Ocena techniczna i ekonomiczna wybranych układów do odzyskiwania ciepła z powietrza wentylacyjnego

Transkrypt

1 Ocena techniczna i ekonomiczna wybranych układów do odzyskiwania ciepła z powietrza wentylacyjnego Przedstawiono ocenę techniczną i ekonomiczną przeponowych wymienników płytowych oraz regeneracyjnych obrotowych, a dodatkowo ze względu na bardzo wysoką sprawność odzyskiwania ciepła podobną ocenę przedstawiono także dla wymiennika regeneracyjnego nieobrotowego. ROSNĄCE wymagania w zakresie komortu cieplnego użytkowanych pomieszczeń powodują systematyczny rozwój takiej inrastruktury technicznej budynku, która powinna zapewnić właściwe warunki mikroklimatu wentylowanych i klimatyzowanych pomieszczeń. Do jednych z najbardziej energochłonnych procesów należy technologia przygotowania powietrza o odpowiednich parametrach, zarówno w budynkach mieszkalnych, jak i użyteczności publicznej. Ze względów higienicznych recyrkulacja powietrza może być stosowana tylko w nielicznych, uzasadnionych rozwiązaniach techniki wentylacyjnej. Stąd zaszła konieczność zastosowania do odzyskiwania ciepła z powietrza usuwanego z pomieszczeń układów droższych, w porównaniu z recyrkulacją, ale równocześnie o znacznie wyższej jakości przygotowania powietrza nawiewanego do pomieszczeń. W ostatnich latach, w celu zapewnienia właściwych warunków komortu cieplnego, coraz częściej budynki jednorodzinne wyposaża się w mechaniczne instalacje wentylacyjne. Powoduje to zwiększenie zapotrzebowania na energię, a w konsekwencji wzrost kosztów eksploatacji budynku. Zastosowanie wysokosprawnych układów do odzyskiwania ciepła z usuwanego powietrza znacznie te koszty obniży. Spośród wielu układów do odzyskiwania ciepła z powietrza, najczęściej stosuje się przeponowe wymienniki płytowe oraz wymienniki regeneracyjne obrotowe. Odzyskiwanie ciepła z wymiennikiem płytowym Moc cieplna wymiennika płytowego, przy określonych jego wymiarach geometrycznych zależy od: liczby elementów wymiennika, w których następuje przekazywanie ciepła między powietrzem usuwanym z pomieszczenia a powietrzem zewnętrznym nawiewanym do budynku (wartości pola powierzchni wymiany ciepła), wartości współczynników przenikania ciepła dla wszystkich elementów składowych, stanowiących sumaryczne pole powierzchni wymiany ciepła, średniej różnicy temperatury dla całego pola powierzchni wymiany ciepła. W obliczeniach projektowych przyjmuje się, że warunki przepływu czynników (prędkości w elementach składowych) i warunki wymiany ciepła drogą przenikania między powietrzem usuwanym a nawiewanym, dla wszystkich elementów składowych wymienników są identyczne, co MARIAN ROSIŃSKI ZENON SPIK Instytut Ogrzewnictwa i Wentylacji Politechniki Warszawskiej w układach odzyskiwania ciepła często nie jest spełnione. Wymienniki te bowiem pozbawione są ścianek sitowych i szczególnie w układzie diagonalnej pracy urządzenia, rozkład strumieni powietrza przepływającego przez wymiennik nie jest właściwy, co powoduje, że przez elementy wymiennika przekazujące ciepło, przepływają różne ilości powietrza. Wówczas w elementach znajdujących się w pobliżu osi symetrii wymiennika, w porównaniu z elementami oddalonymi od tej osi, prędkości powietrza zarówno usuwanego, jak i zewnętrznego, są znacznie większe. Powoduje to dla całego pola