WYŻSZA SZKOŁA INFORMATYKI WYDZIAŁ ZAMIEJSCOWY WE WŁOCŁAWKU KIERUNEK INFORMATYKA PRACA DYPLOMOWA INŻYNIERSKA

Transkrypt

1 WYŻSZA SZKOŁA INFORMATYKI WYDZIAŁ ZAMIEJSCOWY WE WŁOCŁAWKU KIERUNEK INFORMATYKA PRACA DYPLOMOWA INŻYNIERSKA Tytuł pracy: Internetowy dostęp do bibliografii. Imię i Nazwisko: Marcin Politowski Studia: dzienne Specjalność: Systemy informatyczne w zarządzaniu Nr albumu: Promotor: prof. Zbigniew Kierzkowski Rok akademicki 2007/2008

2 Spis treści 1. Wprowadzenie Problematyka Cel i zakres pracy Informacje wstępne dotyczące tworzenia bibliografii Biblioteczne zasoby informacyjne. Pozyskiwanie informacji z baz danych i standaryzacja obsługi transakcji wyszukiwania. Rozwiązania problemowe: Integracja i eksploracja danych, zasoby informacyjne w środowisku sieciowym. Systemy biblioteczne - komputerowe katalogi centralne Systemy biblioteczne i bibliograficzne Podsumowanie...44 LITERATURA

3 1. Wprowadzenie. 1.1 Problematyka. Głównym problemem współczesnego społeczeństwa informacyjnego jest integracja rozproszonych zasobów informacyjnych. Rysunek 1. Dane i wiedza w zmieniającym się świecie. W mojej pracy będę starał się zanalizować wszystkie możliwe rozwiązania związane z tym problemem: eksplorację, czy środowisko sieciowe. Poprzez przedstawienie wstępnych informacji takich jak funkcjonowanie integracji zasobów systemu, przedstawienia faz integrowania, klasyfikację informacyjnych zasobów nowoczesnego społeczeństwa informacyjnego, czy zanalizowanie dostępu do zasobów za pomocą usług sieci komputerowych będę wstanie przedstawić wnioski, dojść do rozwiązania problemów związanych z integracją. Kolejnym problemem, który postaram się rozwiązać jest kooperacyjne tworzenie bibliotecznych zasobów informacyjnych i organizacja integracji dostępu do źródeł 3

4 informacji. Analizie mającej pomóc wysunięciu wniosków poddałem również pozyskiwanie informacji z baz danych i standaryzację obsługi transakcji wyszukiwania. 1.2 Cel i zakres pracy. Celem pracy są rozważania na temat elektronicznego dostępu do bibliografii, tworzenia i rozpowszechniania zasobów informacyjnych. Nowe społeczeństwo informacyjne bazuje na komputerowo integrowanej organizacji działań która obejmuje: - tworzenie struktur sieciowych obejmujących wiele stanowisk - wyodrębnienie problemów i rozwiązywanie ich w środowiskach użytkowników - gromadzenie i wymianę danych Wielostanowiskowe struktury sieciowe poprzez komunikacyjne i aplikacyjne połączenia międzykomputerowe umożliwiają: - dostęp do zasobów danych wielu użytkowników - wymianę informacji poprzez usługi serwerowe - korzystanie z aplikacji poprzez połączenia międzykomputerowe System komputerowy integrowanej wymiany informacji polega na analizie i łączeniu modeli gromadzenia i udostępniania danych, jak również tworzenia i rozpowszechniania zasobów wiedzy poprzez sieci komputerowe. System komputerowo integrowanej wymiany informacji traktuje wszelkie zasoby danych i wiedzy jako media informacyjne jak również wskazuje metody wymiany i wyszukiwania zasobów wiedzy w rozległych bankach danych a także zasobach informacyjnych. Opracowanie procedur tworzenia i przekazywania informacji jest częścią prac badawczych Laboratorium WOD: Łódź Włocławek Olsztyn Polkowice Poznań 4

5 w ramach projektu pod tytułem Internetowy dostęp do bibliografii, zorientowanego na tworzenie wspólnej struktury komunikacji na wpół (semi) bezpośredniej otwartej, opartej na współdziałaniu rozproszonych multimedialnych centrów informacyjnych: KsBO MCI. Rysunek 2. Sieć Laboratoriów WOD: Łódź Włocławek Olsztyn Polkowice Poznań Topologia infrastruktury komunikacji na wpół (semi) bezpośredniej otwartej, opartej na współdziałaniu rozproszonych multimedialnych centrów informacyjnych: KsBO MCI. Opracowaniem projektu z zakresu informatyki zajęły się również inne osoby które otrzymały następujące kompetencje: 1. Gromadzenie zasobów danych cyfrowych w sieciowym kooperacyjnym środowisku informacji, tą problematyką zajął się Paweł Rygiewicz 2.. Internetowy dostęp do bibliografii, w tym temacie specjalizuję się ja Marcin Politowski 5

