Informacje z zakresu profilu ryzyka i poziomu kapitału Banku Spółdzielczego w Łasinie według stanu na dzień roku

Transkrypt

1 Załącznik nr 1 do uchwały nr 46/2013 Zarządu BS w Łasinie z dnia r. Informacje z zakresu profilu ryzyka i poziomu kapitału Banku Spółdzielczego w Łasinie według stanu na dzień roku Niniejsza Informacja stanowi realizację Polityki informacyjnej z zakresu profilu ryzyka i poziomu kapitału Banku Spółdzielczego w Łasinie, wprowadzonej uchwałą Zarządu nr 28/2012 z dnia r. oraz zatwierdzonej uchwałą Rady Nadzorczej nr 19/2012 z dnia r. Część I. Informacje ogólne 1. Bank Spółdzielczy w Łasinie z siedzibą w Łasinie, ul. Odrodzenia Polski 5, Łasin przedstawia informacje o charakterze jakościowym i ilościowym dotyczące adekwatności kapitałowej wg stanu na dzień r. 2. W 2012 r. BS w Łasinie prowadził działalność poprzez: LP PLACÓWKA ADRES 1 Centrala w Łasinie Łasin ul. Odrodzenia Polski 5 2 Oddział w Świeciu n/osą Świecie n/osą 3 Oddział w Grudziądzu Grudziądz ul. Młyńska 6 4 1) od r. Punkt Kasowy w Radzyniu Chełmińskim 2) do r. Oddział w Radzyniu Chełmińskim Radzyń Chełm. ul. Plac Towarzystwa Jaszczurczego 15 5 Punkt Kasowy w Grucie Mełno Gruta 84 6 Punkt Kasowy w Rogoźnie Rogóźno 7 Punkt Kasowy w Grudziądzu Starostwo Powiatowe ul. Małomłyńska 1 8 Punkt Kasowy w Grudziądzu Urząd Gminy ul. Wybickiego 38 9 Punkt Kasowy w Grudziądzu Powiatowy Urząd Pracy ul. Parkowa 22 Działalność operacyjna prowadzona była również za pośrednictwem banku internetowego. 3. Bank Spółdzielczy w Łasinie na dzień r. nie posiadał udziałów w podmiotach zależnych nie objętych konsolidacją. 1

2 Część II. Informacje w zakresie celów i zasad polityki zarządzania poszczególnymi rodzajami ryzyka obejmują: 1. Zarządzanie ryzykiem w Banku realizowane jest w oparciu o opracowane w formie pisemnej i zatwierdzone przez Zarząd i Radę Nadzorczą wewnętrzne strategie i procedury, które odnoszą się do identyfikacji, pomiaru monitorowania i kontroli poszczególnych rodzajów ryzyka. Strategia zarządzania ryzykiem w Banku Spółdzielczym w Łasinie określa również podstawowe zadania organów Banku w tym zakresie. A. Rada Nadzorcza Banku: 1) zatwierdza strategię działania Banku oraz zasady ostrożnego i stabilnego zarządzania Bankiem, obejmujące m.in.: a) specyfikę i profil działalności, b) możliwy do zaakceptowania ogólny poziom ryzyka Banku, c) założenia polityki w zakresie ryzyka braku zgodności, 2) zatwierdza procedury dotyczące procesów: a) szacowania kapitału wewnętrznego, b) planowania i zarządzania kapitałowego, 3) zatwierdza strukturę organizacyjną Banku dostosowaną do wielkości i profilu ponoszonego ryzyka, 4) sprawuje nadzór nad zgodnością polityki Banku w zakresie podejmowania ryzyka ze strategią i planem finansowym Banku, 5) zapewnia wybór członków Zarządu posiadających odpowiednie kwalifikacje do sprawowania wyznaczonych im funkcji, 6) sprawuje nadzór nad wprowadzeniem systemu zarządzania ryzykiem występującym w działalności Banku oraz ocenia adekwatność i skuteczność tego systemu, głównie poprzez zapoznawanie się z raportami i sprawozdaniami dotyczącymi oceny narażenia Banku na poszczególne rodzaje ryzyka (w tym ryzyka braku zgodności) i na ich podstawie dokonuje oceny stopnia efektywności i adekwatności zarządzania ryzykiem, 7) ocenia, czy działania Zarządu w zakresie kontroli nad działalnością Banku są skuteczne i zgodne z polityką Rady Nadzorczej. B. Zarząd Banku: 1) odpowiada za opracowanie, wprowadzenie oraz aktualizację pisemnych strategii oraz procedur dotyczących identyfikacji, pomiaru, monitorowania i kontroli ryzyka w zakresie: a) systemu zarządzania ryzykiem, w tym ryzyka braku zgodności, b) systemu kontroli wewnętrznej, c) szacowania kapitału wewnętrznego, zarządzania i planowania kapitałowego, d) dokonywania przeglądów procesu szacowania i utrzymywania kapitału wewnętrznego, 2) odpowiada za skuteczność systemu zarządzania ryzykiem, w tym ryzyka braku zgodności, systemu kontroli wewnętrznej, procesu szacowania kapitału wewnętrznego i dokonywania przeglądów procesu szacowania i utrzymywania kapitału wewnętrznego oraz za nadzór nad efektywnością tych procesów, 3) odpowiada za właściwe ustalenie całkowitego wymaganego poziomu kapitału na pokrycie wszystkich istotnych rodzajów ryzyka i jego jakościową ocenę, 2

3 4) wprowadza zatwierdzoną przez Radę Nadzorczą strukturę organizacyjną dostosowaną do wielkości i profilu ponoszonego ryzyka, 5) wprowadza podział zadań realizowanych w Banku, który zapewnia niezależność funkcji pomiaru, monitorowania i kontrolowania ryzyka od działalności operacyjnej skutkującej podejmowaniem ryzyka przez Bank, 6) zatwierdza rodzaje limitów wewnętrznych oraz ich wysokość dostosowaną do akceptowanego przez Radę Nadzorczą ogólnego poziomu ryzyka Banku, 7) odpowiada za przejrzystość działań Banku, a w szczególności za: a) ujawnianie informacji na temat działalności Banku, pozwalających na ocenę skuteczności działania Rady Nadzorczej i Zarządu w zakresie zarządzania Bankiem, monitorowania bezpieczeństwa działalności Banku i na ocenę sytuacji finansowej Banku, b) zapewnienie zgodności działania Banku z obowiązującymi przepisami prawa, c) zapewnienie, że Bank prowadzi politykę służącą zarządzaniu wszystkimi istotnymi rodzajami ryzyka w działalności Banku i posiada procedury w tym zakresie, 8) uwzględnia rezultaty badań prowadzonych przez komórkę audytu wewnętrznego oraz biegłych rewidentów przy podejmowaniu decyzji w ramach zarządzania Bankiem. C. Zespół ds. ryzyk bankowych. 1) W procesie zarządzania ryzykiem udział biorą: Zespół ds. ryzyk bankowych realizujący zadania opisane w regulaminie funkcjonowania zespołu, do których w szczególności należą: a) analiza aktywów i pasywów Banku, b) analiza rachunku zysków i strat, c) ocena stopnia wykonania planu finansowego Banku, d) ocena ryzyka: kredytowego, koncentracji, rezydualnego, płynności, stopy procentowej, operacyjnego, zgodności. e) analiza nowych produktów bankowych, f) analiza podstawowych wskaźników ekonomicznych Banku, g) prognozy kształtowania się stóp procentowych, h) analiza wymogów kapitałowych Banku. D. Kierownicy komórek organizacyjnych, pozostali pracownicy: 1) W ramach procesu zarządzania ryzykiem kierownicy komórek organizacyjnych Banku i wyznaczone przez Zarząd osoby sprawują kontrolę w zakresie występujących ryzyk oraz oceniają ich poziom, zgodnie z przyjętymi regulacjami. 2) W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości i uchybień obniżających ocenę jakości zarządzania ryzykiem, kierownicy komórek organizacyjnych lub wyznaczeni przez Zarząd pracownicy zobowiązani są do bieżącego informowania o zaistniałych faktach nadzorującego te ryzyka członka Zarządu. 2. Do podstawowych ryzyk, które podlegają szczególnemu nadzorowi, Bank zalicza: ryzyko kredytowe, ryzyko płynności, ryzyko stopy procentowej, ryzyko operacyjne, Strategie oraz procesy zarządzania tymi ryzykami w BS w Łasinie zostały przedstawione w poniższych adnotacjach. 3

