitalized in the Department of Dermatology, Poznan University of Medical Science, between September 0 and mid-may 0. Results. The average female age was years, male. Among women, there were no homosexuals. Two of them were pregnant ( and weeks on the day of study). However, among men there were 0 homosexuals and bisexuals, and 9 indicated a heterosexual orientation. Given the fact that the investigated group was not large, the following presentation is descriptive, indicating the phenomenon, without generalizing and drawing detailed conclusions. Key words: shame, shameful disease, syphilis, sexual orientation Probl Hig Epidemiol 0, 9(): 9- Nadesłano:.0.0 Zakwalifikowano do druku:.07.0 Adres do korespondencji / Address for correspondence Prof. dr hab. n. med. Ryszard Żaba Katedra i Klinika Dermatologii Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, ul. Przybyszewskiego 9, 0- Poznań tel. 8978, fax 897, zaba@dermatologia.pl Wprowadzenie i cel pracy Tak w potocznym, jak i w naukowym znaczeniu, wstyd odnosi się do odkrywania siebie poprzez wystawianie na widok publiczny niedostatków lub ułomności fizycznych, czy też szczególnie wrażliwych i podatnych na zranienie aspektów Ja. Wstydu doświadcza się także wówczas, gdy nastąpi ujawnienie intymnych, ukrywanych i z reguły niepochlebnych informacji o sobie czy rodzinie, o wydarzeniach powiązanych z własnymi błędami i porażkami czy ze złym, hańbiącym postępowaniem. W psychologii podkreśla się złożoność emocji wstydu, uruchamiającej zazwyczaj wyrzuty sumienia, a przez to trudno odróżnialnej od poczucia winy i ściśle z nim powiązanej [-]. Długotrwale doświadczane, utrwalone uczucie wstydu towarzyszy każdej formie piętna (stygmatu), bowiem u jego źródeł leżą te same atrybuty, zazwyczaj dotkliwie dyskredytujące daną osobę i dotyczące (m.in.) wyglądu fizycznego, rasy, narodowości, wyznania, cech osobowości, niepełnosprawności, orientacji seksualnej []. Do szczególnie stygmatyzujących, wstydliwych i budzących lęk społeczny dość zgodnie zalicza się niektóre choroby, zwłaszcza powiązane stereotypowo

2 0 Probl Hig Epidemiol 0, 9(): 9- z negatywnie ocenianą genezą schorzenia, jego umiejscowieniem i objawami oraz możliwością zarażenia innych ludzi. Do tej kategorii zalicza się większość chorób skóry dających szpecące i widoczne objawy oraz choroby zlokalizowane i rozwijające się w miejscach intymnych, zwłaszcza zaś przenoszone drogą płciową. Najczęściej ich geneza wiąże się z brakiem lub niedostatecznym przestrzeganiem zasad higieny, prowadzeniem niezdrowego lub rozpustnego trybu życia czy z podejmowaniem ryzykownych zachowań seksualnych. W większości przypadków, objawy tych chorób są widoczne i przykre dla zmysłów obserwatora, a możliwość zarażenia utrzymuje się na wysokim poziomie []. W celu przekonania się o słuszności powyższych stwierdzeń, w 0 roku przeprowadzono badania, których celem było ustalenie listy najbardziej wstydliwych chorób. Najpierw zwrócono się z prośbą do kilku lekarzy o przygotowanie i zweryfikowanie zestawu takich chorób. Ostateczna lista obejmowała chorób, które zostały ocenione (za pomocą skali od 0 do, tj. od najniższego do najwyższego poziomu wstydliwości) przez osób. Analiza wyników wykazała, że do grupy dziesięciu najbardziej wstydliwych chorób zaliczono te, które przedstawiono na rycinie. Grzybica pochwy/prącia,9 Wszawica łonowa,7 Opryszczka narządów płciowych, Kiła, Alkoholizm, Choroby odbytu, Grzybica paznokci, Choroby skóry twarzy, Rzeżączka, Narkomania,0 0 0,,, Ryc.. Choroby uznawane za najbardziej wstydliwe (źródło: badania własne) Fig.. Diseases regarded as most shameful (source: author s study) Ze względu na bezpośrednią możliwość dotarcia (hospitalizacja) do osób chorych na kiłę, postanowiono skoncentrować się na zbadaniu wybranych aspektów ich postawy wobec tak wysoko z uwagi na poziom wstydliwości ocenianej choroby []. Kiła charakteryzuje się bogatą symptomatologią kliniczną oraz wieloletnim przebiegiem, z przeplatającymi się okresami objawowymi i bezobjawowymi []. Zgodnie z przyjętymi kryteriami klinicznymi oraz immunologicznymi, kiłę dzieli się na wczesną, obejmującą pierwsze dwa lata zakażenia oraz trwającą dłużej i bardzo groźną w skutkach kiłę późną [7]. Bardzo wysoka zapadalność na kiłę (nawet kilkaset przypadków na sto tysięcy osób) była typowa dla okresu po II Wojnie Światowej. Po zastosowaniu peni- cyliny i ostrych reguł postępowania wobec zarażonych pacjentów, zachorowalność na kiłę uległa znacznej redukcji. Niestety, w ostatnich latach na całym świecie odnotowuje się wyraźny wzrost liczby zachorowań na tę chorobę. Prawdopodobnie ma to związek ze zwiększoną migracją ludności oraz zdecydowanie częściej podejmowanymi ryzykownymi zachowaniami seksualnymi [7-9]. Charakter i przewlekły przebieg schorzenia sprawiają, że kiła stanowi poważny problem medyczny oraz psychospołeczny [8,0-]. Z perspektywy psychospołecznej, zagrożenie ze strony kiły polega głównie na tym, że jej objawy są najczęściej niewidoczne i trudno rozpoznawalne przez innych ludzi. Tymczasem chory z reguły wie zarówno o ich występowaniu, jak i o tym, że od niego zależy decyzja o ujawnieniu lub zatajeniu informacji na temat kiły i konieczności jej leczenia [,-7]. Jednakże chory, wychowany w określonych warunkach społeczno-kulturowych, jest świadomy nie tylko możliwości naznaczenia go przez otoczenie (np. rozpustnik, syfilityk ), lecz również odwrócenia się od niego innych ludzi, a nawet wykluczenia go z grupy społecznej lub zawodowej [,-,8-9]. Lęk przed zdemaskowaniem i jego konsekwencjami potęguje się i przeplata ze wstydem [,0], który stanowi dodatkowy czynnik hamujący zarażonego przed udaniem się do lekarza i poinformowaniem najbliższych osób o własnej chorobie. To przemawia na rzecz podjęcia decyzji o zatajeniu prawdy i wyborze stosownej roli [], co poważnie zwiększa niebezpieczeństwo zarażenia innych [-]. Oczywiście, wyjściem z tej pułapki byłaby abstynencja seksualna, aczkolwiek niemal niemożliwa bez kłopotliwych wyjaśnień, zwłaszcza gdy chory na kiłę pozostaje w związku partnerskim. Z kolei poinformowanie osób najbliższych i wybór szczerej roli [] mogą się okazać trafne ze względu na otrzymanie zrozumienia i wsparcia, ale równie dobrze mogą okazać się błędne. Wszak trudna do zaakceptowania informacja o stygmatyzowanej chorobie może się spotkać z negatywną reakcją otoczenia. Poza tym dość szybko chory przestanie sprawować kontrolę nad rozprzestrzenianiem się informacji o kile, gdyż nie jest w stanie przewidzieć kto z kim się spotyka i jakie dane o nim przekazuje. Po jakimś czasie jego otoczenie podzieli się na osoby, które znają prawdę i na prawdy tej pozbawione. W konsekwencji, trudny do rozstrzygnięcia konflikt i związane z nim negatywne stany emocjonalne prowokują chorego albo do ujawniania informacji w oczekiwaniu na zrozumienie ze strony innych, albo do jej zatajania. Pierwszy sposób pozwala radzić sobie ze wstydem i poczuciem winy choćby ze względu na uruchomienie takich mechanizmów obronnych, jak wygadanie się, projekcja i poszukiwanie wsparcia. Natomiast drugi sposób potęguje negatywne emocje

