WPŁYW ELEKTROLITÓW W PASZY BROJLERÓW NA WSKAŹNIKI PRODUKCYJNE, BILANS SODU ORAZ WILGOTNOŚĆ ODCHODÓW *

Transkrypt

1 ZESZYTY PROBLEMOWE POSTĘPÓW NAUK ROLNICZYCH 2010 z. 544: WPŁYW ELEKTROLITÓW W PASZY BROJLERÓW NA WSKAŹNIKI PRODUKCYJNE, BILANS SODU ORAZ WILGOTNOŚĆ ODCHODÓW * Jerzy Koreleski, Sylwester Świątkiewicz, Anna Arczewska-Włosek Dział Żywienia Zwierząt i Paszoznawstwa, Instytut Zootechniki Państwowy Instytut Badawczy w Balicach Wstęp W wyniku eliminacji mączek z ssaków, jako składnika mieszanek paszowych dla brojlerów, zwiększył się w nich udział białka roślinnego. Wysoka zawartość potasu w ziarnie zbóż oraz w poekstrakcyjnej śrucie sojowej zwiększa zazwyczaj zawartość tego pierwiastka w roślinnej mieszance paszowej. Potas może wpływać na zachwianie równowagi elektrolitów w paszy (DEB), zwiększać pobranie wody przez kurczęta i powodować zawilgocenie ściółki [Vieira, Li m a 2005]. Może też utrudniać dobór odpowiedniej ilości sodu i chloru wprowadzanych do receptury mieszanki paszowej dla zachowania równowagi elektrolitów w paszy, stosownie do równania: DEB = K + + Na + Cl - [Mo n g i n 1981]. Najsilniej bilans elektrolitów wpływa na organizm w warunkach działania stresu cieplnego, gdy zwiększa się ilość pobranej przez kurczęta wody i wydychanego CO 2 oraz podwyższa się poziom dwuwęglanów w plazmie krwi i zwiększa ich wydalanie w moczu [Li n s l e y, Bu r g e r 1964]. Następstwem tych zjawisk u drobiu jest alkaloza, spadek apetytu, zawilgocenie ściółki oraz pogorszenie produkcyjności. Warunki stresu cieplnego zaznaczają się nie tylko w strefie tropikalnej i subtropikalnej, lecz również okresowo, ale nie z mniejszą siłą, działają na kurczęta trzymane w zamkniętych brojlerniach w czasie upalnego lata w strefie klimatu umiarkowanego. Celem pracy było określenie wpływu zróżnicowanego poziomu sodu i chloru w diecie kukurydziano-sojowej z podwyższonym poziomem potasu na wskaźniki produkcyjne i poubojowe brojlerów, bilans sodu oraz zawartość suchej masy w odchodach. * Badania finansowane przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Projekt N

2 12 J. Koreleski, S. Świątkiewicz, A. Arczewska-Włosek Materiał i metody Doświadczenie wykonano na 160 kurczętach z linii Ross 308, które przydzielono do 4 grup żywieniowych z 5 podgrupami (powtórzeniami) po 8 sztuk (4 i 4 ). Podgrupy utrzymywano w klatkach na podłodze z siatki; paszę i wodę podawano ad libitum. Mieszanka podstawowa (I) kukurydziano-sojowa stosowana w starte-rowym (1 14 dni) i growerowym (15 42 dni życia) okresie żywienia zawierała w 1 kg, odpowiednio, 10,7 i 10,8 g potasu, 1,22 i 1,25 g sodu, 1,73 i 1,89 g chloru oraz DEB 278 i 277 meq kg 1. W dietach doświadczalnych zawartość sodu była zwiększana do poziomu 1,68 i 1,61 g (II) lub 2,02 i 2,05 g (III) z dodatkiem NaHCO 3, natomiast zawartość chloru do 2,70 i 2,60 lub 3,10 g i 3,00 g kg 1 (IV) przy użyciu NH 4 Cl (tab. 1). Zawartość potasu i sodu w mieszankach analizowano Grupa 1 Group 1 K (g kg 1 ) Tabela 1; Table 1 Wyniki produkcyjne uzyskane w kolejnych okresach żywienia Broiler performance in feeding periods Czynniki doświadczalne Dietary treatments Na (g kg 1 ) Cl (g kg 1 ) DEB K+Na (meq kg 1 ) (meq kg 1 ) Przyrost masy ciała (g szt. 1 ) Weight gain (g chick 1 ) Wykorzystanie paszy Feed gain (kg kg 1 ) Pobranie paszy (g szt. 1 ) Feed intake (g chick 1 ) Pierwszy okres odchowu (1 14 dni); Starter feeding period (1 14 days) Padnięcia Mortality (%) I 10,7 1,22 1, a 1, a 0 II 10,7 1,68 1, ab 1, b 0 III 10,7 1,68 2, a 1, a 0 IV 10,7 2,02 3, b 1, b 0 SEM 8,05 0,037 9,96 Drugi okres odchowu (15 42 dni); Grower feeding period (15 42 days) I 10,8 1,25 1, b 1,76 a ,5 II 10,8 1,61 1, b 1,77 a III 10,8 1,61 2, b 1,85 ab IV 10,8 2,05 3, a 2,03 b ,5 SEM 18,6 0,050 76,8 Cały odchów (1 42 dni); Total (1 42 days) WEO punkty Performance index points I 10,7/10,8 1,22/1,25 1,73/1,89 278/ / ,76 a ,5 258 II 10,7/10,8 1,68/1,61 1,73/1,89 298/ / ,77 a III 10,7/10,8 1,68/1,61 2,70/2,60 271/ / ,84 ab IV 10,7/10,8 2,02/2,05 3,10/3,00 274/ / ,97 b ,5 253 SEM 17,4 0, ,15 1 I dawka podstawowa; basal diet II z wiekszą zawartością Na; with higher level of Na III z wiekszą zawartością Na i Cl; with higher level of Na and Cl IV z najwiekszą zawartością Na i Cl; with the highest level of Na and Cl a, b średnie w kolumnach oznaczone różnymi literami różnią się istotnie dla p<0,05; means in columns with different letters are statistically different at p<0.05 SEM błąd standardowy średniej; standard error of mean

3 WPŁYW ELEKTROLITÓW W PASZY BROJLERÓW 13 przy użyciu absorpcyjnej spektrometrii atomowej, natomiast zawartość chloru obliczano z ilości rozpuszczalnych chlorków oznaczonych metodą miareczkowania azotanem srebra wg PN-81/R W kolejnych okresach żywienia rejestrowano masę ciała, pobranie paszy, liczbę sztuk padłych. W oparciu o te dane obliczano przyrost masy ciała, wykorzystanie paszy, procent padnięć oraz wskaźnik efektywności odchowu (WEO). W 13. i 41. dniu życia zbierano świeże odchody do oznaczenia zawartości suchej masy [AOAC 1990]. W 4. tygodniu życia dla każdej podgrupy kurcząt przez 5 dni określano pobranie paszy oraz zbierano kałomocz celem oznaczenia bilansu sodu. Odchody homogenizowano, przechowywano w zamrożeniu ( 20ºC) i oznaczano w nich zawartość sodu metodą absorpcyjnej spektrometrii atomowej. Po zakończeniu odchowu wszystkie kurczęta głodzono 12 godzin, ważono i z każdej grupy wybrano reprezentatywne pod względem masy 4 kogutki i 4 kurki, które ubito przez dekapitację, patroszono i po całonocnym schłodzeniu (4ºC) przeznaczono do analizy dysekcyjnej. Uzyskane w doświadczeniu dane poddano analizie wariancji oceniając statystyczną istotność różnic testem wielokrotnego rozstępu DUNCAN a przy użyciu pakietu Statistica 5.0 PL Software [STATSOFT INC 1995]. Diety doświadczalne Wyniki i dyskusja Diety charakteryzował podwyższony poziom potasu, wynoszący w kolejnych, okresach żywienia 10,7 g i 10,8 g kg 1. W 1 kg diety zawartość sodu była zróżnicowana odpowiednio od 1,22 do 2,02 g i od 1,25 do 2,02 g, a chloru od 1,73 do 3,1 g i od 1,89 do 3,00 g. Wartości DEB dla diet użytych w doświadczeniu były do siebie zbliżone z wyjątkiem II grupy, której wartość DEB wynosiła 298 i 293 meq kg 1, tj. była o 8% wyższa niż w dietach pozostałych grup kurcząt. Zawartość potasu w użytych dietach przekraczała poziom zapotrzebowania wynoszący 6,3 g i 7,3 g kg 1 [Mu r a k a m i i in. 2001; Oliveira i in. 2005]. Zawartości pozostałych elektrolitów w dietach mieściły się w przyjętych zakresach, wynoszących dla sodu od 1,2 g do 4,1 g, a dla chloru od 1,2 g do 5,3 g kg 1 [Ed wa r d s 1984; NRC 1994]. Pozostałe makro- i mikroelementy występujące w paszy mają potencjał elektrolityczny mniejszy niż jony jednowartościowe [Mongin 1981]. Ich udział we wszystkich dietach, podobnie jak zawartość podstawowych składników pokarmowych, był wyrównany i zgodny z zaleceniami żywieniowymi dla kurcząt brojlerów [Sm u l i k o w s k a, Ru t k o w s k i (red.) 2005]. Wskaźniki produkcyjne i analiza rzeźna W starterowym okresie żywienia, porównując wyniki produkcyjne brojlerów z grupy I i II otrzymujących diety z jednakową zawartością chloru, stwierdza się zwiększenie przyrostu masy ciała i pobrania paszy (p<0,05). Jest ono prawdopodobnie następstwem wzrostu poziomu sodu i wartości wskaźnika DEB (tab. 1). W growerowym okresie żywienia i za cały okres doświadczenia różnice między grupą I i II zanikają.

