Część I. Apelacje cywilne

Transkrypt

1 Część I. Apelacje cywilne

2

3 Omówienie apelacji cywilnych 1. Uprawnione do złożenia apelacji cywilnej są następujące podmioty: strony, współuczestnicy sporu (materialni lub formalni), uczestnicy postępowania w postępowaniu nieprocesowym, interwenienci uboczni, prokurator, Rzecznik Praw Obywatelskich, organizacje pozarządowe w sprawach o: 1) roszczenia alimentacyjne, 2) ochronę konsumentów, 3) ochronę środowiska, 4) ochronę praw własności przemysłowej, 5) ochronę równości i niedyskryminacji, 6) odszkodowanie z tytułu szkody powstałej wskutek przestępstwa. Apelację w sprawach o ustalenie istnienia stosunku pracy ma prawo składać inspektor pracy, natomiast w sprawach o ochronę interesów konsumentów apelację ma prawo złożyć powiatowy lub miejski rzecznik konsumentów. W odróżnieniu od apelacji karnej składający apelację cywilną nie musi mieć gravamen, czyli nie musi legitymować się interesem prawnym w zaskarżeniu. Kolejną różnicą apelacji cywilnej w porównaniu do karnej jest niemożliwość zaskarżenia uzasadnienia wyroku. Jak pamiętamy, skarżący w apelacji karnej może skarżyć rozstrzygnięcia i ustalenia naruszające jego prawa lub szkodzące jego interesom i w konsekwencji ma prawo zaskarżyć samo uzasadnienie. Przykładowo chodzi o sytuację, gdy sąd karny ustalił, że pokrzywdzony przyczynił się do popełnienia przestępstwa. Przepisy Kodeksu postępowania cywilnego dotyczące apelacji takiej możliwości nie przewidują. Jej brak wynika z założenia, że jeśli strona uzyskała wyrok zgodny z jej żądaniem, to nie ma prawa żądania zmiany lub uchylenia takiego wyroku. 2. Konsekwencje niezłożenia wniosku o sporządzenie i doręczenie wyroku albo postanowienia w postępowaniu nieprocesowym (w dalszej części wyrok będzie również oznaczał postanowienie) wraz z uzasadnieniem są zupełnie inne w apelacji cywilnej niż w apelacji karnej. Na gruncie Kodeksu postępowania karnego niezłożenie wniosku o sporządzenie wyroku wraz z uzasadnieniem i jego doręczenie powoduje utratę prawa do złożenia apelacji. Problem ten jest zupełnie inaczej uregulowany w Kodeksie postępowania cywilnego. Niezłożenie wniosku o sporządzenie i doręczenie wyroku wraz z uzasadnieniem nie powoduje utraty prawa do wniesienia apelacji. W tym przypadku apelację można złożyć w terminie 21 dni od daty ogłoszenia sentencji wyroku. Tego rodzaju możliwość wynika 3

4 Część I. Apelacje cywilne z treści art KPC, który stanowi, że jeśli strona nie zażądała doręczenia uzasadnienia wyroku w terminie tygodniowym od ogłoszenia sentencji, to termin do wniesienia apelacji rozpoczyna bieg od dnia, w którym upłynął termin do żądania uzasadnienia. W postępowaniu nieprocesowym termin ten biegnie od daty ogłoszenia postanowienia, wówczas gdy uczestnik zrzekł się doręczenia postanowienia z uzasadnieniem art. 519 KPC. Jak nietrudno zauważyć, uregulowanie w Kodeksie postępowania cywilnego jest znacznie bardziej liberalne od tego z Kodeksu postępowania karnego. Jedyną niedogodnością jest sporządzanie apelacji bez znajomości motywów pisemnych, na jakich oparł swój wyrok sąd I instancji. Wprawdzie sąd po złożeniu apelacji ma obowiązek sporządzenia uzasadnienia orzeczenia na piśmie w terminie 14 dni, ale nie zmienia to znacznego utrudnienia w sporządzaniu apelacji bez znajomości jego pisemnego uzasadnienia. Bez wątpienia jest to poważna niedogodność i szczególnie w sprawach zawiłych może doprowadzić do błędnego sformułowania apelacji. Wyjściem w tej sytuacji może być bazowanie na ustnych motywach orzeczenia, jakie podaje sąd po ogłoszeniu jego sentencji. Wprawdzie zazwyczaj sądy podają ustne uzasadnienie wyroku, jednakże odbywa się to w dużym skrócie i hasłowo, co może doprowadzić do przeinaczeń i ogólnikowego sporządzenia zarzutów apelacji. Można podjąć próbę swoistego doszlifowania apelacji w zakresie jej uzasadnienia, po uzyskaniu pisemnych motywów wyroku, ale trzeba się liczyć z tym, że nie spotka się to z uznaniem sądu odwoławczego i argumentacja ta, jako spóźniona, nie będzie uwzględniona. Z pewnością nie wchodzi w grę zmiana lub uzupełnienie zarzutów apelacyjnych. Nie trzeba wyjaśniać, że tego rodzaju praktyka z punktu widzenia staranności zawodowej profesjonalnego pełnomocnika jest nie do zaakceptowania. Reasumując, termin do wniesienia apelacji cywilnej wynosi 14 dni od daty doręczenia orzeczenia wraz z uzasadnieniem, albo 21 dni od daty ogłoszenia orzeczenia, jeśli z jakichś względów nie złożono wniosku o sporządzenie i doręczenie orzeczenia wraz z uzasadnieniem. 3. Sporządzając apelację cywilną należy mieć na uwadze spełnienie wielu wymagań formalnych przewidzianych dla tego rodzaju pisma. Przede wszystkim apelacja powinna czynić zadość wymaganiom ogólnym przewidzianym dla każdego pisma procesowego. Oznacza to, że należy oznaczyć sąd, do którego kierowana jest apelacja, i określić, za pośrednictwem jakiego sądu jest on składana jest nim zawsze sąd, który wydał skarżony wyrok. Należy oznaczyć rodzaj pisma, czyli wskazać, że jest to apelacja, i dokładnie opisać, od jakiego wyroku. Opisanie wyroku oznacza dokładne podanie sądu, który go wydał, datę i sygnaturę akt, pod jaką była prowadzona sprawa w I instancji. Nie należy bagatelizować prawidłowego oznaczenia wyroku, jaki ma być zaskarżony. Prawidłowe oznaczenie wyroku ma na celu zidentyfikowanie przez sekretariat sądu sprawy, w której jest składana apelacja. Spełniając wymagania Kodeksu postępowania cywilnego stawiane apelacji, należy podać, czy zaskarża się wyrok w całości czy też w części. Jeśli w części, to należy dokładnie podać, w jakiej. Sytuacja z pozoru wydaje się być prosta. Jeśli chodzi o wyroki w rodzaju: oddala powództwo w całości, to rzeczywiście oznaczenie, czy wyrok zaskarżony jest w całości czy też w części, jest stosunkowo proste. Natomiast bardzo często zdarzają się wyroki o skomplikowanej sentencji, w których sąd część roszczenia zasądza, część oddala oraz nakazuje np. wydanie, usunięcie czegoś. Ponadto w sprawach o roszczenia pieniężne, w szczególności powtarzające się, należy zwrócić uwagę na to, od jakich dat sąd określił 4

