E-LEARNING ROZWI ZANIE INNOWACYJNE NA RYNKU EDUKACYJNYM

Transkrypt

1 Ma gorzata BIERNACKA Justyna PATALAS Uniwersytet Zielonogórski E-LEARNING ROZWI ZANIE INNOWACYJNE NA RYNKU EDUKACYJNYM 1. Wst p Mo liwo realizacji nauczania na odleg o, pojawi a si wraz z post pem technicznym w zakresie informatyki i telekomunikacji. Obecnie w ramach systemów kszta cenia na odleg o wykorzystywane s najnowsze technologie, takie jak: komputery, Internet, kasety audio i video, p yty CD, czy te prezentacje multimedialne, dzi ki którym istnieje mo liwo dostarczania materia ów dydaktycznych w postaci elektronicznej. Zaanga owanie na rzecz innowacji i bada jest wyrazem odpowiedzialno ci spo ecznej. Zastosowanie zaawansowanych technicznie aplikacji programowych w procesie edukacji mo e pozwoli na popraw pozycji konkurencyjnej danej uczelni na rynku edukacyjnym. Osi gniecie trwa ej konkurencyjno ci wymaga zmian do stworzenia dynamicznej gospodarki opartej na wiedzy. Powo anie organizacji, zorientowanej na wsparcie procesu nauczania na uczelni wy szej za pomoc metody e-learning jest odpowiedzi na potrzeb zbudowania nowoczesnej i rozwini tej jednostki edukacyjnej. Poj ciem e-learningu okre la si to, co do tej pory najcz ciej nazywane by- o nauczaniem na odleg o (ang. distance learning). Upowszechnienie si Internetu znacznie zwi kszy o mo liwo ci i podniesienie jako ci tego typu nauczania. Powstanie wirtualnych rodowisk edukacyjnych (VLE Virtual Learning Environments) umo liwi o rzeczywiste dodanie warto ci do nowego procesu nauczania. Na rozwój narz dzi nauczania na odleg o najwi kszy wp yw ma: upowszechnienie si Internetu jako wiatowej sieci komputerowej, wzrastaj ca, dzi ki sta emu unowocze nianiu rodków telekomunikacji, elastyczno proponowanych rozwi za w e-learningu, atwo w tworzeniu i przesy aniu dokumentów elektronicznych, post puj ca w szybkim tempie globalizacja gospodarcza i spo eczna [6]. Korzy ci wynikaj ce z zastosowania e-learningu to, m.in.: elastyczny proces dystrybucji materia ów, elastyczne cie ki studiów, dowolno czasu i miejsca, dowolno sprz tu i aplikacji,

2 172 Ma gorzata Biernacka, Justyna Patalas zindywidualizowany tok nauczania, dynamiczna prezentacja materia u, zindywidualizowany styl nauczania. W wirtualnej edukacji po o ono nacisk na zwi kszenie mo liwo ci interaktywnego kontaktu mi dzy uczestnikami kursów i szkole. Zastosowano w e-learningu nowe narz dzia, takie jak m.in.: forum dyskusyjne na stronach sieci, strony przystosowane do jednoczesnego rozwi zywania problemów przez kilku u ytkowników, szerokie wykorzystanie technik symulacyjnych w wirtualnej rzeczywisto ci, dyskusje w czasie rzeczywistym (tzw. chat room), konferencje prowadzone za pomoc kamer pod czonych do Internetu oraz czy szybkiego przesy u, personalizowane strony dla indywidualnych u ytkowników lub dla grup, statystyczn kontrol intensywno ci kontaktów pomi dzy poszczególnymi uczestnikami, dopasowanie oferty edukacyjnej do indywidualnych potrzeb [8]. Oprócz ww. metod u ywanych w celu komunikacji pomi dzy wyk adowc, a studentami, a tak e mi dzy samymi studentami, w toku nauki rekomendowane s spotkania cz onków grupy (tzw. F2F face-to-face) wraz z opiekunem w siedzibie uczelni. Daje to mo liwo przeprowadzenia intensywnych treningów komunikacji bezpo redniej, prezentacji oraz negocjacji. Uczestnicy maj szans pracowa wspólnie nad projektem i porówna wyniki z do wiadczeniami kolegów. Spotkania takie daj mo liwo weryfikacji post pów w nauce, a tak e znacznie podnosz motywacje studentów do nauki i przynosz satysfakcj wyk adowcom oraz instruktorom. Mo na przyj zatem, e problem sprowadza si do znalezienia organizacji zorientowanej na wsparcie procesu decyzyjnego o implementacji innowacji z obszaru e-learning. Organizacja taka oznacza mo liwo znalezienia odpowiedniej aplikacji programowej pozwalaj cej na realizacj kszta cenia na odleg o dla uczelni, przy okre lonej ofercie edukacyjnej oraz przy za o onych kosztach. Zatem ogólny problem postawiony w niniejszym artykule mo na sformu owa nast puj co: Dana jest oferta dydaktyczna uczelni wy szej w postaci studiów typu MBA oraz dane s produkty e-learningowe. Czy istnieje taka organizacja, która umo liwi wdro enie na uczelni innowacji z obszaru e-learning, tj. znalezienie odpowiedniego produktu e-learningowego spe niaj cego za o enia oferty dydaktycznej, przy za o onych kosztach i istniej cych ograniczeniach zasobowych?