4 Ad RYZYKO KREDYTOWE 1. Strategie zarządzania 1) Celem strategicznym Banku w zakresie ryzyka kredytowego jest: a) wdrożenie systemu zarządzania ryzykiem kredytowym zapewniającego stabilny rozwój optymalnego jakościowo portfela kredytowego, b) zminimalizowanie zagrożeń występujących w działalności kredytowej Banku poprzez stosowanie standardów zawartych w regulacjach kredytowych, w szczególności dotyczących oceny zdolności kredytowej i wiarygodności klientów Banku oraz prowadzenia monitoringu portfela kredytowego, c) dostarczanie Zarządowi Banku informacji o portfelu kredytowym umożliwiających podejmowanie ostrożnościowych, zasadnych decyzji dotyczących działalności kredytowej Banku. 2) Przy realizacji celów strategicznych w zarządzaniu ryzykiem kredytowym należy uwzględnić najważniejsze czynniki ryzyka kredytowego, którymi są: a) pogorszenie się koniunktury gospodarczej, b) pogorszenie sytuacji ekonomiczno finansowej kredytobiorcy, c) pogorszenie sytuacji ekonomiczno finansowej firm w branży, d) błędy pracowników banku w ocenie wniosku, e) ryzyko towarzyszące przedsięwzięciu (np. pojawienie się silnej konkurencji, problemy z dostawcami lub odbiorcami), f) ryzyko prawne nagła zmiana przepisów, g) rosnące zapotrzebowanie na kredyt przy niskich kapitałach własnych, h) brak pełnej informacji o zadłużeniu, i) brak pełnej informacji o powiązaniach kapitałowych lub organizacyjnych, j) ograniczone możliwości ubezpieczeń, k) konkurencja bankowa obniżanie standardów celem zatrzymania kredytobiorcy, jako klienta banku, l) czynniki losowe (katastrofy, śmierć lub choroba kredytobiorcy), m) wyłudzenia. 3) Zarządzanie ryzykiem kredytowym jest to proces ciągły, który umożliwić ma zminimalizowanie zagrożeń występujących w działalności kredytowej banku i dostarczyć informacji o portfelu kredytowym, które umożliwią Zarządowi bieżące podejmowanie decyzji dotyczących działalności kredytowej banku. Celem banku w zakresie jakości portfela kredytowego jest osiągniecie poziomu ryzyka wyrażonego jako procentowy udział należności zagrożonych w należnościach ogółem na poziomie nie wyższym niż wskazany w ostatnim raporcie KNF o sytuacji banków dla sektora spółdzielczego wg stanu na koniec poprzedniego roku, odpowiednio dla: a) sektora finansowego, b) sektora niefinansowego, w tym: sektora instytucji rządowych i samorządowych. 4) Ryzykiem kredytowym banku należy zarządzać w dwóch aspektach: a) ryzyka pojedynczej transakcji, b) ryzyka portfela kredytowego. 4

5 2. Zadania organów Banku w zarządzaniu ryzykiem kredytowym: 1) Rada Nadzorcza w ramach pełnionego nadzoru właścicielskiego dokonuje okresowej oceny wszystkich aspektów zarządzania ryzykiem kredytowym w Banku, 2) Zarząd - odpowiada za skuteczność systemu zarządzania ryzykiem kredytowym, 3) członek Zarządu - odpowiada za zarządzanie i monitorowanie ryzyka kredytowego, 4) Zespół ds. ryzyk bankowych: a) opiniuje metody pomiaru i oceny poziomu ryzyka oraz ustalania limitów dla portfelowego ryzyka kredytowego, w zakresie: limitów branżowych, koncentracji należności kredytowych, ryzyka związanego z produktami generującymi ryzyko kredytowe, ryzyka rezydualnego, tworzenia, rozwiązania i wykorzystania rezerwy na ryzyko ogólne, wysokości limitów wewnętrznych banku z tytułu ryzyka kredytowego, b) monitoruje i analizuje poziom ryzyka kredytowego występującego w Banku, c) analizuje wpływ na ryzyko kredytowe: obecnej i przyszłej sytuacji na lokalnym rynku usług finansowych, sytuacji ogólnogospodarczej, 5) komórka zarządzająca - odpowiada w szczególności za: a) poprawność dokonanej analizy zdolności kredytowej i wydanie rekomendacji decyzji, b) ocenę wartości i jakości zabezpieczeń, c) propozycję klasyfikacji ekspozycji kredytowych, d) badanie terminowości spłaty kredytu oraz ocenę sytuacji ekonomicznofinansowej kredytobiorcy, e) identyfikację podmiotów powiązanych kapitałowo lub organizacyjnie, 6) komórka monitorująca odpowiada w szczególności za: a) opracowanie zasad zarządzania ryzykiem kredytowym, b) monitorowanie przestrzegania akceptowanego poziomu ryzyka kredytowego, c) sporządzanie raportów w zakresie ryzyka kredytowego dla Zarządu, 7) oddziały które, w ramach określonych kompetencji kredytowych odpowiadają w szczególności za: a) administrowanie ekspozycji kredytowych poprzez: przygotowanie umów kredytowych, weryfikację i gromadzenie danych o klientach, uruchamianie kredytów, b) poprawność dokonanej analizy zdolności i wiarygodności kredytowej i wydanie odpowiedniej rekomendacji decyzji kredytowej, c) ocenę zabezpieczeń i propozycję klasyfikacji ekspozycji kredytowych, d) badanie terminowości spłaty kredytu, ocenę sytuacji ekonomiczno-finansowej kredytobiorcy oraz monitoring zabezpieczeń, e) identyfikację podmiotów powiązanych kapitałowo lub organizacyjnie. 8) Wyróżniamy następujące poziomy decyzyjne: a) oddział banku - wniosek kredytowy złożony w oddziale podlega opracowaniu i opiniowaniu przez inspektora kredytowego; decyzja zostaje podjęta w oddziale zgodnie z kompetencjami lub wniosek wraz z opinią inspektora kredytowego przekazywany jest na wyższy poziom decyzyjny, 5