5 Omówienie apelacji cywilnych naliczanie odsetek. Sprawa nie jest bagatelna, gdyż w przypadku odsetek ustawowych mówimy o oprocentowaniu, jakiego nie daje żaden bank, i mogą w grę wchodzić znaczne kwoty. Należy dokładnie sprawdzić, jakie było żądanie pozwu odnośnie do odsetek i jak je potraktował sąd w wyroku. Jeśli odmiennie, należy zbadać dlaczego i na jakiej podstawie. Prawidłowe sprawdzenie naliczenia odsetek w wyroku pozwoli uniknąć kłopotliwej sytuacji, gdy sąd prawidłowo zasądzi kwotę roszczenia głównego, ale błędnie określi wysokość odsetek. Chodzi o uniknięcie sytuacji, gdzie zostanie zaskarżony wyrok w całości, w którym tylko wysokość zasądzonych odsetek będzie kwestionowana. Można się wówczas narazić na zarzut ze strony sądu niedopuszczalności apelacji od orzeczenia zgodnego z żądaniem pozwu. Komplikacja jest jeszcze większa w sprawach o ochronę dóbr osobistych, w sprawach o ustalenie kontaktów z dzieckiem. O ile w sprawach o zapłatę można wykonać proste działanie arytmetyczne, o tyle w sprawach niemajątkowych jest kwestią ocenną, czy zobowiązanie do złożenia przeproszenia czy też ustalenie takich a nie innych kontaktów z dzieckiem w istocie zaspokaja roszczenie powoda. Błędne oznaczenie np. sygnatury akt lub sądu, za pośrednictwem którego jest składana apelacja, spowoduje dodatkowe kłopoty w postaci wezwania apelującego do uzupełnienia braków apelacji. W przypadku nieusunięcia braków we wskazanym terminie, sąd odrzuci taką apelację, co będzie skutkowało uprawomocnieniem się niekorzystnego wyroku. Niezwykle istotnym elementem apelacji cywilnej w sprawach o roszczenia majątkowe jest wskazanie wartości przedmiotu zaskarżania. Wartością przedmiotu zaskarżenia jest tylko i wyłącznie ten element wyroku, z którym się nie zgodzono. W związku z tym nie zawsze jest to kwota określona w pozwie. Z wartością przedmiotu zaskarżenia związana jest wysokość opłaty sądowej od apelacji. Należy pamiętać, że opłatę należy wnieść razem z apelacją. Brak opłaty spowoduje odrzucenie apelacji. Błędne oznaczenie wartości przedmiotu zaskarżenia będzie przyczyną do wezwania sądu do wskazania właściwej i spowoduje niepotrzebną dyskusję między sądem a pełnomocnikiem, co nie służy klientowi. Klient przychodząc do profesjonalisty oczekuje sprawnego i fachowego prowadzenia sprawy. Oczywiście nie chodzi tu o jej wynik, ale o uniknięcie niepotrzebnych proceduralnych dysput na linii sąd pełnomocnik. Kolejnym elementem formalnym apelacji jest prawidłowe sporządzenie zarzutów. Zarzuty są wskazaniem konkretnych uchybień sądu I instancji. Kodeks postępowania cywilnego odmiennie od Kodeksu postępowania karnego nie wskazuje katalogu zarzutów. Nie dotyczy to nieważności postępowania, gdzie katalog zarzutów jest zdefiniowany i zamknięty art. 379 KPC. Wobec tego możliwe jest wskazanie każdej wady postępowania przed sądem I instancji. Jednakże zwyczajowo przyjęło się rozróżniać następujące rodzaje zarzutów: naruszenie prawa materialnego, procesowego i błąd w ustaleniach faktycznych przyjęty za podstawę rozstrzygnięcia lub też sprzeczność ustaleń sądu z zebranym materiałem dowodowym, niewyjaśnienie całości okoliczności sprawy. Podobnie jak w apelacji karnej naruszenie prawa materialnego jest dość rzadko spotykanym uchybieniem sądu. Należy przypomnieć, że jest to błąd w subsumcji danej normy prawnej do stanu faktycznego. Tok rozumowania sądu jest następujący: najpierw ustala stan faktyczny i do tego podciąga odpowiednią normę prawną. Zatem naruszenie prawa 5