3 E-learning rozwi zanie innowacyjne na rynku edukacyjnym Studia typu MBA Studia Master of Business Administration zosta y zbudowane w 1881 roku w Stanach Zjednoczonych, jako odpowied na potrzeb kadry zarz dzaj cej, która dysponowa aby zarówno zaawansowan wiedz ekonomiczn, jak i praktyczn umiej tno ci sprawnego zarz dzania du ymi przedsi biorstwami. Dzisiaj studia typu MBA mo na podejmowa w kilkudziesi ciu miejscach w Europie, w tym równie w Polsce. Polskie szko y wy sze nawi zuj kontakty z zagranicznymi uczelniami, które je li zgodz si patronowa studia MBA, wspó tworz program nauczania, a wi c zatwierdzaj przedmioty, tryb i rodzaj studiów, a tak e zapewniaj kadr wykwalifikowanych wyk adowców. Zagraniczny partner daje mo liwo dost pu do nowoczesnych technik nauczania i do wiadczenia organizacyjnego w prowadzeniu tego rodzaju studiów. S uchaczami studiów MBA s wysokiej klasy mened erowie. Aby wzi udzia w rekrutacji nale y, oprócz dyplomu studiów wy szych, posiada do- wiadczenie zawodowe i w ada biegle j zykiem obcym, w którym s prowadzone zaj cia. Ko cz c studia MBA b d oni zdolni stawi czo o wyzwaniom, jakie niesie za sob post puj ca transformacja polskiej gospodarki, rosn ca konkurencja i coraz silniejsze zwi zki gospodarcze z Uni Europejsk. Polskie przedsi biorstwa chc c skutecznej dzia a na rynku polskim i europejskim musz dostosowa si do zmieniaj cych si warunków dzia ania na tych rynkach. Mened erowie zostaj przygotowani do wymaga zarz dzania biznesem w erze spo ecze stwa informacyjnego, globalizacji procesów gospodarczych, komunikacji i wspó dzia ania na rynku mi dzynarodowym. [7] Typy studiów MBA: Jednoroczny program dzienny, Dwuletni program dzienny, Studia zaoczne tzw. Part-time, Studia typu Executive (EMBA), Program modu owy (modular), Program czony (joint degree), Program typu Distance learning. Oprócz zró nicowanych typów programów studiów MBA mo emy podzieli je ze wzgl du na profil. W Polsce oferowane s studia o profilach: podstawowym, specjalistycznym. Profil podstawowy obejmuje akceptowany na ca ym wiecie zestaw przedmiotów stanowi cych kanon ogólnego wykszta cenia mened erskiego. Ma na celu przekazanie wiedzy z szeroko rozumianej dziedziny zarz dzania. Profil