wymiany ciepła wymiennika płytowego nie tylko zmianę wartości współczynnika przenikania ciepła, ale także średniej wartości różnicy temperatury. Jednakowe warunki przepływu (te same prędkości) we wszystkich elementach składowych wymiennika mogą być z kolei uzyskane tylko w wyniku: zainstalowania prostownic powietrza przy dopływach strumieni powietrza do elementów wymiennika płytowego, gdzie następuje przekazywanie ciepła między ciepłym i zimnym powietrzem, właściwego usytuowanie wymiennika względem napływających na urządzenie strumieni powietrza. W drugim przypadku osie symetrii zarówno przewodów doprowadzających strumienie powietrza, jak również odpowiadające im układy samego wymiennika, powinny być do siebie równoległe, przy czym równocześnie powinna być zapewniona możliwość wyrównania ciśnienia statycznego przed płaszczyzną wlotu powietrza do wymiennika. Wyrównanie ciśnienia jest konieczne, ponieważ w pobliżu osi przewodu powietrze przepływa z większą prędkością. Spełnienie powyższych założeń determinuje uzyskanie, w odniesieniu do całego pola powierzchni wymiany ciepła, jednakowych wartości zarówno współczynnika przenikania ciepła, jak i średniej różnicy temperatury. Z kolei przy najczęściej stosowanych przegrodach aluminiowych rozdzielających strumienie powietrza, główny wpływ na wartość współczynnika przenikania ciepła, mają wartości współczynników przejmowana ciepła po obu stronach powierzchni ścianki. Przy przepływie wymuszonym powietrza przez wymiennik, współczynniki te zależą od: wartości liczby Reynoldsa w każdym elemencie wymiennika, geometrii elementów zaburzających przepływ, wartości wilgoci w strumieniach powietrza. Wartość liczby Reynoldsa oblicza się z następującej zależności: w dr Re (1) = ν gdzie: w średnia prędkość powietrza w każdym elemencie wymiennika, m/s, WENTYLACJA KLIMATYZACJA CIEPŁOWNICTWO, OGRZEWNICTWO, WENTYLACJA nr 7-8/

2 v współczynnik lepkości kinematycznej (określany z tablic dla średniej temperatury powietrza w elemencie), m 2 /s, d r średnica równoważna, m. W przypadku wymienników płytowych, liniowy wymiar geometryczny (średnicę równoważną) należy obliczyć z następującego wzoru: F d r = 4 (2) O gdzie: F pole powierzchni poprzecznego strumienia powietrza przepływającego w każdym elemencie wymiennika, m 2, O długość obwodu zwilżonego, m. Aby z kolei uzyskać właściwą wymianę ciepła w wymienniku zarówno przepływ powietrza usuwanego, jak i zewnętrznego powinien być turbulentny, czyli dla elementów szczelin prostych: Rys. 1. Zmiana prędkości powietrza w zależności od grubości szczeliny wymiennika R e > W wymiennikach tych jest to bardzo trudne do osiągnięcia, ponieważ wpływ na liczbę Reynoldsa ma zarówno określona wartość prędkości powietrza, jak i poprzeczny wymiar elementu, szczególnie grubość szczeliny elementu. Z kolei przy danych wymiarach geometrycznych całego wymiennika, liczba elementów zależy od grubości szczeliny, a tym samym także pole powierzchni wymiany ciepła wymiennika. Dla przepływu burzliwego liczbę Nusselta można obliczyć z następującej zależności: Pr 0,8 0,43 Nu = 0,021 Re Pr ε l ε R (3) Prw przy czym wykładnik potęgowy przyjmuje wartość: n = 0,25 dla powietrza ogrzewanego, n = 0,11 dla powietrza oddającego ciepło. Natomiast współczynniki przejmowania ciepła przez konwekcję dla obu