6 Część I. Apelacje cywilne materialnego oznacza przypisanie niewłaściwej normy prawnej do zawsze prawidłowo ustalonego stanu faktycznego. Czyli przykładowo naruszeniem prawa materialnego będzie prawidłowe ustalenie, że strony zawarły umowę sprzedaży, i do tak ustalonego stanu faktycznego zastosowanie przepisów o umowie dzierżawy. Naruszeniem prawa materialnego może być ponadto zastosowanie normy prawnej już nieobowiązującej albo jeszcze nieobowiązującej. Bardzo częstym błędem jest formułowanie zarzutu naruszenia prawa materialnego w sposób następujący: błąd w ustaleniach faktycznych polegający na i tutaj jest wskazanie błędu i następnie podanie, że gdyby sąd ustalił prawidłowo stan faktyczny, to zastosowałby właściwą normę prawną. Tak sformułowany zarzut odnosi się do błędu w ustaleniach faktycznych, a nie do naruszenia prawa materialnego. Taki zarzut jest niejasny i zmusza sąd odwoławczy do wykonania zupełnie niepotrzebnej pracy polegającej na odgadnięciu rzeczywistej intencji autora apelacji. Nie jest rolą sądu snucie domysłów co do intencji autora apelacji. Sąd ma otrzymać od profesjonalnego pełnomocnika poważny materiał do rozważań. Rolą sądu jest orzekanie o sprawie, a nie domyślanie się, jaki zarzut stawia wyrokowi profesjonalny pełnomocnik. Należy takich sytuacji unikać, gdyż odwracają one uwagę sądu od realnego problemu. Z pewnością nie jest rzeczywistym problemem godnym rozpatrywania przez sąd odwoławczy ewidentny błąd profesjonalisty. Naruszenie prawa procesowego zachodzi wówczas, gdy sąd I instancji postępował niezgodnie z normami Kodeksu postępowania cywilnego. Chodzi o naruszenie norm nakazujących sądowi określone zachowanie lub też zakazujące jakiegoś zachowania. Nie zawsze dotyczy to norm dyskrecjonalnych. Dobrym przykładem jest zarzut wadliwego sporządzenia uzasadnienia wyroku art KPC. Wskazany przepis jest normą gwarancyjną i wskazuje, jakie elementy powinno zawierać uzasadnienie wyroku. Celem tego przepisu jest umożliwienie stronie prześledzenia toku rozumowania sądu I instancji i kontroli instancyjnej. Brak któregokolwiek składnika uzasadnienia tam wskazanego powoduje, że wyrok będzie uchylony i sprawa będzie ponownie rozpatrywana. Natomiast kwestia, że sąd nie dopuścił wszystkich zgłoszonych przez stronę dowodów, jest w świetle art. 227 KPC wyłącznie ocenna. Sąd nie ma obowiązku dopuszczenia wszystkich dowodów, a tylko tych, które mają udowodnić fakty mające znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy. W takim razie autor apelacji zmuszony jest w tej sytuacji wykazać, jakie fakty chciał udowadniać i że mają one istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy. Wobec dużej ocenności tych kryteriów zadanie dla autora apelacji jest bardzo trudne. Dość częstym zarzutem jest naruszenie art KPC. Zarzut ten jest stawiany zbyt pochopnie i bez należytego uzasadnienia. Aby postawić taki zarzut, należy wykazać kompleksowo błędy sądu. Są nimi błędy logicznego rozumowania sądu I instancji i kiedy swobodna ocena dowodów przekształciła się w dowolną, a wszystko to w odniesieniu do wszechstronnego rozważenia całego materiału dowodowego. Nie jest to proste wyzwanie dla profesjonalisty przygotowującego apelację. Błąd w ustaleniach faktycznych zachodzi wówczas, gdy mamy do czynienia z ewidentną sprzecznością ustaleń i przykładowo polega ona na przyjęciu przez sąd, że strony zawarły umowę, podczas gdy stron nie łączył żaden stosunek umowny. Czyli jest to wadliwe ustalenie faktów przez sąd. Dla prawidłowego zrozumienia tego zarzutu należy wyjaśnić strukturę uzasadnienia wyroku sądu. W uzasadnieniu wyroku sąd najpierw referuje sprawę, czyli opisuje czego żądał powód, a jaka była reakcja pozwanego na tak sformułowane żądanie. 6

7 Omówienie apelacji cywilnych Następnie sąd wskazuje, jakie przeprowadził dowody, po czym referuje, jakie poczynił ustalenia w zakresie stanu faktycznego. Jeśli zatem stawiamy zarzut błędu w ustaleniach faktycznych lub sprzecznych ustaleń sądu z zebranym materiałem dowodowym, to właśnie chodzi o tę część uzasadnienia wyroku. Zarzut ten polega na wadliwych ustaleniach stanu faktycznego w porównaniu do przeprowadzonych dowodów. Czyli chodzi o sytuację, gdy ustalenie sądu w zakresie stanu faktycznego jest nie do pogodzenia z przeprowadzonymi dowodami. Niewyjaśnienie wszystkich okoliczności mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy w istocie będzie się pokrywać z zarzutem naruszenia prawa procesowego, mianowicie art. 227 KPC. Przy formułowaniu zarzutów naruszenia prawa materialnego i procesowego należy unikać zwrotu między innymi. Chodzi o sytuację, gdy formułujemy zarzut naruszenia prawa, wskazując konkretną normę prawną poprzedzając ją zwrotem między innymi. Taki zarzut nic nie oznacza poza tym, że wskazujemy konkretną normę prawną. Zwrot między innymi nie umożliwia późniejszego uzupełnienia apelacji poprzez wskazanie kolejnych przepisów prawa, które miałyby być naruszone. Innymi słowy, nie jest to furtka do rozszerzania apelacji. Prawidłowo sformułowany zarzut apelacji powinien wskazywać nie tylko konkretne uchybienie, ale również, jaki stan prawidłowy zdaniem autora apelacji powinien zaistnieć. Tytułem przykładu należy podać, że błędnie sformułowany zarzut to: zarzucam naruszenie prawa materialnego, mianowicie art. 556 KC, poprzez jego niezastosowanie. Z tego zarzutu nie wynika, dlaczego ten artykuł nie został zastosowany. Natomiast prawidłowo sformułowany zarzut powinien brzmieć: zarzucam naruszenie art. 556 KC poprzez jego niezastosowanie w sytuacji, gdy sąd prawidłowo ustalił, że strony łączyła umowa sprzedaży i błędnie zastosował przepis art. 637 KC dotyczący rękojmi za wady dzieła. Tak sformułowany zarzut od razu informuje sąd o istocie problemu. Takie postawienie zarzutu jest jak najbardziej pożądane z punktu widzenia sztuki prezentacji argumentów. Argumentować należy w sposób przejrzysty logiczny i wewnętrznie spójny. W apelacji możliwe jest powołanie nowych faktów i dowodów. Jednakże należy pamiętać, że powołując tę podstawę należy wykazać, dlaczego nie było możliwe powołanie tych faktów i dowodów w postępowaniu przed sądem I instancji. Samo powołanie bez uzasadnienia będzie chybionym zarzutem i nie spotka się z uznaniem sądu. Osobnym zarzutem apelacyjnym może również być nierozpoznanie przez sąd I instancji istoty sprawy art KPC. Wprawdzie KPC nie wskazuje jakie zarzuty może podnieść skarżący poza art. 379 i art jednakże wniosek taki można wyprowadzić z treści art KPC. Artykuł ten przewiduje możliwość uchylenia wyroku sądu I instancji i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania wówczas, gdy sąd ten nie rozpoznał istoty sprawy. Istota sprawy, w tym kontekście, oznacza zaniechanie rozpoznania podstaw materialnego żądania pozwu. Wnioski apelacyjne są niezbędnym elementem każdej apelacji. We wniosku skarżący wskazuje sądowi odwoławczemu, czego się domaga. Skarżący może żądać uchylenia lub 7