4 174 Ma gorzata Biernacka, Justyna Patalas specjalistyczny poszerza profil podstawowy o przedmioty specjalistyczne dostarczaj ce wiedz z jednej dziedziny lub specjalizacji. 3. Produkty e-learningowe 3.1. Formy e-learningu Wyró nia si dwie podstawowe formy, które przyjmuje e-learning: CBT (Computer Based Training) szkolenie oparte na technologii komputerowej, WBT (Web Based Training) szkolenie z wykorzystaniem Internetu. Do kursów opartych na formie CTB mo na zaliczy wszelkie kursy multimedialne, czy te szkolenia prowadzone w laboratoriach komputerowych. Bazuj one na ró nych no nikach danych, takich jak: CD-ROM, dyskietka, DVD i wszelkie inne media, które mo na wykorzysta w pracy na komputerze. Kursy tego typu musz by zainstalowane na lokalnych maszynach lub w sieci lokalnej, przy której pracuj studenci. W przypadku WBT u ywa si tak e poj cia on-line learning, czyli zdalnego nauczania na ywo przez sie komputerow, w trybie synchronicznym. S to oczywi cie szkolenia wykorzystuj ce technologie komputerowe i sieci rozleg e, w tym Internet, do przeprowadzenia szkole na odleg o [8]. Internetowe platformy e-learningowe mog by wykorzystywane do prowadzenia niezale nych szkole internetowych, b d mog by elementem wspomagaj cym lub uzupe niaj cym tradycyjne formy szkole. W przypadku studiów MBA doskonale uzupe ni yby praktyczne wiczenia, tzw. case studies. W pewnych wypadkach mog stanowi alternatyw dla tradycyjnych kursów. To ucz cy si decyduj, któr form wybior. Poj cie e-learningu jest traktowane w praktyce bardzo szeroko i mo e przyjmowa zró nicowane formy. W najbardziej podstawowym podziale form e-learningu zawiera si : Prezentacja materia ów szkoleniowych w sieci czyli artyku ów, opracowa, bada, zestawu odno ników do innych zasobów sieciowych, itp. Jest to formu a ca kowicie bierna, praktycznie niczym nie ró ni ca si od odpowiednika klasycznego dost pu do papierowych materia ów ród owych (jedynie no- nik przekazu papier jest zast piony przez medium elektroniczne). Jedyn przewag tej formy e-learningu mo e by system przeszukiwania zasobów, je li materia y s przechowywane w postaci bazy danych. Online support ta forma e-learningu wykorzystuje sie w sposób bardzo interaktywny. Szkolenia tego typu, oprócz zamieszczania materia ów szkoleniowych w sieci, zawieraj dost p do form dyskusyjnych, czatów, biuletynów informacyjnych, a tak e wykorzystuj poczt elektroniczn i system komunikatów informacyjnych.