6 b) centrala banku - wniosek kredytowy złożony bezpośrednio w centrali banku jest opracowywany i opiniowany przez inspektora kredytowego; decyzja zostaje podjęta zgodnie z kompetencjami lub wniosek wraz z opinią inspektora kredytowego przekazywany jest na wyższy poziom decyzyjny, c) Zarząd Banku - podejmuje decyzje w sprawach przygotowanych zgodnie z pkt a) lub pkt b), bądź w sprawach zastrzeżonych wyłącznie do jego kompetencji, d) Rada Nadzorcza - po podjęciu decyzji w formie uchwały przez Zarząd banku podejmuje decyzję w sprawach zastrzeżonych do jej kompetencji. 9) Ustalone kompetencje kredytowe odnoszą się do kwoty łącznego zaangażowania Banku w stosunku do klienta lub grupy podmiotów powiązanych kapitałowo lub organizacyjnie. 3. zakres i rodzaj systemów raportowania i pomiaru ryzyka: 1) Badanie portfela kredytowego w cyklu miesięcznym w banku obejmuje: a) analizę ilościową z uwzględnieniem: - dynamiki oraz struktury podmiotowo-produktowej portfela kredytowego i w podziale na jednostki organizacyjne, - poziomu, dynamiki i struktury zobowiązań pozabilansowych ogółem i w podziale na jednostki organizacyjne, - poziomu, dynamiki i struktury ekspozycji kredytowych zagrożonych, zastosowanych pomniejszeń podstawy tworzenia rezerw oraz wysokości utworzonych rezerw, - poziomu oraz dynamiki znaczących, indywidualnie istotnych i dużych zaangażowań, b) analizę wskaźnikową obejmującą w szczególności poniższe wskaźniki udziału: - ekspozycji kredytowych zagrożonych (ogółem i w poszczególnych kategoriach) w ekspozycjach kredytowych, - rezerw w ekspozycjach kredytowych zagrożonych ogółem, - znaczących, indywidualnie istotnych i dużych zaangażowań w portfelu kredytowym, c) analizę jakościową portfela kredytowego w odniesieniu do grup produktów. 2) W cyklu kwartalnym przygotowywane są dodatkowo analizy dotyczące: a) poziomu oraz dynamiki ekspozycji kredytowych udzielonych osobom, o których mowa w art. 79a ustawy Prawo bankowe, b) poziomu i dynamiki ekspozycji kredytowych zaangażowanych w branżę, region i instrument finansowy, c) poziomu i dynamiki EKZH, d) poziomu i dynamiki EKFN, e) poziomu i dynamiki DEK, f) największego zaangażowania Banku w odniesieniu do limitów koncentracji, określonych w ustawie Prawo bankowe, g) oceny realizacji limitów zaangażowań, h) informacji o 10 największych podmiotach, zakwalifikowanych do znaczących zaangażowań, obejmującej poziom ekspozycji kredytowych w grupie podmiotów gospodarczych, i) informacji o 5 największych podmiotach zagrożonych, j) informacji o 3 największych podmiotach, zakwalifikowanych do znaczących zaangażowań, obejmującej poziom ekspozycji kredytowych w grupie podmiotów samorządowych, 6

7 Lp. I k) informacji o wartości bilansowej i pozabilansowej EKZH w stosunku do portfela kredytowego ogółem, l) informacji o wartości bilansowej i pozabilansowej EKFN w stosunku do portfela kredytowego ogółem, ł) informacji o wartości bilansowej i pozabilansowej DEK w stosunku do portfela kredytowego ogółem. 3) Raporty miesięczne sporządzane przez pracownika na stanowisku ds. ryzyk związanych z działalnością kredytową dla Zarządu: a) raport z przeprowadzonego badania portfela kredytowego i ustalonych limitów zaangażowań, b) analiza i zarządzanie ryzykiem kredytowym, 4) Raporty kwartalne sporządzane przez pracownika na stanowisku ds. ryzyk związanych z działalnością kredytową dla Zarządu: a) przegląd należności kredytowych pod kątem badanej sytuacji ekonomicznofinansowej, 5) Raporty kwartalne sporządzane przez osobę zajmującą się windykacją kredytów dla Zarządu: a) informacja o kredytach zagrożonych i pod obserwacją. 6) Raporty kwartalne dla Rady Nadzorczej (przedstawia Prezes Banku) a) informacja o kredytach zagrożonych, 7) Raporty półroczne dla Rady Nadzorczej (przedstawia Członek Zarządu Banku) a) analiza i zarządzanie ryzykiem kredytowym, b) raport dotyczący detalicznych ekspozycji kredytowych: - akceptacji i skuteczności stosowanych zasad oceny zdolności i wiarygodności kredytowej oraz ich składkowych, - przestrzegania limitów. - badania jakości portfeli kredytowych, - ocenę skuteczności monitorowania i odzyskiwania należności, - ocenę skuteczności zabezpieczeń i poziomu strat kredytowych. 4. zabezpieczenia i ograniczenia ryzyka oraz procesy monitorowania skuteczności zabezpieczeń i metod ograniczenia ryzyka. 1) Istotnym elementem ograniczania ryzyka kredytowego jest prawidłowo przeprowadzona ocena zdolności kredytowej oraz wiarygodności klienta. 2) W celu ograniczenia ryzyka kredytowego określa się parametry pozwalające na ocenę zdolności kredytowej klienta. 3) Parametry pozwalające na ocenę zdolności kredytowej, metodyki jej badania zawarte są w szczegółowych instrukcjach dotyczących oceny zdolności kredytowej dla poszczególnych rodzajów klientów oraz określonych produktów. 4) Bank wyznacza limity ostrożnościowe ograniczające ryzyko kredytowe: Wyszczególnienie ustalony dla Banku Limit wynikający z Prawa bankowego i regulacji nadzorczych Limity ograniczające ryzyko adekwatności kapitału 1. Współczynnik wypłacalności min 8 % min 8 % (art.128, ust.1 P. b.) 2. Współczynnik adekwatności kapitałowej = fundusze własne / całkowity regulacyjny wymóg kapitałowy min 105 % - 7