6 3. Organizacja internetowego dostępu do zasobów bibliotecznych, ten problem stara się wyjaśnić Jarosław Trzmielewski 4. Organizacja i użytkowanie internetowych banków danych dla nauki i technologii, tym zagadnieniem zajął się Marcin Patyk 1 3 ARCHIWIZOWANIE I DOSTĘP DO BIBLIOGRAFII 4 2 Rysunek 3. Przydział kompetencji. Każda z osób pracująca nad projektem ma przydzielone inne działania z czego powstają nowe profile zawodowe: organizer zajmuje się tworzeniem struktur przechowywania wiedzy, tworzeniem centrów i powiązań między nimi, organizacją danych w centrach informacyjnych, kognitariusz (ang. Cogniter) zajmuje się kategoryzacją wiedzy, jej strukturalizacją, oraz strukturalizacją danych, digitariusz (ang. Digitizer) zajmuje się tworzeniem cyfrowych postaci wiedzy (zasobów), kreowaniem środowiska medialnego, tworzeniem zasobów oraz ucyfrawianiem istniejących zasobów, developer (ang. Core-developer) zajmuje się projektowaniem struktur dostępu do danych, koordynator (ang. co-ordinator) zajmuje się koordynowaniem działania w grupie. 6

7 2. Informacje wstępne dotyczące tworzenia bibliografii. Podstawowe pojęcia. Bibliografia jest to spis książek, druków, czasopism, artykułów oraz dokumentów, uporządkowany według określonych kryteriów, zawierający najważniejsze dane o każdej wymienionej w niej pozycji (autor, tytuł, miejsce i rok wydania itp.)1 Bibliografia podmiotowa są to wszystkie dokumenty, które są poddawane analizie. Bibliografia przedmiotowa są to pozycje krytyczno-naukowe, które zostały wykorzystane do opracowania tematu (publikacje o przedmiocie pracy i o cytowanych w swojej pracy autorach i dziełach). Sposób poprawnego sporządzania bibliografii. 1. Bibliografia musi by umieszczona na końcu pracy. 2. Opisy należy spisywać alfabetycznie, lub według kolejności cytowania w tekście. Należy je kolejno ponumerować. 3. Nie można w opisie umieszczać informacji o stopniach naukowych i funkcjach autora. 4. W przypadku gdy autorów jest dwóch lub trzech należy podąć ich nazwiska i imiona, a następnie oddzielić je od siebie przecinkami. 5. Gdy autorów jest więcej niż trzech, lub autor jest nie znany opis winien się zaczynać od tytułu. 6. W przypadku zbyt długiego tytułu, należy go skrócić- ominięte wyrazy trzeba zaznaczyć wielokropkiem: ( ) 7. Tytuł czasopisma należy umieścić w cudzysłowie. 8. W przypadku, gdy w książce nie jest napisane, które jest to jej wydanie, lub jest to pierwsze wydanie, element ten należy pominąć. 9. Informacje o dokonanych zmianach w wydaniu należy skrócić następujący sposób: Wyd. 3. popr. uzup. zmien. skr. rozsz. przejrz. 1 E.Sobol. Słownik wyrazów obcych. Wydawnictwo naukowe PWN. Warszawa str

8 10. Podawanie miejsca wydanie i miejsca wydawcy nie jest konieczne. 11. Należy podać: rok (datę) wydania i numer ISBN. 12. Wszystkie elementy opisu należy oddzielać od siebie przyjętym znakiem interpunkcyjnym. Opis bibliograficzny elektronicznych dokumentów. Elektroniczny dokument może występować pod postacią: 1. - bazy danych, - plików - programu komputerowego - rekordów, które są dostępne na płycie CD-ROM, dyskietce, czy w trybie nośnika online. - czy też w postaci nowych rodzajów dokumentów, które nie mają drukowanych odpowiedników: strony www, grupy i listy dyskusyjne, czy bazy danych. 2. Dokument elektroniczny może być zbliżony do publikacji drukowanej (wydawnictwo zwarte, ciągłe, artykuł lub rozdział) 3. Źródłem dokumentu elektronicznego jest ekran, dokumentacja towarzysząca, opakowanie. 4. Natomiast cechy fizyczne, które są właściwe publikacjom, nie zawsze mogą występować w publikacjach elektronicznych. Wszystkie elementy opisu biograficznego dokumentu elektronicznego powinny być umieszczone w następującej kolejności: Jako pierwszego należy podać AUTORA, następnie TYTUŁ, TYP NOSNIKA powinien on być podany w nawiasie kwadratowym, np. [CD-ROM]. WYDANIE, MIEJSCE WYDANIA, WYDAWCA, 8 DATA WYDANIA, DATA

9 AKTUALIZACJI/NOWELIZACJI, DATA DOSTEPU, która powinna być podana w kwadratowym nawiasie, ale tylko dla dokumentów dostępnych online. Następnie WARUNKI DOSTĘPU, lecz tylko dla dokumentów, które są dostępne online. Na koniec należy podać NUMER ZNORMALIZOWANY ISDN lub ISSN. Opis strony internetowej. Kolejność jest następująca: Autor. Tytuł pracy [Typ nośnika]. Data wydania. Data aktualizacji. [Data dostępu]. Warunki dostępu Opis bibliograficzny listu . Kolejność jest następująca: Autor komunikatu. Temat: Tytuł komunikatu. [typ nośnika]. Do: Odbiorca. Data wysłania wiadomości [data dostępu]. Uwagi Natura danych cyfrowych. 1. Dane cyfrowe, np., ruch, obraz, tekst, dźwięk, mogą zostać zapisane w formie binarnej. 2. Danymi cyfrowymi można manipulować poprzez siec z każdego dowolnego miejsca. 3. Cechuje je symultaniczność, wirtualność, wszechobecność oraz płynność. 4. Daje się je łatwo zapisywać, rozpoznawać na poziomie znaku, strukturyzować, przesyłać, kopiować i przetwarzać. 5. Czasami trudno określić gdzie obiekt cyfrowy zaczyna się, a gdzie kończy. 6. Powstanie tekstu stało się powodem utraty linearności tekstu i rozwoju linkowania. 9