4 14 J. Koreleski, S. Świątkiewicz, A. Arczewska-Włosek Zwiększenie poziomu chloru w diecie grupy III vs. II, przy jednakowej zawartości sodu, zmniejszyło pobranie paszy w starterowym okresie żywienia (p<0,05). Wpływ chloru nie potwierdza się jednak u kurcząt starszych i za cały okres doświadczenia. U tych grup (II i III), w porównaniu z pozostałymi, zaznaczył się wzrost wartości WEO, wskazujący na dobry ogólny wynik odchowu brojlerów. Przy najwyższym poziomie sodu (2,02 2,05 g) i chloru (3,1 3,0 g kg 1 ) w diecie kurcząt grupy IV, w stosunku do pozostałych grup, notuje się polepszenie przyrostu masy ciała i pobrania paszy w pierwszym okresie, natomiast pogorszenie przyrostu masy ciała i stopnia wykorzystania paszy w drugim okresie żywienia (p<0,05). Za cały okres odchowu zaznacza się u tej grupy pogorszenie (p<0,05) stopnia wykorzystania paszy. Bo r g e s i in. [2003b] poszukiwali wartości optymalnych dla elektrolitów w diecie. Uzyskali wartość DEB 207 i 236 meq kg 1 oraz drogą interpoacji z krzywej zalecaną odpowiednio zawartość 5,2 g K kg 1 ; 4,09 i 4,45 g Na kg 1 ; 3,26 i 3,72 g Cl kg 1 w okresie starterowym oraz odpowiednio 4,7 g K kg 1 ; 4,10 i 4,45 g Na kg 1 ; 3,15 i 2,67 g Cl kg 1 w growerowym okresie żywienia. Przy nieco wyższej zawartości potasu w diecie, stosowanej w kolejnych okresach żywienia (7,5 i 6,7 g kg 1 ), Bo r g e s i in. [2003a] wykazali, że najkorzystniejsza była wartość DEB 240 meq kg 1 przy zawartości, odpowiednio 3,5 i 3,5 g Na kg 1 oraz 3,7 i 2,9 g Cl kg 1. Wyniki uzyskane przy takim żywieniu były wyższe niż pozostałych, gdzie DEB wyniosło 40 meq kg 1. Mu s h ta q i in. [2005] stwierdzają, że w warunkach działania silnego stresu termicznego (32 39 o C) u kurcząt w wieku do 28 dni zawartość sodu i chloru zróżnicowana w granicach, odpowiednio 2,0 3,0 g i 3,0 5,0 g kg 1, nie miała wpływu na pobranie i wykorzystanie paszy. Wyniki badań własnych i zaczerpnięte z literatury wskazują, że pośród czynników warunkujących produkcyjne skutki równowagi elektrolitów w paszy znaczenie może mieć naturalny poziom potasu w diecie. Zastosowane w doświadczeniu zabiegi żywieniowe nie miały istotnego wpływu na wydajność rzeźną (średnio 76%), skład tuszki oraz udział wątroby (1,9%) i serca (0,53%) w masie ciała. Podobnie Bo r g e s i in. [2003a] nie stwierdzili istotnego wpływu DEB w diecie na wskaźniki poubojowe kurcząt. Ah m a d i in. [2005] w warunkach działania silnego stresu cieplnego wykazali natomiast korzystny wpływ dodatku dwuwęglanu sodu do diety kurcząt na wydajność rzeźną i udział mięśni piersiowych oraz na zmniejszenie ilości tłuszczu sadełkowego. Wilgotność odchodów Wpływ poziomu elektrolitów w diecie na wilgotność odchodów (tab. 2) został statystycznie potwierdzony w starterowym okresie żywienia. W wyniku zwiększenia ilości sodu w dietach z tą samą zawartością chloru oraz wzrostu sumy kationów i wartości DEB (grupa II vs. I), udział suchej masy w odchodach miał tendencję do wzrostu, ale statystycznie niepotwierdzoną. W wyniku zwiększenia poziomu chloru i obniżenia wartości DEB (grupa III vs. II) w dietach z tą samą zawartością sodu, udział suchej masy w odchodach istotnie maleje (p<0,05). Zwiększenie wilgotności odchodów nastąpiło także w grupie IV z najwyższym poziomem sodu i chloru w diecie. W obydwu przypadkach wartość DEB była jednak podobna jak w grupie I. Dane literaturowe wskazują, że czynniki żywieniowe, takie jak nadmiar potasu i sodu, mogą wpływać na zwiększone pobranie wody przez kur-

5 WPŁYW ELEKTROLITÓW W PASZY BROJLERÓW 15 częta oraz na zawilgocenie odchodów i ściółki [Mo n g i n 1981]. W świetle badań Ro n d o n i in. [2001] zwiększanie w diecie zawartości chloru wydaje się nie mieć bezpośredniego związku ze wzrostem wilgotności odchodów. Trudno zatem określić bezpośrednią przyczynę zmian w zawartości suchej masy w odchodach kurcząt (tab. 2). Sucha masa kałomoczu (%) oraz wyniki bilansu sodu Excreta dry matter (%) and sodium balance Tabela 2; Table 2 Grupa Group Sucha masa kałomoczu Excreta dry matter (%) Starter Grower Pobranie Na (mg szt. dzień 1 ) Na intake (mg chick day 1 ) Wydalanie Na (mg szt. dzień 1 ) Na excretion (mg chick day 1 ) Zatrzymanie Na (mg szt. dzień 1 ) Na retention (mg chick day 1 ) Na zatrzymany (%) pobranego Na retained (%) I 18,0 ab 16,5 172 a 43 a 129 b 74,6 d II 18,4 b 15,6 221 b 86 b 135 b 61,1 c III 17,3 a 14,9 244 c 175 d 69 a 28,0 a IV 17,1 a 15,0 292 d 151 c 141 b 48,4 b SEM 0,194 0,283 10,3 12,4 7,56 4,19 a, b; I, II, III, IV; SEM objaśnienia jak w tab. 1; explanations see Table 1 W diecie z wysokim udziałem potasu umiarkowany dodatek sodu zmniejszał bowiem wilgotność odchodów, natomiast dodatek chloru zwiększał. Wzrost zawartości sumy kationów w diecie z pierwszego okresu żywienia, jedynie z 327 do 347 meq kg 1 przy równoczesnym zwiększeniu wartości DEB z 278 do 298 meq kg 1, powodował zmniejszenie wilgotności odchodów. Wprowadzenie chloru i obniżenie wartości DEB spowodowało natomiast zwiększenie wilgotności odchodów. Bilans sodu Zwiększenie zawartości sodu w diecie kurcząt (grupa II IV) wpływało na wzrost pobrania tego pierwiastka i jego wydalania (p<0,05). Zatrzymanie sodu u kurcząt (tab. 2) wzrosło w grupach II i IV, których wartość DEB była wyższa w dietach (293 i 281 meq kg 1 ) w porównaniu z pozostałymi (p<0,05). Stopień wykorzystania sodu był najlepszy w grupie I z najniższym poziomem Na w diecie i malał przy wyższej zawartości sodu w paszy (p<0,05). Z porównania danych bilansowych grupy II i III wynika, że wzrostowi poziomu chloru w diecie towarzyszy pogorszenie zatrzymania i wykorzystania sodu. Potwierdza to wyniki dotyczące współzależności elektrolitów w diecie [Mo n g i n 1981] oraz mechanizm zmniejszania lub zwiększania wydalania sodu w zależności od pokrycia potrzeb organizmu [McDo w e l l 1992].