8 II Limity ograniczające ryzyko kredytowe 1. Kredyty i pożyczki - wartość bilansowa / Aktywa - wartość bilansowa max 70 % - 2. Kredyty preferencyjne - wartość brutto / Kredyty i pożyczki - wartość max 70 % brutto - 3. Kredyty i pożyczki zagrożone - wartość brutto / Kredyty i pożyczki - max 7 % wartość brutto - Powyższe limity ostrożnościowe uwzględniają całościowe narażenie Banku na ryzyko kredytowe. Oprócz powyższych wskaźników podlegających limitowaniu ostrożnościowemu, Bank analizuje następujące wskaźniki: I Jakość kredytów i pożyczek 1. Udział kredytów i pożyczek normalnych w kredytach i pożyczkach ogółem [%] 2. Udział kredytów i pożyczek pod obserwacją w kredytach i pożyczkach ogółem [%] 3. Udział kredytów i pożyczek zagrożonych w kredytach i pożyczkach ogółem [%] 4. Udział kredytów i pożyczek poniżej standardu w kredytach i pożyczkach ogółem [%] 5. Udział kredytów i pożyczek wątpliwych w kredytach i pożyczkach ogółem [%] 6. Udział kredytów i pożyczek straconych w kredytach i pożyczkach ogółem [%] II Wskaźniki ryzyka sektora niefinansowego 1. Wskaźnik ryzyka w grupie należności od przedsiębiorstw i spółek państwowych - ogółem [%] 2. Wskaźnik ryzyka w grupie należności od przedsiębiorstw i spółek prywatnych oraz spółdzielni - ogółem [%] 3. Wskaźnik ryzyka w grupie należności od przedsiębiorstw indywidualnych - ogółem [%] 4. Wskaźnik ryzyka w grupie należności od osób prywatnych - ogółem [%] 5. Wskaźnik ryzyka w grupie należności od rolników indywidualnych - ogółem [%] 6. Wskaźnik ryzyka w grupie należności od instytucji niekomercyjnych działających na rzecz gospodarstw domowych - ogółem [%] III Wskaźniki udziału podmiotowego w portfelu kredytowym [%] 1. Udział podmiotów sektora finansowego 2. Udział przedsiębiorstw i spółek państwowych 3. Udział przedsiębiorstw i spółek prywatnych oraz spółdzielni 4. Udział przedsiębiorstw indywidualnych 5. Udział osób prywatnych 6. Udział rolników indywidualnych 7. Udział instytucji niekomercyjnych działających na rzecz gospodarstw domowych 8. Udział podmiotów sektora instytucji rządowych i samorządowych IV Wskaźniki branżowe portfela kredytowego 1. Udział kredytów i pożyczek udzielonych dla podmiotów gospodarczych w portfelu kredytowym - wartość brutto 2. Udział kredytów i pożyczek udzielonych dla osób prywatnych w portfelu kredytowym wartość brutto 3. Udział kredytów i pożyczek udzielonych dla rolników indywidualnych w portfelu kredytowym - wartość brutto 4. Udział kredytów i pożyczek udzielonych dla pozostałych podmiotów gospodarczych w portfelu kredytowym - wartość brutto 5. Udział kredytów i pożyczek udzielonych dla podmiotów sektora instytucji rządowych i samorządowych 8

9 Bank analizuje też poniższe wskaźniki produktowe portfela kredytowego: 1. Kredyt obrotowy na działalność gospodarczą 2. Kredyt obrotowy w rachunku bieżącym 3. Kredyt konsumpcyjny 4. Pożyczki bankowe 5. Kredyty odnawialne w ROR 6. Kredyty preferencyjne z dopłatami z ARiMR 7. Kredyty mieszkaniowe 8. Kredyty studenckie 9. Gwarancje, poręczenia udzielone na zlecenie a) Limity ostrożnościowe określane są w oparciu o analizy własne, oraz regulacje nadzorcze. b) Limity ostrożnościowe ustala, weryfikuje i zatwierdza Zarząd Banku po konsultacjach z Zespołem ds. ryzyk bankowych. c) Zarząd Banku po zatwierdzeniu limitów ostrożnościowych, przedstawia je do akceptacji Radzie Nadzorczej. d) W sytuacji, gdy Bank dokonuje istotnych zmian w skali lub zakresie swojej działalności, lub gdy zachodzą istotne zmiany uwarunkowań rynkowych, dokonywana jest weryfikacja istniejących limitów ostrożnościowych. 5) W celu ograniczania ryzyka kredytowego w Banku podejmowane są następujące działania: a) określenie polityki kredytowej (rodzaju udzielanych kredytów, pożądanych rodzajów kredytobiorców, rodzaju przyjmowanych zabezpieczeń itp.); b) dywersyfikacja portfela kredytowego pod względem: branży/rodzaju działalności, klienta, rodzaju zabezpieczenia kredytu, okresu zapadalności, rodzaju produktu kredytowego; c) efektywna ocena zdolności kredytowej na etapie rozpatrywania wniosku i w trakcie trwania umowy; d) skuteczna restrukturyzacja i windykacja należności nieregularnych; e) rzetelny przegląd wszystkich należności i innych aktywów oraz udzielonych zobowiązań pozabilansowych oraz właściwa ich klasyfikacja. f) plany awaryjne 9

10 Ad RYZYKO PŁYNNOŚCI 1. Strategie zarządzania 1) Celem strategicznym Banku w zakresie ryzyka płynności jest: a) zapewnienie finansowania aktywów i terminowego wykonania zobowiązań w toku normalnej działalności Banku lub w innych warunkach, które można przewidzieć, bez konieczności poniesienia straty, b) zapewnienie utrzymania płynności bieżącej, krótkoterminowej, średnioterminowej oraz długoterminowej dostosowanej do rozmiarów i rodzaju działalności, w sposób zapewniający wykonanie wszystkich zobowiązań pieniężnych zgodnie z terminami ich płatności, c) minimalizowanie ryzyka przekroczenia zdefiniowanych w Banku limitów płynności, d) monitorowanie sytuacji płynnościowej Banku pod kątem wystąpienia sytuacji awaryjnej powodującej konieczność uruchomienia planu awaryjnego utrzymania płynności, e) minimalizowanie ryzyka utraty płynności przez Bank w przyszłości, f) optymalne zarządzanie nadwyżkami środków finansowych. 2) Realizacja celów strategicznych w zakresie zarządzania ryzykiem płynności oparta jest m.in. na następujących zasady: a) Zarządzanie ryzykiem płynności w Banku ma charakter skonsolidowany i całościowy, co oznacza zarządzanie płynnością, zarówno w odniesieniu do pozycji bilansowych jak i pozabilansowych we wszystkich horyzontach czasowych ustalonych przez Bank i obejmuje wszystkie komórki i jednostki organizacyjne Banku. b) Struktura posiadanych przez Bank aktywów powinna umożliwiać elastyczne dostosowywanie do potrzeb płynnościowych, stąd Bank dywersyfikuje swoje aktywa według następujących kryteriów i w podanej poniżej kolejności: - płynności, - bezpieczeństwa, - rentowności. c) Bank reguluje swoją płynność płatniczą poprzez wykorzystywanie szeregu instrumentów oferowanych przez Bank Zrzeszający i tak: - po stronie aktywnej - rachunki bieżące i lokaty terminowe, które charakteryzują się wysoką płynnością (możliwość wycofania lokaty przed terminem), - po stronie pasywnej - kredyt w rachunku bieżącym, kredyt rewolwingowy oraz inne kredyty celowe oferowane przez Bank Zrzeszający, - system współfinansowania konsorcjalnego z Bankiem Zrzeszającym, - pożyczki podporządkowane na zasadach określonych w odrębnych regulacjach, - transakcje sprzedaży wierzytelności Bankowi Zrzeszającemu, - zakup bonów skarbowych za pośrednictwem Banku Zrzeszającego. d) Bank zakłada utrzymanie dotychczasowej struktury depozytów przyjętych od klientów Banku, gdzie głównym źródłem finansowania aktywów są depozyty podmiotów niefinansowych oraz instytucji samorządowych. e) Celem Banku jest pozyskiwanie środków uznawanych przez Bank za stabilne źródło finansowania o możliwie długich terminach wymagalności, tak aby Bank mógł otwierać po stronie aktywnej pozycje o dłuższym horyzoncie czasowym. 10