10 3. Biblioteczne zasoby informacyjne. Pozyskiwanie informacji z baz danych i standaryzacja obsługi transakcji wyszukiwania. Rozwiązania problemowe: Integracja i eksploracja danych, zasoby informacyjne w środowisku sieciowym. Systemy biblioteczne. Komputerowe katalogi centralne. Tworzenie i rozpowszechnianie bibliotecznych zasobów informacyjnych. Nowoczesne systemy biblioteczne używają standardów MARC do tworzenia opisów bibliotecznych i rekordów komputerowych co daje możliwość kooperacyjnego tworzenie katalogów bibliotecznych mających charakter oddzielnych zasobów informacyjnych. Współczesne społeczeństwo informacyjne bazuje na komputeryzacji bibliotek ale głównym problemem jest ich integracja w zależności od środowiska w jakim ma funkcjonować a także organizacja integracji bibliotek. Kooperacyjne tworzenie bibliotecznych zasobów informacyjnych oraz organizacja integracji dostępu do źródeł informacji. W dzisiejszych czasach samodzielne opisywanie zasobów bibliotecznych odchodzi na plan drugi na rzecz korzystania z różnych form współpracy. W nowoczesnym społeczeństwie informacyjnym wprowadza się różne techniki informatyczne wspomagające tworzenie zasobów bibliotecznych. Istnieje wiele wyspecjalizowanych instytucji których zadaniem jest koordynacja prac różnych uczestników oraz dystrybucja tych prac. Opracowanie zasobów informacyjnych można podzielić na: samodzielne, kooperacyjne bądź bierne. Samodzielne jak nazwa wskazuje są to takie formy w których podczas przygotowywania zasobów informacyjnych nie współpracuje się z innymi. 10

11 Kooperacyjne charakteryzuje współpraca kilku instytucji. O biernych formach możemy mówić kiedy instytucja jest biernym odbiorcą gotowego opracowania. Do metod kooperacyjnych możemy zaliczyć: - Katalogowanie on-line, które charakteryzuje fakt iż współpracujące instytucje dodają opracowane przez siebie zasoby informacyjne do centralnego katalogu oraz mogą kopiować z niego potrzebne im zasoby do swoich baz lokalnych. - Lokalne korzystanie z katalogu centralnego, jest to metoda w której dane transportowane są zazwyczaj na nośnikach magnetycznych, natomiast katalogowanie odbywa się na zasadzie wyszukiwania w dostarczonym zbiorze odpowiednich opisów, które po modyfikacji kopiowane są do katalogu lokalnego. - Katalogowanie w trybie wsadowym, polega na tym iż do katalogu centralnego przesyłane są wymagania przygotowywane w postaci pakietu, a gdy zachodzi potrzeba skorzystania z tych informacji następuje wyszukiwanie w katalogu centralnym i przygotowanie odpowiedzi, po czym jest ona dostarczana do użytkownika. - Katalogowanie w ramach lokalnej sieci bibliotecznej, w tym przypadku pomiędzy katalogiem centralnym a biblioteką znajduje się lokalna sieć biblioteczna, czyli sieć obejmująca kilka bibliotek - instytucji które są identyfikowane jako jednorodna grupa. Systemy informacyjne mainframowe. Biorąc pod uwagę systemy typu mainframe, w zakresie baz danych - ich implementacji, widać że kluczowa rolę w tych systemach odgrywa komputer główny z szeregiem podłączonych terminali. Wszystkie procesy wykonuje główny komputer, zadaniem terminali jest tylko wyświetlanie danych. Początkowo terminale były to nieinteligentne urządzenia które były wyposażone tylko w klawiaturę, monitor tekstowy oraz układy sterujące których 11

12 zadaniem była transmisja ciągów znaków między komputerem głównym a końcówką. Następcami tych urządzeń były mikrokomputery - znacznie bardziej zaawansowane, najczęściej jednak, biorąc pod uwagę taki układ, nie wykorzystywano ich pełnej mocy. Schemat przykładowego wyświetlenia danych personalnych pracownika przedsiębiorstwa w systemie mainframowym: 1. Wyświetlenie na ekranie terminalu formularza służącego do wprowadzenia identyfikatora pracownika. 2. Akceptacja wprowadzonego identyfikatora. 3. Sprawdzenie poprawności formatu danych. 4. Sprawdzenie, czy dostępna jest informacja o wybranym pracowniku. 5. Pobranie informacji z bazy danych. 6. Sformatowanie danych przed ich wysłaniem na ekran terminalu. 7. Wyświetlenie informacji o pracowniku.2 Wszystkie te czynności można pogrupować: - Prezentacja danych punkty 1,6 oraz 7 - Sprawdzenie poprawności danych punkty 2 oraz 3 - Dostęp do danych punkty 4 oraz 5. Rysunek 4. Sekwencja zadań pobrania danych w systemie mainframe.3 Wszystkie czynności były wykonywane przez główny komputer, który był często przeciążony. Sporządzanie raportów wymagało pisania programów w językach RPG, COBOL, oraz innych i testowaniu ich w trybie wsadowym. W związku z tym wydrukowywanie raportów wiązało się z dużą ilością godzin pracy, a repertuar zestawień, będący do dyspozycji użytkownika był mały. Dopiero w związku 2 Z.Kierzkowski, S. Kluska-Nawareckiej, A.Sielicki, Wymiana informacji i interaktywne komunikowanie medialne, Poznań 2003, str Z.Kierzkowski, S. Kluska-Nawareckiej, A.Sielicki, Wymiana informacji i interaktywne komunikowanie medialne, Poznań 2003, str