8 Część I. Apelacje cywilne zmiany w całości lub w części zaskarżonego orzeczenia. Formułując wnioski apelacyjne, należy mieć na uwadze charakter postępowania apelacyjnego. Kodeks postępowania cywilnego preferuje wydawanie przez sądy odwoławcze orzeczeń reformatoryjnych, a orzeczenia kasatoryjne traktowane są jako wyjątek. Żądając zmiany zaskarżonego orzeczenia należy bardzo dokładnie wskazać zakres żądanej zmiany i na czym ta zmiana ma polegać. Jako błędną należy uznać praktykę ograniczenia się tylko do samego żądania zmiany orzeczenia. Trzeba wskazać, czego oczekuje się od sądu odwoławczego. Należy przypomnieć, że wniosek apelacyjny nie może być przyczyną domysłów sądu odwoławczego. Wniosek o uchylenie zaskarżonego orzeczenia jest wyjątkowy. Nie można poprzestać na samym żądaniu uchylenia orzeczenia. Składając taki wniosek należy określić, jakie czynności procesowe powinien wykonać sąd ponownie rozpoznając sprawę. Nie jest wykluczone formułowanie wniosku alternatywnego, czyli o zmianę lub o uchylenie zaskarżonego orzeczenia. Jeśli w postępowaniu przed sądem I instancji zapadły postanowienia, które nie podlegały zaskarżeniu, a nie zgadzamy się z nimi, to należy sformułować wniosek o ich zweryfikowanie. Nieodłącznym elementem apelacji cywilnej są wnioski związane z kosztami postępowania. Uzasadnienie apelacji stanowi rozwinięcie i dokładną analizę zarzutów i wniosków. W uzasadnieniu należy unikać opisywania sprawy po raz kolejny. Błędem jest opisywanie sprawy, poczynając od pozwu, odpowiedzi na pozew, poprzez postępowanie przed sądem I instancji, a skończywszy na wyroku. Sąd zna stan faktyczny i dotychczasowy przebieg postępowania. Trzeba wskazać, że błędne jest polemizowanie z sądem poprzez forsowanie swojej wersji jako tej lepszej. Taka argumentacja z pewnością nie podważy zaskarżonego wyroku. Należy skoncentrować się na argumentacji wynikającej z zarzutów i na wykazywaniu błędów i uchybień sądu I instancji. Główne argumenty giną w powodzi argumentów pobocznych i niemających znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy. Nieustanne powoływanie orzecznictwa sądów i poglądów doktryny prowadzi do przekonania, że autor apelacji dość zręcznie posługuje się elektronicznymi zbiorami orzeczeń i nic więcej. Nie należy bezrefleksyjnie przytaczać orzeczeń lub poglądów doktryny. Przeładowane orzecznictwem i doktryną apelacje są nieczytelne. Sąd zapoznając się z taką apelacją, nie wie, czy otrzymał poglądy autora apelacji oparte na stanie faktycznym sprawy, czy też udzielana jest mu lekcja znajomości orzecznictwa i doktryny. Właściwe jest, aby na tle konkretnego stanu faktycznego znajomości orzecznictwa i doktryny formułować swoje własne poglądy. Niedopuszczalne jest formułowanie ocen krytycznych zaskarżonego orzeczenia w postaci kuriozalnej, absurdalnej, niedorzecznej. Jest to tylko i wyłącznie wyraz braku kultury i szacunku dla sądu, a nie rzetelny argument. W trudnych sprawach gospodarczych należy unikać komplikowania sprawy poprzez zawiłe wywody dotyczące istoty sprawy. Wskazane jest klarowne przedstawienie problemu. Apelacja nie jest miejscem na popis wiedzy pełnomocnika przed sądem. Niezwykle istotne jest, aby w sprawach drażliwych, trudnych, rodzinnych używać argumentacji stonowanej i delikatnej. Profesjonalista w apelacji nie może zadrażniać i tak już pewnie skomplikowanej sytuacji między stronami. Nie bez znaczenia jest fakt, że sądy bardzo nie lubią, gdy pełnomocnicy używają w sprawach delikatnych drażliwej terminologii. Takie postępowanie pełnomocnika nie ma nic wspólnego z profesjonalizmem i pokazuje, że jest on osobiście zaangażowany w spór, co jest niedopuszczalne. W takiej sytuacji 8

9 Omówienie apelacji cywilnych nie jest wykluczony krytyczny komentarz sądu. Na koniec nie jest właściwe twierdzenie, że apelacja jest zasadna. O tym, czy apelacja jest zasadna, decyduje sąd odwoławczy. Należy pamiętać, aby do apelacji dołączyć odpowiednią liczbę jej odpisów dla każdej ze stron, dowód opłaty sądowej od apelacji, jeśli pełnomocnik się ustanawia składając apelację należy dołączyć pełnomocnictwo i dowód wniesienia opłaty skarbowej. 9

10

11 1. Naruszenie dóbr osobistych osoby prawnej, naruszenie prawa materialnego i błąd w ustaleniach faktycznych Adw. Karol Jankowski Kancelaria Adwokacka ul. Mysia Warszawa Sygn. akt III C 25/04 Wartość przedmiotu zaskarżenia zł Do Sądu Apelacyjnego w Warszawie Wydział Cywilny za pośrednictwem Sądu Okręgowego w Warszawie Wydział III Cywilny Warszawa, r. Powód: Index Sp. z o.o. reprezentowany przez adwokata Karola Jankowskiego Pozwany: Dom Wydawniczy S.A. Apelacja od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie, III Wydział Cywilny z r., sygn. akt III C 25/04 Na podstawie art KPC w zw. z art pkt 1 KPC w imieniu mojego Mocodawcy zaskarżam wyżej wymieniony wyrok w całości. Na podstawie art pkt 2 KPC zaskarżonemu wyrokowi zarzucam: 1) naruszenie prawa materialnego art. 43 w zw. z art. 23 i 24 KC poprzez przyjęcie, że: a) zakres dopuszczalnej krytyki jest większy wobec osób prawnych niż wobec osób fizycznych, podczas gdy żaden przepis prawa nie wprowadza takiego rozróżnienia, a zatem zakres ochrony przewidzianej przez prawo jest taki sam, b) nie doszło do naruszenia dóbr osobistych powoda, ponieważ działania pozwanego miały na celu ochronę interesu społecznego, podczas gdy w przypadku ochrony dóbr osobistych żaden przepis prawa nie przewiduje wyłączenia bezprawności działań z uwagi na ochronę interesu społecznego, 11