6 16 J. Koreleski, S. Świątkiewicz, A. Arczewska-Włosek Wnioski W oparciu o bilans sodu i wskaźniki produkcyjne można wnioskować, że w badanych dietach z podwyższoną zawartością potasu zapotrzebowanie na sód w pierwszym okresie chowu jest bliskie 2 g Na przy 3,1 g Cl i DEB 274 meq kg 1, a w drugim 1,6 g Na przy 1,9 g Cl i DEB 293 meq kg 1. Dla najmniejszej wilgotności odchodów u kurcząt w obydwu okresach chowu korzystna była zawartość odpowiednio 1,7 i 1,6 g Na; 1,7 i 1,9 g Cl kg 1 przy 298 meq i 293 meq kg 1. Literatura Ah m a d T., Sa rwa r M., Ma h r-un-nisa, Ah s a n-ul-ha q, Zia-Ul-Ha s a n Influence of varying sources of dietary electrolytes on the performance of broiler reared in a high temperature environment. Anim. Feed Sci. Tech. 120: AOAC Association of official analytical chemists. Official methods of analysis. 15 th Ed. Arlington, VA. Bo r g e s S.A., Fi s h e r Da Si lva A.V., Ar i k i J., Ho o g e D.M., Cu m m i n g s K.R. 2003a. Dietary electrolyte balance for broiler chickens exposed to thermoneutral or heat-stress environment. Poultry Sci. 82: Bo r g e s S.A., Fi s h e r Da Si lva A.V., Ar i k i J., Ho o g e D.M., Cu m m i n g s K.R. 2003b. Dietary electrolyte balance for broiler chickens under moderately high ambient temperatures and relative humidities. Poultry Sci. 82: Ed w a r d s H.M Studies on the etiology of tibial dyschondroplasia in chickens. J. Nutr. 114: Li n s l e y J.G., Bu r g e r R.E Respiratory and cardiovascular response in the hyperthermic domestic cock. Poultry Sci. 43: McDo w e l l L.R Minerals in animal and human nutrition. Acad. Press Inc., USA: 524 ss. Mo n g i n P Recent advances in dietary anion-cation balance applications in poultry. Proceedings of the Nutrition Society 40: Mu ra ka m i A.E., Ro n d o n E.O.O., Ma r t i n s E.N., Pe r e i ra M.S., Sca p i n e l l o C Sodium and chloride requirements of growing broiler chickens (twenty-one to forty-two days of age) fed corn-soybean diets. Poultry Sci. 80: Mu s h t a q T Sa rwa r M., Na w a z H., Mi r z a M.A., Ah m a d T Effect and interactions of dietary sodium and chloride on broiler starter performance (hatching to twenty-eight days of age) under subtropical summer conditions. Poultry Sci. 84: NRC Nutrient requirements of poultry. National Research Council. 9 th Edition. National Academy Press. Washington, DC: 27. Oliveira J.E., Al b i n o L.F.T., Ro s t a g n o H.S., Pa e z L.E., Ca rva l h o D.C.O Dietary levels of potassium for broiler chickens. Braz. J. Poultry Sci. 7:

7 WPŁYW ELEKTROLITÓW W PASZY BROJLERÓW 17 Ro n d o n E.O.O., Mu ra ka m i A.E., Fu r l a n A.C., Mo r e i r a I., Ma ca r i M Sodium and chloride requirements of growing broiler chickens fed corn-soybean diets (one to twentyone days of age). Poultry Sci. 80: Sm u l i k o w s k a S., Ru t k o w s k i A. (red.) Zalecenia żywieniowe i wartość pokarmowa pasz. Normy żywienia drobiu. IFiŻZ PAN, PO WPSA, Praca zbiorowa: STATSOFT INC Statistica for Windows version 5.0 user manual. Tulsa, Oklahoma. Vieira S.L., Li m a I.L Live performance, water intake and excreta characteristics of broilers fed all vegetable diets based on corn and soybean meal. Int. J. Poultry Sci. 4: Słowa kluczowe: kurczęta brojlery, elektrolity, bilans sodu Streszczenie Badano wpływ zróżnicowanego poziomu sodu i chloru w diecie z podwyższonym udziałem potasu 10,7 g i 10,8 g kg -1 na równowagę elektrolitów w diecie (DEB), wskaźniki produkcyjne, bilans azotu i sodu oraz zawartość suchej masy w odchodach. Doświadczenie wykonano w okresie letnim na 160 kurczętach z linii Ross 308, które przydzielono do 4 grup z 5 podgrupami po 8 sztuk. Największe różnice wystąpiły w starterowym okresie żywienia (1 14 dni), gdzie stwierdzono zwiększenie przyrostu masy ciała i pobrania paszy przy zawartości 1,73 g Cl w następstwie zwiększenia zawartości Na z 1,22 do 1,68 g kg 1 i DEB z 278 do 298 meq kg 1. Przy najwyższym poziomie sodu (2,02 2,05 g) i chloru (3,1 3,0 g kg 1 ) notuje się polepszenie wskaźników produkcyjnych, ale zmniejszenie suchej masy odchodów. Najlepsze wykorzystanie sodu (Na zatrzymany w % Na pobranego) stwierdzono przy najniższej zawartości 1,2 g Na kg 1 w diecie. W oparciu o bilans sodu i wskaźniki produkcyjne można wnioskować, że w badanych dietach z podwyższoną naturalną zawartością potasu zapotrzebowanie na sód było bliskie 1,6 g przy niższym (DEB 298 meq kg 1 ) lub 2,05 g kg 1 (DEB 274 meq kg 1 ) przy wyższym poziomie chloru (odpowiednio, 1,9 vs. 3,0 g kg 1 ). THE EFFECT OF DIETARY ELECTROLYTE BALANCE ON PERFORMANCE, SODIUM BALANCE AND EXCRETA DRY MATTER CONTENT IN BROILERS Jerzy Koreleski, Sylwester Świątkiewicz, Anna Arczewska-Włosek Department of Animal Nutrition and Feed Science, National Research Institute of Animal Production, Balice Key words: broiler chicken, electrolytes, Na balance

8 18 J. Koreleski, S. Świątkiewicz, A. Arczewska-Włosek Summary The aim of the experiment on broilers from 1 to 42 days of age was to investigate the effect of different dietary levels of sodium and chlorine added to diets with a natural potassium content of 10.7 g and 10.8 g kg 1 on chicken performance, carcass analysis, dry matter content in excreta, and sodium balance. 160 one-day-old Ross 308 chickens kept in cages were allocated to 4 groups in 5 replicates of 8 (4 and 4 ). During the starter feeding period (1 14 d.), body weight gain and feed intake chickens were positively affected when the diet with 1.73 g chloride was supplemented with sodium to contain from 1.22 g to 1.68 g kg 1 Na and a dietary electrolyte balance (DEB) from 278 to 298 meq kg 1. At the highest dietary sodium ( g) and chloride ( g kg 1 ) levels, performance improved but the dry matter content in excreta decreased. The highest sodium utilization (Na retained/na intake) was found at the lowest content of 1.2 g kg 1 Na in diet. On the basis of performance and sodium balance in this experiment it is concluded that in the diets with a higher potassium level, the sodium requirement was about 1.6 g Na (DEB 298 meq kg 1 ) at the lower, or 2.0 g kg 1 Na (DEB 274 meq kg 1 ) at the higher chloride level (1.9 and 3.0 g kg 1, respectively). Prof. dr hab. Jerzy Koreleski Dział Żywienia Zwierząt i Paszoznawstwa, Instytut Zootechniki Państwowy Instytut Badawczy, Balice Brzezie 7/1 k. Krakowa ZABIERZÓW jkoreles@izoo.krakow.pl