5 E-learning rozwi zanie innowacyjne na rynku edukacyjnym 175 Szkolenia asynchroniczne posiadaj mechanizmy kontroli i oceny prowadzonych zaj przez instruktora kieruj cego kursem. Dlatego te, wykorzystuj c te same rodki komunikacji i prezentacji informacji, co Online support, pozwalaj na przeprowadzenie szkole bez konieczno ci koordynacji miejsca i czasu. Dzi ki temu umo liwiaj nauk we w asnym tempie. E-learning jest najcz ciej uto samiany w a nie z tym typem szkole. Szkolenia synchroniczne to szkolenia prowadzone w czasie rzeczywistym przez wyk adowc. Ten rodzaj szkolenia przeprowadza si poprzez sie komputerow z wykorzystaniem takich technik, jak: telekonferencja, czat, videokonferencja, czy przekaz audio. Niektóre systemy do szkole synchronicznych wykorzystuj tak e tablic wirtualn, czy narz dzia do pracy grupowej i wspó dzielenia zasobów. Ten typ szkole jest najbardziej wymagaj cy technologicznie i organizacyjnie [2], [8]. Z formami e-learningu wi e si równie poj cie systemów komunikacji komputerowej (CMC Computer Mediated Communication). Takie systemy, to oparte na Internecie technologie komunikacji elektronicznej, które umo liwiaj interakcje zarówno w trybie synchronicznym (tzn. w czasie rzeczywistym), jak te asynchronicznym. Systemy te obejmuj takie formy, jak: poczt elektroniczn (asynchronicznie), grupy dyskusyjne, narz dzia konferencyjne typu tekstowego (synchronicznie), telefoni internetow, tele- i audiokonferencje, narz dzia konferencyjne typu graficznego, wspólnie u ywane tablice, oprogramowanie do pracy grupowe. [3], [4] Elementy wirtualnych procesów kszta cenia Wa n rol zwi zan bezpo rednio z e-learningiem, pe ni elementy wirtualnych procesów nauczania. Pokazuj one konkurencyjno mi dzy nowatorskimi metodami kszta cenia e-learningiem, a standardowymi wyk adami i wiczeniami, czyli tradycyjn nauk. W ród narz dzi wspomagaj cych edukacj na odleg o znajduj si : Wyk ad zarejestrowany na wideo lub CD jest to tradycyjny w formie wyk ad, pozwala na wielokrotne ogl danie i dok adne zanotowanie tre ci, je eli nie zosta a ona do czona do materia ów. Wyk ad mo e by tak e transmitowany za po rednictwem telewizji kablowej lub satelitarnej. Warunkiem powodzenia jest umiej tno atrakcyjnego przekazywania wiedzy w tej formie przez wyk adaj cego. Wyk ad hipertekstowy tutaj tre ci tradycyjnego wyk adu s formatowane do postaci, która umo liwia wydajny proces uczenia si poprzez Internet. Wyk ad zostaje uzupe niony przez obiekty multimedialne b d odpowiednie

6 176 Ma gorzata Biernacka, Justyna Patalas odno niki, takie jak: mapy, ilustracje, animacje, wideoklipy, linki do materia- ów ród owych, adresy stron WWW i inne. Prezentacja multimedialna wyk ady tego typu s dost pne online w formie prezentacji na slajdach, np. Prezentacja PowerPoint, mo e by wraz z do czonym nagraniem g osu wyk adowcy. Student mo e w dowolnym momencie zatrzymywa i powtarza elementy wyk adu. Praca grupowa mo na szeroko wykorzystywa istniej ce bardzo atrakcyjne mo liwo ci pracy grupowej. Nale y jednak, je eli nie sterowa, to przynajmniej kontrolowa poczynania grupy i organizowa zaj cia tak, by wr cz wymaga y pracy grupowej, np. dyskusje studiów przypadku, dyskusje moderowane, projekty grupowe, odgrywanie ról, wspólne tworzenie esejów i planów badawczych. Videokonferencje jest to spotkanie wideo w trybie synchronicznym pomi dzy wyk adowc i studentem lub ma grup studentów. W zale no ci od zastosowanego sprz tu wyk adowca ma kontakt wizualny jednocze nie z ca grup, tzw. point-to-multipoint, b d te tylko z jedn osob w jednym czasie, tzw. point-to-point. Odgrywanie ról i symulacje jest to aktywna forma nauczania, która silnie motywuje oraz znacznie podnosi jako wyników procesu nauczania. Odgrywanie ról mo e stanowi dobre przygotowanie do ko cowych egzaminów, poniewa zwykle integruje dotychczas poznane zagadnienia i umiej tno ci. Anonimowo znacznie redukuje stres, zapewnia wszystkim uczestnikom równe szanse. Symulacja jest warto ciowym wiczeniem, gdy odbywa si w warunkach na laduj cych rzeczywisto. A wirtualna rzeczywisto, która jest perfekcyjn symulacj rzeczywisto ci, stwarza na przyk ad unikalne mo liwo ci treningu predyspozycji przedsi biorczych bez ponoszenia konsekwencji finansowych. Lista dyskusyjna jest to konferencja tekstowa prowadzona w trybie asynchronicznym. Umo liwia rejestracj dyskusji prowadzonej przez uczestników kursu. Student przy ka dym logowaniu si na listy dyskusyjne jest informowany czy, pojawi y si jakie nowe g osy w dyskusji. Zadania i wiczenia ta forma ma sk ania studentów do analizowania przerabianego materia u. Dost p do zada powinien by nieograniczony miejscem, czasem, b d te indywidualnym tempem pracy studenta. Studenci mog wykonywa zadania indywidualne, w postaci symulacji, odgrywania ról, prezentacji oraz projektów badawczych. Je eli opracowanie studentów wnosz co nowego, to mog by po akceptacji nauczyciela wykorzystywane do budowania wspólnej bazy wiedzy. Testy kontrolne to interaktywne testy do samodzielnego rozwi zania, mog by zorganizowane na zasadzie testów wielokrotnego wyboru, odpowiedzi w formie brakuj cych s ów lub wyra e, lub te jako testy z jedn prawid o-