12 Część I. Apelacje cywilne 2) mający wpływ na treść zaskarżonego wyroku błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za jego podstawę poprzez uznanie, że podanie informacji nieprawdziwych o działalności gospodarczej powoda, w sytuacji gdy powód ich nie dementował i tym samym uczynił zadość obowiązkowi dochowania szczególnej staranności w zbieraniu materiałów do produkcji filmu, podczas gdy pozwanego obowiązuje przewidziana Prawem prasowym art. 12 ust. 1 pkt 1, 2 w zw. z art. 6 ust. 1 i art. 1 ustawy z r. Prawo prasowe (Dz.U. Nr 5, poz. 24 ze zm.) szczególna staranność przy zbieraniu materiałów i sprawdzaniu ich prawdziwości zanim zostaną wykorzystane, czego pozwany nie uczynił. Na podstawie art KPC wnoszę o zmianę zaskarżonego wyroku w całości i uwzględnienie powództwa w całości wraz z zasądzeniem kosztów sądowych, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego według norm przepisanych. Ad 1) Uzasadnienie Twierdzenie sądu o różnym zakresie ochrony dóbr osobistych osób prawnych i fizycznych jest pozbawione jakichkolwiek podstaw prawnych. Również pogląd taki jest nieznany w doktrynie. Artykuł 43 KC rozciąga na osoby prawne przepisy o ochronie dóbr osobistych art. 23 i 24 KC. Powód będąc osobą prawną występuje w obrocie gospodarczym pod swoją firmą. Jest zatem oczywiste, że firma dla osoby prawnej ma takie znaczenie, jak nazwisko dla osoby fizycznej. Śledząc trop myślowy sądu, powód jako osoba prawna miałby znacznie mniejsze możliwości ochrony swoich dóbr osobistych niż osoby fizyczne. Sąd okręgowy, niestety, nie podał, na jakich podstawach opiera taki wniosek. Jest oczywiste, że osobie prawnej niebędącej tworem biologicznym nie można przypisać takich dóbr osobistych jak osobie fizycznej, np. sfera uczuć, zdrowie itd. Jednakże w żadnym razie nie powoduje to ograniczenia zakresu ochrony dóbr osobistych osób prawnych. Do takiej konkluzji prowadzi przewidziana w art. 43 KC odpowiedniość stosowania przepisów o ochronie dóbr osobistych osób fizycznych do osób prawnych. Nie sposób zgodzić się z twierdzeniem sądu I instancji, że przesłanką wyłączającą bezprawność działań pozwanej jest konieczność ochrony interesu społecznego. Na wstępie należy stwierdzić rzecz oczywistą, że dziennikarze, reporterzy działają w imię ochrony interesu społecznego. Taki mają obowiązek. Obowiązek ten polega na pokazywaniu zdarzeń i zjawisk, które mają lub mogą mieć wpływ na życie ludzi. Nie jest w interesie społecznym pokazywanie nieprawdy lub półprawdy. Nie jest rolą pozwanej telewizji publikowanie materiału prasowego, którego ponad połowa jest nieprawdziwa, zmanipulowana i narusza dobra osobiste. Żaden przepis prawa nie stanowi, że interes społeczny uchyla bezprawność. Ad 2) Sąd okręgowy potraktował zagadnienie szczególnej staranności w zbieraniu materiałów przez twórców filmu nie dość wnikliwie, a jest to kwestia o fundamentalnym znaczeniu 12

13 1. Naruszenie dóbr osobistych osoby prawnej, naruszenie prawa materialnego i błąd w ustaleniach faktycznych dla tej sprawy. Sąd bezkrytycznie przyjął, że skoro pozwani zaczerpnęli dane o powódce od dwóch świadków i z innych publikacji prasowych, a powód ich wcześniej nie dementował, to uczynili zadość obowiązkowi dochowania szczególnej staranności w zbieraniu danych o działalności firmy Index. Niestety, nie można się zgodzić z tą tezą. Pozwana nie dochowała żadnej staranności w zbieraniu danych o działalności powódki. Prawo prasowe stawia bardzo wysokie wymagania w zakresie sprawdzania prawdziwości zebranych informacji. Pozwana była zobowiązana do dochowania szczególnej staranności. Pojęcie szczególnej staranności jest niedefiniowalne. W takim razie dla oceny, czy dochowano należytej staranności, należy przyrównać dane postępowanie w każdym przypadku do obiektywnego wzorca postępowania. Naturalnie takiego obiektywnego, abstrakcyjnego wzorca postępowania nie ma. Wzorzec postępowania może być sprecyzowany dopiero na tle konkretnego przypadku. W niniejszej sprawie pozwana ograniczyła się jedynie do powielania informacji, które pojawiły się w innych publikacjach. Pozwana nawet nie wystąpiła do powódki z zapytaniem, celem weryfikacji informacji wcześniej już opublikowanych. Nie jest sprawdzaniem, czy dane informacje są prawdziwe, konfrontowanie ich ze świadkami. Nie jest przekonujący argument, że powódka nigdy nie dementowała informacji o swojej działalności już wcześniej opublikowanych. Nigdzie nie jest zdefiniowany obowiązek dementowania nieprawdziwych informacji, a zatem powód nie musiał tego czynić i nie może to być okolicznością obciążającą go. Mając powyższe na względzie, wnoszę jak na wstępie. Załączniki: odpis apelacji, dowód wniesienia opłaty sądowej od apelacji. (własnoręczny podpis) Karol Jankowski adwokat Komentarz Sporządzając apelację w sprawie o ochronę dóbr osobistych osoby prawnej należy mieć na uwadze specyfikę takiej sprawy. Nie ulega wątpliwości, że ocena, czy określone działanie jest naruszeniem cudzego dobra osobistego, powinna być dokonywana w oparciu o kryteria obiektywne. Ma to znaczenie w przypadku naruszenia dóbr osobistych osób prawnych, gdzie nie ma mowy o ujemnych przeżyciach psychicznych pokrzywdzonego związanych z naruszeniem jego dóbr osobistych. O tym, czy doszło do naruszenia dóbr osobistych w takim przypadku, decyduje odwołanie się do wzorca przeciętnego obywatela. Nie można odwoływać się do odczuć samej strony, które z reguły w takich sprawach są subiektywne. Ponadto specyfiką 13

