Tworzenie wspólnej wartości ekonomiczno-społecznej w Polsce: szansa czy problem dla polskich przedsiębiorstw?

Transkrypt

1 Tworzenie wspólnej wartości ekonomiczno-społecznej w Polsce: szansa czy problem dla polskich przedsiębiorstw? RAPORT Z WERYFIKACJI PRZESTRZEGANIA KODEKSU ODPOWIEDZIALNEGO BIZNESU ZA 2012 ROK. Warszawa, kwiecień 2013 r.

2 SPIS TREŚCI 1 Metodologia weryfikacji przestrzegania Kodeksu Odpowiedzialnego Biznesu Podsumowanie wyników weryfikacji przestrzegania Kodeksu Odpowiedzialnego Biznesu Podsumowanie w odniesieniu do wszystkich weryfikowanych firm Podsumowanie w odniesieniu do firm z branż wyszczególnionych w Kodeksie Odpowiedzialnego Biznesu Branża budowlana Branża finansowa i ubezpieczeniowa Branża teleinformatyczna Branża paliwowo-energetyczna Branża FMCG Podsumowanie w odniesieniu do ponownej weryfikacji Kluczowe wnioski

3 1 Metodologia weryfikacji przestrzegania Kodeksu Odpowiedzialnego Biznesu W celu zapewnienia, że przedsiębiorstwa składające Deklarację przestrzegania Zasad Kodeksu Odpowiedzialnego Biznesu wdrażają w codziennej praktyce biznesowej Zasady Kodeksu, został ustanowiony mechanizm weryfikacji składanych przez firmy Deklaracji. W zakresie przewidzianym w projekcie w przedsiębiorstwach została przeprowadzona niezależna weryfikacja oparta na wskaźnikach jakościowych i ilościowych odnoszących się do wszystkich dziewięciu Zasad Kodeksu Odpowiedzialnego Biznesu. Schemat procesu weryfikacji został przedstawiony na poniższym Rysunku. Źródło: opracowanie własne PwC Rysunek 1 Schemat procesu weryfikacji Kodeksu Odpowiedzialnego Biznesu Po przedstawieniu Deklaracji przystąpienia do Kodeksu, firma otrzymywała ankietę weryfikacyjną, która zawiera pytania dotyczące każdej z Zasad Kodeksu. Odpowiedzi udzielone przez przedsiębiorstwa były analizowane przez PwC, a następnie odbywała się weryfikacja tych odpowiedzi. W ramach procedur weryfikacji: a) zostały przeprowadzone analizy danych zaprezentowanych przez firmy, które wymagały przedstawienia dowodów potwierdzających udzielane odpowiedzi, b) były przeprowadzane analizy informacji publicznie dostępnych na potwierdzenie tych z kwestii, które mogły zostać objęte tą procedurą, c) wybrani pracownicy spółek zostali objęci wywiadami w celu uzyskania informacji na temat postrzegania firmy od wewnątrz, d) została przeprowadzona rozmowa z prezesem firmy, bądź osobą odpowiedzialną za CR w celu uzyskania informacji odnośnie strategicznego ujęcia CR w przedsiębiorstwie. Na podstawie tych wszystkich informacji zostały przeprowadzane końcowe analizy, których efektem było: a) potwierdzenie bądź zaprzeczenie, że firma przestrzega Kodeksu, b) raport z weryfikacji. Całość prac weryfikacyjnych ma zagwarantować, że firmy deklarujące przestrzeganie Zasad Kodeksu rzeczywiście to robią, a ich myślenie o CR jest spójne i porównywalne w ramach przyjętej metodyki prac. 3

4 2 Podsumowanie wyników weryfikacji przestrzegania Kodeksu Odpowiedzialnego Biznesu Wszystkie 54 firmy, które przystąpiły do Koalicji CR na dzień 30 listopada 2012 r., deklarując tym samym znajomość oraz stosowanie Zasad Kodeksu Odpowiedzialnego Biznesu, pomyślnie przeszły proces weryfikacji przestrzegania jego Zasad. Dziewięć z nich zdecydowało się po roku na ponowną weryfikację przestrzegania Zasad Kodeksu w celu dokonania podsumowania oraz przeglądu działań podjętych na podstawie rekomendacji po pierwszej weryfikacji. 2.1 Podsumowanie w odniesieniu do wszystkich weryfikowanych firm Poziom stopnia przestrzegania Zasad Kodeksu Odpowiedzialnego Biznesu przez firmy jest zróżnicowany. Uzyskane wyniki wskazują, że największe wyzwanie dla przedsiębiorstw stanowi Zasada VIII (Tworzymy i rozwijamy produkty oraz usługi w odpowiedzi na nowe wyzwania społeczne i środowiskowe), gdzie średnia uzyskana przez spółki wynosi 23 punkty. Najlepiej realizowane są Zasady: VII (Prowadzimy rzetelną komunikację i odpowiedzialne działania marketingowe), V (Dbamy o zdrowie i bezpieczeństwo pracowników oraz odbiorców naszych produktów i usług) oraz III (Szanujemy naszych pracowników, zapewniając im godne warunki pracy). W przypadku Zasady VII firmy zdają sobie sprawę, że dobrze poinformowany klient jest podstawą prowadzenia działalności biznesowej, dlatego też niejednokrotnie decydują się na zobowiązanie do przestrzegania zewnętrznych kodeksów dotyczących odpowiedzialnej komunikacji. Wysoki wynik w Zasadzie III i V jest w dużej mierze wynikiem restrykcyjnych przepisów prawa w Zasadzie III to regulacje odnoszące się do respektowania praw człowieka oraz współpracy ze związkami zawodowymi. Natomiast w ramach Zasady V firmy podejmują wiele działań podnoszących poziom świadomości 4