strumieni powietrza oblicza się z zależności: λ α k = Nu d gdzie λ współczynnik przewodności cieplnej powietrza określony dla średniej wartości temperatury, odpowiednio dla powietrza nawiewanego i wywiewanego. Współczynnik przejmowania ciepła przez promieniowanie może być pominięty, ponieważ wymiana ciepła przez promieniowanie między przegrodami rozdzielającymi czynniki jest bardzo mała (nieznaczna różnica temperatury). W celu uzyskania dobrej wymiany ciepła między powietrzem usuwanym i nawiewanym współczynniki przejmowania ciepła przez konwekcję powinny osiągać wartość około 50 W/(m 2 K). Ze względu na małą grubość szczelin i niezbyt duże prędkości powietrza (możliwość hałasu i dużych oporów przepływu) wartości tych współczynników są praktycznie niemożliwe do osiągnięcia dla ścianek gładkich. Przegrody rozdzielające strumienie w wymiennikach tych powinny być zatem wykonane z blachy aluminiowej tłoczonej. Wytłoczone powierzchnie będą bardziej zaburzały przepływ, co spowoduje wzrost wartości współczynników przejmowania ciepła przez konwekcję przy mniejszych prędkościach przepływu powietrza. W obliczeniach cieplnych wpływ tego zaburzenia na wzrost intensywności wymiany ciepła uwzględnia współczynnik ε R we wzorze (3). r n (4) Rys. 2. Zmiana współczynnika przenikania ciepła w zależności od grubości szczeliny Rys. 3. Zmiana mocy cieplnej wymiennika w zależności od grubości szczeliny wymiennika Dla czystych, nieoszronionych powierzchni zmianę wartości prędkości, współczynnika przenikania ciepła i mocy cieplnej, przy stałych następujących wielkościach wymiennika płytowego: geometrycznych wymiarach, powierzchni wymiany ciepła, liczby elementów, średniej różnicy temperatury oraz strumieni objętości powietrza usuwanego i nawiewanego, przedstawiono na rys. 1, 2 i 3. Przekazywanie ciepła w wymiennikach płytowych poprawia duża wilgotność powietrza, ale równocześnie może ona być przyczyną zamarzania wykroplonej wody na powierzchniach wymiany ciepła i ograniczenia intensywności przepływu ciepła. W klasycznym wymienniku zjawisko 48 CIEPŁOWNICTWO, OGRZEWNICTWO, WENTYLACJA nr 7-8/2006

3 szronienia może wystąpić nawet przy temperaturze -5 C. Natomiast zapewnienie równomiernego przepływu strumieni powietrza we wszystkich elementach wymiennika (zagadnienie to opisano wcześniej w artykule), powoduje obniżenie tej temperatury do wartości ok. -9 C. Przy niższych wartościach temperatury powietrza zewnętrznego, uniknięcie szronienia w tych wymiennikach bez doprowadzenia energii z zewnątrz jest w praktyce niemożliwe. Najczęściej stosuje się następujące metody zapobiegania i usuwania oszronienia: zastosowanie przepustnicy obejściowej wymiennika, wstępne podgrzanie powietrza zewnętrznego przed wymiennikiem, obniżenie ilości powietrza zewnętrznego w stosunku do powietrza usuwanego, np. przez zastosowanie przesłony regulującej przepływ powietrza zimnego (przymykanie szczelin). Wymiennik płytowy charakteryzuje, w porównaniu z innymi układami do odzyskiwania ciepła, najlepszy stosunek ceny do jego sprawności. Stąd stanowi on powszechne wyposażenie wentylacji mechanicznej przy odzyskiwaniu ciepła w obiektach o niższym standardzie. Rozwiązanie takie pozwala na znaczne obniżenie zużycia ciepła, a w konsekwencji kosztów eksploatacyjnych budynku. Jedną z najistotniejszych