Spis treści 1. zeszyty naukowe 2 (55) 2009

Transkrypt

1 Spis treści 1 zeszyty naukowe 2 (55) 2009 warszawa 2009

2 2 rada Spis redakcyjna treści prof. zw. dr hab. Zdzisław Bombera (przewodniczący) prof. zw. dr hab. Michał Gmytrasiewicz prof. zw. dr hab. Zbigniew Krawczyk (z-ca przewodniczącego) prof. zw. dr hab. Józef Kubica prof. zw. dr hab. Jerzy Kuciński prof. zw. dr hab. Jacek Kulawik prof. zw. dr hab. Eugeniusz Mazurkiewicz (z-ca przewodniczącego) redakcja prof. zw. dr hab. Józef Kubica redaktor naczelny dr Edward Modzelewski redaktor zeszytu mgr Barbara Bereza sekretarz Zeszyt poświęcony tematyce politologiczno-ekonomicznej (P-E) adres redakcji Almamer Wyższa Szkoła Ekonomiczna Warszawa, ul. Wolska 43 Korekta, skład i łamanie mgr inż. Ignacy Nyka Copyright by ALMAMER Wyższa Szkoła Ekonomiczna, Warszawa 2009 ISSN druk i oprawa Zakład Wydawniczy DrukTur sp. z o.o. Warszawa, ul. Wolska 43 tel wydawnictwo@druktur.pl

3 SPIS TREŚCI/Contents Spis treści 3 Współczesne zagadnienia polityczno-ustrojowe Contemporary political system issues Prawnoustrojowe aspekty konstytucyjnej zasady podziału władzy i równowagi władz The system-related aspects of the constitutional principle of separation of powers and balance of authority Jerzy Kuciński Kapitał polityczny Okrągłego Stołu Political capital of the Round Table Mariusz Gulczyński Strategiczna analiza przyszłościowa współczesnego świata Strategic analysis of the future of the modern world Tadeusz Jemioło Model ekonomiczny Thin Capitalisation w korporacjach międzynarodowych The economic model Thin Capitalisation in international Romuald S. Poliński, Howard K. Poliński Globalizacja i gospodarka Globalisation and economy Globalizacja a państwo narodowe Globalisation and nation state Joanna Dzwończyk, Jerzy Kornaś Unia Europejska wobec problemów globalnych The European Union towards global problems Katarzyna Duczkowska-Małysz, Małgorzata Duczkowska-Piasecka, Jerzy Małysz Kryzys światowy wyzwania dla globalnej gospodarki i dla Polski 135 World crisis challenges for global economy and Poland Janusz Bek Zagadnienia finansowe Financial issues Mechanizmy i skutki globalizacji finansowej Mechanisms and outcomes of financial globalisation Jacek Kulawik

4 4 Spis treści Zadłużenie publiczne Polski w czasie dekoniunktury Public debt of Poland during slump in the economy Michał Gmytrasiewicz Opcje egzotyczne na polskim rynku finansowym Exotic options on the Polish financial market Izabela Pruchnicka-Grabias Etyczne problemy współczesności Ethical problems of the present Gospodarka, ekonomia, etyka Economy, economics, ethics Zdzisław Bombera Współczesne dylematy odpowiedzialności z perspektywy etyki odpowiedzialności globalnej Contemporary dilemmas of responsibility in the perspective of ethics of global responsibility Helena Ciążela O pojęciu dyskryminacji Of the term of discrimination Mirosław Karwat Varia Various Afera Rywina a koncentracja kapitału medialnego. Ekonomiczno-polityczne aspekty nowelizacji ustawy o radiofonii i telewizji z 2002 r The Scandal of Rywin and the concentration of media capital. The economic and political aspects of the amendment to the Radio and Television Broadcasting Act of Danuta Waniek Portale korporacyjne w gospodarce elektronicznej Corporate portals in electronic economy Leszek Jung Dylematy spółdzielczości jako składnika kapitału społecznego polskiej wsi Dilemmas of cooperative as a component of social capital of Polish village Marian G. Brodziński