7 E-learning rozwi zanie innowacyjne na rynku edukacyjnym 177 w odpowiedzi. Ró norodno form pozwala na lepsze przygotowanie do egzaminu i sprawdzenie stopnia opanowania materia u przez studenta. Zadania do rozwi zania mog zawiera wskazówki, podpowiedzi, które ukazuj si, gdy student zg osi tak potrzeb, w formie rozwijanego menu, odsy acza do róde, materia ów edukacyjnych, ukrytych adnotacji zawieraj cych analogie lub przyk ady. Student mo e sprawdzi czas wykonywania testu i porówna go ze standardowym egzaminem. Dobrze skonstruowane testy mog by równie stosowane przez wyk adowców do ledzenia post pów nauki. Testy mog by wype niane w trybie online, b d s tak skonstruowane, e mo na je uzupe ni tylko w ograniczonym czasie [1], [5]. 4. Organizacja Centrum Rozwoju E-Edukacji Przyk adem organizacji zorientowanej na znalezienie odpowiedniego produktu e-learningowego spe niaj cego za o enia oferty dydaktycznej typu studium MBA mo e by hipotetyczne Centrum Rozwoju E-Edukacji. Jest to jednostka doradcza i informacyjna typu non-profit, zorientowana na wspomaganie i asystowanie przy rozwoju procesu edukacyjnego. Jak atwo zauwa y, g ównym zadaniem CREE jest pomoc uczelni w podejmowaniu decyzji zwi zanej z wprowadzeniem innowacji w obszarze systemów e-learning. Podstawowym celem dzia alno ci takiej instytucji jest tworzenie baz danych oferty produktów e-learningowych oraz wdra anie nowych procedur edukacyjnych z wykorzystaniem metod e-learningu. Innymi s owy, maj c z jednej strony potrzeby uczelni (zlecenie wdro enia produktu e-learning), które jest determinowane przez ofert dydaktyczn, bud et, termin realizacji), z drugiej strony zbiór firm oferuj cych systemy e-learning, poszukiwana jest odpowied na pytanie: Czy mo liwa jest taka dzia alno CREE, która umo liwi znalezienie odpowiedniego systemu e-learning spe niaj cego wymagania oferty edukacyjnej studium MBA, przy za o onych kosztach? Rozwa any problem sprowadza si do poszukiwania dzia alno ci CREE zwi zanej z wyborem systemu e-learning przez uczelni. Dzia alno taka determinuje zatrudnienie w CREE analityków systemowych i informatyków w celu przygotowania specyfikacji wymaga uczelni oraz doboru z bazy danych odpowiedniego rozwi zania. CREE powinno dysponowa baz dostawców systemów e-learning, w szczególno ci danego województwa, gdzie prowadzona jest dzia- alno CREE. Opracowanie prawid owej specyfikacji wymaga oferty dydaktycznej (np. typu studium MBA) stanowi podstaw wyboru systemu e-learning. Rol CREE, a zatem organizacji zorientowanej na wsparcie procesu decyzyjnego o implementacji systemu e-learning przedstawia si na rysunku 1.