5 pracowników w dziedzinie BHP, w szczególności w branżach, w których ryzyko wypadków jest wysokie branża budowlana, energetyczna i wydobywcza. Kluczowe aspekty w poszczególnych Zasadach Zasada I W większości weryfikowanych firm szkolenia z zakresu społecznej odpowiedzialności biznesu odnoszą się do poszczególnych dziedzin, np. BHP czy etyka. Niewiele firm ma dedykowany program edukacyjny uwzględniający kompleksowo zagadnienia CR. Jak wynika z analizy, jedynie 4,96% pracowników spółek, które posiadają programy edukacyjne dotyczące CR bądź wybranych aspektów odpowiedzialności, uczestniczy w takich szkoleniach najczęściej jest to kadra zarządzająca. Wśród weryfikowanych firm nieczęsto stosowaną praktyką jest wydawanie raportów społecznych. Jednie 27% zdecydowało się na jego opracowanie. Jeszcze mniejszy odsetek poddał raport zewnętrznej weryfikacji. Zasada II Praktyką nie jest także prowadzenie cyklicznego dialogu z interesariuszami. Bardzo niewiele firm korzysta ze standardów dotyczących prowadzenia dialogu, np. AA1000SES. Przeważnie dialog realizowany jest za pomocą spotkań z poszczególnymi grupami, podczas których omawiane są dane aspekty prowadzenia działalności biznesowej, bądź możliwości zaangażowania się w lokalne inicjatywy. Firmy lepiej radzą sobie w kwestiach wolontariatu pracowniczego. Szereg analizowanych spółek prowadzi programy bądź akcje wolontariackie. Najczęściej stosowane formy to różnorodne projekty wolontariackie inicjowane przez pracowników lub organizowane przez firmę, całodniowe wyjazdy. Niestety, w dużej mierze są to akcje jednorazowe, brakuje długofalowych pomysłów na zaangażowanie i wykorzystanie potencjału pracowników. Średni procent pracowników angażujących się w wolontariat dla weryfikowanych firm wynosi 10,7%. 5

6 Zasada III Dwie trzecie firm deklaruje posiadanie polityki i procedury odnoszące się do przestrzegania praw człowieka, w tym dyskryminacji w dużej mierze jest to uregulowane za pomocą regulaminów pracy lub też oddzielnych polityk dotyczących przeciwdziałaniu dyskryminacji czy mobbingowi. W weryfikowanych firmach nie wystąpiły działania mogące stwarzać zagrożenie dla prawa do swobody zrzeszania się i prawa do sporów zbiorowych. Dodatkowo, w większości firm funkcjonują związki zawodowe lub komitety, których zadaniem jest reprezentowanie pracowników przed zarządem średnio przynależy do nich 32,2% pracowników. Zasada IV Wielu pracodawców dostrzega potrzebę rozwoju pracowników. Standardem staje się zapewnienie dostępu do oferty szkoleniowej, nauki języków obcych czy kształcenia ustawicznego średnio korzysta z tego tych możliwości dwóch na trzech pracowników (64,9%). Większość analizowanych firm posiada system oceny pracowniczej, choć nie zawsze podlegają mu wszyscy pracownicy. 6

7 Jedynie 60% analizowanych firm posiada Kodeksy Etyki lub Kodeksy Postępowania. Niecałe 88% z nich szkoli pracowników z zakresu treści zawartych w Kodeksie Etyki, ale tylko 63% przeszkoliło wszystkich pracowników. 35% spółek posiada systemy zapewniające anonimowość osobie zgłaszającej naruszenie zasad Kodeksu. Tyle samo udostępnia Kodeks wszystkim interesariuszom. Zasada V Wszystkie firmy deklarują przykładanie należytej wagi do bezpieczeństwa oferowanych usług i produktów, jednak nie wszystkie posiadają formalne polityki lub procedury dotyczące tego aspektu: 70% analizowanych firm posiada polityki i procedury mające zagwarantować bezpieczeństwo produktów i usług. Trzy na cztery weryfikowane firmy posiadają politykę bezpieczeństwa i higieny pracy. Pozostałe firmy kierują się wymogami określonymi przez prawo dotyczącymi BHP. Wszystkie firmy prowadzą szkolenia dla pracowników z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy. 7

8 Prowadzone działania w zakresie bezpieczeństwa nie przekładają się na zmniejszenie wskaźnika urazów, który jest najwyższy dla branż, w których pracownicy są narażeni na wysokie ryzyko wypadków (branża budowlana, energetyczna czy wydobywcza). Te same branże zazwyczaj prowadzą najbardziej kompleksowe działania na rzecz zwiększenia poziomu bezpieczeństwa pracowników. Zasada VI Ponad połowa firm nie posiada uregulowanych kwestii relacji z dostawcami. Coraz większe skupienie uwagi otoczenie, w tym także międzynarodowych partnerów biznesowych na kwestii łańcucha odpowiedzialności w całym szeregu dostaw, skłania firmy do regulowania tych obszarów we własnej działalności biznesowej. Najczęstszą praktyką podejmowaną przez firmy w tym zakresie jest Kodeks Etyki dla dostawców oraz polityka zakupowa regulująca relacje z dostawcami. Elementem odpowiedzialności w ramach procesów zakupowych są także działania, zapobiegające występowaniu zjawiska korupcji. Nadal jednak tylko co trzeci pracownik analizowanych firm (37%) brał udział w szkoleniu z zakresu procedur antykorupcyjnych organizacji. W większości przypadków takie szkolenia nie odbywają się, gdyż spółki nie posiadają odpowiednich procedur dotyczących zapobiegania praktykom korupcyjnym. 8