5 dylematy spółdzielczości jako składnika kapitału społecznego... Prawnoustrojowe aspekty konstytucyjnej 327 zasady podziału władzy i równowagi władz The system-related aspects of the constitutional principle of separation of powers and balance of authority Jerzy Kuciński almamer wyższa szkoła ekonomiczna Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej ustanowiła w art. 10 ważną zasadę ustroju państwa, określaną całościowo jako zasada podziału władzy i równowagi władz. Na zasadę tą składają się w istocie dwie zasady: zasada podziału władzy i zasada równowagi władz. Łącznie stanowią one określoną całość ustrojową. Zasada podziału władzy i równowagi władz dobrze konweniuje z innymi konstytucyjnymi zasadami ustroju państwa zwierzchniej władzy Narodu, demokratycznego państwa prawnego, pluralizmu politycznego. Wywiera istotny wpływ na demokratyczny charakter państwa. Zasada podziału władzy spełnia ważne ustrojowo cele, wśród których na czoło wysuwa się ochrona wolności jednostki. Zasada ta rozpatrywana jest na dwu płaszczyznach: 1) funkcjonalnego (przedmiotowego) podziału władzy; 2) organizacyjnego (podmiotowego) podziału władzy. Ważne ustrojowo cele spełnia także zasada równowagi władz. Istota jej wyraża się w istnieniu instytucji i mechanizmów pozwalających jednej władzy oddziaływać na inną władzę. Oddziaływanie to może się dokonywać albo przez współdziałanie władz, albo przez wzajemne powściąganie się władz. The constitution of the Republic of Poland has established in art. 10 an important principle of the system of government, entirely defined as the principle of division of powers and the balance of powers. This principle is constituted by the principle of division of powers and the principle of balance of powers. Together they account for the system entity. The principles of division of powers and the balance of powers well agree with other constitutional principles of the system of government superior authorities of the Nation, democratic legal state, political pluralism. It crucially influences on the democratic nature of the state. The principle of division of powers fulfils important for the system objectives, among which the protection of individual freedom takes the lead. This principle is to be discussed in two fields: 1) functional (objective) division of powers, 2) organisational (subjective) division of powers. Moreover the principle of the balance of powers also fulfils important for the government objectives. Its essence is in the existence of institutions and mechanisms allowing one power influence another. Such influence may take place either via cooperation of powers or via mutual restraint of powers. 1

6 328 Marian g. brodziński Kapitał polityczny Okrągłego Stołu Political capital of the Round Table Mariusz Gulczyński Almamer wyższa szkoła ekonomiczna Dwudziestolecie Porozumień Okrągłego Stołu i pokojowej transformacji jest dobrą okazją dla zrekapitulowania, co z tamtych doświadczeń może i winno być trwale użytecznym kapitałem politycznym polskiej demokracji. Pomocne w tym być może skonfrontowanie zasad i metod przezwyciężania skonfliktowań i uzgadniania współdziałania w przezwyciężaniu zapaści cywilizacyjnej, z historiozoficznymi prawidłowościami właściwymi tej samej rangi ustrojowym przekształceniom. Z analizy tej wynikają istotne wnioski, które mogą być pomocne w przezwyciężaniu współczesnych zagrożeń, wynikających z nasuwającego się na Polskę globowego kryzysu ekonomicznego. The twentieth anniversary of the Round Table agreements and peaceful transformation is a good opportunity for recapitulating of what from that experience may and should be permanently useful political capital of Polish democracy. Confronting principles and methods of overcoming conflicts and negotiating cooperation in overcoming the civilisational collapse with historiosofic regularities suitable for system transformation at such scale, may be helpful in it. Crucial conclusions arise from this analysis, and they may be helpful in overcoming contemporary threats, resulting from ongoing global economic crisis. 2

7 o pojęciu dyskryminacji Strategiczna analiza przyszłościowa 329 współczesnego świata Strategic analysis of the future of the modern world tadeusz jemioło almamer wyższa szkoła ekonomiczna Po upadku bipolarnego podziału świata i zakończeniu zimnej wojny zaistniały przesłanki do kształtowania się nowego ładu światowego. Widocznym tego znakiem stał się świat jednobiegunowy z hegemoniczną pozycją Stanów Zjednoczonych. Kończąca się dekada tego wieku i towarzyszące jej zjawiska wskazują na możliwość wykreowania się świata wielobiegunowego z udziałem pięciu podstawowych graczy stosunków międzynarodowych: Stanów Zjednoczonych, Unii Europejskiej, Chin, Indii, i Federacji Rosyjskiej. Wydaje się, iż o zmianie ładu światowego decydować będą w dużej mierze takie procesy jak globalizacja i demokratyzacja. Do zbadania tego zjawiska pomocną może okazać się analiza strategiczna, zastosowanie której zaprezentowano w przedstawionym artykule. After the fall of the bipolar division of the world and the end of the cold war conditions for creating new world order appeared. Its visible sign was the unipolar world with hegemonic place of the USA. Finishing the last decade of the century and accompanying phenomena point at possibility of creating a multipolar world with 5 basic international players: The United States, The European Union, China, India and the Russian Federation. It seems that such processes as globalisation and democratisation will be largely decisive in changes of the world order. For the study of this phenomenon, strategic analysis presented in this article may be useful. 3