9 ZESZYTY PROBLEMOWE POSTĘPÓW NAUK ROLNICZYCH 2010 z. 544: WPŁYW DODATKU ENZYMÓW PASZOWYCH I KWASÓW ORGANICZNYCH NA FUNKCJONOWANIE PRZEWODU POKARMOWEGO I EFEKTY ODCHOWU KURCZĄT BROJLERÓW * Agila Semaskaite 1, Romas Gruzauskas 1, Virginija Jarule 1, Jerzy Juśkiewicz 2, Monika Wróblewska 2, Zenon Zduńczyk 2 1 Litewska Akademia Weterynaryjna w Kownie, Litwa 2* Instytut Rozrodu Zwierząt i Badań Żywności, Polskiej Akademii Nauk w Olsztynie Wstęp Przyjmuje się, że enzymy degradujące polisacharydy nieskrobiowe [Ch o c t 2006] i kwasy organiczne [Ak s i t i in. 2006] należą do najczęściej stosowanych regulatorów wzrostu i funkcjonowania przewodu pokarmowego zwierząt. Jednym z kluczowych celów stosowania tych dodatków jest hamowanie aktywności mikroflory jelita cienkiego: w przypadku kwasów poprzez ograniczanie proliferacji i/lub kolonizacji śluzówki przez bakterie [Liu 2001], w przypadku enzymów poprzez zmniejszenie ilości substratów podatnych na fermentację docierających do jelita grubego [Si lva, Sm i t h a r d 2002]. Stosunkowo mało poznane są efekty stosowania nowej generacji enzymów paszowych, tzw. koktajli enzymatycznych o wielokierunkowym oddziaływaniu [Me n g i in. 2006]. Wyniki nielicznych jeszcze doświadczeń wskazują, że praktyczne efekty stosowania zestawów enzymatycznych mogą być niezadowalające [Ko c h e r i in. 2000; Mu s h ta q i in. 2006]. Z tego względu, w prezentowanym doświadczeniu, oceniano fizjologiczne i praktyczne efekty zastosowania w mieszankach dla kurcząt brojlerów zarówno zestawu enzymów paszowych, jak też kombinacji enzymów i kwasów organicznych. Materiał i metody Doświadczenie przeprowadzono w fermie doświadczalnej Vilniaus Paukstynas (Rudamina, Litwa) na 600 kurczętach brojlerach z linii Ross 308, utrzymywanych w standardowych warunkach. Odpowiednio do potrzeb pokarmowych ptaków * Praca w części finansowana w ramach projektu EUREKA E!4478.

10 20 A. Semaskaite i inni [NRC 1994], kurczęta były żywione przez 5 tygodni dietami, których głównymi komponentami były: pszenica (36,1 i 42,4%, odpowiednio dla okresów żywienia 1 8 i 9 35 dni), poekstrakcyjna śruta sojowa (28 i 24%), kukurydza (19 i 5,9%), śruta pszenna, pszenżyto, poekstrakcyjna śruta rzepakowa i olej słonecznikowy. Grupy doświadczalne zróżnicowane były w następujący sposób: grupa kontrolna (K) mieszanka bez dodatków, grupa E z dodatkiem preparatu enzymatycznego i grupa EKO z dodatkiem enzymów oraz kwasów organicznych. Grupy doświadczalne składały się z 200 kurcząt utrzymywanych w 2 podgrupach po 100 ptaków. Źródłem enzymów degradujących NSP był komercyjny preparat Rovabio TM Excel AP zawierający głównie endo-1,4 beta-ksylanazę (1400 jednostek AXC g 1 ) i endo-1,3(4) beta-glukanazę (2000 jednostek AGL g 1 ) oraz mniejsze ilości pektynaz, proteaz i innych enzymów. Źródłem mieszaniny kwasów organicznych (mrówkowy, propionowy, mlekowy, odpowiednio 40, 30 i 26%) był preparat Euroguard SVB. Preparat enzymatyczny i kwasy organiczne stosowano w ilości, odpowiednio 50 mg kg 1 i 3 g kg 1. Do badań fizjologicznych wybierano po 10 ptaków z grupy. Obok wskaźników odchowu (masa ciała, wykorzystanie paszy), określono także parametry funkcjonowania jelita cienkiego i jelit ślepych, w tym: wartość ph, koncentrację suchej masy, amoniaku i lotnych kwasów tłuszczowych oraz aktywność wybranych bakteryjnych enzymów glikolitycznych w treści pokarmowej, stosując rutynowe postępowanie, opisane we wcześniejszych opracowaniach [Juśkiewicz i in. 2008]. Wyniki Zastosowane dodatki paszowe powodowły tendencję (p=0,064) do zwiększenia koncentratcji suchej masy w treści jelita cienkiego brojlerów z grup E i EKO (tab. 1). Dodatek preparatu E spowodował istotne zmniejszenie koncentracji amoniaku w treści jelit ślepych, w porównaniu do pozostałych grup. Z kolei w grupie EKO była istotnie wyższa koncentracja kwasów octowego, propionowego, masłowego i LKT ogółem w jelitach ślepych, w porównaniu z grupami K i E (p<0,05). Aktywności bakteryjnych enzymów, α- i β-glukozydazy, α- i β-galaktozydazy oraz β-glukuronidazy w treści jelit ślepych były zbliżone we wszystkich grupach. Najniższą wartość ph treści jelit ślepych stwierdzono w grupie EKO (6,42 vs. 6,73 6,75 w pozostałych grupach; p>0,05). W porównaniu do grupy kontrolnej, w grupach E i EKO stwierdzono wyższą, jakkolwiek statystycznie nieistotną, końcową masę ciała brojlerów (odpowiednio o 1,9 i 1,6%; p>0,05) oraz lepsze wykorzystanie paszy o ok. 5%.