13 z pojawieniem się mikrokomputerów, zaczęły powstawać warunku do eksploatacji oraz tworzenia lokalnych systemów dotyczących baz danych. Systemy te były oparte na autonomicznym komputerze. Wszyscy użytkownicy mają do własnej dyspozycji bazę danych. Taki charakter posiada na przykład baza danych adresowych, która zawarta jest w programach do obsługi biura. W skład bazy wchodzi pojedyncza tabelka, którą wykorzystuje jedna aplikacja.. Zmiany jej zawartości zapisywane są bezpośrednio w pliku zawierającym jej tabelę. Architektura klient-serwer. Architektura klient-serwer jest dla lokalnych baz danych alternatywą. W zasobach serwera jest przechowywana właściwa baza danych. Natomiast serwerem jest zazwyczaj wydzielony komputer. Do danych znajdujących się w bazie, dostęp jest możliwy poprzez inne komputery klientów za pomocą sieci komputerowej. W tym modelu aplikacje mogą wykonywać część zadań na komputerze klienta, na przykład prezentowanie danych, jak również sprawdzenie ich poprawności. Poprzez przeniesienie pewnej ilości zdań na klienta, poprawia się szybkość funkcjonowania systemu (w tej sytuacji serwer może poświęcić więcej czasu na nowe zadania). Rysunek 5. Przykładowa topologia klient-serwer w przedsiębiorstwie z oddziałami.4 4 Z.Kierzkowski, S. Kluska-Nawareckiej, A.Sielicki, Wymiana informacji i interaktywne komunikowanie medialne, Poznań 2003, str

14 W tej architekturze realizowane zadania, zarówno po stronie klienta jak i serwera stanowią system użytkowy, który jest nierozłączny. Jest on połączeniem sprzętu komputerowego z dobrze działającymi mechanizmami komunikacji. W typologii omawianego systemu, dowolny oddział przedsiębiorstwa ma do dyspozycji serwer oraz parę stacji roboczych. Główny serwer ma za zadanie obsługiwać centralną bazę danych, która jest połączona z lokalnymi serwerami przy pomocy sieci WAN. Sieć LAN zapewnia połączenie serwerów lokalnych ze stacjami roboczymi. Jednak aplikacja klienta wymaga wykonania określonych usług, które odbiera serwer. Odpowiada on na nie, biorąc pod uwagę dane lub informacje klienta, lub może podejmować działania mające na celu zaspokojenia potrzeb klienta. Do tych potrzeb zalicza się: - dostęp wszystkich użytkowników tylko do określonego wycinka informacji pochodzących z bazy jednak ten zakres informacji powinien być łatwo modyfikowany. - klient musi mieć jak najszybszy dostęp do danych. - centralną realizację oraz kontrolę nad wykonywaniem określonych operacji krytycznych biorąc pod uwagę spójność danych znajdujących się w bazie. - jednolite zarządzanie danymi, które jest oparte na regułach określonych podczas tworzenia systemu. Do korzyści wynikających ze stosowania omawianej architektury należą: - zapewnienie wyspecjalizowanych sposobów kontroli oraz ochrony zintegrowanych danych. - zmniejszenie ruchu w komputerowej sieci. - ulepszony podział prac między klientem a serwerem. 14

15 Schemat realizacji współdziałania serwera z klientem: Rysunek 6. Współdziałanie klienta z serwerem: (1) klient wysyła żądanie do serwera, (2) serwer odbiera żądanie, (3) serwer wykonuje żądane czynności, (4) serwer wysyła wyniki, (5) klient odbiera rezultat.5 Jedną z zalet tej architektury jest jej skalowalność. Z czasem wymagania przedsiębiorstw mogą się zwiększać. Możliwości systemu okazać się mogą niewystarczające. Możliwości zwiększenia tego systemu można uzyskać poprzez metodę ulepszenia zasobów serwera, albo poprzez zakup nowego sprzętu. Z przeniesieniem danych nie ma problemu. Może się ono odbyć w dowolnym momencie. Architektura zezwala na używanie przeróżnych systemów operacyjnych. Dla przedsiębiorstw źródłem oszczędności jest możliwość przydzielania pracownikom stacji roboczych, w zależności od rodzaju wykonywanej pracy. Do wad systemu klient serwer należy zaliczyć: - siec komputerową może w dużym stopniu obciążyć źle zaprojektowany system. Wada taka może zostać usunięta za pomocą narzędzi administracyjnych bądź też poprzez zaprojektowanie systemu od nowa. - trudno zlokalizować problemy dotyczące przesyłania danych między klientsieć-serwer. - wszelkie zmiany kodu procedur oraz funkcji pamiętanych mogą spowodować błędne działanie aplikacji klientów. Zatem zmiany te powinny być uzgadniane z wszystkimi klientami, którzy z nich korzystają. Język SQL jako standard transakcji. 5 Z.Kierzkowski, S. Kluska-Nawareckiej, A.Sielicki, Wymiana informacji i interaktywne komunikowanie medialne, Poznań 2003, str