8 330 Mirosław karwat Model ekonomiczny Thin Capitalisation w korporacjach międzynarodowych The economic model Thin Capitalisation in international Romuald S. Poliński, Howard K. Poliński wyższa szkoła ekonomiczna w stalowej woli Coraz większa część światowych obrotów handlowych i przepływów kapitałowych dokonuje się pomiędzy oddziałami i podmiotami zależnymi będącymi integralnymi elementami tych samych korporacji wielonarodowych. Wyróżnia się dwa podstawowe sposoby finansowania przedsiębiorstw i ich oddziałów: udziałowy (equity financing) i wierzycielski (debt financing). Regulacje prawne dotyczące przeciwdziałania cienkiej kapitalizacji (thin capitalisation) korporacji są w założeniu reakcją ustawodawców wielu krajów, głównie państw członkowskich OECD, na wynikające z całokształtu systemu podatkowego generalne preferencje dla finansowania wierzycielskiego oddziałów i spółek przez ich zagranicznych udziałowców (akcjonariuszy). Idzie tu bowiem zasadniczo o to, że preferencje takie prowadzą do erozji bazy podatkowej i uszczuplenia dochodów podatkowych państwa oraz nierównej konkurencji na krajowym rynku. W Polsce od 1999 r. przyjęto w ustawie o CIT co do struktury kapitału, że dopuszczalny wskaźnik zadłużenia w relacji do kapitału zakładowego/akcyjnego spółki prawa handlowego (debt to equity ratio) nie może być wyższy niż 3. A larger and larger part of the world turnout and capital flow is carried out among braches and dependent subjects which are integral components of the same multinational corporations. Two basic ways of financing enter[prises and their branches may be distinguished: equity financing and debt financing. Legal regulations concerning countering thin capitalisation of corporations are assumed to be a reaction of legislators in many countries, mainly countries members of OECD, towards, resulting from entirety of the fiscal system, general preferences for creditor financing companies and partnerships by their foreign shareholders. It is basically about that such preferences lead to erosion of the fiscal basis, depletion of fiscal income of the state and unfair competition on the domestic market. In Poland since 1999 it has been accepted in the Act of CIT concerning the structure of capital, that permissible debt indicator in relation to company/ share capital of the commercial law company (debt to equity ratio) cannot be higher than 3. 4

9 o pojęciu dyskryminacji Globalizacja a państwo narodowe 331 Globalisation and nation state Joanna Dzwończyk, Jerzy Kornaś uniwersytet ekonomiczny w krakowie Artykuł dotyczy ewolucji roli współczesnego państwa narodowego i polemizuje z rozpowszechnioną opinią, że procesy globalizacji prowadzą do wyraźnego osłabienia państwa narodowego. Przedstawione argumenty przemawiające za tezą o zmierzchu państwa narodowego, jak i te, bliższe autorom, które zakładają, że globalizacja w istotny sposób wpływa na zmianę roli państwa narodowego, prowadzi do redefinicji pojęcia suwerenności i wymusza na nim nowy sposób realizacji jego podstawowych funkcji. Państwa są z jednej strony ograniczane w swych działaniach przez globalizację z drugiej zaś, są jej niezbędne ze względu na brak globalnych struktur władzy i mechanizmów decyzyjnych. The article concerns the evolutionary role of the contemporary national state and challenges the popular opinion that processes of globalisation lead to distinct weakness of national state. The arguments presented argue for the thesis of the decline of the national state, as well as those which assume that globalisation essentially influences changing of the role of the national state, leads to redefining the term of sovereignty and enforces a new way of realisation its basic functions. From one hand countries are limited in its activities by globalisation, but on the other hand, are necessary due to lack of global structures of power and decisive mechanisms. 5