wad wymiennika płytowego jest duży stosunek objętości urządzenia do jednostkowego strumienia powietrza. Powoduje to, że centrale wentylacyjne wyposażone w wymienniki rekuperacyjne są większe od central wyposażonych w inne urządzenia do odzyskiwania ciepła. Zestawienie objętości urządzenia do jednostkowych objętości strumienia przepływającego powietrza przedstawiono w tab. 1. Stosowane są obecnie także wymienniki płytowe, w których przegrody rozdzielające strumienie powietrza wykonane są z polipropylenu. Zgodnie z deklaracjami producenta zapewniają one sprawność odzyskiwania ciepła niższą zaledwie o 2 3%, w porównaniu z wymiennikami aluminiowymi. Do zalet wymiennika polipropylenowego należy zaliczyć trwałość, nieaktywność chemiczną na środki chloropochodne, a także wysoką gładkość, co wpływa na łatwość utrzymania takiego wymiennika w czystości. Odzyskiwanie ciepła w wymienniku rotacyjnym TABELA 1. Objętość urządzeń do odzyskiwania ciepła przypadająca na stały strumień powietrza Rotacyjny wymiennik ciepła jest regeneratorem wyposażonym w wirnik z wypełnieniem w postaci masy akumulacyjnej. Masę tę stanowi układ składający się na przemian z płaskich i alistych cienkich taśm blachy aluminiowej, tworzących drobne kanaliki, równoległe do osi wirnika. Uzyskuje się w ten sposób bardzo duże pole powierzchni wymiany ciepła, sięgające nawet ok m 2 na 1 m 3 konstrukcji wirnika. W wymienniku, ze względu na sposób przekazywania ciepła, wydzielone są trzy następujące sekcje: dopływowa, w której ciepło jest akumulowane od powietrza zewnętrznego latem lub oddawane zimą, wypływowa, w której przekazywanie ciepła między czynnikami jest odwrotne niż w sekcji dopływowej, płucząca, której zadaniem jest zapobieganie przepływowi zanieczyszczeń z powietrza wywiewanego do nawiewanego. Wymienniki obrotowe budowane są zarówno z pojedynczą, jak i podwójną komorą płuczącą. Zadaniem obu jest przeciwdziałanie, w czasie obrotu wirnika, przenoszeniu zanieczyszczeń do powietrza nawiewanego poprzez odpowiednio ukierunkowane przepływy powietrza zewnętrznego w układzie tej komory. Ponadto wykonywane są wymienniki, w których komory płuczące wyposażone są w przepustnicę korekcyjną (regulacyjną). W tym przypadku przez odpowiednie ustawienie przepustnicy i właściwy dobór wentylatorów centrali, utrzymuje się stałą różnicę ciśnienia między powietrzem nawiewanym (ciśnienie większe) a powietrzem usuwanym, co uniemożliwia przepływ zanieczyszczeń do powietrza zewnętrznego. Wymienniki regeneracyjne stosuje się do odzyskiwania ciepła w wykonaniu zwykłym (klasycznym) i specjalnym, tzw. turbo. W zwykłym wykonaniu przepływ powietrza przez masę akumulacyjną wirnika jest laminarny i nie przekracza 3 m/s. Wersja wykonania specjalnego charakteryzuje się tym, że przez kanaliki masy wypełniającej wirnik powietrze przepływa ruchem turbulentnym, co powoduje intensywniejszą wymianę ciepła, a w konsekwencji większą sprawność urządzenia. Obrotowe, regeneracyjne wymienniki ciepła umożliwiają także, przy naniesieniu na powierzchnię masy akumulacyjnej materiału higroskopijnego, odzyskiwanie z powietrza wywiewanego także ciepła utajonego. Stan taki osiąga się wówczas, gdy temperatura powietrza nawiewanego jest niższa niż temperatura punktu rasy (odniesiona do powietrza wywiewanego), co wpływa