9 Co czwarta firma prowadzi rejestr prezentów i funduszy przekazywanych osobom oraz instytucjom publicznym lub posiada formalny zakaz przyjmowania i wydawania upominków. Zasada VII Spośród wszystkich weryfikowanych firm, 31 (57%) posiada polityki i procedury dotyczące kwestii komunikacji marketingowej, z uwzględnieniem reklamy, promocji i sponsoringu. Wśród nich liczną grupę stanowią spółki skarbu państwa, których obowiązkiem prawnym było utworzenie polityki sponsoringowej. Spośród firm, dla których takie procedury są dobrowolne wyróżniają się firmy z branży finansowej, które najliczniej przyjęły zewnętrzne kodeksy dotyczące marketingu. Transparentność struktury właścicielskiej oraz powiązaniach z innymi spółkami jest szczególnie ważna dla inwestorów. Dane te ujawniają 4 na 5 analizowanych spółek. Zasada VIII Przeciętnie firmy tworzą 27 produktów lub usług rocznie, które uwzględniają kwestie 9

10 społeczne lub środowiskowe. Warto podkreślić, że w ramach tego pytania spółki produkcyjne wskazywały także te produkty, które w ramach uwzględniania kwestii środowiskowych zostały wyprodukowane przy zmniejszonym zużyciu surowców czy energii, co w znaczący sposób wpływa na wyniki dla tego pytania. Zasada IX Strategiczne podejście do zarządzania ochroną środowiska w oparciu o systemy i standardy nie jest powszechną praktyką wśród weryfikowanych firm. Liderami są tu spółki z sektora wydobywczego, energetyki oraz produkcyjnego, których działalność biznesowa nieodzownie łączy się z negatywnym wpływem na środowisko. W tych firmach wdrożone zostały systemy zarządzania oparte na normie ISO W 60% firm edukuje się pracowników z zakresu ochrony środowiska. W dużej mierze są to szkolenia mające na celu uświadomienie pracownikom wpływu na środowisko naturalne jakie wywiera firma, czy też metod segregacji odpadów. W 69% firm segreguje się odpady. 10

11 Firmy dostrzegają realne korzyści finansowe wynikające z oszczędności w zużyciu mediów. W tym celu podejmują szereg inicjatyw. Firmami wiodącymi w redukcji poziomu zużycia wody i energii są firmy produkcyjne, których działalność biznesowa jest z reguły energochłonna oraz pochłania znaczne zasoby wody do procesu produkcji. 2.2 Podsumowanie w odniesieniu do firm z branż wyszczególnionych w Kodeksie Odpowiedzialnego Biznesu Branża budowlana Poniższy wykres przedstawia poziom stopnia wypełniania Zasad Kodeksu Odpowiedzialnego Biznesu przez firmy z branży budowlanej. Najlepsze uśrednione wyniki firmy z branży osiągają w Zasadzie VII (Prowadzimy rzetelną komunikację i odpowiedzialne działania marketingowe) 48 punktów oraz V (Dbamy o zdrowie i bezpieczeństwo pracowników oraz odbiorców naszych produktów i usług) 47 punktów. Obszarami do wprowadzenia usprawnień są Zasady: IX (Dbamy o środowisko naturalne) oraz VIII (Tworzymy i rozwijamy produkty oraz usługi w odpowiedzi na nowe wyzwania społeczne i środowiskowe). Wynik uzyskany przez firmy w Zasadzie IX to 23 punkty, natomiast w Zasadzie VIII 30 punktów. W dalszych analizach zostały uwzględnione wyżej wymienione Zasady. 11

12 Zasada VII Wszystkie firmy posiadają procedury i polityki dotyczące kwestii komunikacji marketingowej, z uwzględnieniem reklamy, promocji i sponsoringu. Budlex, jako jedyna firma przyjęła zewnętrzny kodeks dobrych praktyk w relacjach klientdeweloper opracowany przez Polski Związek Firm Deweloperskich. Wszystkie firmy ujawniają dane na temat struktury właścicielskiej oraz powiązań kapitałowych w ramach grupy. Informacje dotyczące kodeksów postępowania, polityk i działań z zakresu zrównoważonego rozwoju również są publicznie dostępne zamieszczone są na stronach internetowych spółek. 12

13 Zasada V Wszystkie spółki posiadają polityki i procedury mające zagwarantować bezpieczeństwo produktów i usług. Dodatkowo, produkty zawierają wszystkie wymagane prawem informacje o artykułach, zwłaszcza związane ze zdrowiem i bezpieczeństwem jego użytkowania. Jedna firma otrzymała zgłoszenie o naruszeniu zgodności z regulacjami w kwestiach bezpieczeństwa produktów i usług była to usterka w sieci elektrycznej, która po zgłoszeniu została usunięta. Kluczowym aspektem prowadzenia działalności biznesowej przez spółki z sektora budowlanego jest zapewnienie bezpieczeństwa pracownikom i podwykonawcom. Poza organizowaniem szkoleń z BHP, firmy podejmują szereg działań mających zwiększyć poziom świadomości w tym zakresie, np. Hochtief co roku organizuje Dzień BHP w HOCHTIEF, jest również sygnatariuszem Deklaracji w sprawie porozumienia dla bezpieczeństwa pracy w budownictwie oraz partnerem kampanii Bezpieczeństwo Pracy w Budownictwie - Upadki, Poślizgnięcia. Prowadzone działania przekładają się na zmniejszanie wskaźników urazów spowodowanych wypadkami w pracy oraz zerowy wskaźnik wypadków śmiertelnych. Zasada IX Firmy podejmują wiele inicjatyw w celu dostarczenia produktów efektywnych energetycznie. Przykładowo, Murapol optymalizuje rozwiązania technologiczne poprzez stosowanie ekologicznych materiałów budowlanych o zwiększonych parametrach technicznych, zapewniających mniejsze straty ciepła w trakcie użytkowania obiektu. Spółki wdrażają również rozwiązania umożliwiające zmniejszenie wykorzystania surowców. Na przykład Cemex przetwarza odpady komunalne i przemysłowe na paliwa alternatywne używane w cementowni w Chełmie. 13