14 Część I. Apelacje cywilne tej sprawy jest również fakt, że o ochronę swoich dóbr osobistych ubiega się osoba prawna. Zgodnie z art. 43 KC do ochrony dóbr osobistych osób prawnych odpowiednio mają zastosowanie przepisy o ochronie dóbr osobistych osób fizycznych. W orzecznictwie przyjmuje się, że do kręgu dóbr osobistych osoby prawnej wchodzą dobra związane z jej identyfikacją jak nazwa, firma oraz dobre imię, sława, reputacja, autorytet, stanowiące odpowiednik czci osoby fizycznej. Dobra osobiste osób prawnych to wartości niemajątkowe, dzięki którym osoba ta może funkcjonować zgodnie ze swoim zakresem działania (zob. wyr. SN z r., II CSK 111/08, Legalis).Wyjaśniając pojęcie renomy osoby prawnej oraz zagadnienie odpowiedniego stosowania przepisów o ochronie dóbr osobistych do osób prawnych Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z r. (I ACa 456/14, Legalis) stwierdził, że: 1. Dobre imię osoby prawnej rozumiane jako renoma, którą osoba prawna uzyskuje na skutek jej funkcjonowania na rynku w toku wykonywania przez nią jej działalności, nie może być rozpatrywane w oderwaniu od okoliczności konkretnej sprawy; nie można również przesądzić, aby dobro osobiste w postaci dobrego imienia (renomy) przysługiwało osobie prawnej w każdej sytuacji. Renomę osoby prawnej można także odnosić do jej zakładanego (domniemanego) dobrego imienia, które należy wiązać już z chwilą powstania osoby prawnej, nie zaś z wypracowaniem renomy w toku wykonywania funkcjonowania osoby prawnej w obrocie gospodarczym. 2. Przepisy o ochronie dóbr osobistych stosuje się do osób prawnych odpowiednio, co wynika wprost z treści art. 43 KC, a ponadto jest uzasadnione różnicami pomiędzy osobami fizycznymi a prawnymi. Z tego względu osobom prawnym nie przysługują dobra osobiste związane ściśle z człowiekiem, w tym wizerunek, który ze swojej istoty może dotyczyć jedynie osoby fizycznej. Należy mieć na uwadze, że w powyższej sprawie pojawia się zagadnienie szczególnej staranności dziennikarskiej wymaganej przez prawo prasowe przy zbieraniu i wykorzystywaniu materiału prasowego, co w praktyce oznacza obowiązek rzetelnego zbierania i wykorzystywania materiału dziennikarskiego. Ponieważ przepisy dotyczące ochrony dóbr osobistych nie znają uchylenia bezprawności działania sprawcy jeśli działa on w obronie uzasadnionego interesu społecznego to zasadny jest zarzut naruszenia prawa materialnego (art. 23 i 24, 43 KC). Zarzut ten jest również uzasadniony, ponieważ sąd I instancji zróżnicował zakres ochrony dóbr osobistych osób fizycznych i prawnych, a wskazane przepisy niczego takiego nie definiują. Błędem w ustaleniach sądu I instancji jest przyjęcie, że jeśli powód nie dementował wcześniej podanych informacji to oznacza, że się godził na publikowanie nieprawdziwych informacji i nie przysługuje mu ochrona sądowa. O tym, że powód się nie godzi na naruszanie jego dóbr osobistych świadczy niniejsza sprawa i wcześniejsze zaniechania nie mogą mieć żadnego wpływu na jego sytuację procesową. Przy tak sformułowanych zarzutach warto przytoczyć wyrok SN z r. (IV CSK 366/11, Legalis), z którego wynika, że apelacja nie jest środkiem zaskarżenia o charakterze tak sformalizowanym jak skarga kasacyjna. Oznacza to, że zarzuty naruszenia zarówno prawa materialnego, jak i prawa procesowego nie muszą być przez stronę zgłoszone w ramach usystematyzowanych podstaw zaskarżenia i z powołaniem się na konkretny przepis prawa procesowego czy prawa materialnego, naruszony w toku postępowania lub w związku z subsumpcją. Dla wyznaczenia właściwego zakresu rozpoznania istotne jest wskazanie w apelacji przez skarżącego, jakie wady przypisuje przebiegowi 14

15 1. Naruszenie dóbr osobistych osoby prawnej, naruszenie prawa materialnego i błąd w ustaleniach faktycznych postępowania przed sądem I instancji i czynnościom tego sądu związanym ze stosowaniem prawa procesowego oraz wskazanie, w jakim zakresie nie godzi się z istotą rozstrzygnięcia. Zaprzeczenie faktom ustalonym przez sąd I instancji i przyjętym za podstawę rozstrzygnięcia jest równoznaczne z postawieniem zarzutu, że sąd ten poczynił błędne ustalenia faktyczne w następstwie wadliwe zebranego lub wadliwie ocenionego materiału dowodowego. Powyższy pogląd jest wyrażony w oparciu o przyjęty przez KPC system apelacji pełnej otwartej, co oznacza, że możliwe jest sformułowanie każdego zarzutu. Kodeks postępowania cywilnego poza art. 379 i art nie definiuje zarzutów jakie strona może podnieść w apelacji. Artykuł pkt 2 stanowi tylko o zwięzłym przedstawieniu zarzutów, bez wskazania jakie one mają być. 15