10 332 Mirosław karwat Unia Europejska wobec problemów globalnych The European Union towards global problems Katarzyna Duczkowska-Małysz, Małgorzata Duczkowska-Piasecka, Jerzy Małysz Almamer wyższa szkoła ekonomiczna Obecne problemy globalne nie są przejściowymi kłopotami poszczególnych państw, ale kwestiami, których rozwiązanie (łagodzenie) wymaga zaangażowania znacznej części świata i podjęcia radykalnych działań. Te najważniejsze problemy to: zmiany klimatu, choroby zakaźne, konflikty i handel bronią, dostęp do edukacji, niestabilność rynków finansowych, zarządzanie i korupcja, złe odżywianie i głód, migracje, warunki sanitarne i dostęp do czystej wody, dotacje i bariery handlowe. Unia Europejska poprzez wdrażanie zasad integracji, uruchamianie różnych instrumentów włącza się w rozwiązywanie tych problemów tak wśród krajów członkowskich jak w krajach trzecich. Current global problems are not temporary problems of individual countries but are matters which can be solved (reduced) while engaging considerable part of the world and undertaking radical activities. These most significant problems are: the climatic changes, contagious diseases, conflicts, arms trade, access to education, instability of financial markets, management and corruption, malnutrition and famine, migrations, sanitary conditions and access to fresh water, subsidies and trade barriers. The European Union by means of implementing rules of integrity, initiating various instruments engages in solving these problems both among countries members and other countries. 6

11 o pojęciu dyskryminacji Kryzys światowy wyzwania dla globalnej 333 gospodarki i dla Polski World crisis challenges for global economy and Poland Janusz Bek Almamer wyższa szkoła ekonomiczna Autor w swoim artykule podjął próbę przeanalizowania kondycji gospodarki światowej w minionej dekadzie i w oparciu o dostępne ekspertyzy i prognozy stwierdza, że przeżywa ona obecnie najbardziej dotkliwy i nieprzewidywalny kryzys. Zwraca uwagę na niepewność co do tego, jak boleśnie recesją zostaną dotknięte kraje świata, Europy i jak bardzo przełoży się to na gospodarkę Polski. Wydarzenia toczą się na tyle dramatycznie jak pisze autor, że skłania to ekonomistów i finansistów do przewidywania bardziej fundamentalnych zmian strukturalnych w architekturze światowej gospodarki utrwalonej w ciągu ostatniej dekady. Na tle tego co dzieje się w gospodarce światowej, w końcowej części artykułu wiele uwag poświęca się sytuacji w Polsce. I chociaż najważniejsze źródła obecnego kryzysu tkwią zagranicą, bo kryzys zaczął się od gospodarki amerykańskiej i rozlewa się po całym świecie, to autor zastanawia się co można zrobić aby zminimalizować skutki kryzysu. Przytacza między innymi główne założenia Planu stabilności i rozwoju przyjętego przez rząd polski. Konfrontuje ten plan z działaniami antykryzysowymi podejmowanymi przez inne gospodarki świata. W konkluzji końcowej zawarta jest przestroga, że przy braku właściwej reakcji rządu i banku centralnego na zagrożenia płynące nie tylko z sektora finansowego i banków ale również coraz częściej z realnej gospodarki na przełomie 2009 i 2010 roku do Polski zawitać może recesja. The author in the article has made an attempt of analysis of the situation of world economy in the past decade and based on accessible expert opinions and forecasts claims that is going through the most severe and unpredictable crisis. He attracts attention to uncertainty of how painfully the recession will affect countries of the world, Europe and how it will influence the Polish economy. The author writes that events are happening so dramatically that it induces economists and tycoons to forecast more fundamental, structural changes in the architecture of the world economy retained over the last decade. With the events in the world economy in the background, in the last part of the article, much attention is devoted to situation in Poland. Although the most significant reasons for the current crisis are abroad, because the crisis started in the American economy and is spreading all over the world, the author ponders over what can be done to minimise the effects of the crisis. Among others the author quotes main assumptions of the Plan of stability and development passed by the Polish government. He contrasts this plan with anticrisis activities undertaken by other economies of the world. In the final conclusion there is a warning that due to lack of proper reaction of the government and the central bank to the threats coming not only from the financial sector and banks but more often from real economy at the turn of 2009 and 2010 recession may come to Poland. 7

12 334 Mirosław karwat Mechanizmy i skutki globalizacji finansowej Mechanisms and outcomes of financial globalisation Jacek Kulawik instytut ekonomiki rolnictwa i gospodarki żywnościowej państwowy instytut badawczy W warszawie W artykule przedstawiono podstawowe mechanizmy i siły napędowe globalizacji finansowej, jej relacje ze sferą realną oraz zagrożenia związane ze wzrostem kruchości finansowej, wybuchami kryzysów albo większym prawdopodobieństwem zakażenia się nimi. W kontekście obecnego kryzysu dokonano analizy ciążenia narodowego oraz przyczyn i skutków rozszerzającego się nacjonalizmu ekonomicznego i praktyk protekcjonistycznych. W podsumowaniu zawarto pewien bilans korzyści i ryzyka związanego z obecną falą globalizacji rynków finansowych oraz ustosunkowano się do kategorii deglobalizacja. In the article were shown basic mechanisms and driving forces of financial globalisation, its relationships with real sphere and dangers connected with the increase of financial fragility, outbreak of crisis or higher probability in getting infected by them. In the context of the current crisis the analysis of national gravitation was performed as well as reasons and effects of expanding economic nationalism and protectionist practice. In summary, a balance of benefits and risk connected with the current wave of globalisation of financial markets was included as well as the author took a stance on the category of deglobalisation. 8