14 Zwiększając wolumen produkcji, spółki starają się także być bardziej przyjazne środowisku, co można zaobserwować analizując wskaźniki zużycia surowców na jednostkę produkcji. Średnio, firmy zmniejszyły zużycie energii o 1,3% (trzy firmy nie odnotowały zmniejszenia zużycia), natomiast wody o 0,58% (trzy nie odnotowały spadku zużycia, natomiast w jednej zużycie wzrosło). Liderem w grupie jest Murapol spadek zużycia energii o 5%, wody o 10%. Wszystkie firmy posiadają wdrożone systemy zarządzania, trzy z nich oparte są na normie ISO Pomimo stosowania restrykcyjnych standardów i norm, które wymagają raportowanie danych środowiskowych 60% firm nie ujawnia ich publicznie. 14

15 Zasada VIII Przyczyną niskiego wyniku weryfikowanych spółek jest fakt, iż znaczna część z nich nie uwzględnia grup de faworyzowanych, przy projektowaniu produktów czy usług. Część z firm prowadzi działania mające na celu wspieranie tych grup. Większość firm posiada budynki dostosowane do potrzeb osób niepełnosprawnych. Średnio dostosowane jest 59,4% budynków. Firmy tworzą produkty z uwzględnieniem jedynie kwestii środowiskowych Branża finansowa i ubezpieczeniowa Poniższy wykres przedstawia poziom stopnia wypełniania Zasad Kodeksu Odpowiedzialnego Biznesu przez firmy z branży finansowej. Najlepsze wyniki firmy z branży osiągają w Zasadzie VII (Prowadzimy rzetelną komunikację i odpowiedzialne działania marketingowe) oraz III (Szanujemy naszych pracowników, zapewniając im godne warunki pracy) wynik w obu Zasadach to 50 punktów. Obszarami do wprowadzenia usprawnień są Zasady: II (Wspieramy rozwój społeczny i gospodarczy) oraz VIII (Tworzymy i rozwijamy produkty oraz usługi w odpowiedzi na nowe wyzwania społeczne i środowiskowe). Wynik uzyskany przez firmy w Zasadzie II to 25 punktów, natomiast w Zasadzie VIII 20 punktów. W dalszych analizach zostały uwzględnione wyżej wymienione Zasady. 15

16 Zasada VII Wszystkie firmy posiadają procedury i polityki dotyczące kwestii komunikacji marketingowej, z uwzględnieniem reklamy, promocji i sponsoringu. 80% przyjęło zewnętrzne kodeksy: Markets in Financial Instruments Directive lub Zasady Dobrej Praktyki Bankowej. 16

17 Wszystkie firmy ujawniają dane na temat struktury właścicielskiej oraz powiązań kapitałowych w ramach grupy. Informacje dotyczące kodeksów postępowania, polityk i działań z zakresu zrównoważonego rozwoju również są publicznie dostępne zamieszczone na stronach internetowych spółek. W firmach odnotowano skargi na informacje o produktach (także na reklamy), dotyczące niedokładności lub zbyt ogólnego przedstawienia danych i faktów istotnych dla użytkownika produktu dotyczyły one niejasności naliczania kosztów pożyczek oraz poprawności informacji w dokumentach. Zasada III Wszystkie spółki posiadają polityki i procedury dotyczące przestrzegania praw człowieka oraz przeciwdziałaniu dyskryminacji. Respektowanie zasad w nich zawartych znajduje odzwierciedlenie w liczbie przypadków łamania praw człowieka, które nie miały miejsca w analizowanym okresie. W spółkach nie zatrudnia się dzieci oraz przestrzega się prawa do swobody zrzeszania się. Spółki zdają sobie sprawę, że jednym z podstawowych aspektów prowadzenia działalności biznesowej jest kapitał ludzki, dlatego też zatrudniają pracowników w oparciu o umowę o pracę średnia dla branży wynosi 95%. Zapewniają im także swobodę zrzeszania się oraz tworzenia ciał reprezentujących ich interesy przed zarządem. Średnie uzwiązkowienie wynosi 16,9%. 17

18 Firmy doceniają wagę dialogu z pracownikami wykorzystując różne metody jego prowadzenia. Jedną z najpopularniejszych praktyk jest kolportaż wewnętrznych gazetek oraz zamieszczanie informacji w intranecie. Dwie spółki prowadzą badanie satysfakcji pracowników. Zasada II Wszystkie firmy prowadzą programy wolontariatu pracowniczego. Dobrą praktyką stosowaną przez Bank Gospodarki Krajowej jest wprowadzenie do regulaminu pracy zapisu mówiącego, że każdemu pracownikowi biorącemu udział w wolontariacie przysługuje dodatkowy, płatny dzień urlopu. Średnio 8,6% pracowników w firmie angażuje się w wolontariat pracowniczy. Poza działalnością wolontariacką spółki przekazują darowizny finansowe i rzeczowe na cele społeczne. Spółki z branży finansowej prowadzą dialog z interesariuszami, choć wykorzystywane kanały komunikacji wskazują bardziej na komunikację jednostronną. Firmy wykorzystują mailingi oraz media społecznościowe w celu promowania swoich usług, a nie na rzecz dialogu np. możliwości zaangażowania się w różnie inicjatywy. W obszarze tym wyróżnia się Provident, który zorganizował okrągły stół z interesariuszami i prowadził dialog w oparciu o standard AA1000. Zasada VIII Przyczyną niskiego wyniku weryfikowanych spółek jest podejście do grup de faworyzowanych, zwłaszcza nie uwzględnianie ich potrzeb przy projektowaniu usług i produktów. Część z nich prowadzi działania mające na celu wspieranie tych grup przede wszystkim banki. Średnio 30% budynków należących do weryfikowanych firm z branży finansowo-ubezpieczeniowej jest dostosowane do potrzeb osób niepełnosprawnych. 18