3 Rzepa T i wsp. Wstydliwa choroba a orientacja seksualna badania wstępne i uruchamia swoistą spiralę wstydu [0, -]. Zależności te przedstawiono na rycinie. Decyzje podejmowane z powodu napiętnowania wstydliwą chorobą Decyzja (każdorazowo ze względu na siebie, na innych i na rodzaj sytuacji, zwłaszcza - intymnych) o pełnieniu stosownej roli tj. osoby bez piętna choroby Nieradzenie sobie ze wstydem Zatajenie informacji Decyzja (każdorazowo ze względu na siebie, na innych i na rodzaj sytuacji, zwłaszcza - intymnych) o pełnieniu szczerej roli tj. osoby napiętnowanej chorobą Radzenie sobie ze wstydem Ujawnienie informacji Ryc.. Schemat wyboru sposobu przekazywania informacji nt. wstydliwej choroby (źródło: opracowanie własne) Fig.. Diagram of modes of relating information about the disease (source: author s study) Ponieważ w odniesieniu do badanej grupy chorych na kiłę istniała możliwość ustalenia (w trakcie wywiadu medycznego) danych nt. ich orientacji seksualnej, więc postanowiono zbadać, czy kryterium orientacji seksualnej różnicuje pacjentów ze względu na obawy i emocje związane z zachorowaniem oraz ze względu na wybór stosownej bądź szczerej roli wobec najbliższego otoczenia, a tym samym na radzenie sobie ze wstydem. Założono, że chorzy na kiłę o orientacji heteroseksualnej będą częściej:. obawiali się ocen i reakcji społecznych;. doznawali wstydu;. podejmowali decyzję o wyborze stosownej roli. Natomiast chorzy na kiłę o orientacji homoseksualnej będą częściej:. obawiali się własnych przykrych przeżyć;. doznawali smutku;. podejmowali decyzję o wyborze szczerej roli. Podstawą tych założeń było przekonanie, iż osoby homoseksualne mają już ukształtowane wzorce zachowania, powiązane z wcześniejszymi decyzjami i strategiami dotyczącymi pokonywania wstydu i ujawniania informacji o własnej orientacji seksualnej [-7]. Zatem w ich przypadku chodzi o powielenie już wypracowanego wzorca zachowań [8-9], podczas gdy u pacjentów heteroseksualnych dopiero o jego kształtowanie na drodze nabywania nowych doświadczeń, wynikających z zachorowania na wstydliwą chorobę. Materiał i metody Badania przeprowadzono metodą wywiadu medycznego, rozszerzonego o listę pytań dotyczących kwestii psychospołecznych, m.in. obaw i emocji doznawanych w związku z zachorowaniem na kiłę oraz reakcji osób z najbliższego otoczenia na wiadomość o chorobie. Odpowiedź na to pytanie pozwalała wnioskować o wyborze przez chorego stosownej (zafałszowanej) bądź szczerej roli. Badaniami objęto wszystkich (tj., w tym mężczyzn i kobiety) pacjentów chorych na kiłę, przyjętych do Kliniki Dermatologii Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, w okresie od września 0 do połowy maja 0 roku. Średnia wieku kobiet to lat, mężczyzn. Wśród kobiet nie odnotowano osób o orientacji homoseksualnej. Dwie z nich były w ciąży ( i tydzień w dniu badania). Natomiast wśród mężczyzn było 0 homoseksualistów i biseksualistów, a 9 wskazało na orientację heteroseksualną. Jak wynika z analizy miejsca zamieszkania (tab. I), większość chorych o orientacji homoseksualnej mieszkała na wsi lub w miasteczku, zaś większość chorych o orientacji heteroseksualnej w dużym lub średnim mieście. Tabela I. Miejsce zamieszkania a orientacja seksualna pacjentów Table I. Place of residence vs. patients sexual orientation Miejsce zamieszkania/orientacja Heteroseksualni Homoseksualni Biseksualni Duże miasto (powyżej 0 tys.) Miasto średniej wielkości (do 0 tys.) 0 Małe miasto (do 0 tys.) Wieś 0 Razem 0 Źródło: badania własne Ze względu na niewielką reprezentację osób o orientacji biseksualnej, postanowiono je pominąć podczas analizy wyników. Skoncentrowano się na danych dotyczących hetero- i homoseksualistów z pełną świadomością, iż zbadana grupa nie jest liczna. Dlatego poniższa prezentacja ma charakter opisowy, sygnalizujący samo zjawisko, bez generalizowania i wyciągania szczegółowych wniosków. Wyniki O koncentracji na własnej chorobie oraz o wiedzy na temat jej negatywnej oceny społecznej świadczy odpowiedź na pytanie o choroby zaliczane do kategorii wstydliwych. Pacjenci o orientacji heteroseksualnej albo wskazali na choroby przenoszone drogą płciową, albo na swą niewiedzę w tym zakresie. Natomiast homoseksualiści wykazali się zróżnicowanymi poglądami (ryc. ). Jeśli chodzi o niepokoje związane z własną chorobą, to większość osób o orientacji heteroseksualnej obawiała się ocen i reakcji ze strony otoczenia społecznego, tj. plotek, bycia ciężarem dla bliskich i kłopotów finansowych z powodu utraty pracy. Natomiast mężczyźni obawiali się głównie samotno-

4 Probl Hig Epidemiol 0, 9(): 9- widoczne kalectwo choroby przenoszone drogą płciową choroby skóry twarzy choroba alkoholowa nie znam takich chorób Ryc.. Wstydliwe choroby a orientacja seksualna Fig.. Shameful diseases vs. sexual orientation ści, cierpienia i bólu emocjonalnego z powodu opuszczenia ich przez osoby bliskie. Pacjenci z obu grup zgłosili też obawy związane z nawrotem choroby oraz z możliwą niedołężnością doznaną z tego powodu. Po pacjentów z obu grup uznało, że nie doświadcza szczególnych obaw w związku z zachorowaniem na kiłę (ryc. ) obawy związane z chorobą (nawrót, niedołężność) obawy związane z reakcjami otoczenia (plotki, kłopoty finansowe, bycie ciężarem) Ryc.. Obawy związane z zachorowaniem na kiłę a orientacja seksualna Fig.. Fears of syphilis infection vs. sexual orientation 9 obawy związane z własnymi przeżyciami (samotność, cierpienie) brak szczególnych obaw Co do uczuć i emocji przeżywanych w związku z chorobą, to większość pacjentów z obu badanych grup wskazała na poczucie winy i wstyd, choć tę opcję wybrało nieco więcej chorych o orientacji heteroseksualnej. Z kolei nieco więcej chorych o orientacji homoseksualnej wskazało na smutek jak na emocję powiązaną z chorobą (ryc. ). Pacjenci z obu grup doznali w większości życzliwych reakcji (współczucia, zrozumienia i wsparcia) ze strony osób najbliższych; z tym, że osoby o orientacji heteroseksualnej przyznały się do wyboru roli stosownej, tj. do zatajania informacji o chorobie. Warto podkreślić, że są to osoby na badanych oraz że nikt spośród homoseksualistów nie wskazał na tę możliwość (ryc. ). 0 smutek poczucie wstyd winy Ryc.. Uczucia przeżywane w związku z chorobą a orientacja seksualna Fig.. Disease-related emotions vs. sexual orientation współczucie wsparcie trudno nie informuję powiedzieć nikogo Ryc.. Reakcje otoczenia społecznego na wiadomość o kile Fig.. Social reactions towards the news about syphilis Dyskusja i wnioski Warto podkreślić, iż połowa hospitalizowanych z powodu kiły wskazała na orientację bi- lub homoseksualną. Jeśli analizować skład grupy badanych mężczyzn, to we wskazanym okresie hospitalizowano 9 pacjentów heteroseksualnych, 0 homoseksualnych i biseksualnych. Jak się okazuje, takie proporcje wśród chorych na syfilis są typowe niemal na całym świecie. Przykładowo, w USA (w 007 roku) wśród tys. przypadków zachorowania na kiłę odnotowano % homoseksualistów [0], a ich średni udział w tej kategorii chorób za lata wyniósł % []. W publikacjach bazujących na danych statystycznych z USA, Peru, Wielkiej Brytanii, Hiszpanii, Irlandii, Szwecji i innych krajów podaje się, że związek zachorowań na syfilis z populacją homoseksualnych mężczyzn wykazuje rosnący trend, mimo że ta choroba jest przez nich spostrzegana jako zarazem rzadka i brudna []. Oblicza się, iż kiła pierwotna i wtórna występuje w tej populacji razy częściej niż wśród mężczyzn heteroseksualnych, a dokładniej: na 00 tys. mężczyzn o orientacji homoseksualnej przypada od 9 do 7 zachorowań na kiłę, podczas gdy w odniesieniu do mężczyzn o orientacji heteroseksualnej są to przypadki [].