13 o pojęciu dyskryminacji Zadłużenie publiczne Polski 335 w czasie dekoniunktury Public debt of Poland during slump in the economy Michał Gmytrasiewicz almamer wyższa szkoła ekonomiczna Nierównowaga finansów publicznych uznawana jest powszechnie za przejaw i przyczynę kryzysu tych finansów. Deficyt i dług publiczny do połowy 2008 roku były uznawane za istotną przyczynę kłopotów występujących w gospodarce, a zwłaszcza na rynkach finansowych. Dziś jednak coraz lepiej widać, że to same rynki wpędziły się w głęboki kryzys i co więcej oczekują pomocy ze strony finansów publicznych, godząc się nawet na powiększający się deficyt tych finansów. W opracowaniu stawiam i rozwijam tezę, że w Polsce kryzys finansów publicznych polega nie na wielkości zadłużenia, ale na tym, że wiele pilnych potrzeb w dziedzinie rozwoju kapitału ludzkiego, potrzeb natury socjalnej, rozwoju infrastruktury materialnej jest niedostatecznie lub wręcz całkowicie niezaspokojonych. Co więcej jest bardzo prawdopodobne, że sektor publiczny w naszym kraju będzie ponosić podstawowe koszty nadchodzącego kryzysu, będzie wykorzystywany jako amortyzator skutków załamania w sektorze finansów i na rynkach finansowych. Imbalance of public finance is commonly regarded as a symptom and reason for crisis of this finance. Deficit and national debt until middle 2008 were perceived as the crucial reason for the problems occurring in the economy, especially in financial markets. However, today it is clearer that the same markets have driven themselves to severe crisis and, what is more, are expecting help from the public finance, even accepting the deficit of this finance getting bigger. In the study I propose and develop a thesis that in Poland the crisis of public finance relies not on the amount of debt but on many urgent needs in the field of human capital development, socially motivated needs, development of infrastructures which are unsatisfactorily satisfied. What is more probable, the public sector in this country is going to bear the costs of the upcoming crisis and will be used and an absorber of the outcomes of breakdown in the financial sector and in financial markets. 9