16 Bez wątpienia podstawowym pojęciem w systemach które zarządzają bazami danych jest transakcja. Natomiast sterowanie transakcjami jest głównym mechanizmem, który ma za zadanie spajać dane w bazie. Omawiana przeze mnie transakcja jest ciągiem operacji przeprowadzonych na danych, które są zapisane w bazie. Ciąg ten musi być całkowicie wykonany. Jeśli nie będzie wykonany od początku do końca, to ani jedna z jego składowych operacji nie zostanie wykonana. Ujednolicił się sposób komunikowania się aplikacji programu użytkowego klienta z serwerem. Każdy program użytkowy klienta, który korzysta z usług tego samego serwera bazy, może się znajdować w innym środowisku oraz być zbudowany za pomocą odmiennych narzędzi. Znaczącym problemem staje się standardowy język. W nim klient formułuje żądania, które są następnie wysyłane do serwera. Serwer będzie formułował wyniki żądań klienta. Lata 70 przyniosły zmiany. Korporacja IBM przygotowała prototyp języka SQL. Zaprezentowany on został po raz pierwszy w 1974 roku na konferencji ACM. Zaprezentowano ją na początku pod nazwą SEQUEL. Korporacja Oracle opracowała implementację SQL. Jego standaryzacji dokonał instytut ANSI w 1986 roku. Natomiast wersja unowocześniona standardu SQL 92 została opracowana w 1992 roku. Język SQL jest to język obsługi baz danych który jest implementowany we wszystkich systemach które służą do zarządzania bazami danych. Cechą dzięki której możemy SQL odróżnić od pozostałych języków programowania jest deklaratywność. W deklaratywnych językach autor aplikacji pisze co system musi wykonać. Pozostawia on systemowi wybór w kwestii strategii oraz sposobu wykonania polecenia. Język SQL używany może być na trzy poniższe sposoby: 1. Dynamiczny, gdzie kod zapytań generowany jest przez aplikację podczas jej wykonywania. 2. Interaktywny, który ma za zadanie wprowadzanie bądź wyszukiwanie informacji do bazy danych lub z bazy danych. 3. Statystyczny. W aplikacjach, które są pisane proceduralnym językiem programowania umieszcza się specjalnie oznaczone zapytania SQL-owe (kod 16

17 źródłowy jest tłumaczony przez procesor na ciąg wywołań funkcji bądź też procedur pochodzących z odpowiednich bibliotek). Standard SQL wyróżnia następujące podzbiory: 1. DCL. Jest to język sterowania danymi. Do tego podzbioru zalicza się polecenia, które mają służyć określeniu dla poszczególnych użytkowników ich praw dostępu do danych. 2. DDL. Jest to język definicji danych. Podzbiór ten ma za zadanie definiowanie poleceń struktury bazy danych. 3. DML. Jest to język manipulowania danymi. W zakres jego obowiązków wchodzi: czytanie, dopisywanie, poprawianie oraz kasowanie danych w bazie. Podstawowym założeniem twórców SQL-a było jak największe dostosowanie syntaktyki zapytań do składni naturalnego języka. Zapytania, które wymagają odczytania danych, są kierowane bardzo często z aplikacji klienta do serwera. Integracja i eksploracja danych, zasoby informacyjne w środowisku sieciowym. Wymiana zasobów informacyjnych pod względem stopnia integrowania systemu dzieli się na: - Integrację użytkownik system, oraz - Integrację zasobów systemu Integracja użytkownik system, może funkcjonować na dwa sposoby jako pełna integracja, przez co użytkownik jest zależny całkowicie od implementacji i metod organizacji systemu oraz integracja na poziomie modelu pojęciowego, którą cechuje niezależność użytkownika od metod implementacji systemu. Aby użytkownik był bardziej niezależny od metod implementacji oraz organizacji systemu najlepszym rozwiązaniem byłoby rozluźnienie integracji użytkownika z systemem natomiast aby 17

18 wspomóc użytkownika podczas przeszukiwania i wymiany danych informacyjnych należałoby zwiększyć integrację przedmiotową. Integracja zasobów systemu, może funkcjonować na kilka sposobów: - Jako pełna integracja na poziomie fizycznym i logicznym, czyli zasobami zarządza jeden system przez co użytkownik może korzystać tylko z jednego modelu zewnętrznego zasobu. - Na poziomie fizycznym zasoby wiedzy są rozproszone zaś na poziomie logicznym integrowane, przez co użytkownik korzystając z jednorodnego systemu zarządzającego nie dostrzega rozproszenia fizycznego. - Zasoby mogą być luźno związane, polega to na tym że jednorodne aktywne systemy eksportują część swoich zasobów do innych systemów ogólnodostępnych. - Zasoby mogą być niezależne czyli użytkownik sam organizuje sobie dostęp do tych zasobów. Rozpatrując konwencjonalne bazy danych należy zwrócić uwagę na ich sformatowanie, oznacza to że bazy danych zawierają określoną liczbę schematów na bazie których tworzy się stany baz danych. Obecnie należałoby się skupić na zasobach danych które nie są w pełni sformatowane tzw. dane semistrukturalne. Co wynika z następujących przyczyn: - Istnieją nie tylko sformatowane bazy danych lecz także zbiory danych, których struktury nie mają cech pełnej regularności, przykładami mogą być pliki źródłowe edytorów jak na przykład Tex/LaTex, zbiory dokumentów w systemach danych naukowo-technicznych, systemach CAD/CAM, systemach informacji bibliotecznych, systemach biurowych dokumenty mogą posiadać wiele cech specyficznych, które utrudniają stworzenie wspólnego schematu obejmującego całą ich bazę. - W szczególności poprzez rozwój zasobów internetowych powstały nowe standardy przetwarzania i gromadzenia dokumentów, na przykład dokumenty PDF, HTML, XML, SGML. 18