5 Rzepa T i wsp. Wstydliwa choroba a orientacja seksualna badania wstępne Na podstawie skromnych liczebnie badań własnych stwierdzono, że mężczyźni o orientacji homoseksualnej traktują kiłę jako jedną z kilku chorób zaliczanych do kategorii wstydliwych, podczas gdy osoby o orientacji heteroseksualnej niemal jednogłośnie traktują tę chorobę jako najbardziej wstydliwą. Może to świadczyć o ich koncentracji na zachorowaniu jak na poważnym problemie o zasięgu szerszym niż osobisty, m.in. ze względu na uświadamianą możliwość stwarzania zagrożenia dla innych osób oraz dotkliwych konsekwencji społecznych dla siebie. Dlatego też te osoby najbardziej obawiają się reakcji otoczenia społecznego na wiadomość o chorobie oraz o jej nawrocie, przewidując konieczność konfrontacji z plotkami oraz z zarzutami i oskarżeniami ze strony najbliższych. Takie myśli i przewidywania wzbudzają silne poczucie winy i wstydu jako najbardziej charakterystycznych emocji w tej grupie pacjentów, którzy borykając się z doświadczanym konfliktem wewnętrznym czasami decydują się nawet na zatajenie informacji o własnej chorobie, co stwarza poważne ryzyko zarażenia [, 8, -, 7, ]. Natomiast chorzy na kiłę o orientacji homoseksualnej najbardziej obawiają się osamotnienia i opuszczenia ich przez partnerów oraz nawrotu choroby, kojarzącego się z ponownym wystąpieniem takich samych negatywnych przeżyć. Pacjenci z tej grupy równie często jak osoby heteroseksualne doświadczają poczucia winy i wstydu z powodu zachorowania, lecz nieco częściej doznają smutku. Jednak doświadczanie takich emocji nie wiąże się z decyzją o zatajeniu informacji o chorobie. Najprawdopodobniej dzieje się tak dlatego, że chorzy o orientacji homoseksualnej mają już wypracowany wzór zachowania, polegający na ujawnianiu swej orientacji i pokonywaniu wstydu [ 9], zatem przekazywanie podobnych komunikatów nie stanowi dla nich takiego problemu, jak dla osób o orientacji heteroseksualnej [,,, 9-0]. Na koniec trzeba jednak podkreślić, że niezależnie od orientacji seksualnej, badani chorzy na kiłę spotkali się przeważnie ze wsparciem i współczuciem ze strony osób najbliższych, co dowodzi zrozumienia dla ich trudnej sytuacji i pozytywnie rokuje w odniesieniu do ich stanu psychicznego oraz konfrontacji z poczuciem winy i wstydem. Piśmiennictwo / References. Kurtz E. Wstyd i poczucie winy. Instytut Psychologii Zdrowia i Trzeźwości, Warszawa Dodziuk A. Wstyd. Instytut Psychologii Zdrowia, Warszawa Dryden W. Jak pokonać wstyd. JK, Łódź Goffman E. Piętno. Rozważania o zranionej tożsamości. GWP, Gdańsk 00.. Rzepa T, Żaba R, Jakubowicz O i wsp. Kiła i jej konsekwencje jako zapomniany problem zdrowia publicznego. Polityka Społeczna 0, XXXIX (), : 9-.. Chodynicka B, Serwin BA, Klepacki J. Kiła. [w:] Choroby przenoszone drogą płciową. Mroczkowski TF (red). Czelej, Lublin 00: Burgdorf WHC, Plewig G, Wolff HH i wsp. Choroby przenoszone drogą płciową. Kiła. [w:] Braun-Falco Dermatologia. Gliński W (red). Czelej, Lublin 00: Rzepa T, Żaba R. Radzenie sobie ze stresującym piętnem choroby przenoszonej drogą płciową. Post Psychiatr Neurol 009, 8 (): Rzepa T, Żaba R. Wielka piątka a doświadczenie choroby przenoszonej drogą płciową. [w:] Psychologiczne i środowiskowe konteksty zachowań człowieka. Rzepa T (red). Print Group, Szczecin 009: Rzepa T, Żaba R. Wizerunek siebie a spostrzeganie świata społecznego u chorych na kiłę (doniesienie z badań). [w:] Kultury, subkultury i światy społeczne w badaniach jakościowych. Leoński J, Fiternicka-Gorzko M (red). Volumina Daniel Krzanowski, Szczecin 00: Rzepa T, Żaba R. Piętno choroby przenoszonej drogą płciową a funkcjonowanie społeczne. Studia Sociologica 00, 0: -.. Crocker J, Cornwell B, Major B. The stigma of overweight: affective consequences of attributional ambiguity. J Pers Soc Psychol 99, : Bloom JR, Kessler L. Emotional support following cancer: A test of the stigma and social activity hypotheses. J Health Soc Behav 99, : 8-.. Leary M. Wywieranie wrażenia na innych. O sztuce autoprezentacji. GWP, Gdańsk Hebl MR, Tickle J, Heatherton TF. Kłopotliwe momenty w interakcjach między jednostkami niestygmatyzowanymi i stygmatyzowanymi. [w:] Społeczna psychologia piętna. Heatherton TF, Kleck RE, Hebl MR, Hull JG (red). PWN, Warszawa 008: Blascovich J, Mendes WB, Hunter SB i wsp. Piętno, zagrożenie a interakcje społeczne. [w:] Społeczna psychologia piętna. Heatherton TF, Kleck RE, Hebl MR, Hull JG (red). PWN, Warszawa 008: Cunningham SD, Tschann J, Gurvey JE, et al. Attitudes about sexual disclosure and perceptions of stigma and shame. Sex Transm Infect 00, 78: Crocker J, Major B. Social sigma and self-esteem: The selfprotective properties of stigma. Psychol Rev 989, 9: Lewis M. Shame and stigma. [w:] Shame: interpersonal behavior, psychopathology, and culture. Gilbert P, Andrews B (ed). Oxford University Press, NY 999: Bradshaw J. Toksyczny wstyd. Jak uzdrowić wstyd, który cię zniewala. Akuracik, Warszawa 997.

6 Probl Hig Epidemiol 0, 9(): 9-. Liu H, Detels R, Li X. Stigma, delayed treatment, and spousal notification among male patients with sexually transmitted diseases in China. Sex Transm Dis 00, 9: -.. Lichtenstein B, Neal TM, Brodsky SL. The stigma of sexually transmitted infections: Knowledge, attitudes, and an educationally-based intervention. Health Educ Monogr 008, (): 8-.. Dickerson SS, Gruenewald TL, Kemeny ME. When the social self is threatened: Shame, physiology, and health. J Pers 00, 7: 9-.. Harris CR, Darby RS. Shame in physician-patient interactions: Patient perspectives. Basic Appl Soc Psych 009, : -.. Kaufman G, Raphael L. Coming out of shame: Transforming gay and lesbians lives. Doubleday, New York 99.. Halperin DM, Traub V. Gay shame. University of Chicago Press, Chicago Davies P. The role of disclosure in coming out. [w:] Modern homosexualities. Plummer K (ed). Routledge, London 99: Bandura A. Teoria społecznego uczenia się. PWN, Warszawa (9.0.0) aspx?rsrcid=97 (7.0.0).. Heffelfinger JD, Swint EB, Berman SM, et al. Trends in primary and secondary syphilis among men who have sex with men in the United States. Am J Public Health 007, 97(): Lambert NL, Imrie J, Fisher MJ, et al. Making sense of syphilis: beliefs, behaviours and disclosure among gay men recently diagnosed with infectious syphilis and the implications for prevention. Sex Health 00, (): (9.0.0).

This copy is for personal use only - distribution prohibited.

This copy is for personal use only - distribution prohibited. - - - - - Miscellanea Anthropologica et Sociologica 2013, 14 (2): 69 80 Oliwia Jakubowicz, Sylwia Milewska (Skopińska) 1, Teresa Rzepa, Ryszard Żaba Wybrane aspekty postawy wobec wstydliwej choroby a orientacja

Bardziej szczegółowo

Świadomość stygmatu własnej choroby a wizerunek samego siebie

Świadomość stygmatu własnej choroby a wizerunek samego siebie OPUSCULA SOCIOLOGICA NR 1 [1] 2012 ISSN 2299-9000 Teresa Rzepa Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej Ryszard Żaba, Oliwia Jakubowicz, Beata Szramka-Pawlak Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego

Bardziej szczegółowo

Ryzykowne zachowania seksualne aspekt medyczny

Ryzykowne zachowania seksualne aspekt medyczny Konferencja naukowa Wychowanie seksualne w szkole cele, metody, problemy. Lublin, 10 marca 2014 r. Ryzykowne zachowania seksualne aspekt medyczny dr n.med Ewa Baszak-Radomańska Gabinety TERPA ryzykowne

Bardziej szczegółowo

CHOROBA SKÓRY; STYGMATYZACJA; ACT TOMASZ ZIĘCIAK

CHOROBA SKÓRY; STYGMATYZACJA; ACT TOMASZ ZIĘCIAK CHOROBA SKÓRY; STYGMATYZACJA; ACT TOMASZ ZIĘCIAK PLAN 1. CZYM TA ŁUSZCZYCA JEST? 2. ZJAWISKO STYGMATYZACJI W ŁUSZCZYCY. 3. KONCEPTUALIZACJA METAPACJENTA. 4. PROPOZYCJE ROZWIĄZAŃ? ŁUSZCZYCA, ŁAC. (I RESZTA

Bardziej szczegółowo

EPIDEMIOLOGIA DANE KRAJOWE

EPIDEMIOLOGIA DANE KRAJOWE EPIDEMIOLOGIA DANE KRAJOWE Dane krajowe zostały opracowane na podstawie informacji przekazanych przez Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego - Państwowy Zakład Higieny (zwany dalej NIZP-PZH) oraz zamieszczonych

Bardziej szczegółowo

LGBT- wprowadzenie.