14 336 Opcje Mirosław egzotyczne karwat na polskim rynku finansowym Exotic options on the Polish financial market Izabela Pruchnicka-Grabias Almamer wyższa szkoła ekonomiczna Opcja standardowa jest to instrument finansowy dający posiadaczowi prawo do zakupu (opcja typu call) lub sprzedaży (typu put) ustalonej ilości instrumentu bazowego po określonej cenie i w określonym czasie. Opcja egzotyczna jest jej pewną modyfikacją. W literaturze pojawia się szereg różnego rodzaju definicji opcji egzotycznych. Część z nich jest mało precyzyjna jak np. stwierdzenie Laurence a McMillana, że opcje egzotyczne to instrumenty pochodne, których wartość jest zależna od ogromnej liczby czynników, lub definicja Roberta Daiglera, w myśl której opcje egzotyczne to opcje o niezwykłych charakterystykach. Powszechnie akceptowaną definicją jest powiedzenie, iż jest to kontrakt opcyjny gwarantujący strukturę dochodu odmienną niż standardowe opcje kupna i sprzedaży. Te i inne przedstawione w opracowaniu definicje, nie oddają w pełni istoty tych instrumentów, dlatego też autorka poprzedza swoje badania klasyfikacją opcji egzotycznych, niezbędną do zrozumienia istoty tych instrumentów. W dalszej części opracowania przedstawiono badania dotyczące stanu rozwoju polskiego rynku finansowego w zakresie funkcjonowania opcji egzotycznych, które potwierdziły tezy odnośnie słabego rozwoju tego segmentu rynku w Polsce. Przeanalizowano z jednej strony możliwości, jakie dają banki w zakresie oferty opcji niestandardowych, jak i polskie przedsiębiorstwa z punktu widzenia zastosowania tych instrumentów w strategiach zabezpieczających. W związku z tym, iż barierowe opcje walutowe okazały się najbardziej płynnym instrumentem spośród dostępnych w Polsce egzotycznych kontraktów opcyjnych, przedstawiono strategie z ich użyciem najczęściej stosowane do ograniczania ryzyka walutowego przez polskich eksporterów. Z uwagi na trudności w dotarciu do odpowiedniej ilości przedsiębiorstw i uzyskaniu od nich informacji na temat stosowanych strategii, których bardzo często nie chcą ujawniać, zbadano te strategie za pośrednictwem pewnej firmy zarządzającej ryzykiem walutowym w przedsiębiorstwach. Dało to wiarygodny obraz zakresu stosowania opcji niestandardowych do zabezpieczania zmian kursu walutowego. The standard option is a financial instrument giving the holder a law to purchase (option call) or sell (option put) the defined amount of the basis instrument for the defined price and in the defined time. The exotic option is its modification. In literature there are a number various definitions of the exotic options. Some of them are not very precise, for instance the claim of Laurence McMillan that exotic options derivative instruments whose value depends on a great number of factors, or the Robert Daigler s definition according to which exotic options are options bearing extraordinary characteristics. A commonly accepted definition is the saying that it is an optional contract guaranteeing the structure of income different from standard option of purchase and sale. These and other described in the study definitions do not make the whole essence of these instruments, thus the author precedes her research by the classification of exotic options necessary for understanding the essence of these instruments. In further part of the study there has been presented research on the state of development of the Polish financial market in the scope of functioning of exotic options which confirmed the theses concerning weak development of this segment of the market in Poland. On then one hand, the analysis of abilities offered by banks in the ranks of nonstandard options and Polish enterprises form the viewpoint of implementation of these instruments in protecting strategies has been performed. Due to the fact that barrier currency options appeared to be the most flowing instrument among exotic optional contracts available in Poland, the strategies of their most often usage for reducing currency risk by Polish exporters have been presented. Because of difficulties in reaching a suitable number of enterprises and obtaining information on strategies used, which often are not revealed, the strategies were examined via a company managing currency risk in enterprises. A reliable picture of the scope of using non-standard options for protecting changes of the currency rate was obtained. 10

15 Gospodarka, o pojęciu ekonomia, dyskryminacji etyka 337 Economy, economics, ethics Zdzisław Bombera almamer wyższa szkoła ekonomiczna Procesy gospodarcze poddane są oglądowi, analizie i ocenie w naukach ekonomicznych. Ekonomia polityczna formułuje teorie wynikające z przesłanek ogólniejszych, aniżeli doświadczenie. Klasyczna ekonomia traktowała integralnie tendencje ekonomiczne i wartości humanistyczne. Współcześnie pojawiają się poglądy, że wartości humanistyczne pochodzą z zewnątrz. Te wartości ma dostarczać ekonomii i gospodarce etyka. Taki wątek myślowy relacjonuje ta publikacja. Economic processes are subject to observation, analysis and estimation in the economic science. Political economics formulates theories resulting from more general than experience, premises. Classical economics used to integrally treat economic tendencies and human values. At present views that human values come from the exterior has begun to appear. These values are to be supplied by ethics to economics and economy. Such a theme is reported in this publication. 11

16 338 Mirosław karwat Współczesne dylematy odpowiedzialności z perspektywy etyki odpowiedzialności globalnej Contemporary dilemmas of responsibility in the perspective of ethics of global responsibility Helena Ciążela akademia pedagogiki specjalnej im. marii grzegorzewskiej w warszawie Odpowiedzialność należy do kategorii ujmowania relacji między człowiekiem a otoczeniem, cechującym się specyficzną asymetrią między praktycznym znaczeniem a towarzyszącą mu teoretyczną refleksją. Podstawowym problemem odpowiedzialności, który budzi najwięcej kontrowersji, jest moc sprawcza podmiotu jako warunek ponoszenia odpowiedzialności. Połowa dwudziestego wieku przynosi w tej materii konkrety przenoszące tę problematykę na grunt coraz bardziej jednoznacznych faktów. Wraz z pojawieniem się broni atomowej, człowiek stanął wobec prawdy, iż jest w stanie unicestwić nie tylko samego siebie, ale również życie na zamieszkiwanej przez siebie planecie. Konstatacja ta stała się przesłanką restytucji etycznej i filozoficznej refleksji nad odpowiedzialnością, którą można określić w tym kontekście jako odpowiedzialność globalną. Współczesna dynamika rozwoju technologicznego prowadzi do dramatycznych pytań, które potrafią zburzyć nawet tak pełną samozadowolenia perspektywę ostatecznych rozstrzygnięć historiozoficznych, jak ta, którą zaprezentował w swoim czasie Francis Fukuyama w Końcu historii, prowadząc go do dramatycznego pytania o Koniec człowieka. Responsibility belongs to categories of presenting relationships between the man and the surroundings possessing specific asymmetry between practical meaning and accompanying theoretical reflection. The basic, arousing controversy, matter of responsibility is the prime power of the subject as a condition for bearing responsibility. In the mid of the 20 th century certain instances appeared in this matter bringing the issue to the field of more univocal facts. When atomic weapon came into being, the man faced the truth that he is able to annihilate not only himself but the life of the planet as well. This statement has been the reason for restitution of ethical and philosophical reflection on responsibility, which in this context can be defined as global responsibility. Contemporary dynamics of technological development leads to dramatic questions that can destroy even such full of self-satisfaction perspective of ultimate historiosophical solutions, similarly that represented in due time by Francis Fukuyama in The End of History leading to the dramatic question about the end of the man. 12