16 2. Umowa o dzieło, naruszenie prawa procesowego i materialnego Adw. Karol Jankowski Kancelaria Adwokacka ul. Mysia Warszawa Warszawa, r. Do Sądu Apelacyjnego w Warszawie Wydział Cywilny za pośrednictwem Sądu Okręgowego w Warszawie XVI Wydział Gospodarczy Powód: Zakład Wodnokanalizacyjny Adam i Jan Kozłowski Sp. Jawna Pozwany: Twój Dom Sp. z o.o. reprezentowany przez adwokata Karola Jankowskiego (bliższe dane stron w aktach sprawy) Sygn. akt XVI GC 30/01 Wartość przedmiotu zaskarżenia zł Apelacja od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie, XVI Wydział Gospodarczy z r., sygn. akt XVI GC 30/01 Na podstawie art pkt 1 KPC zaskarżam wyżej wymieniony wyrok w całości. Na podstawie art pkt 2 KPC zaskarżonemu wyrokowi zarzucam: 1) naruszenie prawa procesowego, a mianowicie art. 227 w zw. z art. 286, 289 i 272 KPC, poprzez oddalenie wniosku strony pozwanej o konfrontacyjne przesłuchanie biegłych: Andrzeja Kamińskiego oraz Janusza Majewskiego w sytuacji, gdy ich opinie są tak dalece rozbieżne, że takie przesłuchanie było konieczne; 16

17 2. Umowa o dzieło, naruszenie prawa procesowego i materialnego 2) naruszenie prawa materialnego, mianowicie art. 627 KC, poprzez całkowite pominięcie charakteru stosunków zobowiązaniowych łączących strony procesu, podczas gdy wnikliwa analiza tych stosunków powinna doprowadzić do wniosku, że strony łączyła umowa o dzieło, której przedmiotem miało być wykonanie instalacji wodno-kanalizacyjnej w budynku powoda, zgodnie z projektem, a nie działania powoda polegające na całkowicie nieudolnym wykonywaniu przedmiotu umowy, czyli charakter zobowiązania polegał na zobowiązaniu określonego rezultatu, a nie starannego działania. Mając powyższe zarzuty na uwadze, na podstawie art pkt 5 w zw. z art i 4 KPC, wnoszę o zmianę zaskarżonego wyroku w całości i oddalenie powództwa w całości albo ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu i nakazanie przesłuchania obu biegłych na wcześniej wskazane sporne okoliczności. Ponadto wnoszę o zasądzenie na rzecz strony powodowej kosztów postępowania, w tym zastępstwa adwokackiego, w wysokości ustawowej. Ad 1) Uzasadnienie Sąd Okręgowy całkowicie bezpodstawnie oddalił wniosek strony pozwanej o przesłuchanie obu biegłych. Wniosek ten znajduje całkowite uzasadnienie prawne w artykułach wskazanych w zarzucie. Jeśli są dwie opinie biegłych różniących się w swojej ocenie i wnioskach, to nie ma przeszkód prawnych, aby tych biegłych przesłuchać w ramach tzw. konfrontacji. Artykuł 227 KPC przewiduje, że przedmiotem dowodu są fakty mające istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy. Bez wątpienia faktem istotnym dla rozstrzygnięcia tej sprawy jest ustalenie, czy umowa łącząca strony była prawidłowo wykonywana przez powoda. Do przesłuchania biegłych stosuje się odpowiednio przepisy o przesłuchaniu świadków art. 289 KPC. Skoro zatem sąd może ponownie przesłuchać biegłych art. 286 KPC, to może ich również przesłuchać w trybie konfrontacji art. 272 w zw. z art. 289 KPC. Przecież ogólnikowe uwagi biegłego Janusza Majewskiego odnoszące się do sposobu wykonywania umowy przez powoda nie prowadzą do rzetelnego uzasadnienia zawartej tam konkluzji. Słabość tej opinii polega na tym, że jej treść nie znajduje odniesienia do tej sprawy. Zgłoszony wniosek dowodowy służyć miał wyjaśnieniu tych wątpliwości. Strona pozwana stanowczo twierdzi, że zgłoszony dowód nie miał służyć przedłużeniu postępowania. Dowód ten miał służyć tylko i wyłącznie rzetelnemu wyjaśnieniu stanu faktycznego. Ad 2) Nie jest wiadomo, czy sąd uznał stosunek obligacyjny wiążący strony jako umowę rezultatu czy też umowę starannego działania. Jednakże całokształt zebranego w sprawie materiału dowodowego jednoznacznie wskazuje, że była to umowa o dzieło. Pozwany konsekwentnie prezentuje takie stanowisko od samego początku tej sprawy. Pozwany zwrócił się do powoda do profesjonalisty o wykonanie instalacji wodno-kanalizacyjnej w budynku położo- 17

18 Część I. Apelacje cywilne nym przy ul. Młynarskiej 8. Powód oczekiwał gotowego produktu dzieła. Pozwany nie był zainteresowany wykonywaniem (zobowiązaniem działania), tylko wykonaniem kanalizacji (zobowiązaniem efektu). Sąd Okręgowy całkowicie pominął tę okoliczność. Umowa, jaką zawarły strony, bez wątpienia jest umową o dzieło, zgodnie z którą powód zobowiązał się do wykonania instalacji wodno-kanalizacyjnej zgodnie z oczekiwaniami pozwanego i projektem technicznym. Konsekwencje takiego stanowiska są daleko idące. Skoro powód przyjął na siebie obowiązek wykonania funkcjonującej instalacji wodno-kanalizacyjnej i jeśli nie spełnił swojego zobowiązania, to nie bardzo wiadomo, za co pozwany ma płacić. Istotą umowy o dzieło jest gotowy produkt. Powód nie dostarczył pozwanemu tego produktu. I na tym zasadza się cała sprawa. Prawidłowe ustalenie stosunku zobowiązaniowego jaki łączył obie strony, ma niezwykle istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia tej sprawy, ponieważ pozwoli na ustalenie wzajemnych praw i obowiązków. Powód miał obowiązek wykonać dzieło w sposób profesjonalny, przy uwzględnieniu wymagań przewidzianych w projekcie technicznym. Ponadto powód nie dochował terminów umownych wykonania dzieła. Pozwany zorientował się, że powód cały czas ma problemy ze swojej wyłącznej winy w wykonaniu umowy. Działając zgodnie z art KC, pozwany wzywał powoda do usunięcia wad i usterek, wyszczególniając je na piśmie. Niestety, powód nie był w stanie usunąć tych wad i wywiązać się z terminowego zakończenia umowy. Powód z własnej winy opóźnił się z wykonaniem dzieła i z własnej winy nie był w stanie tego dzieła wykonać. Powód w czasie wykonywania umowy nie czynił zarzutów pozwanemu, że ten nie współpracuje w wykonaniu umowy. Zgodnie z art. 639 KC powód mógł domagać się wynagrodzenia, jeśli był gotów wykonać dzieło, ale doznał przeszkód ze strony pozwanego. Czyli, rozumując a contrario, pozwany mógł odmówić zapłaty wynagrodzenia, wówczas gdy powód nie był w stanie wykonać dzieła ze swojej winy. Wobec tego uznanie Sądu Okręgowego, że pozwany ma płacić powodowi za prace niewykonane albo wykonane wadliwie nie wytrzymuje krytyki. Mając powyższe na uwadze, wnoszę jak na wstępie. (własnoręczny podpis) Karol Jankowski adwokat Załączniki: odpis apelacji, dowód wniesienia opłaty sądowej od apelacji. 18