19 Różne profile spółek z branży finansowej nie pozwalają znaleźć jednego wzorca dotyczącego aspektów uwzględnianych przy tworzeniu nowych produktów lub usług, a podejmowanych działań, mimo, że różnorodnych, jest bardzo niewiele Branża teleinformatyczna Poniższy wykres przedstawia poziom stopnia wypełniania Zasad Kodeksu Odpowiedzialnego Biznesu przez firmy z branży teleinformatycznej. Najlepsze wyniki firmy z branży osiągają w Zasadzie V (Dbamy o zdrowie i bezpieczeństwo pracowników oraz odbiorców naszych produktów i usług) 41 punktów, oraz III (Szanujemy naszych pracowników, zapewniając im godne warunki pracy) 37 punktów. Obszarami do wprowadzenia usprawnień są Zasady: I (Wyznaczamy standardy i edukujemy w zakresie odpowiedzialnego biznesu) oraz VIII (Tworzymy i rozwijamy produkty oraz usługi w odpowiedzi na nowe wyzwania społeczne i środowiskowe) wynik w obu Zasadach to 23 punkty. 19

20 Zasada V Wszystkie spółki posiadają polityki i procedury mające zagwarantować bezpieczeństwo produktów i usług. Dodatkowo, produkty zawierają wszystkie wymagane prawem informacje o artykułach, zwłaszcza związane ze zdrowiem i bezpieczeństwem jego użytkowania. Żadna z firm nie otrzymała zgłoszeń o naruszeniu zgodności z regulacjami w kwestiach bezpieczeństwa produktów i usług. 20

21 Każda z firm posiada politykę dotyczącą bezpieczeństwa i higieny pracy, z zasad której zostali przeszkoleni wszyscy pracownicy. Spółki podejmują także działania na rzecz podniesienia poziomu bezpieczeństwa pracowników. Przykładowo, Polkomtel prowadzi szkolenie z bezpiecznej jazdy dla pracowników korzystających z samochodów służbowych oraz szkoli z zasad udzielania pierwszej pomocy przedmedycznej. Zasada III Wśród weryfikowanych firm 75% posiada polityki i procedury dotyczące przestrzegania praw człowieka oraz przeciwdziałania dyskryminacji. W spółkach nie zatrudnia się dzieci oraz przestrzega się prawa do swobody zrzeszania się. Spółki zapewniają także swobodę zrzeszania się oraz tworzenia ciał reprezentujących interesy pracowników przed zarządem. Średnie uzwiązkowienie wynosi 11,8%. Firmy doceniają wagę dialogu z pracownikami wykorzystując różne metody do jego prowadzenia. Jedną z najpopularniejszych praktyk jest zamieszczanie informacji w intranecie. Jedna spółka prowadzi badanie satysfakcji pracowników. Zasada I Wszystkie firmy prowadzą szkolenia z poszczególnych aspektów społecznej odpowiedzialności biznesu: etyka, bezpieczeństwo i higiena pracy, szkolenia z pierwszej pomocy. Żadna z nich nie posiada dedykowanego programu szkoleniowego uwzględniającego zagadnienia kompleksowe podejście do CR. Średnio, w szkoleniach uczestniczy 24,54% pracowników. 21

22 Spółki nie wprowadzają także klauzul z zakresu CR do umów z dostawcami. Wyjątkiem jest Orange Polska, która stosuje klauzule etyczne w zamówieniach powyżej 10 tysięcy euro. Do rzadkich praktyk należy również wydawanie raportów społecznych oraz ich zewnętrzna weryfikacja. Wśród firm z branży teleinformatycznej jedynie Orange Polska wydało zewnętrznie zweryfikowany raport społeczny. Zasada VIII Średnio 33% budynków należących do analizowanych firm jest dostosowane do potrzeb osób niepełnosprawnych. Wynik ten jest bardzo niski, biorąc pod uwagę potrzeby grup, które najczęściej korzystają z tradycyjnych form komunikacji, np. osoby starsze. Spółki z branży teleinformatycznej uwzględniają zarówno aspekt społeczny, jak i środowiskowy w procesie tworzenia nowych produktów lub usług. Przykładowo Polkomtel posiada w swojej ofercie telefony z bateriami solarnymi. Stworzył także darmowe aplikacje alarmowe wykorzystywane w przypadku zagrożenia, np. Aplikacja Pierwsza pomoc, Aplikacja bezpiecznie nad wodą, Bezpiecznie w górach, Bezpiecznie na stoku. 22

23 2.2.4 Branża paliwowo-energetyczna Poniższy wykres przedstawia poziom stopnia wypełniania Zasad Kodeksu Odpowiedzialnego Biznesu przez firmy z branży paliwowo-energetycznej. Najlepsze wyniki firmy z branży osiągają w Zasadzie VII (Prowadzimy rzetelną komunikację i odpowiedzialne działania marketingowe) 45 punktów, oraz III (Szanujemy naszych pracowników, zapewniając im godne warunki pracy) 44 punkty. Obszarami do wprowadzenia usprawnień są Zasady: I (Wyznaczamy standardy i edukujemy w zakresie odpowiedzialnego biznesu), II (Wspieramy rozwój społeczny i gospodarczy) oraz VIII (Tworzymy i rozwijamy produkty oraz usługi w odpowiedzi na nowe wyzwania społeczne i środowiskowe). Wynik uzyskany przez firmy w Zasadzie I i II to 25 punktów, natomiast w Zasadzie VIII 22 punkty. W dalszych analizach zostały uwzględnione wyżej wymienione Zasady. 23