19 Konieczność integracji niejednorodnych informacji jak również potrzeba ich analizy prowadzi do tego, że opracowywane są nowe modele danych oraz nowe architektury eksploracji danych i systemów integrowania. Integracja danych z użyciem osłon i mediatorów. Integrowanie danych z niejednorodnych źródeł, ma znaczenie w szczególności biorąc pod uwagę następujące rozwiązania praktyczne: - tworzenie repozytoriów wiedzy i danych które udostępniają informacje pozyskiwane z baz danych oraz zasobów internetowych i intranetowych - systemy eksploracji danych i systemy odkrywania wiedzy biorąc po uwagę ich budowę - systemy wspierające pracę zespołową, systemy kooperacyjne jak również systemy wirtualnej organizacji działań biorąc po uwagę ich budowę. Głównym problemem biorąc pod uwagę wymienione klasy systemów integrowania danych jest ujednolicenie semantyki oraz struktury danych które pochodzą z niejednorodnych źródeł. Klasyczne podejście integrowania systemów autonomicznych opiera się na czterech fazach: 1. Faza wstępna polega na wykrywaniu związków i encji oraz na określeniu kluczy. 2. Faza porównywania polega na wykrywaniu konfliktów struktur i nazw. 3. Faza ujednolicania polega na ustalaniu docelowego schematu. 4. Faza restrukturyzacji polega na określeniu schematów oraz określeniu koniecznych odwzorowań. Projektując systemy integrowania danych, nie zakładając tworzenia schematu globalnego, można skorzystać z architektur oprogramowania - osłony i mediatory. 19 które obejmują dwie warstwy

20 Architektura systemu integrowania danych, która obejmuje osłony i mediatory. Rysunek 7. Architektura systemu integracji danych z heterogenicznych źródeł informacji.6 Dane mogą być przetwarzane przez każdego użytkownika bądź aplikację bezpośrednio w warstwie osłon, a także można korzystać z mediatorów. Mediatory dostarczają zintegrowany obraz danych, które są eksportowane przez osłony. Osłona, która jest związana ze źródłem danych ma za zadanie udostępnienie obrazu danych, mających związek z owym źródłem, zgodnego ze standardem, który obowiązuje w całym systemie. Osłona zmienia dane pochodzące ze źródła we wspólny model. Udostępnia ona również wspólny język zapytań. Bezpośrednio z jej usług mogą korzystać zarówno aplikacje jak i użytkownicy. Jednak bardziej praktycznym rozwiązaniem jest wzięcie pod uwagę warstwy mediatorów. Osłona ma za zadanie: 1. Konwersje struktur danych ze źródła z nią związanego w model osłonowy oraz odwrotnie. 2. Dokonywanie przekształcenia wyrażeń języka danych, który jest związany ze źródłem w język danych modelu osłonowego. Przekształcenie to dotyczy 6 Z.Kierzkowski, S. Kluska-Nawareckiej, A.Sielicki, Wymiana informacji i interaktywne komunikowanie medialne, Poznań 2003, str

21 oprócz wyrażeń dotyczących języka opisu danych, więzów łączących bazy danych, operowania danymi, również funkcji administracyjnych oraz funkcji dotyczących bezpieczeństwa danych. Mediatory odgrywają najważniejszą rolę w procesie integrowania informacji. Do ich zadań należy dokonywanie fuzji danych. Wchodzi w to grupowanie informacji, które dotyczy jednego obiektu rzeczywistego świata, biorąc pod uwagę możliwość usunięcia redundancji oraz rozwiązywania rozbieżności między źródłami danych. Działanie mediatorów sprowadza się do ujednolicania semantyki danych rozpoznawanych w systemie i dokonania konwersji operacji z obowiązującej postaci w federacyjnym systemie na operacje zachodzące w lokalnych źródłowych systemach oraz odwrotnie. Mediatory pełnią również funkcję dotyczące eksploracji danych. Transformacja zawartości źródeł danych do modelu jednolitego jest pierwszym etapem jeżeli chodzi o proces integrowania danych. Modele te opierają się na idei etykietowanych grafów. Do klasy należy także model częściowo etykietowanych obiektów. W takim postrzeganiu obiekt można rozumieć jako układ: (identyfikator, [etykieta,], wartość). Takie podejście jest uniwersalne, ponieważ przedstawia najważniejsze klasy struktur danych, zarówno sformatowanych w ten sposób baz danych oraz danych semistrukturalnych. Koniecznością dalszej ich analizy jest jednolita reprezentacja wszystkich informacji. Eksploracja danych. Rezultatem integrowania danych jest stworzenie repozytorium informacji. Dane pochodzące z niejednorodnych źródeł informacji są tam reprezentowane w jednolity sposób. Dane mogą być wcześniej częściowo przetworzone. Do zadań przetwarzania wstępnego należy podanie terminów oraz wyrażeń przedmiotowej dziedziny, które podlegają eksploracji. Wyniki eksploracji udostępniane są w bazie wiedzy. Wiedza ta jest prezentowana użytkownikom w sposób dla nich zrozumiały za pomocą różnych metod multimedialnych, graficznych oraz naturalnego języka. 21