11 WPŁYW DODATKU ENZYMÓW PASZOWYCH I KWASÓW ORGANICZNYCH. 21 Tabela 1; Table 1 Wskaźniki funkcjonowania przewodu pokarmowego brojlerów Indices of gastrointestinal tract functioning in broilers Wyszczególnienie Specification Jelito cienkie; Small intestine Grupa doświadczalna; Experimental group kontrolna control enzymy enzymes enzymy + KO 1 enzymes + OA 1 s.m. treści; DM of digesta (%) 12,64 ± 0,39 16,53 ± 0,71 17,41 ± 0,56 ph treści; ph of digesta 4,32 ± 0,92 4,70 ± 0,14 5,22 ± 0,11 Jelita ślepe; Caeca s.m. treści; DM of digesta (%) 23,42 ± 1,12 19,06 ± 0,44 18,48 ± 1,14 ph treści; ph of digesta amoniak; ammonia (mg g 1 ) 6,73 ± 0,27 0,69 ± 0,07 a 6,75 ± 0,10 0,52 ± 0,10 b 6,42 ± 0,12 0,70 ± 0,03 a α-glukozydaza; α-glucosidase (U g 1 ) 5,57 ± 1,11 4,69 ± 0,98 4,37 ± 1,33 β-glukozydaza; β-glucosidase (U g 1 ) 1,71 ± 0,32 1,71 ± 0,53 1,65 ± 0,28 α-galaktozydaza; α-galactosidase (U g 1 ) 29,6 ± 5,93 30,4 ± 7,08 31,6 ± 4,59 β-galaktozydaza; β-galactosidase (U g 1 ) 35,7 ± 11,7 37,9 ± 8,34 36,4 ± 15,9 β-glukuronidaza; β-glucuronidase (U g 1 ) 3,23 ± 0,91 3,22 ± 0,86 3,47 ± 1,66 LKT 2 ; SCFA 2 (μmol g 1 ) octowy; acetic 63,6 ± 5,7 b 60,1 ± 4,0 b 73,4 ± 8,9 a propionowy; propionic 24,4 ± 2,9 b 26,4 ± 1,9 b 30,8 ± 5,3 a izomasłowy; isobutyric 0,79 ± 0,13 0,70 ± 0,22 0,79 ± 0,31 masłowy; butyric 16,3 ± 3,93 b 15,1 ± 2,25 b 18,4 ± 4,20 a izowalerianowy; isovaleric 1,06 ± 0,15 1,01 ± 0,18 1,01 ± 0,23 walerianowy; valeric 1,70 ± 0,39 1,70 ± 0,24 1,91 ± 0,27 ogółem LKT; total SCFA 112,1 ± 8,6 b 105,0 ± 6,8 b 126,4 ± 17 a 1 KO; OA kwasy organiczne; organic acids (3 g kg 1 ) 2 LKT lotne kwasy tłuszczowe; SCFA short-chain fatty acids a, b różnice w rzędach statystycznie istotne przy p 0,05; values in rows differed statistically at p 0.05 Tabela 2; Table 2 Masa ciała i wykorzystanie paszy u brojlerów w 1., 8., 21. i 35. dniu żywienia Body weight and feed utilization on 1, 8, 21 and 35 day of feeding Wyszczególnienie Specification Masa ciała; Body weight (g) Grupa doświadczalna; Experimental group kontrolna control enzymy enzymes enzymy + KO 1 enzymes + OA 1 dzień 1.; day 1 45,9 ± 0,35 45,9 ± 0,37 45,9 ± 0,36 dzień 8.; day ± 1, ± 1, ± 1,76 dzień 21.; day ± 7, ± 8, ± 8,70 dzień 35.; day ± ± ± 19 Wykorzystanie paszy 2 ; Feed utilization 2 (kg kg 1 ) 1 8 dni; 1 8 days 1,80 ± 0,15 1,64 ± 0,04 1,59 ± 0, dni; 9 21 days 1,77 ± 0,12 1,68 ± 0,04 1,63 ± 0, dni; days 2,15 ± 0,23 2,04 ± 0,02 2,08 ± 0, dni; 1 35 days 2,00 ± 0,11 1,90 ± 0,01 1,90 ± 0,01 1 KO; OA kwasy organiczne; organic acids (3 g kg 1 ) 2 wykorzystanie paszy na 1 kg przyrostu m.c.; feed conversion ratio (kg kg 1 body weight)

12 22 A. Semaskaite i inni Dyskusja Śruty zbożowe i poekstrakcyjne, główne komponenty mieszanek dla drobiu, zawierają duże ilości polisacharydów nieskrobiowych (NSP) opornych na działanie endogennych enzymów przewodu pokarmowego zwierząt, a których część (frakcja rozpuszczalna) zwiększa lepkość treści jelit [Ch o c t 2006]. Zwiększona lepkość treści ogranicza wchłanianie sodu i wody ze światła jelit, zwiększając uwodnienie treści [Va n De r Kl i s, Le n s i n g 2007]. Zgodnie z taką tendencją w prezentowanych badaniach własnych największe uwodnienie treści jelit stwierdzono w grupie kontrolnej, a dodatek enzymów paszowych zwiększył zawartość suchej masy w treści jelita cienkiego. Przyjmuje się, że działanie enzymów paszowych jest dwufazowe; w jelitach cienkich zmniejszające lepkość treści pokarmowej, a w dolnym odcinku przewodu pokarmowego (u drobiu w parzystych jelitach ślepych) ułatwiają mikrobiologiczną degradację polimerów nieskrobiowych do lotnych kwasów tłuszczowych [Be d f o r d, Apa ja l a h t i 2001]. Równocześnie, poprzez depolimeryzację polisacharydów w jelicie cienkim, ilość substratów podatnych na fermentację w jelitach ślepych może ulec zmniejszeniu [Si lva, Sm i t h a r d 2002]. W prezentowanym doświadczeniu własnym zastosowane dodatki paszowe nie wpłynęły na aktywność glikolityczną mikroflory jelitowej. Zastosowanie zestawu enzymów paszowych spowodowało korzystne obniżenie zawartości toksycznego amoniaku w treści jelit ślepych, a równoczesny dodatek enzymów i kwasów organicznych istotnie zwiększył zawartość głównych kwasów i sumy LKT. W efekcie najniższą wartość ph treści odnotowano w grupie EKO. Wiadomo, że obniżenie ph treści w jelitach jest procesem pożądanym z uwagi na zmniejszone ryzyko zasiedlania jelit przez bakterie chorobotwórcze [Jó z e f i a k i in. 2004]. W doświadczeniu własnym zastosowanie enzymów paszowych tylko nieznacznie zwiększyło przyrosty masy ciała kurcząt. Podobny, statystycznie niepotwierdzony, wynik uzyskano we wcześniejszych doświadczeniach innych autorów, którzy stosowali w mieszankach dla kurcząt ten sam zestaw enzymów paszowych [Ko c h e r i in. 2000; Mu s h ta q i in. 2006]. Zastosowanie równoczesnego dodatku enzymów paszowych i kwasów organicznych nie spowodowało polepszenia parametrów odchowu, w porównaniu do grupy żywionej dietą z dodatkiem tylko enzymów. W obu grupach odnotowano podobną wartość wskaźnika FCR, wskazującą na około 5-procentowe zmniejszenie zużycia paszy na jednostkowy przyrost masy ciała. Wnioski Zastosowany zestaw enzymów paszowych, zawierający głównie ksylanazę i glukanazę, zmniejszył stopień uwodnienia treści jelita cienkiego oraz koncentrację amoniaku w jelitach ślepych. Taka suplementacja diety skutkowała zwiększeniem końcowej masy ciała kurcząt o ok. 2% i obniżeniem zużycia paszy na przyrost masy ciała o 5%. Równoczesne zastosowanie enzymów i kwasów organicznych istotnie zwiększyło produkcję LKT w jelitach ślepych, jednak bez dodatkowego polepszenia wskaźników tuczu brojlerów.

13 WPŁYW DODATKU ENZYMÓW PASZOWYCH I KWASÓW ORGANICZNYCH. 23 Literatura Ak s i t M., Go k s o y E., Ko k F., Oz d e m i r D., Oz d o g a n M The impact of organic acid and essential oil supplementations to diets on the microbiological quality of chicken carcasses. Arch. Geflügelk. 70: Be d f o r d M.R., Apa ja l a h t i J Microbial interactions response to endognous enzyme utilization, in: Enzymes in farm animal nutrition. Bedford M.R., Partridge G.G. (red.), CABI Publishing, Wallingford: Ch o c t M Enzymes for the feed industry; past, present and future. World Poultry Sci. J. 62: Jó z e f i a k D., Ru t k o w s k i A., Ma r t i n S.A Carbohydrate fermentation in the avian ceca: a review. Anim. Feed Sci. Tech. 113: Juśkiewicz J., Zd u ńc z y k Z., Ja n k o w s k i J., Kr ó l B., Mi l a l a J Gastrointestinal tract metabolism of young turkeys fed diets supplemented with pure nystose or a fructooligosaccharide mixture. Arch. Anim. Nutr. 62: Ko c h e r A., Ch o c t M., Po r t e r M.D., Br o z J The effect of enzyme addition to broiler diets containing high concentration of canola or sunflower meal. Poultry Sci. 79: Liu Y.G Recent development acids for health. Feed Mix 9: Me n g X., Sl o m i n s k i B.A., Ca m p b e l l L.D., Gu e n t e r W., Jo n e s O The use of enzyme technology for improvement energy utilization from full-fat oilseed. Part. I. Canola seed. Poultry Sci. 85: Mu s h t a q T., Sa rwa r M., Ah m a d g., Nisa M.U., Ja m i l A The influence of exogenous multienzyme preparation and graded levels of digestible lysine in sunflower meal-based diets on the performance of young broiler chicks two weeks posthatching. Poultry Sci. 85: NRC Nutrient requirements of poultry. National Research Council. 9 th Edition. National Academy Press. Washington, DC. Si lva S.S.P., Sm i t h a r d R.R Effect of enzyme supplementation of a rye-based diet on xylanase activity in the small intestine of broilers, on intestinal crypt proliferation and nutrient digestibility and growth performance of the birds. Brit. Poultry Sci. 43: Va n De r Kl i s J.D., Le n s i n g M Wet litter problems relate to host-microbiota interactions. World Poultry 23: Słowa kluczowe: enzymy paszowe, kwasy organiczne, przewód pokarmowy, brojlery