LGBT- wprowadzenie. LGBT- wprowadzenie www.magdalenalabedz.pl L- LESBIJKI kobiety homoseksualne kobiety, które kochają kobiety G- GEJE mężczyźni homoseksualni mężczyźni, których pociągają mężczyźni B- biseksualne kobiety

Bardziej szczegółowo

Leszek Gołdyka. Anna Królikowska

Leszek Gołdyka. Anna Królikowska 2/2014 rada naukowa Adam Bartoszek (UŚ), Ryszard Borowicz ( ), Anna Buchner-Jeziorska (UŁ), Urszula Chęcińska (US), Waldemar Domachowski (US), Krzysztof Frysztacki (UJ), Piotr Gliński (IFIS PAN, UwB),

Bardziej szczegółowo

Kamil Barański 1, Ewelina Szuba 2, Magdalena Olszanecka-Glinianowicz 3, Jerzy Chudek 1 STRESZCZENIE WPROWADZENIE

Kamil Barański 1, Ewelina Szuba 2, Magdalena Olszanecka-Glinianowicz 3, Jerzy Chudek 1 STRESZCZENIE WPROWADZENIE Czynniki socjodemograficzne wpływające na poziom wiedzy dotyczącej dróg szerzenia się zakażenia w kontaktach niezwiązanych z procedurami medycznymi wśród pacjentów z WZW typu C Kamil Barański 1, Ewelina

Bardziej szczegółowo

ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO NR 619 STUDIA SOCIOLOGICA NR 20

ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO NR 619 STUDIA SOCIOLOGICA NR 20 ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO NR 619 STUDIA SOCIOLOGICA NR 2 21 TERESA RZEPA Uniwersytet Szczeciński RYSZARD ŻABA Uniwersytet Medyczny w Poznaniu PIĘTNO CHOROBY PRZENOSZONEJ DROGĄ PŁCIOWĄ

Bardziej szczegółowo

co nastolatek i nastolatka o seksualności wiedzieć powinni

co nastolatek i nastolatka o seksualności wiedzieć powinni co nastolatek i nastolatka o seksualności wiedzieć powinni ZdrovveLove co nastolatek i nastolatka o seksualności wiedzieć powinni Cykl zajęć obejmuje 8 godz. lekcyjnych po 45 minut, o następującej tematyce:

Bardziej szczegółowo

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 7 SECTIO D 2005

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 7 SECTIO D 2005 ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 7 SECTIO D 5 1 Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Białej Podlaskiej Instytut Pielęgniarstwa Higher State Vocational School

Bardziej szczegółowo

ANALIZA PRZYCZYN UMIERALNOŚCI MIESZKAŃCÓW POWIATU OLECKIEGO. 1. Długość życia i umieralność mieszkańców powiatu oleckiego

ANALIZA PRZYCZYN UMIERALNOŚCI MIESZKAŃCÓW POWIATU OLECKIEGO. 1. Długość życia i umieralność mieszkańców powiatu oleckiego ANALIZA PRZYCZYN UMIERALNOŚCI MIESZKAŃCÓW POWIATU OLECKIEGO 1. Długość życia i umieralność mieszkańców powiatu oleckiego Analiza opracowana na podstawie publikacji GUS, Departamentu Badań Demograficznych

Bardziej szczegółowo

Ocena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją

Ocena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją 234 Ocena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją The effectiveness of local anesthetics in the reduction of needle

Bardziej szczegółowo

Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Sączu. Karta przedmiotu. obowiązuje w roku akademickim 2012/2013

Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Sączu. Karta przedmiotu. obowiązuje w roku akademickim 2012/2013 Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Sączu Instytut Zdrowia Karta przedmiotu obowiązuje w roku akademickim 2012/2013 Kierunek studiów: Pielęgniarstwo Profil: Praktyczny Forma studiów: Stacjonarne Kod

Bardziej szczegółowo

Epidemia niewydolności serca Czy jesteśmy skazani na porażkę?

Epidemia niewydolności serca Czy jesteśmy skazani na porażkę? Epidemia niewydolności serca Czy jesteśmy skazani na porażkę? Piotr Ponikowski Klinika Chorób Serca Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu Ośrodek Chorób Serca Szpitala Wojskowego we Wrocławiu Niewydolność

Bardziej szczegółowo

Jednostka dydaktyczna 1: Analiza problemów psycho-społecznych

Jednostka dydaktyczna 1: Analiza problemów psycho-społecznych Jednostka dydaktyczna 1: Analiza problemów psycho-społecznych W tej jednostce dydaktycznej poznasz najbardziej powszechne problemy osób z nabytą niepełnosprawnością i ich rodzin. Nie znajdziesz tutaj rozwiązań,

Bardziej szczegółowo

Is there a relationship between age and side dominance of tubal ectopic pregnancies? A preliminary report

Is there a relationship between age and side dominance of tubal ectopic pregnancies? A preliminary report Is there a relationship between age and side dominance of tubal ectopic pregnancies? A preliminary report Czy istnieje zależność pomiędzy wiekiem i stroną, po której umiejscawia się ciąża ektopowa jajowodowa?

Bardziej szczegółowo

Strategie radzenia sobie ze stresem u osób z głuchotą prelingwalną, korzystających z implantu ślimakowego od okresu dorosłości

Strategie radzenia sobie ze stresem u osób z głuchotą prelingwalną, korzystających z implantu ślimakowego od okresu dorosłości Strategie radzenia sobie ze stresem u osób z głuchotą prelingwalną, korzystających z implantu ślimakowego od okresu dorosłości Joanna Kobosko, Edyta Piłka, Agnieszka Pankowska, Henryk Skarżyński STRESZCZENIE

Bardziej szczegółowo

Mechanizmy obrony przed społeczno-kulturowymi konsekwencjami piętna (na przykładzie chorych na kiłę)

Mechanizmy obrony przed społeczno-kulturowymi konsekwencjami piętna (na przykładzie chorych na kiłę) opuscula sociologica nr 2 [8] 2014 ISSN 2299-9000 Teresa Rzepa Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej, Wydział Zamiejscowy w Poznaniu Ryszard Żaba Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu

Bardziej szczegółowo

ŚWIATOWY DZIEŃ ZDROWIA

ŚWIATOWY DZIEŃ ZDROWIA Depresja Inż. Agnieszka Świątkowska Założenia kampanii Światowy Dzień Zdrowia obchodzony co roku 7 kwietnia, w rocznicę powstania Światowej Organizacji Zdrowia daje nam unikalną możliwość mobilizacji działań

Bardziej szczegółowo

Szpital jako instytucja społeczna

Szpital jako instytucja społeczna Szpital jako instytucja społeczna dr n. hum. Jan Domaradzki Pracownia Socjologii Zdrowia i Patologii Społecznych Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu jandomar@ump.edu.pl MODELE OPIEKI

Bardziej szczegółowo

Co wiemy o HD w Chinach?

Co wiemy o HD w Chinach? Wiadomości naukowe o chorobie Huntingtona. Prostym językiem. Napisane przez naukowców. Dla globalnej społeczności HD. Powstała Chińska Sieć Choroby Huntingtona Powstała Chińska Sieć Choroby Huntingtona.