22 Rysunek 8. Integrowanie i eksploracja danych w systemie informacyjnym.7 Zasoby informacyjne światowe - wymiana komputerowa. Nowoczesne społeczeństwo informacyjne dąży do stworzenia środowiska sieciowego w którym zasoby informacyjne były by pomocą dla badań oraz do tworzenia różnych wariantów systemów komputerowo integrowanej wymiany informacji. Budowę nowych systemów informacyjnych obecnie opiera się na: - strukturalizacji dostępu do zasobów informacyjnych, - tworzeniu i rozpowszechnianiu lokalnych zasobów informacyjnych, - organizacji koordynacji wspomagania informacyjnego działań grupowych. Istnieją różne typy światowych zasobów informacyjnych: bibliografie, informacje naukowe i techniczne, informacje tekstowe, pliki komputerowe, archiwa komputerowe. Zasoby informacyjne można sklasyfikować pod względem udostępniania informacji oraz korzystania ze światowych komputerowych powiązań sieciowych. 7 Z.Kierzkowski, S. Kluska-Nawareckiej, A.Sielicki, Wymiana informacji i interaktywne komunikowanie medialne, Poznań 2003, str

23 Najważniejszą rolę w nowoczesnym społeczeństwie informacyjnym odgrywają: katalogi biblioteczne, banki danych oraz archiwa. Klasyfikacja zasobów informacyjnych nowoczesnego społeczeństwa informacyjnego. Kryterium\Rodzaj Bibliografia Informacje Archiwa zasobu Pod względem Katalogi naukowe Banki danych Archiwery struktury Teksty informacyjnych dotyczące plików Pod względem Hiperteksty Terminalowy z Terminalowy Terminalowy z dostępu do możliwością możliwością zasobów danych wyszukiwania wyszukiwania informacyjnych Pod względem Użytkownik może Użytkownik może Użytkownik może korzystania z tylko korzystać z tylko korzystać z korzystać i informacji przez zasobów zasobów przekazywać użytkownika informacyjnych informacyjnych zasoby informacyjne Światowe zasoby informacyjne. Dostęp do zasobów za pomocą usług sieci komputerowych otwartych. Zastosowanie komputerów pracujących w środowisku sieciowym: - tworzenie, korzystanie oraz przekazywanie zasobów informacyjnych zorientowanych komputerowo - komputerowa integracja działań Gromadzeniem informacji i ich udostępnianiem zajmuje się wiele specjalnie do tego powołanych instytucji. Instytucje te udostępniają np. bazy danych, katalogi biblioteczne, bazy biblioteczne oraz banki danych. 23

24 Istnieją usługi otwartych systemów powiązań oraz usługi sieci komputerowych rozległych. Dzięki nim możliwy jest dostęp do zasobów informacyjnych. Z zasobów można korzystać bezpłatnie, bądź tez za opłatą. Są one udostępniane oraz gromadzone na obliczeniowych komputerach hostach sieci komputerowych rozległych. Każdy taki komputer ma swój sieciowy adres, który jest niepowtarzalny. Użytkownik poprzez usługę sieciową Telnet uzyskuje połączenie z dowolnym hostem. Dzięki niej można połączyć się z wybranym komputerem w trybie on-line. Chcąc uzyskać dostęp do określonych zasobów informacyjnych należy spełnić następujące warunki: - należy posiadać niezbędną do pracy w sieci rozległej odpowiednią konfigurację sprzętowo programową. - znać adresy hostów. - a w niektórych przypadkach należy dokonać rejestracji. Aby korzystać w trybie on-line z baz danych użytkownik musi opanować sposób obsługi określonej bazy danych, czyli musi wiedzieć co zawiera dana baza, jak trzeba formułować pytania oraz w jaki sposób korzystać z instrukcji itp. Komputery pracujące w środowisku sieciowym przynoszą wiele korzyści: - bezpośrednie powiązania pomiędzy użytkownikami wielostanowiskowych struktur komputerowych - korzystanie z komputerów obliczeniowych - dostęp do zasobów informacyjnych na komputerach będących w środowisku sieciowym Systemy biblioteczne - komputerowe katalogi centralne. Katalogi centralne mogą być utworzone w dwojaki sposób: 24

25 Pierwsza możliwość jest to katalog scentralizowany, gdzie podstawowym źródłem informacji katalogowych jest katalog centralny, który tworzą poszczególne biblioteki korzystając z usługi zdalnego katalogowania na przykład poprzez Internet. Rysunek 9. Katalog scentralizowany.8 Drugą możliwością jest katalog rozproszony. To rozwiązanie sprawdza się gdy biblioteki używają katalogów autonomicznych. Sposób ten polega na udostępnieniu on-line określonych katalogów autonomicznych. Dynamiczne powstawanie informacji zbiorczej dokonuje się poprzez zebranie wyników zapytań użytkownika przesłanych do określonych katalogów. Rysunek 10. Katalog rozproszony.9 4. Systemy biblioteczne i bibliograficzne

26 System biblioteki kongresowej. Opis działań przy korzystaniu z katalogu i sesji na stanowisku komputerowym sieciowym. 1. Menu główne systemu. 2. Wybieramy opcję a wyszukiwanie wg nazwiska autora. 26