14 24 A. Semaskaite i inni Streszczenie Badania przeprowadzono na dniowych kurczętach celem określenia wpływu suplementacji diety enzymami degradującymi polisacharydy nieskrobiowe, bez lub z dodatkiem kwasów organicznych, na wybrane parametry przewodu pokarmowego brojlerów i efekty odchowu. W grupach doświadczalnych zastosowano dodatek 50 mg kg 1 preparatu Rovabio TM Excel AP (w 1 g 1400 jednostek endo-1,4 beta-ksylanazy i 2000 jednostek endo-1,3(4) beta-glukanazy; grupa E) lub analogiczny dodatek enzymów wraz z mieszaniną kwasów organicznych (Euroguard SVB, 3 g kg 1 ; grupa EKO). Treść jelit ślepych ptaków z grupy E charakteryzowała się niższą koncentracją amoniaku (p<0,05 vs. grupy K i EKO), natomiast w grupie EKO stwierdzono najwyższą koncentrację lotnych kwasów tłuszczowych (p<0,05 vs. grupy K i E). W porównaniu do grupy kontrolnej, w grupach E i EKO stwierdzono wyższą końcową masę ciała brojlerów (odpowiednio o 1,9 i 1,6%; p>0,05) oraz lepsze wykorzystanie paszy (w obu grupach o 5%; p>0,05). THE EFFECT OF DIETARY ENZYMES AND ORGANIC ACIDS ON GROWTH PERFORMANCE AND GASTROINTESTINAL RESPONSE OF BROILER CHICKENS Agila Semaskaite 1, Romas Gruzauskas 1, Virginija Jarule 1, Jerzy Juśkiewicz 2, Monika Wróblewska 1, Zenon Zduńczyk 1 1 Lithuanian Veterinary Academy, Kaunas, Lithuania 2 Institute of Animal Reproduction and Food Research, Polish Academy of Sciences, Olsztyn, Poland Key words: enzymes, organic acids, gastrointestinal tract, broilers Summary The experiment was conducted on 600 one-day-old broiler chickens to assess the effects of dietary supplementation with NSP-degrading enzymes added alone or combined with an organic acid preparation on growth performance and selected gastrointestinal tract indices. In experimental treatments, 50 mg kg 1 Rovabio TM Excel AP (1400 U endo-1,4 β-xylanase and 2000 U endo-1,3(4) β-glucanase, per g of preparation; group E) as well as the aforementioned enzyme preparation with organic acids mixture (Euroguard SVB, 3 g kg 1 ; group EKO) were applied. The caecal digesta of birds from group E was characterized by a lowered ammonia concentration (p<0.05 vs. groups K and EKO), while that of broilers from treatment EKO, by an enhanced concentration

15 WPŁYW DODATKU ENZYMÓW PASZOWYCH I KWASÓW ORGANICZNYCH. 25 of total short-chain fatty acids (p<0.05 vs. groups K and E). In comparison with the control group, treatments E and EKO were associated with a higher final body weight of broilers (by 1.9 and 1.6%, respectively; p>0.05) and improved feed utilization (by 5% in both groups; p>0.05). Prof. dr hab. Zenon Zduńczyk Instytut Rozrodu Zwierząt i Badań Żywności, Polskiej Akademii Nauk ul. Tuwima OLSZTYN z.zdunczyk@pan.olsztyn.pl

16 ZESZYTY PROBLEMOWE POSTĘPÓW NAUK ROLNICZYCH 2010 z. 544: PARAMETRY ODCHOWU I FUNKCJONOWANIA JELIT ŚLEPYCH BROJLERÓW ŻYWIONYCH DIETĄ ZE SKOJARZONYM DODATKIEM ENZYMÓW PASZOWYCH I MANNANOOLIGOSACHARYDÓW * Romas Gruzauskas 1, Virginija Jarule 1, Agila Semaskaite 1, Zenon Zduńczyk 2, Jerzy Juśkiewicz 2, Przemysław Zduńczyk 2 1 Litewska Akademia Weterynaryjna, Kowno, Litwa 2* Instytut Rozrodu Zwierząt i Badań Żywności, Polskiej Akademii Nauk w Olsztynie Wstęp Polisacharydy nieskrobiowe (NSP) zbóż i śrut poekstrakcyjnych, a szczególnie frakcja rozpuszczalna, zwiększają lepkość treści pokarmowej i indukują rozwój mikroflory jelitowej [Hü b e n e r i in. 2002]. Obawa przed skutkami niekontrolowanego rozwoju mikroflory jelit była jednym z powodów stosowania antybiotyków paszowych w żywieniu drobiu [Ba rt o n 2000] oraz aktualnych poszukiwań skutecznych nieantybiotykowych regulatorów funkcjonowania przewodu pokarmowego i wzrostu, między innymi enzymów degradujących polisacharydy nieskrobiowe [Ch o c t 2006] oraz oligosacharydów o pożądanych właściwościach, w tym mannanooligosacharydów [Bi g g s i in. 2007]. Niektórzy autorzy sugerują, że już niewielka zawartość 0,1% mannanooligosacharydów (MOS) w mieszance jest wystarczająca do poprawy efektów odchowu ptaków [Fr i t t s, Wa l d r o u p 2003]. Może to być efektem stymulacji systemu immunologicznego drobiu, a przede wszystkim przeciwdziałana zasiedlaniu przewodu pokarmowego przez tę patogenną mikroflorę, której zdolności adhezyjne zależą od receptorów mannozowych [Fr i t t s, Wa l d r o u p 2003]. W ostatnich latach firmy biotechnologiczne oferują multienzymatyczne preparaty paszowe nowszej generacji, zawierające różne karbohydrazy, a również proteazy i inne enzymy, które mogą zmniejszać lepkość treści pokarmowej oraz degradację ścian komórkowych ograniczających strawność skrobi i białka [Me n g i in. 2006]. Niejednoznaczne efekty praktycznego stosowania takich zestawów enzymatycznych [Ko c h e r i in. 2000] uzasadniają podjętą próbę sprawdzenia efektywności równoczesnego zastosowania enzymów paszowych i MOS w mieszankach dla brojlerów. * Praca w części finansowana w ramach projektu EUREKA E!4478.

17 28 R. Gruzauskas i inni Celem badań przeprowadzonych na 400 jednodniowych kurczętach było określenie wpływu skojarzonego dodatku enzymów degradujących polisacharydy nieskrobiowe i mannanooligosacharydów na efekty odchowu i przebieg procesów fermentacyjnych w jelitach ślepych. Materiał i metody Doświadczenie na kurczętach wykonano w fermie doświadczalnej Vilniaus Paukstynas (Rudamina, Litwa) na 400 rosnących brojlerach z linii Ross 308, natomiast analizy dotyczące funkcji przewodu pokarmowego przeprowadzono w laboratorium Instytutu Rozrodu Zwierząt i Badań Żywności PAN w Olsztynie. Ptaki były utrzymywane w standardowych warunkach i żywione przez 5 tygodni dwoma dietami doświadczalnymi (tab. 1). Grupa kontrolna (C), złożona z dwóch powtórzeń Skład i wartość pokarmowa mieszanek Chemical composition and nutritive value of diets Tabela 1; Table 1 Wyszczególnienie Specification Okres żywienia (dni) Feeding period (days) Składnik; Component (%) pszenica; wheat 36,10 42,41 kukurydza; maize 19,00 5,88 śruta pszenna; wheat ground 6,05 6,90 pszenżyto; triticale 6,00 poekstrakcyjna śruta sojowa; soyabean meal 28,00 24,00 poekstrakcyjna śruta rzepakowa; rapeseed meal 4,00 mączka rybna; fish meal 4,00 olej słonecznikowy; sunflower oil 2,50 6,00 pozostałe*; remaining* 4,35 4,81 Zawartość obliczona; Calculated composition białko ogólne; crude protein 22,90 20,26 energia metaboliczna; metabolizable energy (MJ kg 1 ) 12,35 13,07 tłuszcz ogólny; crude fat 5,35 8,50 włókno ogólne; crude fibre 2,60 2,97 lizyna; lysine 1,38 1,17 metionina + cystyna; methionine + cystine 1,04 0,97 Ca 1,05 0,93 P (dostępny); P (available) 0,51 0,46 Na 0,18 0,15 witamina A (j.m.); vitamin A (i.u.) witamina E (mg); vitamin E (mg) * kreda, fosforan wapnia, NaCl, NaHCO 3, DL-metionina, L-lizyna HCl, L-treonina, premiksy mineralno-witaminowe w ilości odpowiedniej do potrzeb ptaków, od 1 do 5 tygodnia stosowano dodatek CAPSOQUIN (100 mg kg 1 ) i Origostim (300 mg kg 1 ); limestone, monocalcium phosphate, NaCl, NaHCO 3, DL-methionine, L-lysine HCl, L-threonine, mineral-vitamin premix in amount adequate to requirement; from 1 to 5 weeks CAPSOQUIN (100 mg kg 1 ) and Origostim (300 mg kg 1 ) were added