17 o O pojęciu dyskryminacji 339 Of the term of discrimination Mirosław Karwat Almamer Wyższa Szkoła ekonomiczna Dyskryminacja to nierównoprawne traktowanie ludzi obiektywnie równych sobie pod względem potrzeb, naturalnych praw, uzdolnień, umiejętności, kwalifikacji, osiągnięć, zasług. Może to być: odmowa przyznania należnych praw; odmowa uznania praw przyznanych, nabytych; lekceważenie i naruszanie tych praw lub ich selektywne respektowanie (według własnej wygody); zniechęcanie do korzystania z praw; wtórne ograniczanie cudzych praw; arbitralne pozbawianie praw. Zwykle wynika to z nietolerancji, stereotypów i uprzedzeń rasowych, etnicznych, wyznaniowych, pokoleniowych. Ale motywy mogą być też pragmatyczne: dyskryminacja ułatwia eksploatację innych grup społecznych. Discrimination means illegitimate treating people objectively equal regarding needs, natural rights, talents, skills, qualifications, achievements and merits. It may be: refusing to grant due laws; refusing to accept granted or acquired laws; disregarding and infringing these laws or selective respecting them (at one s own discretion); discouraging of making use of laws; secondary limiting someone else s laws, arbitrary depriving of laws. It usually stems from intolerance, stereotypes and racial, ethnical, religious, generation bias. But motives can also be pragmatic: discrimination facilitates exploit of other social groups. 13

18 340 Mirosław karwat Afera Rywina a koncentracja kapitału medialnego. Ekonomiczno-polityczne aspekty nowelizacji ustawy o radiofonii i telewizji z 2002 roku The Scandal of Rywin and the concentration of media capital. The economic and political aspects of the amendment to the Radio and Television Broadcasting Act of Danuta Waniek almamer wyższa szkoła ekonomiczna Artykuł dotyczy zagadnienia koncentracji kapitału medialnego i wynikających stąd niebezpieczeństw dla demokratycznego ładu medialnego. Autorka opisuje stanowiska organów europejskich, które nakładają na kraje członkowskie powinność przygotowania przepisów wewnątrzkrajowych, chroniących skutecznie pluralizm w mediach przed powstawaniem monopoli informacyjnych. Stąd przepisy antykoncentracyjne, które zawierała nowelizacja ustawy o radiofonii i telewizji z 2002 roku, szły w pożądanym kierunku. Nowelizacja ta zawierała również inne regulacje, odnoszące się do rynku mediów elektronicznych. Propozycje te natrafiły jednakże na silnego przeciwnika grupy kapitałowe, które tzw. aferę Rywina uczyniły głównym wątkiem propagandowym w walce z nowelizacją, w rezultacie czego do dziś nie zgłoszono w tym zakresie nowych regulacji, a wątek korupcyjny w postępowaniach sądowych potwierdzony nie został. The article deals with the issue of media capital concentration and resulting from it dangers for the democratic media order. The author describes the position of the European bodies who impose an obligation on membership countries the necessity to prepare domestic regulations effectively protecting pluralism in media against appearing new information monopolies. Hence anti-concentration regulations contained in the amendment of the Bill about the radio and television of 2002 should proceed in the right direction. This amendment also contained other regulations related to the market of electronic media. These suggestions have encountered a powerful opponent capital groups which so-called The Scandal of Rywin has turned into the main propaganda issue in struggle against the amendment. As a result, there have not been any new regulations in this aspect until now and the criminal plot in the judicial proceedings has not been confirmed. 14