11 f) Bank będzie dążył do takiego konstruowania produktów depozytowych, by właściwie zarządzać płynnością płatniczą przy jednoczesnym ograniczaniu uzależnienia od poszczególnych źródeł finansowania. g) Bank ogranicza ryzyko płynności poprzez odpowiednie kształtowanie struktury posiadanych aktywów i pasywów oraz stosowanie systemu limitów. h) Bank dokonuje identyfikacji wszelkich zagrożeń związanych z ryzykiem utraty płynności oraz niebezpieczeństwem ukształtowania się nadzorczych miar płynności poniżej obowiązujących limitów i w zależności od stwierdzonego charakteru zagrożenia postępuje według określonych procedur awaryjnych. 2. Zadania organów Banku w zarządzaniu ryzykiem płynności: 1) Rada Nadzorcza w ramach pełnionego nadzoru dokonuje okresowej oceny wszystkich aspektów zarządzania ryzykiem płynności w Banku, w tym zgodności prowadzonej polityki z obowiązującą strategią oraz planem finansowym. 2) Zarząd odpowiada za skuteczność systemu zarządzania ryzykiem płynności. 3) Prezes Zarządu sprawuje nadzór nad utrzymaniem płynności w Banku. 4) Wiceprezes Zarządu Główna Księgowa sprawuje nadzór nad zarządzaniem ryzykiem płynności w Banku. 5) Zespół ds. ryzyk bankowych: a) Dokonuje bieżącej i planowanej pozycji płynności płatniczej Banku, b) Weryfikuje wszystkie przewidywane działania, środki i metody (dot. planów awaryjnych). c) opiniuje system limitów. 5) komórka monitorująca: a) wykonuje zadania związane z pomiarem, monitorowaniem i kontrolowaniem ryzyka płynności w Banku, b) odpowiada za: - opracowywanie i cykliczną weryfikację zasad zarządzania ryzykiem płynności, - identyfikację, pomiar i monitorowanie poziomu ryzyka płynności obejmujące w szczególności: * lukę płynności i urealnioną lukę płynności, * nadzorcze miary płynności, * ustanowione limity, * wybrane wskaźniki ekonomiczne, * testy warunków skrajnych. - weryfikację limitów, - ocenę nowych produktów bankowych w zakresie potencjalnego wpływu na ryzyko płynności, - opracowywanie scenariuszy sytuacji kryzysowych, - wydawanie rekomendacji dla Komórki zarządzającej mających na celu właściwe kształtowanie poziomu ryzyka płynności Banku, - raportowanie w zakresie poziomu ryzyka płynności dla Zespołu, Zarządu i Rady Nadzorczej. 6) komórka zarządzająca: a) wykonuje zadania związane z utrzymaniem płynności (krótkoterminowej, średnioterminowej i długoterminowej) Banku, b) odpowiada za optymalne zarządzanie środkami Banku oraz za wywiązywanie się Banku z zawartych umów (zarówno kredytowych zabezpieczenie środków 11

12 na akcję kredytową jak i środków na wypłaty depozytów, których termin wymagalności upłynął), c) codzienne czynności wykonywane przez Komórkę zarządzającą mające na celu utrzymanie płynności Banku, dotyczą w szczególności: - sprawdzania stanu gotówki w kasach oraz skarbcach na początek dnia, - uzyskiwania informacji z Banku Zrzeszającego o stanie rachunku bieżącego, - sprawdzania większych planowanych wypłat z rachunku klientów, wypłat kredytów oraz wpłat w danym dniu i w dniu następnym, - ustalania stanu gotówki pozostającej w dyspozycji Banku (kasy, skarbiec), - ustalania sumy odprowadzeń i zasileń gotówkowych, - sporządzania zbiorczych zestawień uznaniowych i obciążeniowych z dokumentów własnych i przyjętych dyspozycji klientów z dnia poprzedniego oraz z dnia bieżącego, - wyliczania stanu rachunku bieżącego, - opracowywania prognoz przepływów finansowych Banku, - lokowania nadwyżek środków. 3. zakres i rodzaj systemów raportowania i pomiaru ryzyka: 1) Sprawozdania sporządzane miesięcznie przez komórkę monitorującą dla Zarządu: a) raport dot. oceny ryzyka płynności, b) kalkulacja nadzorczych miar płynności, c) raport stabilności środków uznawanych przez Bank za stabilne źródło finansowania, d) zestawienie terminów płatności aktywów i pasywów, e) koncentracja dużych zaangażowań pasywnych Banku, f) przepływy środków pieniężnych, g) zestawienie podstawowych wskaźników ekonomicznych związanych z oceną ryzyka płynności, h) scenariusz sytuacji kryzysowej, i) potencjalne możliwości przywrócenia bezpiecznego poziomu nadzorczych miar płynności, j) test warunków skrajnych. 2) Sprawozdania półroczne dla Rady Nadzorczej a) ogólne informacje dotyczące zarządzania płynnością w BS (przygotowuje komórka monitorująca, przedstawia główna księgowa). 3) Członkom Zespołu, Zarządu i Radzie Nadzorczej przysługuje prawo do zgłaszania wniosków o przedstawienie bardziej szczegółowych raportów ukazujących stan płynności finansowej Banku. 4. zabezpieczenia i ograniczenia ryzyka oraz procesy monitorowania skuteczności zabezpieczeń i metod ograniczenia ryzyka. Bank posiada opracowane procedury, opisujące przewidywane działania awaryjne w przypadku wystąpienia ryzyka utraty płynności. Plany awaryjne opracowane zostały na wypadek, gdyby rozwiązania normalne stosowane w bieżącym zarządzaniu płynnością okazały się bezskuteczne. Wszystkie przewidywane działania, środki i metody podlegają, w miarę potrzeb, okresowej weryfikacji przez Zespół i Zarząd oraz okresowej (przynajmniej raz do roku) weryfikacji dokonywanej w czasie przeglądu regulacji dotyczącej zarządzania ryzykiem stopy procentowej. 12

13 1) Scenariusze sytuacji kryzysowej a) Komórka monitorująca określa scenariusze związane z ustalaniem maksymalnego okresu obsługi klientów Banku w przypadku wystąpienia sytuacji kryzysowej, związanej z zagrożeniem utraty płynności scenariusze te podlegają weryfikacji co najmniej raz do roku. b) Maksymalny okres obsługi klientów wyrażony jest w dniach operacyjnych i oznacza: zdolność Banku do obsługi gotówkowej klientów (realizacja zleceń poprzez kasy Banku), zdolność Banku do bezgotówkowej obsługi klientów (związanych z zapewnieniem rozliczeń dokonywanych za pośrednictwem Banku Zrzeszającego). c) Zestawienie maksymalnego czasu obsługi sporządzane jest w cyklach miesięcznych i analizowane przez Komórkę monitorującą. d) Podstawą wyznaczenia maksymalnego okresu obsługi klientów są następujące dane: - wartości według stanu na dzień sporządzania analizy: podstawowej rezerwy płynności, uzupełniającej rezerwy płynności, - wartości według maksymalnego stanu (wyrażonego w wartości bezwzględnej) za okres miesiąca, na koniec którego sporządzana jest analiza: maksymalne saldo dziennych wypłat gotówkowych w kasach Banku, maksymalne dzienne saldo obciążeniowe rachunku bieżącego z tytułu rozliczeń realizowanych za pośrednictwem Banku Zrzeszającego. e) Maksymalny okres obsługi klientów obliczany jest na podstawie pozycji określonych w ppkt. d), jako stosunek sumy stanu środków opisanych w myślniku pierwszym do sumy wartości określonej w myślniku drugim. f) W przypadku, gdy maksymalny okres obsługi klientów jest niższy niż 3 dni, Komórka monitorująca przedstawia analizę w celu podjęcia działań stabilizujących sytuację Banku. 2) Plany awaryjne a) Bank działając jako instytucja społecznego zaufania, musi być przygotowany do przezwyciężenia każdej z możliwych przyczyn powstania ryzyka utraty płynności. b) Płynność finansowa jest podstawowym wyznacznikiem bezpieczeństwa każdego Banku, mającym bezpośredni wpływ na wiarygodność i renomę całej instytucji. c) Wszelkie procedury, przewidywane działania awaryjne, muszą być szczegółowo ustalone jeszcze przed faktycznym wystąpieniem ryzyka utraty płynności; ponadto ustalone winny być imienne wykazy aktywów o przewidywanym terminie upłynniania wraz z oceną ewentualnych kosztów realizacji tych działań. d) Plany awaryjne opracowane zostały na wypadek, gdyby rozwiązania normalnie stosowane w bieżącym zarządzaniu płynnością okazały się bezskuteczne. e) Wszystkie przewidywane działania, środki i metody podlegają, w miarę potrzeb, okresowej weryfikacji przez Zespół i Zarząd oraz weryfikacji okresowej (przynajmniej raz do roku). 13