18 PARAMETRY ODCHOWU I FUNKCJONOWANIA JELIT ŚLEPYCH. 29 po 100 sztuk, otrzymywała mieszankę bazową, natomiast liczebnie analogiczna grupa doświadczalna (EMOS) otrzymywała dietę suplementowaną łączonym dodatkiem: 50 mg kg 1 preparatu enzymatycznego Rovabio TM Excel AP (w 1 g 1400 jednostek endo-1,4 beta-ksylanazy i 2000 jednostek endo-1,3(4) beta-glukanazy) oraz 2 lub 1 g kg 1 preparatu Agrimos (jako źródła MOS), odpowiednio w okresie żywienia 1 22 i dni. Do badań fizjologicznych wybrano po 10 ptaków o masie ciała zbliżonej do średniej grupy. Obok wskaźników produkcyjności, analizowano parametry procesów trawiennych przewodu pokarmowego, szczególnie jelit ślepych, jako głównego miejsca przebiegu procesów fermentacyjnych. Zastosowano przy tym rutynowe postępowanie, opisane we wcześniejszej pracy [Zd u ńc z y k i in. 2007]. Wyniki opracowano statystycznie stosując jednoczynnikową analizę wariancji przy p 0,05. Wyniki Masa ciała 35 dniowych brojlerów żywionych mieszanką z dodatkiem enzymów paszowych i MOS była ponad 4% wyższa (p=0,070) niż masa ciała ptaków z grupy kontrolnej (tab. 2). Brojlery grupy EMOS także lepiej wykorzystywały diety (FCR 1,90 vs. 2,02, kg kg 1 ; p=0,081). Jednoczesny dodatek obu preparatów spowodował istotne obniżenie koncentracji amoniaku oraz zwiększenie produkcji lotnych kwasów tłuszczowych, głównie kwasów octowego i masłowego, w treści jelit ślepych (p<0,05). Aktywność bakteryjnych enzymów glikolitycznych była zbliżona w obu grupach, natomiast ph treści w grupie EMOS było niższe (6,73 vs. 6,82; p=0,095). Dyskusja Jednoczesne podanie w diecie różnych typów dodatków paszowych może powodować zmiany w procesach fermentacyjnych w jelitach ślepych, które są głównym miejscem bytowania mikroflory w przewodzie pokarmowym ptaków [Juśkiewicz i in. 2007]. W omawianym doświadczeniu dodatek zarówno enzymów paszowych, jak i mannanooligosacharydów spowodował wystąpienie tendencji do wyższej końcowej masy ciała ptaków i lepszego wykorzystania paszy. Analiza danych cząstkowych wskazuje, iż efektywność takiej suplementacji była najwyższa w pierwszym okresie odchowu; masa ciała 8-dniowych kurcząt z grupy EMOS była ponad 8% większa niż z grupy kontrolnej. Parametry charakteryzujące przebieg procesów fermentacyjnych w jelitach ślepych brojlerów wskazują na korzystny wpływ łącznego użycia enzymów i MOS. W treści jelit kurcząt z grupy EMOS stwierdzono istotnie niższy poziom potencjalnie toksycznego amoniaku oraz wyższą koncentrację LKT, głównie za sprawą zwiększonej ilości produkowanego przez bakterie kwasu octowego i masłowego. Nie stwierdzono przy tym wzrostu produkcji kwasów rozgałęzionych, izomasłowego i izowalerianowego, które są produktem fermentacji aminokwasów i innych substancji białkowych [To p p i n g 1996]. Zastosowany typ suplementacji nie spowodował także

19 30 R. Gruzauskas i inni wzrostu aktywności bakteryjnej β-glukozydazy i β-glukoronidazy. W literaturze wyżej wymienione enzymy są markerami aktywności mikroflory patogennej [Kl e w i c k a i in. 2009]. Tabela 2; Table 2 Wskaźniki produkcyjności i procesów trawiennych jelit ślepych brojlerów Indices of performance and caecal response of broilers Wyszczególnienie Specification Grupa kontrolna Control group Grupa doświadczalna Experimental group Masa ciała; Body weight (g) dzień 1.; day 1 45,9 ± 0,35 45,9 ± 0,36 dzień 8.; day ± 2, ± 2,02 dzień 21.; day ± 9, ± 9,65 dzień 35.; day ± ± 20 Wykorzystanie paszy 1 (kg kg 1 ) Feed conversion 1 (kg kg 1 ) 1 8 dni; 1 8 days 1,68 ± 0,05 1,49 ± 0, dni; 9 21 days 1,73 ± 0,22 1,60 ± 0, dni; days 2,22 ± 0,12 2,12 ± 0, dni; 1 35 days 2,02 ± 0,14 1,90 ± 0,04 Jelita ślepe; Caeca ph treści; ph of digesta (%) 6,82 ± 0,07 6,73 ± 0,06 s.m. treści; DM of digesta (%) 19,25 ± 1, ± 2,06 amoniak; ammonia (mg g 1 ) 0,69 ± 0,07 a 0,61 ± 0,12 b α-glukozydaza; α-glucosidase (U g 1 ) 5,76 ± 1,13 5,54 ± 1,81 β-glukozydaza; β-glucosidase (U g 1 ) 1,75 ± 0,33 1,93 ± 0,40 α-galaktozydaza; α-galactosidase (U g 1 ) 30,14 ± 9,25 23,99 ± 11,5 β-galaktozydaza; β-galactosidase (U g 1 ) 34,45 ± 10,9 34,51 ± 12,4 β-glukuronidaza; β-glucuronidase (U g 1 ) 3,11 ± 0,76 3,98 ± 1,64 LKT 2 ; SCFA 2 (μmol g 1 ) octowy; acetic 61,2 ± 5,2 b 68,5 ± 6,8 a propionowy; propionic 26,8 ± 2,6 27,8 ± 4,0 izomasłowy; isobutyric 0,85 ± 0,09 0,90 ± 0,24 masłowy; butyric 15,27 ± 3,03 b 17,47 ± 2,58 a izowalerianowy; isovaleric 1,17 ± 0,12 1,23 ± 0,24 walerianowy; valeric 1,93 ± 0,42 1,98 ± 0,27 ogółem LKT; total SCFA 107,1 ± 7,6 b 117,9 ± 10,8 a 1 wskaźnik wykorzystania paszy na 1 kg przyrostu masy ciała; feed conversion ratio, kg kg 1 body weight s.m.; DM sucha masa; dry matter 2 LKT; SCFA lotne kwasy tłuszczowe; short-chain fatty acids a, b różnice statystycznie istotne przy p 0,05; values differed statistically at p 0.05