Bardziej szczegółowo

Wstyd doświadczany z powodu własnej choroby a satysfakcja życiowa

Wstyd doświadczany z powodu własnej choroby a satysfakcja życiowa Wstyd doświadczany z powodu własnej choroby Czasopismo a satysfakcja Psychologiczne życiowa Psychological Journal DOI: 10.14691/CPPJ.20.1.111 Wstyd doświadczany z powodu własnej choroby a satysfakcja życiowa

Bardziej szczegółowo

Trudne rozmowy z rodziną o stanie pacjenta z podejrzeniem śmierci pnia mózgu

Trudne rozmowy z rodziną o stanie pacjenta z podejrzeniem śmierci pnia mózgu Trudne rozmowy z rodziną o stanie pacjenta z podejrzeniem śmierci pnia mózgu Na sposobie rozmowy o krytycznym, nie rokującym żadnej poprawy stanie pacjenta z jego rodziną odciska swoje piętno nasz osobisty

Bardziej szczegółowo

Choroby somatyczne, izolacja społeczna, utrata partnera czy nadużywanie leków to główne przyczyny częstego występowania depresji u osób starszych

Choroby somatyczne, izolacja społeczna, utrata partnera czy nadużywanie leków to główne przyczyny częstego występowania depresji u osób starszych Choroby somatyczne, izolacja społeczna, utrata partnera czy nadużywanie leków to główne przyczyny częstego występowania depresji u osób starszych 23 lutego, przypada obchodzony po raz szósty, ogólnopolski

Bardziej szczegółowo

STOSUNEK HEMODIALIZOWANYCH PACJENTÓW Z ZABURZENIAMI

STOSUNEK HEMODIALIZOWANYCH PACJENTÓW Z ZABURZENIAMI Wojciech Marcin Orzechowski STOSUNEK HEMODIALIZOWANYCH PACJENTÓW Z ZABURZENIAMI DEPRESYJNYMI DO LECZENIA TYCH ZABURZEŃ Rozprawa na stopień naukowy doktora nauk o zdrowiu Promotor: prof. dr hab. n. med.,

Bardziej szczegółowo

Wstęp ARTYKUŁ REDAKCYJNY / LEADING ARTICLE

Wstęp ARTYKUŁ REDAKCYJNY / LEADING ARTICLE Dzieciństwo w cieniu schizofrenii przegląd literatury na temat możliwych form pomocy i wsparcia dzieci z rodzin, gdzie jeden z rodziców dotknięty jest schizofrenią Childhood in the shadow of schizophrenia

Bardziej szczegółowo

Żałoba i strata. Paulina Wróbel Instytut Psychologii UJ

Żałoba i strata. Paulina Wróbel Instytut Psychologii UJ Żałoba i strata Paulina Wróbel Instytut Psychologii UJ Żałoba Proces psychologicznej, społecznej i somatycznej reakcji, będącej odpowiedzią na utratę i jej konsekwencje. Spełnia prawie wszystkie kryteria

Bardziej szczegółowo

REGULAMIN ZAJĘĆ Z PRZEDMIOTU: PSYCHOLOGIA rok akademicki 2015/2016

REGULAMIN ZAJĘĆ Z PRZEDMIOTU: PSYCHOLOGIA rok akademicki 2015/2016 REGULAMIN ZAJĘĆ Z PRZEDMIOTU: PSYCHOLOGIA rok akademicki 2015/2016 (opracowany na podst. Opisu Modułu Kształcenia oraz Regulaminu Studiów w Śląskim Uniwersytecie Medycznym w Katowicach, stanowiący Załącznik

Bardziej szczegółowo

Uchwała Nr XIX/169/2008 Rady Miasta Marki z dnia 18 czerwca 2008 roku

Uchwała Nr XIX/169/2008 Rady Miasta Marki z dnia 18 czerwca 2008 roku Uchwała Nr XIX/169/2008 Rady Miasta Marki z dnia 18 czerwca 2008 roku w sprawie wyrażenia zgody na realizację programu zdrowotnego w zakresie szczepień ochronnych przeciwko grypie, dla mieszkańców Miasta

Bardziej szczegółowo

Polskie Forum Psychologiczne, 2013, tom 18, numer 4, s. 441-456

Polskie Forum Psychologiczne, 2013, tom 18, numer 4, s. 441-456 Polskie Forum Psychologiczne, 2013, tom 18, numer 4, s. 441-456 Anna Ratajska 1 2 1 1 Instytut Psychologii, Uniwersytet Kazimierza Wielkiego Institute of Psychology, Kazimierz Wielki University in Bydgoszcz

Bardziej szczegółowo

STRESZCZENIE W JĘZYKU POLSKIM

STRESZCZENIE W JĘZYKU POLSKIM STRESZCZENIE W JĘZYKU POLSKIM Wstęp Choroby nowotworowe są poważnym problemem współczesnych społeczeństw. Rozpoznawanie trudności w funkcjonowaniu psychosomatycznym pacjentów jest konieczne do świadczenia

Bardziej szczegółowo

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LVIII, SUPPL. XIII, 232 SECTIO D 2003

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LVIII, SUPPL. XIII, 232 SECTIO D 2003 ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LVIII, SUPPL. XIII, 232 SECTIO D 2003 *Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Białej Podlaskiej Instytut Pedagogiki i Pielęgniarstwa 21-500

Bardziej szczegółowo

Systemowe aspekty leczenia WZW typu C

Systemowe aspekty leczenia WZW typu C Systemowe aspekty leczenia WZW typu C Dr n. med. Jakub Gierczyński, MBA Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego-PZH Instytut Zarządzania w Ochronie Zdrowia, Uczelnia Łazarskiego Warszawa, 06.06.2017 r. Systemowe

Bardziej szczegółowo

Analysis of infectious complications inf children with acute lymphoblastic leukemia treated in Voivodship Children's Hospital in Olsztyn

Analysis of infectious complications inf children with acute lymphoblastic leukemia treated in Voivodship Children's Hospital in Olsztyn Analiza powikłań infekcyjnych u dzieci z ostrą białaczką limfoblastyczną leczonych w Wojewódzkim Specjalistycznym Szpitalu Dziecięcym w Olsztynie Analysis of infectious complications inf children with

Bardziej szczegółowo

S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne. Wieloczynnikowe aspekty uzależnień. Rok I, semestr II

S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne. Wieloczynnikowe aspekty uzależnień. Rok I, semestr II S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne Nazwa modułu Rodzaj modułu/przedmiotu Wydział PUM Kierunek studiów Specjalność Poziom studiów Forma studiów Rok, semestr studiów np. rok 1, semestr

Bardziej szczegółowo

Epidemiologia cukrzycy

Epidemiologia cukrzycy Cukrzyca kiedyś Epidemiologia Epidemiologia - badanie występowania i rozmieszczenia stanów lub zdarzeń związanych ze zdrowiem w określonych populacjach oraz wpływu czynników wpływających na stan zdrowia

Bardziej szczegółowo

mnw.org.pl/orientujsie

mnw.org.pl/orientujsie mnw.org.pl/orientujsie Jesteśmy razem, kochamy się. Oczywiście, że o tym mówimy! Ale nie zawsze jest to łatwe. agata i marianna Określenie bycie w szafie nie brzmi specjalnie groźnie, ale potrafi być naprawdę

Bardziej szczegółowo

Depresja a uzależnienia. Maciej Plichtowski Specjalista psychiatra Specjalista psychoterapii uzależnień

Depresja a uzależnienia. Maciej Plichtowski Specjalista psychiatra Specjalista psychoterapii uzależnień Depresja a uzależnienia Maciej Plichtowski Specjalista psychiatra Specjalista psychoterapii uzależnień Alkoholizm w chorobach afektywnych Badania NIMH* (1990) (uzależnienie + nadużywanie) Badania II Kliniki

Bardziej szczegółowo

Nieheteroseksualność a wsparcie ze strony rodziny

Nieheteroseksualność a wsparcie ze strony rodziny OGÓLNOPOLSKA STUDENCKA KONFERENCJA NAUKOWA PRZEMIANY W SYSTEMIE WSPARCIA RODZINY WE WSPÓŁCZESNEJ POLSCE. RZESZÓW, 10.12.2015 R. Nieheteroseksualność a wsparcie ze strony rodziny WOJCIECH ORONOWICZ INSTYTUT

Bardziej szczegółowo

Jak rozmawiać z rodziną po stracie osoby bliskiej? szkolenie dla lekarzy i personelu medycznego

Jak rozmawiać z rodziną po stracie osoby bliskiej? szkolenie dla lekarzy i personelu medycznego Jak rozmawiać z rodziną po stracie osoby bliskiej? szkolenie dla lekarzy i personelu medycznego Cele szkolenia Celem szkolenia jest przedstawienie lekarzom i personelowi medycznemu technik właściwej komunikacji

Bardziej szczegółowo

Społeczne aspekty chorób rzadkich. Maria Libura Instytut Studiów Interdyscyplinarnych

Społeczne aspekty chorób rzadkich. Maria Libura Instytut Studiów Interdyscyplinarnych Społeczne aspekty chorób rzadkich Maria Libura Instytut Studiów Interdyscyplinarnych Narodowe Plany w EU - zabezpieczenie społeczne Koordynacja pomiędzy sektorem ochrony zdrowia i zabezpieczenia społecznego.