24 Zasada VII We wszystkich weryfikowanych firmach większościowe udziały posiada Skarb Państwa, w związku z tym, zgodnie z regulacjami posiadają zasady prowadzenia działalności sponsoringowej oraz procedurę dotyczącą zamawiania upominków firmowych. Żadna z firm nie przyjęła zewnętrznych kodeksów dotyczących reklamy i marketingu. 89% ujawnia dane na temat struktury właścicielskiej oraz powiązań kapitałowych w ramach grupy. 11% udostępnia jedynie dane kontaktowe. Wszystkie firmy ujawniają informacje dotyczące kodeksów postępowania, polityk i działań z zakresu zrównoważonego rozwoju zamieszczone są na stronach internetowych spółek. Zasada III 78% spółek posiada polityki i procedury dotyczące przestrzegania praw człowieka oraz przeciwdziałaniu dyskryminacji. 22% wprowadziło odpowiednie zapisy w regulaminie pracy, zamiast osobnych procedur. W spółkach nie zatrudnia się dzieci oraz przestrzega się prawa do swobody zrzeszania się. Większość pracowników w analizowanych spółkach z branży paliwowo-energetycznej zatrudniona jest na umowę o pracę (98%). Posiadają także swobodę zrzeszania się oraz tworzenia ciał reprezentujących ich interesy przed zarządem. Średnie uzwiązkowienie wynosi 65%. 24

25 Firmy doceniają wagę dialogu z pracownikami wykorzystując różne metody do jego prowadzenia. Jedną z najpopularniejszych praktyk jest kolportaż wewnętrznych gazetek, zamieszczanie informacji w intranecie oraz cykliczne newslettery. Dobrą praktyką PKN ORLEN jest prowadzenie wewnętrznej rozgłośni radiowej. Zasada I Wszystkie firmy prowadzą szkolenia z poszczególnych aspektów społecznej odpowiedzialności biznesu: etyka, bezpieczeństwo i higiena pracy. Dwie z nich posiadają dedykowany program szkoleniowy z zakresu CR PKN ORLEN oraz PGNiG. Średnio, w szkoleniach uczestniczy co drugi pracownik (52,5%). Cztery firmy wprowadzają klauzule z zakresu CR do umów z dostawcami wszystkie z zakresu BHP oraz ochrony środowiska, jedna z zakresu etyki. Co druga analizowana spółka z sektora wydaje raport społeczny. Trzy firmy przygotowują raporty z postępu wdrażania zasad Global Compact w organizacji. Reszta firmy opracowuje raporty zgodnie z wytycznymi Global Reporting Initative na poziomie aplikacji B. Żadna z firm nie poddaje zewnętrznej weryfikacji danych zawartych w raporcie. 25

26 Zasada II Jedynie dwie firmy prowadzą programy wolontariatu pracowniczego PKN ORLEN oraz PGNiG, jednak spółki nie udostępniły informacji jakie inicjatywy są podejmowane w ramach programu. Średni procent pracowników zaangażowanych w wolontariat dla spółek z branży energetycznej jest niewielki i wynosi 1,8%. Spółki z branży energetycznej prowadzą dialog z interesariuszami, najczęściej w kontekście prowadzonych inwestycji. Przykładem może być GAZ-SYSTEM S.A., który wprowadził funkcję oficera łącznikowego ze społecznościami lokalnymi przy projekcie budowy terminala LNG. Spółki prowadzą także dialog w oparciu o standard AA1000, np. PGNiG przy poszukiwaniach gazu z łupków. Zasada VIII Branża energetyczna jest jedyną branżą w ramach Koalicji CR, która podlega całkowitej regulacji, dlatego też nie posiada w swojej ofercie produktów dostosowanych do potrzeb grup defaworyzowanych, ze szczególnym uwzględnieniem ceny. Zaledwie co trzeci budynek należący do weryfikowanych firm (36,3%) jest dostosowany do potrzeb osób niepełnosprawnych. 26

27 2.2.5 Branża FMCG Poniższy wykres przedstawia poziom stopnia wypełniania Zasad Kodeksu Odpowiedzialnego Biznesu przez firmy z branży FMCG. Firmy w tej branży osiągają najlepsze wyniki w ramach Zasady VII (Prowadzimy rzetelną komunikację i odpowiedzialne działania marketingowe) 47 punktów, oraz V (Dbamy o zdrowie i bezpieczeństwo pracowników oraz odbiorców naszych produktów i usług) 42 punkty. Obszarami do wprowadzenia usprawnień są Zasady: IX (Dbamy o środowisko naturalne) oraz VIII (Tworzymy i rozwijamy produkty oraz usługi w odpowiedzi na nowe wyzwania społeczne i środowiskowe). Wynik uzyskany przez firmy w Zasadzie IX to 24 punkty, natomiast w Zasadzie VIII 22 punkty. W dalszych analizach zostały uwzględnione wyżej wymienione Zasady. Zasada VII 67% firm posiada polityki i procedury dotyczących kwestii komunikacji marketingowej, z uwzględnieniem reklamy, promocji i sponsoringu. Trzy z nich przyjęły zewnętrzne kodeksy: Kodeks Dobrych Praktyk Marketingowych Związku Pracodawców Przemysłu Spirytusowego (Pernod Ricard) oraz EU Pledge i Kodeks Etyki Reklamy Żywności Skierowanej do Dzieci, stworzony przez Polską Federację Producentów Żywności Związek Pracodawców (Coca-Cola HBC oraz Coca-Cola Poland Services). 27