19 o pojęciu dyskryminacji Portale korporacyjne 341 w gospodarce elektronicznej Corporate portals in electronic economy Leszek Jung almamer wyższa szkoła ekonomiczna W artykule przedstawiono miejsce i znaczenie portali korporacyjnych w nowocześnie zarządzanym przedsiębiorstwie gospodarki elektronicznej, w którym stymulującym czynnikiem rozwoju są właśnie zastosowania najnowszych narzędzi technologii teleinformatycznych. Rozwój tych technologii stworzył realne możliwości budowy nowoczesnej infrastruktury teleinformatycznej przedsiębiorstw obejmującej zarówno tworzenie komputerowych sieci korporacyjnych jak i użytkowanie różnorodnych systemów informatycznych wspomagających zarządzanie przedsiębiorstwem. Różnorodność tych nowoczesnych narzędzi oraz ich heterogeniczność (niejednorodność dostawców oprogramowania systemów informatycznych przedsiębiorstw) wymaga z kolei stworzenia warunków technologicznych, które zapewnią interoperacyjność (możliwość współdziałania) systemów informatycznych użytkowanych w przedsiębiorstwie. Zapewnienie interoperacyjności systemów informatycznych przedsiębiorstwa jest warunkiem rozwoju portali korporacyjnych, które pełnią funkcję elektronicznego pulpitu menedżerskiego w nowoczesnym przedsiębiorstwie. Firmy informatyczne dyktujące rozwój nowoczesnych technologii teleinformatycznych (takie jak: IBM, SUN, MICROSOFT, ORACLE, SAP, CISCO SYESTEMS itp.) oferują rozwiązania technologiczne zarówno w zakresie zastosowań systemów klasy ERP/CRM/SCM jak i narzędzi zapewniających interoperacyjność wszystkich narzędzi informatycznych użytkowanych w przedsiębiorstwie. Ogólną analizę funkcjonalną oferowanych rozwiązań teleinformatycznych przedstawiono na przykładzie narzędzi informatycznych oferowanych przez firmę MICROSOFT, ze względu na ich znaczenie w rozwoju interoperacyjności infrastruktury przedsiębiorstw (Microsoft Dynamice AX i NAV, BizTalk Server, SharePoint Server). Z tych też względów na załączonych rysunkach zachowano oryginalne nazewnictwo poszczególnych produktów i technologii. The place and meaning of corporative portals in enterprise of electronic economy managed in the modern way were discussed in the article. In case of electronic economy the stimulating incentive for development is in particular implementation of the state-of-the-art tools of teleinformation technology. The development of such technologies has created real possibilities of creating modern teleinformation infrastructure including both the creation of computer corporative networks and the usage of various computer systems supporting the enterprise management. The variety of these modern tools and their heterogeneity (non-homogeneity of the software suppliers for computer systems in enterprises) requires in turn creating technological conditions aimed at proving inter-operation (ability to cooperate) of computer systems used in the enterprises. Proving the inter-operation of computer systems of an enterprise is a condition of development of corporative portals which function as electronic managerial console in a- modern enterprise. IT companies dictating the development of modern teleinformation technologies (such as IBM, SUN, MICROSOFT, ORACLE, SAP, CISCO SYSTEMS, etc.) offer technological solutions both in the ranks of applications systems ERP/CRM/SCM class and tools ensuringinter-operation of all computer tools used in an enterprise. The general functional analysis of the offered teleinformation solutions was presented using the example of computer tools offered by the MISCROSOFT Company, due to their importance in the development of inter-operation of the infrastructure of companies (Microsoft Dynamice AX i NAV, BizTalk Server, SharePoint Server) For these reasons original terminology has been preserved in the attached pictures. 15

20 342 Mirosław karwat DYLEMATY SPÓŁDZIELCZOŚCI JAKO SKŁADNIKA KAPITAŁU SPOŁECZNEGO POLSKIEJ WSI Dilemmas of cooperative as a component of social capital of Polish village Marian G. Brodziński Almamer wyższa szkoła ekonomiczna Spółdzielczość wiejska zawsze była i wciąż jest ważnym komponentem kapitału społecznego polskiej wsi. Ma ona jednak swoje rozliczne i specyficzne problemy głównie natury samorządowo- -członkowskiej i świadomościowej. Bez ich rozwiązania jej udział we wspomnianym kapitale będzie niechybnie malał, co z punktu widzenia wsi byłoby niekorzystne. The cooperative movement in the country has always been an important component of the social capital of Polish countryside. However it has its numerous and specific problems mainly of selfgovernment, membership and consciousness nature. Its share in the above-mentioned capital, without solving them, will be decreasing, what will be unbeneficial from the viewpoint of the country. 16