Bardziej szczegółowo

Agencja Oceny Technologii Medycznych

Agencja Oceny Technologii Medycznych Agencja Oceny Technologii Medycznych Opinia Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych nr 180/2013 z dnia 8 lipca 2013 r. o projekcie programu Program profilaktyki ryzykownego stanu psychicznego Miasto

Bardziej szczegółowo

PLAN ZAJĘĆ W RAMACH SPECJALIZACJI Z PIELEGNIARSTWA GINEKOLOGICZNEGO

PLAN ZAJĘĆ W RAMACH SPECJALIZACJI Z PIELEGNIARSTWA GINEKOLOGICZNEGO PLAN ZAJĘĆ W RAMACH SPECJALIZACJI Z PIELEGNIARSTWA GINEKOLOGICZNEGO w dniach 12.09.2014 13.09.2014 Data Godziny Osoba prowadząca Miejsce realizacji zajęć Forma zajęć Liczba godz. 12.09.14 (piątek ) 9.00-12.45

Bardziej szczegółowo

mnw.org.pl/orientujsie

mnw.org.pl/orientujsie mnw.org.pl/orientujsie Jeżeli dziecko czuje się bezpieczne, kochane i jest szczęśliwe, to jest to, co tworzy dom, co tworzy rodzinę. kamila i beata Bardzo często, gdy mówi się o osobach LGBT+, pojawia

Bardziej szczegółowo

Czy kryzys ma sens? Psycholog Konsultant dowódcy ds. profilaktyki psychologicznej Magdalena Michalak - Mierczak

Czy kryzys ma sens? Psycholog Konsultant dowódcy ds. profilaktyki psychologicznej Magdalena Michalak - Mierczak Czy kryzys ma sens? Psycholog Konsultant dowódcy ds. profilaktyki psychologicznej Magdalena Michalak - Mierczak Definicja kryzysu Kryzys jest odczuwaniem lub doświadczaniem wydarzenia, bądź sytuacji, jako

Bardziej szczegółowo

ŚLĄSKIE CENTRUM ZDROWIA PUBLICZNEGO Ośrodek Analiz i Statystyki Medycznej Dział Chorobowości Hospitalizowanej APETYT NA ŻYCIE

ŚLĄSKIE CENTRUM ZDROWIA PUBLICZNEGO Ośrodek Analiz i Statystyki Medycznej Dział Chorobowości Hospitalizowanej APETYT NA ŻYCIE ŚLĄSKIE CENTRUM ZDROWIA PUBLICZNEGO Ośrodek Analiz i Statystyki Medycznej Dział Chorobowości Hospitalizowanej APETYT NA ŻYCIE Katowice 2007 Śl.C.Z.P Dział Chorobowości Hospitalizowanej 23 luty Ogólnopolski

Bardziej szczegółowo

Knowledge about HIV and attitudes towards people with HIV/AIDS among students of Public Health, Medical University of Bialystok

Knowledge about HIV and attitudes towards people with HIV/AIDS among students of Public Health, Medical University of Bialystok 618 Probl KOmunikaty Hig Epidemiol / 2012, Announcement 93(3): 618-622 Wiedza na temat zakażeń wirusem HIV oraz postawy wobec osób z HIV/AIDS wśród studentów kierunku Zdrowie Publiczne Uniwersytetu Medycznego

Bardziej szczegółowo

Losy pacjentów po wypisie z OIT Piotr Knapik

Losy pacjentów po wypisie z OIT Piotr Knapik Losy pacjentów po wypisie z OIT Piotr Knapik Oddział Kliniczny Kardioanestezji i Intensywnej Terapii Śląskie Centrum Chorób Serca w Zabrzu Jaki sens ma to co robimy? Warto wiedzieć co się dzieje z naszymi

Bardziej szczegółowo

EPIDEMIOLOGIA. Mierniki epidemiologiczne. Mierniki epidemiologiczne. Mierniki epidemiologiczne. Mierniki epidemiologiczne

EPIDEMIOLOGIA. Mierniki epidemiologiczne. Mierniki epidemiologiczne. Mierniki epidemiologiczne. Mierniki epidemiologiczne EPIDEMIOLOGIA NOWOTWORÓW ZŁOŚLIWYCH EPIDEMIOLOGIA prof. dr hab. med. Jan Kornafel Katedra Onkologii i Klinika Onkologii Ginekologicznej AM we Wrocławiu Mierniki epidemiologiczne Mierniki epidemiologiczne

Bardziej szczegółowo

ZALEŻNOŚĆ MIĘDZY WYSOKOŚCIĄ I MASĄ CIAŁA RODZICÓW I DZIECI W DWÓCH RÓŻNYCH ŚRODOWISKACH

ZALEŻNOŚĆ MIĘDZY WYSOKOŚCIĄ I MASĄ CIAŁA RODZICÓW I DZIECI W DWÓCH RÓŻNYCH ŚRODOWISKACH S ł u p s k i e P r a c e B i o l o g i c z n e 1 2005 Władimir Bożiłow 1, Małgorzata Roślak 2, Henryk Stolarczyk 2 1 Akademia Medyczna, Bydgoszcz 2 Uniwersytet Łódzki, Łódź ZALEŻNOŚĆ MIĘDZY WYSOKOŚCIĄ

Bardziej szczegółowo

S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne. Psychologia

S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne. Psychologia YL AB U MODUŁ U ( PRZDMIOTU) I nforma cje ogólne Kod modułu BPsych Rodzaj modułu Wydział PUM Kierunek studiów pecjalność Poziom studiów Forma studiów Rok studiów Nazwa modułu Psychologia Obowiązkowy Wydział

Bardziej szczegółowo

Rak płuca wyzwania. Witold Zatoński Centrum Onkologii Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie

Rak płuca wyzwania. Witold Zatoński Centrum Onkologii Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie Rak płuca wyzwania Witold Zatoński Centrum Onkologii Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie Innowacje w leczeniu RAKA PŁUC ocena dostępności w Polsce Warszawa, 1 marca 14 Nowotwory główna przyczyna

Bardziej szczegółowo

EBM w farmakoterapii

EBM w farmakoterapii EBM w farmakoterapii Dr Przemysław Niewiński Katedra i Zakład Farmakologii Klinicznej AM we Wrocławiu Katedra i Zakład Farmakologii Klinicznej AM Wrocław EBM Evidence Based Medicine (EBM) "praktyka medyczna

Bardziej szczegółowo

TRUDNOŚCI WYNIKAJĄCE ZE STANU ZDROWIA i KONDYCJI UCZNIA. analiza psychologiczna

TRUDNOŚCI WYNIKAJĄCE ZE STANU ZDROWIA i KONDYCJI UCZNIA. analiza psychologiczna TRUDNOŚCI WYNIKAJĄCE ZE STANU ZDROWIA i KONDYCJI UCZNIA analiza psychologiczna Beata Dobińska psycholog Zachodniopomorska Szkoła Biznesu CHOROBA PRZEWLEKŁA A FUNKCJONOWANIE DZIECKA 1569,7 tys. dzieci i

Bardziej szczegółowo

BUDOWANIE WIĘZI Z DZIECKIEM POPRZEZ WSPÓLNE AKTYWNOŚCI

BUDOWANIE WIĘZI Z DZIECKIEM POPRZEZ WSPÓLNE AKTYWNOŚCI BUDOWANIE WIĘZI Z DZIECKIEM POPRZEZ WSPÓLNE AKTYWNOŚCI Współczesna pedagogika opiekuńcza zwraca coraz większą uwagę na rolę rodziców i rodziny w życiu dziecka. Podkreśla ich znaczenie dla prawidłowego

Bardziej szczegółowo

Przykłady opóźnień w rozpoznaniu chorób nowotworowych u dzieci i młodzieży Analiza przyczyn i konsekwencji

Przykłady opóźnień w rozpoznaniu chorób nowotworowych u dzieci i młodzieży Analiza przyczyn i konsekwencji PROGRAM POPRAWY WCZESNEGO WYKRYWANIA I DIAGNOZOWANIA NOWOTWORÓW U DZIECI W PIĘCIU WOJEWÓDZTWACH POLSKI Przykłady opóźnień w rozpoznaniu chorób nowotworowych u dzieci i młodzieży Analiza przyczyn i konsekwencji

Bardziej szczegółowo

Charakterystyka kliniczna chorych na raka jelita grubego

Charakterystyka kliniczna chorych na raka jelita grubego Lek. Łukasz Głogowski Charakterystyka kliniczna chorych na raka jelita grubego Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Opiekun naukowy: Dr hab. n. med. Ewa Nowakowska-Zajdel Zakład Profilaktyki Chorób

Bardziej szczegółowo

Zakażenie HIV u osób 50+

Zakażenie HIV u osób 50+ Zakażenie HIV u osób 50+ Alicja Wiercioska-Drapało Klinika Hepatologii i Nabytych Niedoborów Immunologicznych WUM/ Wojewódzki Szpital Zakaźny Warszawa Częstośd występowania zakażeo HIV i AIDS u osób starszych

Bardziej szczegółowo

TROSKA O SIEBIE I SWOJE ZDROWIE

TROSKA O SIEBIE I SWOJE ZDROWIE TROSKA O SIEBIE I SWOJE ZDROWIE Troska o siebie i swoje zdrowie Dlaczego powinnam leczyć zakażenie w pochwie? Dlaczego powinnam dbać o siebie? Ponieważ nikt inny tego za mnie nie zrobi. Niektóre nieleczone

Bardziej szczegółowo

Polish. Jak mogę uzyskać pomoc medyczną w Londynie?