19 2. Umowa o dzieło, naruszenie prawa procesowego i materialnego Komentarz Istotą umowy o dzieło jest konkretny rezultat materialny. Przyjmujący dzieło do wykonania zobowiązuje się do osiągnięcia umówionego rezultatu. Tym różni się umowa o dzieło od umowy zlecenia, która jest umową starannego działania. W przypadku gdy sąd zauważy, że opinie biegłych są różne, sprzeczne, wzajemnie się wykluczają, to w celu wyjaśnienia wątpliwości powinien przesłuchać obu biegłych na rozprawie w trybie art. 286 i 272 w zw. z art. 289 KPC. W ten sposób sąd powinien dać możliwość biegłym ustosunkowania się do wątpliwości i do podjęcia próby wyjaśnienia wątpliwości. Wprawdzie konfrontacyjnie przesłuchuje się świadków, ale zgodnie z art. 289 KPC do przesłuchania biegłych mają zastosowanie przepisy o przesłuchaniu świadków. Taki dowód z przesłuchania biegłych powinien być przez sąd oceniony zgodnie z zasadą swobodnej oceny dowodów art KPC. W konsekwencji sąd albo powinien ostatecznie dać wiarę jednej z opinii, albo zarządzić dalsze postępowanie dowodowe i np. zażądać opinii odpowiedniego instytutu naukowego lub naukowo-badawczego. W wyroku z r. Sąd Najwyższy stwierdził, że w przypadku wydania w sprawie dwóch rozbieżnych w istotnych kwestiach opinii lekarskich, nieprawidłowe jest oparcie ustaleń na jednej z tych opinii, bez wyjaśnienia sprzeczności (II UKN 112/01, OSNAPiUS 2003, Nr 23, poz. 580). W innym wyroku, z r., Sąd Najwyższy przyjął, że sposobem na rozwikłanie rozbieżnych opinii pisemnych biegłych nie powinno być ich zaoczne pisemne uzupełnienie jedynie przez biegłych, którzy wydali niekorzystną dla ubezpieczonego opinię, ale przede wszystkim zażądanie ustnego wyjaśnienia rozbieżności przez wszystkich biegłych, którzy dokonali rozbieżnych ocen medycznych stanu zdrowa ubezpieczonego, który uporczywie podtrzymywał na piśmie zastrzeżenia do niekorzystnych dla niego opinii (I UK 309/06, Legalis). W tym kontekście warto zacytować inny wyrok Sądu Najwyższego, z r. (I UK 200/11, Legalis), zgodnie z którym sąd wprawdzie nie ma obowiązku dopuszczenia dowodu z opinii instytutu, czy też z opinii kolejnych biegłych, w każdym wypadku, gdy złożona opinia jest niekorzystna dla strony, ale ma obowiązek dopuszczenia takiego dowodu wówczas, gdy zachodzi taka potrzeba, w szczególności, gdy w sprawie zostały wydane sprzeczne opinie biegłych. Poglądy te nie mogą budzić wątpliwości: samo niezadowolenie strony z opinii biegłego nie uzasadnia powołania nowego biegłego lub zespołu biegłych, a tym bardziej zażądania przez sąd opinii instytutu. Wprawdzie cytowane orzeczenia odnoszą się do spraw z zakresu ubezpieczeń społecznych, ale ich uniwersalny walor nie może budzić wątpliwości. Wnioski apelacyjne są sformułowane w oparciu o art i 4 KPC. Należy mieć na uwadze, że przyjęty w KPC system apelacji pełnej preferuje, aby sąd odwoławczy wydawał wyroki reformatoryjne, a w wyjątkowych przypadkach kasatoryjne. Dlatego też na pierwszym miejscu sformułowany jest wniosek o zmianę zaskarżonego wyroku i orzeczenie co do istoty sprawy, a dopiero na drugim miejscu znajduje się wniosek o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania. Wprawdzie art KPC przewiduje możliwość uchylenia wyroku jeśli zajdzie konieczność przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości, jednakże w niniejszej sprawie nie można przewidzieć rozwoju sytuacji i w wyniku przesłuchania obu biegłych może zajść konieczność prowadzenia postępowania dowodowego od początku. 19

20 3. Umowa o dzieło, naruszenie prawa procesowego, materialnego i sprzeczność istotnych ustaleń sądu z zebranym materiałem dowodowym Adw. Karol Jankowski Kancelaria Adwokacka ul. Mysia Warszawa Do Sądu Apelacyjnego w Warszawie Wydział Cywilny za pośrednictwem Sądu Okręgowego w Warszawie XX Wydział Gospodarczy Powód: Dobra Budowa S.A. Warszawa, r. Pozwany: Zakład Instalatorski Kazimierz Wójtowicz reprezentowany przez adwokata Karola Jankowskiego Sygn. akt XX GC 332/08 Wartość przedmiotu zaskarżenia zł Apelacja od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie, XX Wydział Gospodarczy z r., sygn. akt XV GC 332/08 W imieniu mojego Mocodawcy Zakład Instalatorski Kazimierz Wójtowicz pełnomocnictwo w załączeniu na podstawie art. 367 w zw. z art pkt 1 KPC zaskarżam wyżej wymieniony wyrok w całości. Na podstawie art pkt 2 KPC zaskarżonemu wyrokowi zarzucam: 1) naruszenie przepisów postępowania, mianowicie art KPC, poprzez dowolną a nie swobodną ocenę zebranego materiału dowodowego, a polegającą na przyjęciu, że pozwani nie wzywali powoda do usunięcia wad dzieła i odstępując od umowy powinni zapłacić umówione wynagrodzenie (art. 644 KC), podczas gdy, jak wynika z zebranego materiału dowodowego, pozwany wzywał powoda do usunięcia wad oraz 20