28 83% spółek ujawnia dane na temat struktury właścicielskiej oraz powiązań kapitałowych w ramach grupy. 17% udostępnia jedynie dane kontaktowe. Wszystkie firmy ujawniają informacje dotyczące kodeksów postępowania, polityk i działań z zakresu zrównoważonego rozwoju zamieszczone są na stronach internetowych spółek. Zasada V Wszystkie spółki posiadają polityki i procedury mające zagwarantować bezpieczeństwo produktów i usług. Dodatkowo, wszystkie produkty zawierają wszystkie wymagane prawem informacje o produkcie, zwłaszcza związane ze zdrowiem i bezpieczeństwem jego użytkowania. Dwie firmy otrzymały zgłoszenia o naruszeniu zgodności z regulacjami w kwestiach bezpieczeństwa produktów i usług produkty te lub ich wadliwe partie zostały wycofane ze sprzedaży. 83% firm posiada politykę dotyczącą bezpieczeństwa i higieny pracy. Wszyscy pracownicy analizowanych spółek, zgodnie z obwiązującymi przepisami prawa zostali przeszkoleni z zasad BHP. Spółki podejmują także dodatkowe działania na rzecz podniesienia poziomu bezpieczeństwa pracowników. Przykładowo, Coca-Cola HBC posiada program motywacyjny BHP Trzymaj się reguł dla wszystkich pracowników oraz procedury zgłaszania tzw. Near miss czyli potencjalnych sytuacji wypadkowych. 28

29 Zasada IX Firmy podejmują inicjatywy w celu dostarczenia produktów efektywnych energetycznie. Przykładowo, Tchibo wprowadził kolekcję "Świecimy zielonym przykładem", w której dostępne były produkty umożliwiające wprowadzenie energooszczędnych rozwiązań w gospodarstwie domowym, natomiast NG2 zainstalowało systemy fotowoltaiczne na elewacji budynku magazynu wysokiego składowania. Spółki wdrażają również rozwiązania umożliwiające zmniejszenie wykorzystania surowców. Na przykład Coca-Cola HBC optymalizuje proces produkcji, a w centrach korporacyjnych oszczędzane są materiały biurowe. Firmy starają się także minimalizować swój negatywny wpływ na środowisko naturalne poprzez zmniejszanie zużycia energii Średnio, firmy zmniejszyły zużycie energii o 3,4% (dwie firmy nie monitorują poziomu zużycia), natomiast wody o 6,6 % (trzy firmy rozliczają się w sposób ryczałtowy z administratorem budynków biurowych, wiec nie podały dokładnych danych w tym obszarze). Liderem w grupie jest NG2 spadek zużycia wody o 30%. We wszystkich przedsiębiorstwach segregowane są odpady. Część z nich poddawanych jest recyklingowi, a następnie są ponownie wykorzystywane. Średni odsetek materiałów pozyskanych z recyklingu wynosi 33,2%. 29

30 Dwie firmy posiadają wdrożone systemy zarządzania środowiskowego. Tchibo posiada politykę środowiskową. Pomimo monitorowania danych środowiskowych weryfikowane firmy niechętnie dzielą się tymi informacjami. Tylko Coca-Cola HBC upublicznia informacje dotyczące wpływu przedsiębiorstwa na środowisko naturalne dostępne są w raporcie społecznym spółki. W celu minimalizacji negatywnego wpływu na środowisko naturalne spółki wdrażają pewne inicjatywy. Przykładem może być Coca-Cola Poland Services, która wprowadziła na rynek nową butelkę wody mineralnej Kropla Beskidu, która zawiera o 20% mniej plastiku, a jej budowa umożliwia skręcanie butelki przed wyrzuceniem. Przekłada się to bezpośrednio na zmniejszenie emisji CO 2 w procesie produkcji oraz transportu. Cztery firmy nie podejmują żadnych działań w tym zakresie. Zasada VIII Pomimo możliwości stworzenia produktów dostosowanych do potrzeb grup defaworyzowanych, jedynie część z firm prowadzi działania mające na celu wspieranie tych grup. Przykładowo Tchibo posiada w swojej ofercie kawy z każdego segmentu cenowego, także ekonomicznego - kawa Gala jest produktem w przystępnej cenie, której jakość jest potwierdzona znakiem jakości Q PCBC. Większość firm posiada budynki dostosowane do potrzeb osób niepełnosprawnych. Średnio jest to 71,5% - najlepszy wynik spośród wszystkich analizowanych branż. Firmy tworzą produkty z uwzględnieniem kwestii społecznych, a także środowiskowych. Liderem w grupie jest Tchibo, które stworzyło 25 takich produktów. Również Pernod Ricard oraz Coca-Cola uwzględniają kwestie środowiskowe, wprowadzając nowe, bardziej ekologiczne opakowania swoich produktów. 30

31 2.3 Podsumowanie w odniesieniu do ponownej weryfikacji Poniższy wykres przedstawia poziom stopnia wypełnienia Zasad Kodeksu Odpowiedzialnego Biznesu przez firmy, które zdecydowały się przejść ponowną weryfikację. W ramach raportu z pierwszej weryfikacji przestrzegania Zasad Kodeksu firmy otrzymały szereg rekomendacji, których wdrożenie mogło wspomóc rozwój CR w organizacji. Najwięcej zmian zostało wprowadzonych w ramach Zasady IX (Dbamy o środowisko naturalne) różnica między wynikiem uzyskanym przez firmy w ramach pierwszej i drugiej weryfikacji wynosi 5 punktów, oraz Zasady VIII (Tworzymy i rozwijamy produkty oraz usługi w odpowiedzi na nowe wyzwania społeczne i środowiskowe) różnica wynosi 3 punkty. W każdej Zasadzie średnia dla analizowanych firm była wyższa niż wynik uzyskany przez spółki w ramach pierwszej weryfikacji. 31