20 PARAMETRY ODCHOWU I FUNKCJONOWANIA JELIT ŚLEPYCH. 31 Wniosek Jednoczesne zastosowanie w diecie brojlerów dodatku multienzymatycznego preparatu degradującego NSP oraz mannanooligosacharydów korzystnie wpłynęło na przebieg procesów fermentacyjnych w jelitach ślepych i o ponad 4% zwiększyło przyrosty masy ciała. Literatura Ba r t o n M.D Antibiotic use in animal feed and its impact on human health. Nutr. Res. Rev. 13: Bi g g s P., Pe a r s o n C.M., Fa h e y G.C The effect of several oligosaccharides on growth performance, nutrient digestibilities, and cecal microbial population in young chicks. Poultry Sci. 86: Ch o c t M Enzymes for the feed industry; past, present and future. World Poultry Sci. J. 62: Fr i t t s C.A., Wa l d r o u p P.W Evaluation of Bio-Mos mannan oligosaccharide as a replacement for growth promoting antibiotics in diets for turkeys. Int. J. Poultry Sci. 2: Hü b e n e r K., Va h j e n W., Si m o n O Bacterial response to different dietary cereals type and xylanase supplementation in the intestine of broiler chicken. Arch. Anim. Nutr. 56: Juśkiewicz J., Se m a s ka i t e A., Zd u ńc z y k Z., Wr ó b l e w s k a M., Gr u z a u s k a s R., Juśkiewicz M Minor effect of the dietary combination of probiotic Pediococcus acidilactici with fructoolingosaccharides or polysaccharidases on beneficial changes in the cecum of rats. Nutr. Res. 27: Kl e w i c k a E., Zd u ńc z y k Z., Juśkiewicz J Effect of lactobacillus fermented beetroot juice on composition and activity of cecal microflora in rats. Eur. Food Res. Tech. 229: Ko c h e r A., Ch o c t M., Po r t e r M.D., Br o z J The effect of enzyme addition to broiler diets containing high concentration of canola or sunflower meal. Poultry Sci. 79: Me n g X., Sl o m i n s k i B.A., Ca m p b e l l L.D., Gu e n t e r W., Jo n e s O The use of enzyme technology for improvement energy utilization from full-fat oilseed. Part. I. Canola seed. Poultry Sci. 85: To p p i n g D.L Short-chain fatty acids produced by intestinal bacteria. Asia Pacific J. Clin. Nutr. 5: Zd u ńc z y k Z., Juśkiewicz J., Sta ńc z u k J., Ja n k o w s k i J., Kr ó l B Effect of a kestose and nystose preparation on growth performance and gastrointestinal tract function of turkeys. Poultry Sci. 86:

21 32 R. Gruzauskas i inni Słowa kluczowe: enzymy paszowe, mannanooligosacharydy, jelita ślepe, brojlery Streszczenie W grupie doswiadczalnej dietę kontrolną suplementowano kombinacją dwóch dodatków: 50 mg kg 1 preparatu enzymatycznego Rovabio TM Excel AP (w 1 g 1400 jednostek endo-1,4 beta-ksylanazy i 2000 jednostek endo-1,3(4) beta-glukanazy) oraz 2 lub 1 g kg 1 preparatu Agrimos (jako źródła MOS), odpowiednio w okresach żywienia 1 21 i dni. Końcowa masa ciała kurcząt zwiększyła się o 4%, z 1917 g w grupie kontrolnej do 1999 g w grupie doświadczalnej (p=0,070). Równoczesne zastosowanie w mieszance obu dodatków zwiększyło koncentrację lotnych kwasów tłuszczowych (118 vs. 107 μmol g 1 ; p<0,05) i obniżyło zawartość amoniaku (0,61 vs. 0,69 mg g 1 ; p<0,05) w treści jelit ślepych. GROWTH PERFORMANCE AND CAECAL PARAMETERS OF BROILER CHICKENS FED DIETS WITH A COMBINATION OF CARBOHYDRASES AND MANNANOLIGOSACCHARIDES Romas Gruzauskas 1, Virginija Jarule 1, Agila Semaskaite 1, Zenon Zduńczyk 2, Jerzy Juśkiewicz 2, Przemysław Zduńczyk 2 1 Lithuanian Veterinary Academy, Kaunas, Lithuania 2 Institute of Animal Reproduction and Food Research, Polish Academy of Sciences, Olsztyn, Poland Key words: enzymes, mannanoligosaccharides, caeca, broilers Summary The goal of the study performed on 400 one-day old broiler chickens was to evaluate the effect of simultaneous addition of mannanoligosaccharides and NSP-degrading enzymes to diets on growth performance and caecal fermentation processes. The experimental diet was supplemented with a dietary combination of two additives: 50 mg kg 1 of the enzymatic preparation Rovabio TM Excel AP(1400 U endo-1,4 β-xylanase and 2000 U endo-1,3(4) β-glucanase, per g of preparation) as well as 2 and 1 g kg 1 of the preparation Agrimos (as a source of MOS) in the feeding periods 1 21 and days, respectively. The final body weight of broilers improved by 4%, from 1917 g to 1999 g in the control and experimental groups,

22 PARAMETRY ODCHOWU I FUNKCJONOWANIA JELIT ŚLEPYCH. 33 respectively. Simultaneous addition of both preparations caused significantly higher total SCFA (118 vs. 107 μmol g 1 ; p<0.05) and lower ammonia (0.61 vs mg g 1 ; p<0.05) concentrations in the caecal digesta. Prof. dr hab. Zenon Zduńczyk Instytut Rozrodu Zwierząt i Badań Żywności PAN ul. Tuwima OLSZTYN z.zdunczyk@pan.olsztyn.pl

23 ZESZYTY PROBLEMOWE POSTĘPÓW NAUK ROLNICZYCH 2010 z. 544: STRAWNOŚĆ BIAŁKA I AMINOKWASÓW ZIARNA RÓŻNYCH ODMIAN PSZENICY U KUR NIOSEK Jan Barteczko, Olga Lasek, Franciszek Borowiec Katedra Żywienia Zwierząt i Paszoznawstwa, Uniwersytet Rolniczy im. H. Kołłątaja w Krakowie Wstęp W tabelach charakterystyki pokarmowej pasz dla drobiu [Sm u l i k o w s k a, Ru t k o w s k i (red.) 2005], dla pszenicy podaje się tylko jedną średnią wartość dla każdego składnika, zakładając tym samym znikomą zmienność odmianową. Dotychczas prace nad strawnością białka i aminokwasów krajowych odmian ziarna zbóż były nieliczne i prowadzone głównie na kurczętach brojlerach [Sz c z u r e k 2005; Ba rt e c z k o i in. 2009]. Ze względu na niewątpliwe korzyści wynikające z bilansowania mieszanek dla drobiu w oparciu o aminokwasy strawne [Sz c z u r e k 2005], poznanie strawności aminokwasów podstawowych komponentów zbożowych, stosowanych w krajowych mieszankach dla drobiu w różnym wieku, jest szczególnie istotne. Wyniki badań własnych świadczą o bardzo dużym zróżnicowaniu składu chemicznego i strawności składników pokarmowych ziarna pszenicy w zależności od ich odmiany [Ba rt e c z k o i in. 2008, 2009]. Różnice te rzutują na wykorzystanie ziarna zbóż przez drób. Wydaje się, że precyzyjne poznanie składu chemicznego i strawności składników pokarmowych powszechnie uprawianych w Polsce odmian zbóż, w tym pszenicy, może poprawić efektywność ich wykorzystania w żywieniu drobiu, a tym samym przynieść wymierne korzyści ekonomiczne. Ponadto bilansowanie mieszanek przy użyciu strawnych aminokwasów obniża o około 20% ilość wydalanego azotu przez kury nioski [Pe rt i l l ä i in. 2001]. Celem badań było oznaczenie pozornej strawności białka i aminokwasów ziarna różnych odmian pszenicy u kur niosek. Materiał i metody Doświadczenie przeprowadzono na 35 kurach nioskach linii Lohman Brown (7 grup po 5 sztuk) w wieku 27 tygodni. Kury utrzymywano indywidualnie w klatkach metabolicznych i poszczególne grupy ptaków żywiono dietami złożonymi z 90% ziarna pszenicy odmian: Vinjett, Napola, Bryza, Zebra, Bombona, Muza i Torka oraz 10% niezbędnych związków mineralnych (w tym: kreda pastewna 8%, fosforan dwuwapniowy 1,7%, NaCl 0,3%). Badania strawnościowe przeprowadzono