korzystnie na jakość powietrza wentylacyjnego w okresach zimnych. Wówczas powietrze zewnętrzne ma małą zawartość wilgoci i uzupełnienie jej od wilgoci wykroplonej z powietrza usuwanego znacznie podwyższa wilgotność względną wentylowanych pomieszczeń. Wymienniki te, w różnych wykonaniach, charakteryzuje bardzo wysoka sprawność temperaturowa odzyskiwania ciepła, wynosić ona może nawet 85%. Zależność tej sprawności od prędkości przepływu powietrza przez wirnik masy akumulacyjnej, dla różnych wykonań wymiennika, przedstawiono na rys. 4. Rotacyjne wymienniki ciepła charakteryzuje niższa temperatura szronienia niż wymiennik płytowy. Przy wystąpieniu niebezpieczeństwa szronienia, należy zmniejszyć obroty rotora, a wówczas nastąpi odszronienie wymiennika w strumieniu ciepłego powietrza wywiewanego. Również regulacja strumienia ciepła odzyskiwanego w wymienniku regeneracyjnym obrotowym realizowana jest za pomocą zmiany prędkości obrotowej rotora. Obecnie wymiennik rotacyjny jest najczęściej stosowanym wymiennikiem do odzyskiwania ciepła w układach wentylacyjnych i klimatyzacyjnych po wymiennikach płytowych. Układ odzyskiwania ciepła z nieobrotowym wymiennikiem regeneracyjnym Nieobrotowy wymiennik regeneracyjny (rys. 5) jest urządzeniem charakteryzującym się najwyższą sprawnością spośród urządzeń do odzyskiwania ciepła. Według danych producentów sprawność odzyskiwania ciepła za pomocą tego CIEPŁOWNICTWO, OGRZEWNICTWO, WENTYLACJA nr 7-8/

4 Rys. 4. Wpływ prędkości przepływu powietrza na sprawność temperaturową wymiennika (chłodnej) (rys. 7). Następuje proces odwrotny, jak w azie pierwszej, to znaczy ochładzanie się części pierwszej wymiennika i nagrzewanie części drugiej. Sekwencyjne przełączanie się przepustnic następuje co ok. 30 s w momencie maksymalnego odzyskiwania ciepła. Temperatura powietrza za wymiennikiem wykazuje tendencję do niewielkich wahań w zależności od azy ładowania bądź rozładowywania wymiennika, jednak amplituda tych zmian nie jest duża i nie przekracza 1 K. Gdy ilość odzyskiwanego ciepła jest mniejsza, układ automatycznej regulacji zadziała tak, że następuje stopniowe zwiększanie się okresu zmian kierunku przepływu powietrza przez poszczególne części wymiennika, aż do zupełnego wstrzymania przełączania się przepustnic i zatrzymania procesu odzyskiwania ciepła. W pewnych przypadkach, przy wykorzystaniu do odzyskiwania ciepła wymienników z masą nieobrotową może okazać się, że zastosowanie nagrzewnicy powietrza w centrali wentylacyjno klimatyzacyjnej nie będzie konieczne. Analiza ekonomiczna odzyskiwania ciepła Rys. 5. Nieobrotowy wymiennik regeneracyjny [14] urządzenia osiąga nawet do 95% ciepła jawnego i 80% ciepła utajonego. Sprawność odzyskiwania ciepła w wymienniku z masą nieobrotową jest zdecydowanie wyższa niż sprawność wymiennika z masą obrotową, co wynika z budowy obu wymienników. Wymiennik obrotowy ma mniejszą masę akumulującą ciepło z powietrza ze względów konstrukcyjnych. Masa wymiennika nieobrotowego charakteryzuje się również mniejszą pojemnością cieplną, co wpływa na jakość wymiany ciepła. Schemat działania wymiennika z masą nieobrotową przedstawiono na rys. 6 i 7. Wymiennik akumulacyjny nieobrotowy zbudowany jest z płyt aluminiowych, pomiędzy którymi znajduje się szczelina powietrzna przez którą z kolei