14 f) W miarę ujawniania się nowych zagrożeń dla zachowania prawidłowej płynności Banku, muszą być na bieżąco dopracowywane adekwatne warianty ich przezwyciężania (na niezidentyfikowane dziś zagrożenia). g) Wszyscy pracownicy Banku zobowiązani są do: - regularnego wykonywania procedur archiwizowania danych na przenośnych nośnikach magnetycznych, - regularnego sporządzania kopii papierowych istotnych baz danych, - bezwzględnego stosowania planów awaryjnych, o których mowa w niniejszych Zasadach, szczególnie w zakresie raportowania o zagrożeniach oraz awaryjnego pozyskiwania środków w celu utrzymania płynności. h) Kierownicy komórek i jednostek organizacyjnych Banku powinni posiadać rozeznanie o dużych (lub wpływowych) klientach uważanych za najbardziej skłonnych do wycofania się ze współpracy z Bankiem lub ograniczenia rozmiarów tej współpracy, w sytuacjach kryzysowych; winni utrzymywać ścisły kontakt z pożyczkodawcami i dużymi deponentami w okresach względnego spokoju, łatwiej będzie wtedy uzyskać dostęp do środków w nagłych wypadkach. i) Komórka zarządzająca zobowiązana jest do ustalenia imiennego wykazu pracowników odpowiedzialnych za poszczególne zagadnienia ujęte w niniejszych planach awaryjnych; wykaz ten powinien zawierać nazwiska osób upoważnionych do podejmowania decyzji w imieniu Banku (numery telefonów kontaktowych). 3) I stopień sytuacji kryzysowej a) Plan działań awaryjnych obejmuje przypadki utraty (lub jej zagrożenia) możliwości regulowania zobowiązań z rachunku bieżącego w dniu bieżącym; za niedobór uznaje się sytuację jednodniowego braku środków na rachunku bieżącym w Banku Zrzeszającym wystarczających do realizacji własnych zleceń obciążeniowych oraz obciążenia rachunku dokonywanego przez Bank Zrzeszający. b) W przypadku wystąpienia niedoboru Pracownik Komórki zarządzającej odpowiedzialny za śledzenie bieżącej płynności Banku przystępuje do realizacji planu awaryjnego, o którym mowa w niniejszej pozycji 3). c) Pracownik zgłasza niedobór środków na rachunku bieżącym członkowi Zarządu i przedstawia: - dokładny niedobór środków na rachunku bieżącym Banku z uwzględnieniem wartości gotówki z kas Banku dodatkowo odprowadzonych na rachunek bieżący w wysokości uzgodnionej przez Członka Zarządu z Kierownikami komórek i jednostek organizacyjnych Banku oraz wpływów z upłynnienia wyznaczonych aktywów, - w sytuacji stwierdzenia dalszego niedoboru środków na rachunku bieżącym Banku, przedstawia propozycję wysokości zwiększenia limitu kredytu w rachunku bieżącym o jaki należy wystąpić do Banku Zrzeszającego (np. pod zastaw zdeponowanych w tym Banku lokat terminowych). d) Pracownik, o którym mowa w ppkt. c), po uzyskaniu akceptacji członka Zarządu, przeprowadza transakcje mające na celu usunięcie zagrożenia braku płynności w dniu bieżącym. e) Przyjmuje się następującą kolejność upłynniania aktywów: - obniżenie stanu środków pieniężnych w kasach, - zerwanie lokat terminowych w Banku Zrzeszającym, - pozostałe aktywa uznane za płynne. 14

15 4) II stopień sytuacji kryzysowej a) Plan działań awaryjnych obejmuje przypadki przejściowej utraty płynności rozumianej jako ryzyko braku możliwości regulacji zobowiązań Banku w okresie do jednego miesiąca - ustaloną m.in. na podstawie oceny kształtowania się wskaźników płynności. b) Po wykorzystaniu działań ustalonych w pozycji 3), realizuje się działania według podanego w niniejszej pozycji 4) programu. c) Pracownik Komórki zarządzającej odpowiedzialny za kontrolę bieżącej płynności Banku, przedstawia członkowi Zarządu: - prognozę przepływów pieniężnych oraz zestawienia płatności aktywów i pasywów na okres wystąpienia zagrożenia braku płynności płatniczej z uwzględnieniem ustalonego niedoboru środków na rachunku bieżącym, - propozycję dotyczącą usunięcia braku płynności wraz z zestawieniem aktywów wyznaczonych do upłynnienia (w tym lokat terminowych proponowanych do zerwania przed terminem płatności oraz ewentualnych kredytów i pożyczek do sprzedaży) oraz pasywów do pozyskania (w tym kredytów z Banku Zrzeszającego) z uwzględnieniem ich wartości, kosztów tych operacji oraz wartości po pomniejszeniu o koszty operacji (realnych kwot przepływów gotówkowych). d) W celu odzyskania płynności w dłuższym okresie czasu jako podstawową zasadę przyjmuje się, pozyskanie dodatkowych środków w pierwszej kolejności bez dodatkowych zabezpieczeń, w następnej kolejności pod zastaw majątku ruchomego, a następnie nieruchomości. e) Pracownik, o którym mowa w ppkt. c) przeprowadza, zaakceptowane przez członka Zarządu, transakcje według kolejności przyjętej w zestawieniu, o którym mowa w ppkt. c). f) członek Zarządu przedstawia przedmiotową sprawę na zwołanym w tym celu posiedzeniu Zespołu oraz po uzyskaniu opinii Zespołu na najbliższym posiedzeniu Zarządu. 5) III stopień sytuacji kryzysowej a) Plan działań awaryjnych obejmuje przypadki możliwości wystąpienia strukturalnej utraty płynności rozumianej jako brak możliwości regulacji zobowiązań utrzymujący się w okresie powyżej 1 miesiąca. b) Po wykorzystaniu środków i działań ustalonych w pozycjach 3) i 4), pracownik Komórki zarządzającej odpowiedzialny za śledzenie płynności Banku przedstawia członkowi Zarządu przygotowaną prognozę zawierającą zestawienia terminów płatności aktywów i pasywów oraz prognozę przepływów pieniężnych na okres wystąpienia ryzyka braku płynności. c) członek Zarządu przedstawia na zwołanym w tym celu posiedzeniu Zarządu kompleksową propozycję usunięcia ryzyka utraty płynności, opracowaną przy współudziale wszystkich kierowników komórek i jednostek organizacyjnych Banku, która winna uwzględniać w szczególności: - prognozę pozyskania w krótkim okresie czasu dodatkowych pasywów poprzez: podwyższenie stóp procentowych produktów depozytowych oferowanych przez Bank, wprowadzenie nowych, atrakcyjnych produktów depozytowych, pozyskanie nowych depozytariuszy; - ograniczenie akcji kredytowej poprzez: zaostrzenie wymogów stawianych kredytobiorcom, podwyższenie stóp procentowych dla nowo udzielanych kredytów, wprowadzenie restrykcyjnych limitów zaangażowania w akcję kredytową, 15