27 3. Podajemy nazwisko autora: lem, stanisław. 4. Wynik wyszukiwania (lista pozycji). 27

28 5. Prosimy o bardziej szczegółowe informacje o poz. 6 (z listy). 6. System wyszuka nam cztery pozycje. 7. Podajemy Nr pozycji, która nas interesuje

29 8. Pełna informacja. 29

30 30

31 9. Podajemy komendę st przejścia do kolejnego wyszukiwania. 10. Menu główne systemu. 31

32 11. Piszemy kryterium wyszukiwania t = data base (wyszukiwanie wg tytułu). 12. Rezultat wyszukiwania. 13. Wybieram Nr 5 z listy. 32

33 14. Informacja o wskazanej pozycji. 33

34 System biblioteki kongresowej. HELP 34

35 35

36 36

37 37

38 38

39 39

40 40

41 41

42 42

43 Województwo Łódzkie system bibliografii regionalnej. System ten działa jako Komputerowy Katalog Scentralizowany. Jego realizacja odbyła się przy pomocy systemu SOWA2SQL/MARC21. Główną bazę bibliografii współtworzy on-line 25 bibliotek publicznych mieszczących się na terenie Województwa Łódzkiego. Serwer systemu mieści się w siedzibie WiMBP w Łodzi. Komputer na którym znajduje się oprogramowanie serwera wyposażony jest w system Linux z bazą danych PostgreSQL. Komputery na których działają programy użytkowe posiadają system Windows. Wprowadzić dane do katalogu można zdalnie lub ręcznie. Użytkownicy mają możliwość przeglądania zawartości baz za pomocą indeksów lub mogą tworzyć podzbiory. Podzbiory mogą być pobrane jako plik w formacie RTF Word lub ISO2709. Schemat bibliografii regionalnej przygotowano biorąc pod uwagę wcześniejsze doświadczenia bibliotek znajdujących się w obrębie województwa Łódzkiego. Reprezentuje ten schemat specjalna grupa rekordów dzięki czemu można go łatwo rozwinąć. Kolejną grupą rekordów są tak zwane rekordy wzorcowe. Do ich zadań należy budowanie odsyłaczy pomiędzy różnymi formami haseł. Omawiany system posiada wiele funkcji mających na celu ułatwienie koordynacji pracy zespołu bibliografów

44 5. Podsumowanie. W XXI wieku mamy bardzo łatwy dostęp do informacji. Umożliwiają nam to nowe metody integrowania danych jak również nowoczesne sposoby przesyłu informacji poprzez sieci komputerowe. Duże znaczenie dla rozpowszechnienia informacji ma Internet, który umożliwia wymianę informacji na bardzo szeroką skalę cały świat. Cześć swojej pracy poświęciłem bibliotecznym zasobom informacyjnym, gdzie przeanalizowałem problem kooperacyjnego ich tworzenia oraz rozpowszechniania. Zawarłem w swojej pracy rozwiązanie problemu pozyskiwania informacji z baz danych i standaryzacji obsługi transakcji wyszukiwania. Doszedłem do wniosku że systemy informacyjne mainframowe mogą być jednym z rozwiązań powyższego problemu. Kolejnym przedstawionym przeze mnie rozwiązaniem jest architektura klient-serwer. Opisałem zasady działania tej architektury. Zająłem się również językiem SQL jako standardem transakcji. Wyjaśniłem co to jest język SQL. Następnie zająłem się rozwiązaniami problemowymi takimi jak integracja i eksploracja danych. Stwierdziłem, iż integrację można podzielić na dwie grupy: integrację użytkownik - system oraz integrację zasobów systemu. Opisałem wpływ osłon i mediatorów na integracje danych. Zasoby informacyjne w środowisku sieciowym są kolejnym rozwiązaniem które poruszyłem w swojej pracy. Przedstawiłem w postaci tabelki klasyfikacje zasobów informacyjnych nowoczesnego społeczeństwa informacyjnego. Opisałem dostęp do zasobów przy pomocy usług sieci komputerowych otwartych. Ukazałem dwa sposoby korzystania z komputerowych katalogów centralnych. Jako przykłady konkretnych rozwiązań problemowych opisałem system biblioteki kongresowej, gdzie ukazałem jak należy korzystać z katalogu i sesji na stanowisku komputerowym sieciowym oraz opisałem system bibliografii regionalnej Województwa Łódzkiego. 44

45 Literatura 1. Organizacja dostępu do lokalnych zasobów informacyjnych w sieciach komputerowych rozległych, Poznań Kraków 1995/ Zbigniew Kierzkowski, Komputerowa wymiana informacji, Poznań Praca zbiorowa pod red. Zbigniewa Kierzkowskiego, Inteligentne metody komputerowe dla nauki, technologii i gospodarki, Warszawa Poznań Praca zbiorowa pod red. Zbigniewa Kierzkowskiego, Stanisławy Kluski Nawareckiej, Adama Sielickiego, Wymiana informacji i interaktywne komunikowanie medialne, Poznań Pod red. Zbigniewa Kierzkowskiego, Praktyka wymiany informacji operacji na sieciach komputerowych, Politechnika Poznańska Komputerowe systemy informacyjne i sieci komputerowe, Poznań Zbigniew Kierzkowski Rozwój technologii społeczeństwa informacyjnego 8. Internet, 9. Internet, 45