cyklicznie przepływa powietrze powodując nagrzewanie i stygnięcie masy wymiennika. W azie pierwszej (rys. 6), ciepłe powietrze usuwane przepływa przez część wymiennika, powodując ogrzanie jego masy. W tym samym czasie chłodne powietrze zewnętrzne przepływa przez drugą część wymiennika. Po osiągnięciu stałej temperatury w pierwszej części wymiennika następuje przełączenie układu przepustnic i skierowanie chłodnego powietrza zewnętrznego do pierwszej części wymiennika (ciepłej), natomiast ciepłe powietrze usuwane kierowane jest do drugiej jego części Rozważany jest układ wentylacji mechanicznej w budynku użyteczności publicznej. Wentylacja mechaniczna obejmuje pomieszczenia biurowe, sale posiedzeń, a także pomieszczenia techniczne. Przyjęto, że układ wentylacji mechanicznej pracuje w sposób ciągły z obniżeniem wydajności w czasie nieużytkowania budynku. Założono, że budynek jest użytkowany w godzinach od 8:00 do 20:00. W tym czasie wentylacja mechaniczna pracuje z pełną wydajnością. W godzinach od 20:00 do 8:00 strumień powietrza wentylacyjnego ograniczany jest do połowy strumienia nominalnego. Do analizy przyjęto ponadto następujące założenia: nominalny strumień powietrza wentylacyjnego: V 1 = m 3 /h, strumień powietrza wentylacyjnego poza okresem użytkowania budynku: V 2 = 5000 m 3 /h, gęstość właściwa powietrza wentylacyjnego: ρ = 1,2 kg/m 3, ciepło właściwe powietrza przy stałym ciśnieniu: c p = 1,005 kj/(kg K), średnioroczną temperaturę powietrza zewnętrznego: t e = 7,2 C, średnią temperaturę powietrza wewnętrznego: t i = +20 C, jednostkowy koszt podgrzania powietrza wentylacyjnego: K kwh = 0,1 PLN/kWh, Do analizy kosztów przyjęto także następujące założenia upraszczające: stałą różnicę temperatury powietrza zewnętrznego i w pomieszczeniu, uwzględniono tylko odzyskiwanie ciepła jawnego, bez ciepła utajonego, Rys. 6. Akumulowanie ciepła w wymienniku 1 i pobieranie ciepła w wymienniku 2 [14] Rys. 7. Pobieranie ciepła w wymienniku 1 i akumulowanie ciepła w wymienniku 2 [14]) 50 CIEPŁOWNICTWO, OGRZEWNICTWO, WENTYLACJA nr 7-8/2006

5 pomija się zmiany parametrów powietrza w czasie roku, przyjmuje się stałą, średnioroczną sprawność temperaturową wymiennika do odzyskiwania ciepła. Do celów porównawczych przyjęto cztery różne systemy wentylacyjne, a mianowicie: system wentylacji mechanicznej nawiewno wywiewnej, w którym nie zastosowano żadnego układu do odzyskiwania ciepła, rekuperacyjny, regeneracyjny obrotowy, regeneracyjny nieobrotowy. Moc szczytową nagrzewnicy powietrza obliczono ze wzoru: i wynosi ona: Q = V& ρ c p Δt Q = 42,88 kw. (5) Rys. 8. Eekty ekonomiczne zastosowania różnych układów do odzyskiwania ciepła (opracowanie własne) TABELA 2. Zestawienie rocznych kosztów zużycia ciepła w układach wentylacyjnych z różnymi systemami odzyskiwania ciepła (opracowanie własne) Moc cieplna nagrzewnicy poza okresem użytkowania budynku będzie równa: Q = 21,44 kw. Zużycie ciepła w okresie całego sezonu, wynoszącego 4380 godzin, obliczono z zależności: E = Q τ, (6) natomiast zużycie ciepła przy zastosowaniu określonego układu odzyskiwania ciepła wynika z zależności: E odz = E (1 η t ). (7) kwh PLN Z kolei koszty związane z zużyciem ciepła na podgrzanie powietrza wentylacyjnego obliczono według wzoru: K = E odz K kwh. (8) Eekty ekonomiczne zastosowania