Polish. Jak mogę uzyskać pomoc medyczną w Londynie? Jak mogę uzyskać pomoc medyczną w Londynie? Co oznacza skrót GP? Aby uzyskać pomoc medyczną w Londynie, należy zarejestrować się w lokalnej przychodni rodzinnej, w której pracuje lokalny lekarz rodzinny

Bardziej szczegółowo

This copy is for personal use only - distribution prohibited.

This copy is for personal use only - distribution prohibited. Kwart. Ortop. 20, 4, str. 34, ISSN 2083-8697 - - - - - REHABILITACJA STAWU BIODROWEGO I KOLANOWEGO, FINANSOWANA PRZEZ NARODOWY FUNDUSZ ZDROWIA W LATACH 2009 200 REHABILITATION OF THE HIP AND KNEE JOINTS

Bardziej szczegółowo

Problem pomiaru obiektywnych i subiektywnych uwarunkowań jakości życia

Problem pomiaru obiektywnych i subiektywnych uwarunkowań jakości życia Problem pomiaru obiektywnych i subiektywnych uwarunkowań jakości życia MIKOŁAJ MAJKOWICZ KATEDRA PSYCHOLOGII I ZAKŁAD BADAŃ NAD JAKOŚCIĄ ŻYCIA WYDZIAŁ NAUK O ZDROWIU GDAŃSKI UNIWERSYTET MEDYCZNY Użycie

Bardziej szczegółowo

Sylabus na rok 2014/2015

Sylabus na rok 2014/2015 Sylabus na rok 204/205 () Nazwa przedmiotu Psychologia (2) Nazwa jednostki prowadzącej Wydział Medyczny przedmiot (3) Kod przedmiotu (4) Studia Kierunek studiów Poziom kształcenia Forma studiów Położnictwo

Bardziej szczegółowo

Poznań, ul. Przybyszewskiego 49 tel Recenzja

Poznań, ul. Przybyszewskiego 49 tel Recenzja UNIWERSYTET MEDYCZNY IM. KAROLA MARCINKOWSKIEGO W POZNANIU ZAKŁAD DERMATOLOGII I WENEROLOGII WNOZ 60-355 Poznań, ul. Przybyszewskiego 49 tel. 61 8691285 e-mail: ryszardzaba@gmail.coml Poznań, dnia 27.04.2019

Bardziej szczegółowo

PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2014/2015 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW II ROKU STUDIÓW

PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2014/2015 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW II ROKU STUDIÓW PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2014/2015 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW II ROKU STUDIÓW 1. NAZWA PRZEDMIOTU : Psychologia lekarska 2. NAZWA JEDNOSTKI

Bardziej szczegółowo

Dr A. Wołpiuk- Ochocińska. Dr A. Wołpiuk- Ochocińska

Dr A. Wołpiuk- Ochocińska. Dr A. Wołpiuk- Ochocińska (1) Nazwa przedmiotu Psychologia stosowana (2) Nazwa jednostki prowadzącej przedmiot Wydział Medyczny Instytut Położnictwa i Ratownictwa Medycznego Katedra: Położnictwa (3) Kod przedmiotu - () Studia Kierunek

Bardziej szczegółowo

Opis przedmiotu (sylabus) na rok akademicki 2018/2019. Psychologia kliniczna. Fizjoterapia Studia II stopnia Profil praktyczny Studia stacjonarne

Opis przedmiotu (sylabus) na rok akademicki 2018/2019. Psychologia kliniczna. Fizjoterapia Studia II stopnia Profil praktyczny Studia stacjonarne Opis przedmiotu (sylabus) na rok akademicki 2018/2019 1. Metryczka Nazwa modułu/ przedmiotu: Kod przedmiotu: Jednostki prowadzące kształcenie: Kierownik jednostki/jednostek: Program kształcenia (Kierunek

Bardziej szczegółowo

Badani i metoda badawcza Wyniki

Badani i metoda badawcza Wyniki Badani i metoda badawcza Do badania włączono wszystkich chorych przyjętych do Kliniki Chirurgii Ogólnej i Naczyń Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, w celu interwencyjnego leczenia bezobjawowego tętniaka

Bardziej szczegółowo

Opis modułu kształcenia

Opis modułu kształcenia Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nysie Instytut Zdrowia Publicznego Opis modułu kształcenia Nazwa modułu (przedmiotu) Psychologia Kod podmiotu Kierunek studiów Ratownictwo medyczne Profil kształcenia

Bardziej szczegółowo

, , INTERNET:

, , INTERNET: CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ SEKRETARIAT ZESPÓŁ REALIZACJI BADAŃ 629-35 - 69, 628-37 - 04 UL. ŻURAWIA 4A, SKR. PT.24 00-503 W A R S Z A W A TELEFAX 629-40 - 89 621-07 - 57, 628-90 - 17 INTERNET: http://www.korpo.pol.pl/cbos

Bardziej szczegółowo

Praca magisterska o stwardnieniu rozsianym nagrodzona w konkursie "Otwarte drzwi"

Praca magisterska o stwardnieniu rozsianym nagrodzona w konkursie Otwarte drzwi Praca magisterska o stwardnieniu rozsianym nagrodzona w konkursie "Otwarte drzwi" Praca magisterska Barbary Wiszniewskiej, absolwentki Państwowej Wyższej Szkoły Informatyki i Przedsiębiorczości w Łomży,

Bardziej szczegółowo

Łatwiej pomóc innym niż sobie

Łatwiej pomóc innym niż sobie Łatwiej pomóc innym niż sobie Spośród wszystkich chorób nowotwory wywierają najsilniejszy wpływ na psychikę człowieka. Fazy przeżywania, adaptacji do choroby, ich kolejność i intensywność zależy od wielu

Bardziej szczegółowo

KARTA PRZEDMIOTU. dr n. med. Adam Borzęcki

KARTA PRZEDMIOTU. dr n. med. Adam Borzęcki KARTA PRZEDMIOTU Kod przedmiotu Nazwa przedmiotu w języku PWSZSand/KO/S/A/13, PWSZSand/KO/N/A/13, polskim Dermatologia angielskim Dermatology 1. USYTUOWANIE PRZEDMIOTU W SYSTEMIE STUDIÓW 1.1. Kierunek

Bardziej szczegółowo

Program działania Punktu Konsultacyjnego w Gminie Siechnice

Program działania Punktu Konsultacyjnego w Gminie Siechnice Program działania Punktu Konsultacyjnego w Gminie Siechnice Opis zadania 1. Nazwa zadania Punkt Konsultacyjny Gminy Siechnice 2. Miejsce wykonywania zadania: Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej, 55 011 Siechnice,

Bardziej szczegółowo

UCHWAŁA Nr XVI/99/12 Rady Miejskiej w Leżajsku z dnia 26 kwietnia 2012 r.

UCHWAŁA Nr XVI/99/12 Rady Miejskiej w Leżajsku z dnia 26 kwietnia 2012 r. UCHWAŁA Nr XVI/99/12 Rady Miejskiej w Leżajsku z dnia 26 kwietnia 2012 r. w sprawie przyjęcia Gminnego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego Gminy Miasta Leżajsk na lata 2012-2015 Na podstawie art. 2 ust.4

Bardziej szczegółowo

Psychologia kryzysu Wykład III Kryzys jako sytuacja stresowa. Michał Ziarko Poznań 2018/2019

Psychologia kryzysu Wykład III Kryzys jako sytuacja stresowa. Michał Ziarko Poznań 2018/2019 Psychologia kryzysu Wykład III Kryzys jako sytuacja stresowa Michał Ziarko Poznań 2018/2019 Zmaganie się z krytycznymi wydarzeniami życiowymi w ujęciu interackycjnym Stres jako interakcja ujęcie fenomenologiczno

Bardziej szczegółowo

W roku akademickim 2014/2015 zajęcia koordynuje dr hab. n. med. Jolanta Kucharska-Mazur.

W roku akademickim 2014/2015 zajęcia koordynuje dr hab. n. med. Jolanta Kucharska-Mazur. REGULAMIN Zajęć z przedmiotu Wieloczynnikowe aspekty uzależnień dla studentów Fizjoterapii II roku studiów I stopnia stacjonarnych. Regulamin obowiązuje od roku akademickiego 2014/15. Rodzaje zajęć: Wykłady

Bardziej szczegółowo

Psychologiczne problemy kwalifikacji pacjenta do przeszczepienia nerki.

Psychologiczne problemy kwalifikacji pacjenta do przeszczepienia nerki. Zakład Nauczania Anestezjologii i Intensywnej Terapii, Wydział Nauk o Zdrowiu, WUM Klinika Chirurgii Ogólnej i Transplantacyjnej, SKDJ Psychologiczne problemy kwalifikacji pacjenta do przeszczepienia nerki.