16 czasowe wstrzymanie udzielania nowych kredytów; - prowadzenie działań w celu sprzedaży wierzytelności Banku; - możliwość trwałego obniżenia niektórych dużych pozycji kosztów własnych Banku w relatywnie krótkim czasie; - możliwość zasilenia przez dotychczasowych członków Banku oraz przez Bank Zrzeszający. d) Zarząd Banku podejmuje decyzje w sprawie wyboru i określenia kierunku działań mających na celu usunięcie ryzyka utraty strukturalnej płynności. e) Zarząd Banku może podjąć decyzje o upoważnieniu członka Zarządu do podejmowania kolejnych wiążących decyzji w zakresie utrzymania płynności Banku (w określonym przedziale czasowym i w umocowaniu określonym przez Zarządu Banku). 6) Plan działań awaryjnych a) Plan działań awaryjnych obejmuje przypadki pojawienia się zagrożenia utrzymania wymaganego poziomu rezerwy obowiązkowej - zgodnie z obowiązującymi w Banku Zrzeszającym regulacjami kwota wymaganej rezerwy obowiązkowej winna być utrzymywana na stałym poziomie przez cały okres jej obowiązywania; sytuacja awaryjna może nastąpić, gdy Bank nie będzie mógł uzupełnić stanu na tym rachunku do poziomu wymaganego. b) Pracownik Komórki zarządzającej odpowiedzialny za śledzenie bieżącej płynności Banku zobowiązany jest do stałego monitorowania stanu środków na rachunkach Banku, w tym na rachunku rezerwy obowiązkowej i utrzymywania na nim środków na poziomie wymaganym. c) W przypadku wystąpienia sytuacji awaryjnej, pracownik odpowiedzialny za śledzenie bieżącej płynności wnioskuje do członka Zarządu o podjęcie decyzji o sfinansowaniu niedoboru środków. d) Plan działań awaryjnych obejmuje przypadki pojawienia się w środkach masowego przekazu niekorzystnych informacji o Banku, zagrażających utratą płynności. e) Wszyscy pracownicy Banku zobowiązani są do śledzenia wszystkich informacji w środkach masowego przekazu, a dotyczących Banku; w przypadku pojawienia się informacji obniżającej poziom zaufania do Banku fakt ten należy zgłosić za pośrednictwem bezpośredniego przełożonego członkowi Zarządu; w uzgodnieniu z Zarządem, wiadomość ta podlega ocenie czy zgłoszona informacja będzie miała lub może mieć wpływ na bieżącą lub przyszłą sytuację finansową Banku. f) W przypadku uznania, że informacje te mogą pogorszyć wiarygodność lub sytuację finansową Banku, osoba z Komórki zarządzającej odpowiedzialna za śledzenie bieżącej płynności Banku ustala, czy spowodują one obniżenie się stanu środków do poziomu niższego niż maksymalne ujemne saldo rozrachunków, odprowadzeń i zasileń w poprzednim kwartale. g) Członek Zarządu: - ocenia możliwości realnego zabezpieczenia wypłacalności (płynności) Banku w najbliższych dniach oraz w dłuższym okresie czasu, - podejmuje decyzje o ograniczeniu lokowania wpływających środków tylko do terminów overnight i ograniczeniu wypłat nowych kredytów w najbliższych dniach tak, aby środki płynne (lokaty typu O/N oraz gotówka i przewidywane wpływy z rozliczeń) były wyższe od depozytów niestabilnych, 16

17 - zależnie od oceny kształtowania się dalszej sytuacji podejmuje działania przewidziane w pozycjach 3) i 4), - opracowuje i przekazuje dla Zarządu informację o przyczynach pojawienia się negatywnych informacji o Banku oraz o przewidywanych ich skutkach w długim okresie czasu wraz z projektem działań zmierzających do poprawy zaistniałej sytuacji i przywrócenia równowagi, - opracowuje i przekazuje do odpowiednich redakcji, pisemną odpowiedź na informacje, zgodnie z przyjętymi ustaleniami, - podejmuje ewentualnie inne uzgodnione działania. h) Zarząd równocześnie podejmuje działania w zakresie przekazania informacji wyjaśniających. i) Racjonalnie prowadzone kontakty z prasą i opinią publiczną mogą pozwolić Bankowi uniknąć rozpowszechnienia się szkodliwych pogłosek, które mogłyby wywołać paniczną reakcję wśród deponentów i inwestorów. 7) Plan działań awaryjnych w przypadku wystąpienia awarii systemów komputerowych a) Plan działań awaryjnych obejmuje przypadki pojawienia się zakłóceń związanych z awariami systemów komputerowych i dotyczy przypadków zapowiadanych wcześniej możliwych trudności związanych z brakiem połączeń telekomunikacyjnych, brakiem zasileń energetycznych lub wyłączeniami systemów komputerowych powoduje to wstrzymanie wszelkich rozliczeń Banku, brak możliwości dokonywania zasileń placówek operacyjnych Banku w gotówkę, brak możliwości dokonania operacji na rachunku bieżącym. b) W przypadku zapowiedzi możliwości wystąpienia tych zakłóceń należy, wyprzedzająco: - zgromadzić zapas gotówki do poziomu norm określonych przez Zarząd nie więcej jednak niż dopuszczalne normy bezpieczeństwa przechowywania wartości pieniężnych w kasach i pomieszczeniach skarbcowych, określonych odrębnymi przepisami; na okres przejściowy tj. do czasu ustąpienia zagrożeń wskazanych wyżej, nie obowiązują dotychczasowe limity zapasu gotówki ustalone dla poszczególnych placówek operacyjnych Banku, - zawiesić wszystkie transakcje bankomatowe, a zgromadzony tam dotychczas zapas gotówki przenieść do kas Banku, - dokonać wszelkich zasileń dużych klientów Banku, w gotówkę jeszcze przed prognozowanym dniem wystąpienia tych zjawisk, - nie dokonywać w tym okresie - aż do odwołania, żadnych odprowadzeń nadwyżek gotówki do Oddziałów Banku Zrzeszającego, z jednoczesnym zachowaniem większego bezpieczeństwa środków pozostających w kasach i skarbcach Banku, - przy ustalaniu planowanych stanów zapasu gotówki w poszczególnych placówkach operacyjnych Banku należy uwzględniać: * analizę zwiększonego wycofywania gotówki przez klientów Banku, * sytuację w rejonie działania oddziału oraz możliwości bezpiecznego przechowywania gotówki (w tym z uwzględnieniem ewentualnej konieczności zwiększenia, na okres przejściowy, kwoty ubezpieczenia zapasu gotówki), * możliwości bezpiecznego transportu gotówki (decyzje o ewentualnych odprowadzeniach nadwyżek środków w placówkach operacyjnych Banku podejmuje Zarząd), 17