różnych układów do odzyskiwania ciepła w tej samej instalacji wentylacji mechanicznej przedstawiono na rys. 8 oraz w tab. 2. Podsumowanie Z przeprowadzonej analizy wynika jednoznacznie, że koszty inwestycyjne ponoszone na układy do odzyskiwania ciepła zwracają się w krótkim czasie. Wraz ze wzrostem strumienia powietrza wentylacyjnego wzrasta opłacalność inwestycji, a wynika to z mniejszego stosunku kosztów inwestycyjnych do kosztów eksploatacyjnych obiektu. Decyzja o wyborze systemu odzyskiwania ciepła powinna być każdorazowo poprzedzona analizą techniczną, określającą możliwości zastosowania danego systemu oraz analizą ekonomiczną wykazującą, który z systemów odzyskiwania ciepła, w danych warunkach, będzie charakteryzował się najkrótszym czasem zwrotu (amortyzacją). Obecnie jedynie w [11] sormułowano zalecenie zastosowania systemu odzyskiwania ciepła w przypadku, gdy wydajność systemu jest równa lub wyższa niż m 3 /h. Rozwój technologiczny i spadek kosztów inwestycyjnych przyczyniły się do tego, że niemal wszystkie układy wentylacji mechanicznej nawiewno wywiewnej wyposażone są w obecnych czasach także w układy odzyskiwania ciepła. Świadczy to zatem o tym, że czynniki ekonomiczne mogą równie skutecznie, jak czynniki legislacyjne, uregulować kwestie oszczędności ciepła, wciąż przecież w Polsce w większości uzyskiwanej ze źródeł pierwotnych. LITERATURA [1] Pawiłojć A., Targański W., Bonca Z.: Odzysk ciepła w systemach wentylacyjnych i klimatyzacyjnych, IPPU MASTA, Gdańsk 1998 [2] Recknagel, Sprenger, Hönmann, Schramek: Poradnik Ogrzewanie+Klimatyzacja, EWFE, Gdańsk 1994 [3] Rosiński M.: Termodynamiczna eektywność płynnych żeber ze strukturą kapilarno porowatą w aspekcie odzyskiwania ciepła w instalacjach cieplnych, Prace Naukowe Inżynieria Środowiska z. 40/2002 [4] Rosiński M., Spik Z.: Zastosowanie układów do odzyskiwania ciepła w instalacjach wentylacyjnych i klimatyzacyjnych w aspekcie ekonomicznym, COW 3/2004 [5] Rosiński M., Spik Z.: Eekty ekonomiczne i zdrowotne odzyskiwania ciepła w mechanicznych instalacjach wentylacyjnych stosowanych w budownictwie wielorodzinnym, 2004 r., COW 9/2004 [6] Rosiński M., Spik Z.: Analiza kosztów zużycia ciepła na ogrzewanie i wentylację bu dynków jednorodzinnych w zależności od zastosowanego źródła ciepła i rodzaju paliwa, COW 3/2005 [7] Rosiński M., Spik Z.: Analiza kosztów w budynkach wyposażonych w nowoczesne instalacje wentylacyjne i klimatyzacyjne w aspekcie odzyskiwania ciepła, XIX Krajowa Konerencja Naukowo Techniczna Ekologiczne i Energooszczędne Budownictwo, Zakopane Kościelisko, wrzesień 2006 [8] Spik Z.: Systemy odzyskiwania ciepła w instalacjach wentylacyjnych i klimatyzacyjnych oraz projekt wymiennika ciepła z płynnym żebrem z jednoazowym czynnikiem termodynamicznym, praca dyplomowa, 2002 [9] PN-83/B-03430/AZ3: 2000 Wentylacja w budynkach mieszkalnych zamieszkania zbiorowego i użyteczności publicznej. Wymagania [10] PN-73/B Wentylacja mechaniczna w budownictwie. Wymagania [11] Rozporządzenie ministra inrastruktury z 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie [12] DIN Ventilation and air conditioning systems [13] VDI 2071 Wärmerückgewinnung in Raumluttechnischen Anlagen [14] Materiały irmowe MENERGA POLSKA Sp. z o.o. CIEPŁOWNICTWO, OGRZEWNICTWO, WENTYLACJA nr 7-8/