32 32

33 3 Kluczowe wnioski Weryfikacja kilkudziesięciu firm, w odniesieniu do Zasad Kodeksu Odpowiedzialnego Biznesu pozwoliła nie tylko pokazać dane statystyczne, ale też zaobserwować pewne ogólne trendy: Większość firm podejmuje działania w poszczególnych aspektach CR, jednak są one prowadzone w sposób chaotyczny - często mają charakter jednorazowej akcji, a ich wyniki nie są ewaluowane. Strategiczne zarządzanie odpowiedzialnością biznesu występuje jedynie w niewielu spółkach, w których poziom zaawansowania CR jest bardzo wysoki. Wszystkie spółki deklarują transparentność w zakresie prowadzenia działalności biznesowej oraz podejmowanych działań. Niestety w wielu przypadkach, pozyskanie danych niezbędnych dla weryfikacji czy przedsiębiorstwo przestrzega Zasad Kodeksu Odpowiedzialnego Biznesu okazywało się trudnym i czasochłonnym zadaniem, czasem wręcz niemożliwym. Analizując poszczególne zasady, warto wskazać jako główne kwestie w ramach których warto wzmocnić działania firm: Zasada I Edukacja pracowników z zakresu CR dedykowane szkolenia z zakresu społecznej odpowiedzialności biznesu to rzadkość wśród analizowanych firm. Powszechną praktyką jest realizacja szkoleń z poszczególnych aspektów, np. BHP czy etyka. Raportowanie społeczne - coraz więcej firm ma świadomość jak ważne jest transparentne prowadzenie działalności biznesowej, jednak problemem jest Zasada wyważenia danych. Rzadko też decydują się poddać raport zewnętrznej weryfikacji. Dialog wszystkie firmy prowadzą dialog z najważniejszymi grupami interesariuszy, jednak narzędzia prowadzenia dialogu są bardzo zróżnicowane. Najczęściej stosowaną formą są spotkania personalne oraz zamieszczanie informacji w intranecie i mediach społecznościwych. Sporadycznie do prowadzenia dialogu stosowany jest standard AA1000. Zasada II Wolontariat pracowniczy niewiele firm posiada programy wolontariatu pracowniczego, jednak zauważają realną potrzebę pracowników do angażowania się w pomaganie innym pracownicy organizują akcje wolontariackie we własnym zakresie. Zasada III Prawa człowieka i prawa pracownicze wszystkie przedsiębiorstwa przestrzegają praw człowieka oraz respektują prawa pracownicze, chociaż nie wszystkie mają te kwestie uregulowane w odpowiednich dokumentach i zapisach. Zasada IV Rozwój pracowników wszystkie spółki umożliwiają pracownikom dostęp do narzędzi umożliwiających podnoszenie kwalifikacji zawodowych oraz rozwoju kompetencji. Nie wszędzie jeszcze są prowadzone systematyczne procesy ocen pracowniczych. Etyka średnio połowa firm posiada spisane zasady etyczne, jednak odsetek pracowników przeszkolonych z obowiązujących zasad jest dość niski. Rzadką praktyką są systemy etyczne umożliwiające pracownikom swobodne zgłaszanie naruszenia zasad obowiązujących w organizacji. Zarządzanie różnorodnością w wielu spółkach występują różnice w poziomie wynagrodzenia kobiet i mężczyzn. Dla części analizowanych przedsiębiorstw istotnym wyzwaniem jest też zarządzanie wiekiem, gdyż widoczna jest luka pokoleniowa wśród kadry pracowniczej. 33

34 Zasada V Bezpieczeństwo i higiena pracy w ramach tej Zasady wyniki większości firm wypadły najlepiej. W dużej mierze jest to spowodowane restrykcyjnymi przepisami prawa. Firmy prowadzą wiele inicjatyw mających na celu podniesienie świadomości pracowników w zakresie BHP. Działalność ta powinna być kontynuowana. Zasada VI Odpowiedzialny łańcuch dostaw niewiele spółek kompleksowo podchodzi do budowania odpowiedzialnego łańcucha dostaw. Mimo, iż coraz częściej wymagania wobec dostawców obejmują także zagadnienia dotyczące np. kwestii BHP czy środowiska, to niewiele firm analizuje ich pod kątem etyki czy przestrzegania praw człowieka Jakość obsługi coraz więcej uwagi spółki poświęcają satysfakcji klienta oraz poziomowi jakości obsługi. W tym celu prowadzą badania zadowolenia klientów ze świadczonych usług, nadal jednak nie jest to praktyka działania wszystkich firm. Część z nich wprowadza procedury zgodne z normą ISO Korupcja większość firm nie posiada polityk ani procedur dotyczących udziału w życiu publicznym czy lobbingu, w niewielu prowadzone są szkolenia dotyczące przeciwdziałaniu korupcji, w tych, w których są prowadzone często obejmują tylko kadrę kierowniczą. Rzadką praktyką jest też prowadzenie rejestru przyjmowanych i wydawanych upominków, co może prowadzić do nadużyć. Zasada VII Komunikacja marketingowa wśród analizowanych firm można zaobserwować pozytywny trend w prowadzeniu komunikacji marketingowej i sponsoringu. Większość firm posiada odpowiednie procedury, część decyduje się na wdrożenie zewnętrznych kodeksów. Zasada VIII Produkty dla grup defaworyzowanych niewiele przedsiębiorstw, pomimo posiadania takich możliwości, uwzględnia potrzeby grup defaworyzowanych w swojej ofercie biznesowej. Ponad połowa firm uwzględnia przede wszystkim aspekty środowiskowe w tworzeniu nowych produktów, co także przekłada się na oszczędności np. w procesie produkcji. Zasada IX Zarządzanie ochroną środowiska większość firm posiada polityki środowiskowe lub systemy zarządzania środowiskowego. Nie przekłada się to jednak na różnorodność podejmowanych inicjatyw większość firm zmniejsza zużycie mediów, co przynosi oszczędności, jednak nie realizują działań mających na celu np. zmniejszenie poziomu emisji. 34