18 - zapewnić odpowiednią płynność bieżącą Banku na rachunku bieżącym, poprzez skrócenie pozycji długich środków lokowanych w Banku Zrzeszającym; ewentualne lokaty mogą dotyczyć, do czasu ustąpienia zagrożeń, tylko transakcji typu O/N, - ograniczyć (lub wstrzymać) uruchamianie nowych kredytów w formie wypłaty gotówkowej. c) Awarie systemów w innych bankach powodują wzmożone wypłaty gotówkowe z kas Banku, przy jednoczesnym braku możliwości dokonywania zasileń w gotówkę z Banku Zrzeszającego, w związku z powyższym: - w celu ograniczenia wypływu gotówki z kas Banku, zwiększone zostają np. o 100 % lub więcej pobierane prowizje za wypłaty gotówkowe z rachunków, - zawieszone zostają transakcje bankomatowe, - w przypadku utrzymywania się trudności z zaopatrzeniem w gotówkę należy ograniczyć (do czasowego zawieszenia włącznie) pobieranie prowizji za dokonywanie wpłat gotówkowych, winno to wpłynąć na zwiększenie napływu gotówki, - na bieżąco dokonywane winny być przerzuty gotówki pomiędzy poszczególnymi placówkami operacyjnymi Banku, bez jej odprowadzania do Banku Zrzeszającego. e) Odpływ środków z lokat terminowych spowodowany utratą zaufania, co do możliwości wypłaty gotówki w terminie późniejszym, może spowodować odpływ środków z Banku, stąd zakłada się: - możliwość zwiększenia stóp procentowych dla przyjmowanych depozytów (uatrakcyjnienie oferty depozytowej), - w sytuacji utrzymywania się nadal wzmożonych wypłat - ograniczyć jednorazowe dzienne kwoty dokonywanych wypłat, - wprowadzenie w umowach przyjmowania przez Bank lokat terminowych i terminowych lokat oszczędnościowych, większych sankcji za zerwanie lokaty np. obniżenie dotychczas naliczonych odsetek lub kary umowne. f) W przypadku niemożności ustalenia precyzyjnego salda na rachunku bieżącym Banku, na wniosek członka Zarządu może być czasowo wstrzymane przyjmowanie od klientów Banku wszelkich zleceń dotyczących rozrachunków międzybankowych. g) W przypadku występowania trudności w dokonywaniu rozrachunków międzybankowych, należy wprowadzić ograniczenia w stosowanych sankcjach za opóźnienia w spłacie zobowiązań na rzecz Banku (poprzez np. czasowe odstąpienie od pobierania podwyższonych odsetek za zwłokę, wydłużenie okresów wyczekiwania na spłatę kredytów, w okresie przejściowym nie należy wysyłać monitów do Klientów). h) Ponadto, nawet w przypadku wystąpienia tylko jednego z przypadków opisanych powyżej należy prowadzić szeroką akcję wyjaśniającą dla klientów (w tym również poprzez środki masowego przekazu), co do przejściowych skutków związanych z tymi problemami. i) W przypadku wystąpienia zachwiania płynności finansowej Banku obowiązuje w pierwszej kolejności procedura działań awaryjnych określona kolejno w pozycjach 3), 4), 5). j) W zakresie wewnętrznych działań w jednostkach organizacyjnych Banku należy: - dokonać przed spodziewanym wystąpieniem zjawisk awaryjnych, zarchiwizowania na nośnikach magnetycznych (dyskietkach, płytach CD) oraz 18

19 w formie papierowych wydruków komputerowych wszystkich danych potrzebnych do oceny płynności Banku, w celu przygotowania się do ręcznego prowadzenia wyliczeń niezbędnych w pracach oraz sporządzania zleceń płatniczych, - przygotować niezbędne formularze w formie papierowej w celu prowadzenia działalności bez użycia komputerowych metod analizy danych i sporządzania prognoz i wydruków, - na wypadek braku łączności poprzez sieć dotychczas realizowaną (sieć telefonii stacjonarnej), odpowiedzialni pracownicy zaangażowani w realizację planów awaryjnych winni być wyposażeni w telefony sieci łączności komórkowej, - w przypadku awarii systemu komputerowego - podającego notowania ceny pieniądza w Banku Zrzeszającym, cenę zawieranych transakcji należy ustalać w rozmowie telefonicznej z Bankiem Zrzeszającym, w przypadku niemożności uzgodnienia takiej ceny - należy czasowo wstrzymać zawieranie wszelkich transakcji terminowych powyżej 1 miesiąca, k) Zarząd ma prawo do określania indywidualnego czasu pracy (godzin rozpoczynania pracy) pracowników odpowiedzialnych za płynność Banku; z uwzględnieniem obowiązujących norm wynikający z kodeksu pracy i stosowanych w Banku Regulaminów w tym zakresie. l) W przypadku znacznego i trwałego odpływu środków z Banku należy podjąć działania w kierunku łączeniowych z innymi bankami, w celu zapewnienia bezpieczeństwa zgromadzonych w Banku depozytów oraz ograniczenia kosztów, poprawy organizacji, wzmocnienia kapitałów, zapewnienia płynności i umożliwienia lepszej ekspansji rynkowej; o wystąpieniu problemów płynnościowych należy powiadomić Bank Zrzeszający, a w sytuacji znacznych zagrożeń, za pośrednictwem Banku Zrzeszającego, również Komisję Nadzoru Bankowego. 8) Procedury działań w sytuacjach kryzysowych mających wpływ na ryzyko płynności Banku a) Sytuacje kryzysowe wskazane wcześniej mają znaczny wpływ na kondycję Banku i wymagają scentralizowanych działań w celu zminimalizowania ich oddziaływania na kształtowanie się płynności Banku; dotyczy to zwłaszcza działań w zakresie bezpieczeństwa obsługi techniczno informatycznej, które winny obejmować: - zidentyfikowanie przyczyny wystąpienia sytuacji kryzysowej, - ocenę skali zakłóceń w funkcjonowaniu Banku, - uruchomienie szczegółowych instrukcji postępowania w sytuacjach kryzysowych, - uruchomienia infrastruktury zastępczej, w tym: * zastępcze źródło zasilania w energię elektryczną, * rezerwową bazę danych, * rezerwowy serwer informatyczny, * zastępcze pomieszczenia, * inne, - wznowienie działalności operacyjnej na wypadek, gdyby sytuacja kryzysowa uniemożliwiła dostęp do obiektów bankowych lub źródeł informacji, - przywrócenie procedur normalnego funkcjonowania, - uaktualnienie procedur i planów działania w sytuacjach kryzysowych. 19

20 b) Wystąpienie sytuacji kryzysowej obejmującej wyłącznie Bank lub też cały system bankowy wymaga ostrożnego oddziaływania na opinię publiczną, a zwłaszcza deponentów Banku. c) Działania informacyjne w ścisłej konsultacji z Zarządem Banku winny obejmować: - zamieszczenie uspokajających komunikatów w Internecie, lokalnej prasie, radiu i telewizji, - udzielanie wywiadów przez członków Zarządu dla prasy, - spotkania członków Zarządu z członkami Rady Nadzorczej w celu wyjaśnienia zaistniałej sytuacji i powstrzymania wypływu środków, - indywidualne spotkania członków Rady Nadzorczej, Zarządu oraz kadry kierowniczej z kluczowymi klientami Banku 20