Bardziej szczegółowo

Rola współpracy między lekarzem a pacjentem jaskrowym Anna Kamińska

Rola współpracy między lekarzem a pacjentem jaskrowym Anna Kamińska Rola współpracy między lekarzem a pacjentem jaskrowym Anna Kamińska Katedra i Klinika Okulistyki, II WL, Warszawski Uniwersytet Medyczny Kierownik Kliniki: Profesor Jacek P. Szaflik Epidemiologia jaskry

Bardziej szczegółowo

Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy

Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Uniwersytet Szczeciński 13.04. 2017 r. Czym martwi się młodzież, czyli problemy nastolatków w wieku dojrzewania Teresa Mamos Dojrzewanie czas kryzysu Zapraszam Cię do

Bardziej szczegółowo

SYLABUS/ OPIS PRZEDMIOTU

SYLABUS/ OPIS PRZEDMIOTU 1. Nazwa przedmiotu w języku polskim SYLABUS/ OPIS PRZEDMIOTU Psychologia radzenia sobie ze stresem 2. Nazwa przedmiotu w języku angielskim Psychology of coping with stress 3. Jednostka prowadząca przedmiot

Bardziej szczegółowo

PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2015/2016 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY

PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2015/2016 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2015/2016 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY 1. NAZWA PRZEDMIOTU : Psychiatria w pytaniach i odpowiedziach. 2. NAZWA JEDNOSTKI (jednostek

Bardziej szczegółowo

Analiza wyników ankiety. Bariery osób niepełnosprawnych na rynku pracy. przeprowadzonej przez

Analiza wyników ankiety. Bariery osób niepełnosprawnych na rynku pracy. przeprowadzonej przez Analiza wyników ankiety Bariery osób niepełnosprawnych na rynku pracy przeprowadzonej przez Focus Training Instytu Doskonalenia Kadr i Rozwoju Osobowości październik 11 rok W październiku 11 roku przeprowadziliśmy

Bardziej szczegółowo

Jak sobie radzić ze stresem

Jak sobie radzić ze stresem Jak sobie radzić ze stresem Nie wiesz jak poradzić sobie ze stresem? Przeczytaj nasz poradnik! str. 1 Czym jest stres? Zjawisko stresu wynika z braku równowagi między oczekiwaniami kierowanymi pod adresem

Bardziej szczegółowo

Jerzy Stockfisch 1, Jarosław Markowski 2, Jan Pilch 2, Brunon Zemła 3, Włodzimierz Dziubdziela 4, Wirginia Likus 5, Grzegorz Bajor 5 STRESZCZENIE

Jerzy Stockfisch 1, Jarosław Markowski 2, Jan Pilch 2, Brunon Zemła 3, Włodzimierz Dziubdziela 4, Wirginia Likus 5, Grzegorz Bajor 5 STRESZCZENIE Czynniki ryzyka związane ze stylem i jakością życia a częstość zachorowań na nowotwory złośliwe górnych dróg oddechowych w mikroregionie Mysłowice, Imielin i Chełm Śląski Jerzy Stockfisch 1, Jarosław Markowski

Bardziej szczegółowo

OPIS MODUŁU KSZTAŁCENIA

OPIS MODUŁU KSZTAŁCENIA Załącznik nr 9 do Zarządzenia Rektora ATH Nr 514/2011/2012z dnia 14 grudnia 2011 r. Druk DNiSS nr PK_IIIF OPIS MODUŁU KSZTAŁCENIA NAZWA PRZEDMIOTU/MODUŁU KSZTAŁCENIA: Integracja społeczna Kod przedmiotu:

Bardziej szczegółowo

Wirus HPV przyczyny, objawy i leczenie

Wirus HPV przyczyny, objawy i leczenie Wirus HPV przyczyny, objawy i leczenie Spis treści: 1. 2. 3. 4. 5. Informacje ogólne Przyczyny Objawy Leczenie Rodzaje HPV Informacje ogólne Wirus brodawczaka ludzkiego (HPV Human Papilloma Virus) stanowi

Bardziej szczegółowo

Przedmiot: Podstawy psychologii

Przedmiot: Podstawy psychologii Przedmiot: Podstawy psychologii I. Informacje ogólne Jednostka organizacyjna Nazwa przedmiotu Kod przedmiotu Język wykładowy Rodzaj modułu kształcenia (obowiązkowy/fakultatywny) Poziom modułu kształcenia

Bardziej szczegółowo

S YL AB US MODUŁ U ( PRZE D MI OTU) I nforma cje ogólne. Nazwa modułu: Psychologia

S YL AB US MODUŁ U ( PRZE D MI OTU) I nforma cje ogólne. Nazwa modułu: Psychologia YL AB U MODUŁ U ( PRZE D MI OTU) I nforma cje ogólne Rodzaj modułu/przedmiotu Wydział PUM Kierunek studiów pecjalność Poziom studiów Forma studiów Rok, semestr studiów np. rok 1, semestr (I i II) Liczba

Bardziej szczegółowo

HemoRec in Poland. Summary of bleeding episodes of haemophilia patients with inhibitor recorded in the years 2008 and 2009 04/2010

HemoRec in Poland. Summary of bleeding episodes of haemophilia patients with inhibitor recorded in the years 2008 and 2009 04/2010 HemoRec in Poland Summary of bleeding episodes of haemophilia patients with inhibitor recorded in the years 2008 and 2009 04/2010 Institute of Biostatistics and Analyses. Masaryk University. Brno Participating

Bardziej szczegółowo

Prawda Fałsz 1. Osoby z chorobą Alzheimera są szczególnie podatne na depresję.

Prawda Fałsz 1. Osoby z chorobą Alzheimera są szczególnie podatne na depresję. Test wiedzy o chorobie Alzheimera Poniżej znajdują się stwierdzenia dotyczące choroby Przeczytaj proszę każde stwierdzenie i otocz kółkiem Prawda, jeśli uważasz, że zdanie jest prawdziwe, lub Fałsz, jeśli

Bardziej szczegółowo

OCENA STANU WIEDZY UCZNIÓW SZKÓŁ POLICEALNYCH NA TEMAT DODATKÓW DO ŻYWNOŚCI

OCENA STANU WIEDZY UCZNIÓW SZKÓŁ POLICEALNYCH NA TEMAT DODATKÓW DO ŻYWNOŚCI BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLV, 2012, 3, str. 1055 1059 Aneta Kościołek 1, Magdalena Hartman 2, Katarzyna Spiołek 1, Justyna Kania 1, Katarzyna Pawłowska-Góral 1 OCENA STANU WIEDZY UCZNIÓW SZKÓŁ POLICEALNYCH

Bardziej szczegółowo

Opinie pacjentów i osób zdrowych na temat przyczyn rozprzestrzeniania się wstydliwych chorób zakaźnych

Opinie pacjentów i osób zdrowych na temat przyczyn rozprzestrzeniania się wstydliwych chorób zakaźnych 486 Hygeia Public Health 2013, 48(4): 486-493 Opinie pacjentów i osób zdrowych na temat przyczyn rozprzestrzeniania się wstydliwych chorób zakaźnych Views of patients and healthy population on the reasons

Bardziej szczegółowo

WYKŁAD PIERWSZY: PODSTAWY EPIDEMIOLOGII (A)

WYKŁAD PIERWSZY: PODSTAWY EPIDEMIOLOGII (A) SUM - WLK 2013 WYKŁAD PIERWSZY: PODSTAWY EPIDEMIOLOGII (A) Prof. dr hab. med. Jan E. Zejda POLSKI STANDARD KSZTAŁCENIA HIGIENA I EPIDEMIOLOGIA Uwarunkowania stanu zdrowia. Znaczenie chorobotwórcze czynników

Bardziej szczegółowo

S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne. Wieloczynnikowe aspekty uzależnień

S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne. Wieloczynnikowe aspekty uzależnień YL AB U MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne Kod modułu Rodzaj modułu Wydział PUM Kierunek studiów pecjalność Poziom studiów Forma studiów Rok studiów Nazwa modułu Wieloczynnikowe aspekty uzależnień

Bardziej szczegółowo

SYLABUS. DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA 2015-2018 (skrajne daty) I rok, 1 semestr Przedmiot kształcenia treści podstawowych dr Dorota Ochojska

SYLABUS. DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA 2015-2018 (skrajne daty) I rok, 1 semestr Przedmiot kształcenia treści podstawowych dr Dorota Ochojska SYLABUS DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA 2015-2018 (skrajne daty) 1.1. PODSTAWOWE INFORMACJE O PRZEDMIOCIE/MODULE Nazwa przedmiotu/ modułu Psychologia Kod przedmiotu/ modułu* Wydział (nazwa jednostki prowadzącej

Bardziej szczegółowo