8 178 Ma gorzata Biernacka, Justyna Patalas Jednostka Edukacyjna: Oferta edukacyjna typu studium MBA, Potrzeba usprawnienia procesu wymiany informacji i szkolenia za pomoc systemu e-learning Producenci systemów e-learning: np. MasterSolution, Oracle ilearning, WebCT, Lotus Learning Management System, SABA Learning Enterprise, LMA MyLearning, itp. Centrum Rozwoju E-Edukacji: Kompetencje (wykwalifikowani pracownicy - analitycy systemowi i informatycy) opracowanie dokumentacji wraz z wyliczeniem ró nic w kosztach ponoszonych przed i po wprowadzeniu systemu e-learning znalezienie dostawcy systemu e-learning (przygotowanie na drodze rozpoznania potrzeb oferty edukacyjnej najbardziej optymalnego pod k tem podmiotowym oraz cenowym pakietu e-learning) Baza danych producentów systemów e-learning Zaplecze techniczne (pomieszczenia biurowe, urz dzenia informacyjno-komunikacyjne) Okre lenie priorytetów wdro enia e-learningu i potencjalnych efektów ekonomicznych nowej metody szkolenia Preselekcja systemów e-learning, wed ug planowanych korzy ci Okre lenie kosztów e-learningu Koszt wdro enia systemu e-learning (punkt ci ko ci koszt przygotowania materia ów dydaktycznych) Redukcja kosztów prelekcji, wyjazdów i organizacji szkole Wybór przez CREE produktu e-learning Rys.1. Rola CREE w procesie decyzyjnym wyboru systemu e-learning

9 E-learning rozwi zanie innowacyjne na rynku edukacyjnym Podsumowanie Nauczanie na odleg o z wykorzystaniem technologii informatycznych, w tym przede wszystkim Internetu, jako medium przesy owego jest ciekaw alternatyw dla kszta cenia tradycyjnego, a przede wszystkim szans dla tych, którzy z ro nych wzgl dów nie s w stanie podj standardowych studiów stacjonarnych. Mowa tu przede wszystkim o kadrze redniego i wy szego mened mentu, która pragn c uzupe nia swoj wiedz i podnie kwalifikacje, decyduje si na presti owe studia Master of Business Administration Zaspokojenie potrzeb rynku edukacyjnego w zakresie informatyzacji determinuje konieczno implementacji systemu e-learningowego. Mo na zauwa y tu wyra n nisz rynkow dla organizacji zorientowanej na wsparcie procesu decyzyjnego o implementacji systemu e-learning w jednostkach edukacyjnych. W przedstawionym kontek cie priorytetowym zadaniem hipotetycznego CREE jest znalezienie takiego dostawcy systemu e-learning dla uczelni, aby ta uczelnia osi gn a za o one cele i okre lone korzy ci, a w konsekwencji zosta a konkurencyjn jednostk edukacyjn.. Bibliografia: 1. Czekan D.: Systemy wideokonferencyjne jako efektywne narz dzia edukacji na odleg o, E-mentor pod red. M. D browskiego, Nr 1(8). 2. D browski M.: Formy wykorzystania technologii informacyjnokomunikacyjnych w edukacji w opinii nauczycieli i studentów SGH, E-mentor, Nr 1(8), luty D browski M.: Wybór rozwi za technologicznych w e-edukacji, E-mentor, Nr 5(7), grudzie Jaszczuk A.: Edukacja zdalna i e-learning, E-mentor pod red. M. D browskiego, Nr 2(9), kwiecie Nojszewski D.: Platformy e-learningowe w polskich instytucjach edukacyjnych, E-mentor pod red. M. D browskiego, Nr 2(9), kwiecie Nycz M.: Nauczanie wirtualne, a wiedza, [w:] Komputerowo Zintegrowane Zarz dzanie (pod red. R. Knosali), t. II, WNT, Warszawa St pie J.: Dossier: MBA, Profit, 3/ Wasilewski A.: Koncepcja wykorzystania technologii informatycznych w nauczaniu na odleg o, [w:] Komputerowo Zintegrowane Zarz dzanie (pod red. R. Knosali), t. II, WNT, Warszawa 2003.

10