AKADEMIA ROLNICZO-TECHNICZNA w Olsztynie

Transkrypt

1 AKADEMIA ROLNICZO-TECHNICZNA w Olsztynie Wydział Ochrony Wód i Rybactwa Śródlądowego Adam Pawtel OCENA STANU POGŁOWIA RYB I JAKOŚCI WĘDKOWANIA W RZECE PASŁĘCE NA PODSTAWIE ODŁOWÓW KONTROLNYCH I REJESTRÓW POŁOWÓW WĘDKARSKICH Praca magisterska wykonana w Zakładzie Bioekonomiki Instytutu Rybactwa śródlądowego w Olsztynie pod kierunkiem Prof. dr hab. Mariana Leopolda Olsztyn 1994

2 Panu Prof. dr hab. Marianowi Leopoldowi za przyjęcie kierownictwa nad wykonaniem niniejszej pracy i udzielenie cennych wskazówek składam serdeczne podziękowanie.

3 Panu dr Arkadiuszowi Wołosowi dziękuję za życzliwą pomoc, wnikliwe uwagi oraz cenne wskazówki podczas pisania niniejszej pracy

4 SPIS TREŚCI 1. WSTĘP MATERIAŁY I METODYKA OPIS TERENU BADAŃ Geografia Charakterystyka hydrograficzna Geomorfologia, geologia i gleby Klimat Opis biegu rzek Rzeka Pasłęka Dopływy Jemiołówka Młynówka Giłwa Rentynka Łukta Rezerwat Ostoja bobrów na rzece Pasłęce Stan czystości wód dorzecza Pasłęki Status działalności wędkarskiej na terenie rezerwatu OMÓWIENIE WYNIKÓW I DYSKUSJA Wyniki elektropołowów Ichtiofauna dorzecza górnej Pasłęki w 1985 roku Ichtiofauna rzeki Pasłęki w 1994 roku Gospodarka zarybieniowa, przerzuty ryb Analiza rejestrów połowów Charakterystyka intensywności połowów wędkarskich Połowy wędkarskie w 1992 roku Połowy wędkarskie w 1993 roku Wyjazdy puste Ryby niewymiarowe... 51

5 5. PODSUMOWANIE I WNIOSKI LITERATURA DOKUMENTACJA FOTOGRAFICZNA 61 2

6 1. WSTĘP Spośród licznych rzek Pojezierza Mazurskiego i Warmii, pełniejszych opracowań ichtiologicznych doczekało się jedynie dorzecze Drwęcy [4] i dorzecze Łyny [39]. Ponadto pewnych informacji o ichtiofaunie potoku Kośno (dorzecze Łyny) dostarczają prace Draganika i Szczerbowskiego [12, 40]. Szczególnie dotkliwy wydaje się brak takiego opracowania w przypadku rzeki Pasłęki jednej z największych i najciekawszych rzek regionu, stanowiącej integralną część rezerwatu Ostoja bobrów na rzece Pasłęce [38]. Specjalny statut obszaru chronionego i związane z nim przepisy nakładają na gospodarzy wody obowiązek prowadzenia racjonalnej gospodarki rybackiej i rybacko-wędkarskiej. Prowadzenie takiej gospodarki jest możliwe pod zasadniczym warunkiem: posiadania odpowiednich informacji [48]. Do najważniejszych w tym zakresie zaliczamy: dane o prowadzonej gospodarce rybackiej, w tym głównie o odłowach (rybackich i wędkarskich) oraz zarybieniach, - dane o środowisku wodnym jego stanie i zachodzących zmianach, - dane o wędkarskiej atrakcyjności łowisk. Literatura światowa generalnie potwierdza przydatność danych o połowach wędkarskich w badaniach monitoringowych, dotyczących zarówno populacji ryb, jak i stanu środowiska wodnego [2, 3, 28, 16, 7, 47]. Istnieją także prace wskazujące na wyższą przydatność danych wędkarskich, niż uzyskanych za pomocą innych metod (połowów agregatem elektrycznym [2], wontonami). Literatura krajowa kompleksowo analizująca gospodarkę rybacko-wędkarską za pomocą odłowów kontrolnych, oceny stanu środowiska i jakości wędkowania jest szczególnie uboga [22]. 3

7 W Polsce występuje powszechna tendencja do ograniczania lub całkowitego wyłączania obszarów chronionych z działalności wędkarskiej. Liczne przykłady z innych krajów wskazują jednak, że kontrolowana, regulowana specjalnymi przepisami presja wędkarska nie koliduje z ochronną funkcją obszarów chronionych. Mimo że wędkarze prowadzą do erozji brzegów, niszczenia roślinności przybrzeżnej i zaśmiecania środowiska [13, 27], to jednak tworząc lobby ekologiczne dostarczają informacji, których brak jest uważany za jeden z istotniejszych problemów gospodarki w chronionych wodach słodkowodnych [25]. W niniejszej pracy poddano analizie wyniki połowów agregatem elektrycznym przeprowadzonych przez autora opracowania oraz rejestry połowów wędkarskich. Przedstawiono uwarunkowania, w jakich prowadzona jest gospodarka rybacko-wędkarska w dorzeczu Pasłęki na terenie województwa olsztyńskiego. Wynikłe z analizy wnioski mogą być przydatne w prowadzeniu działalności gospodarczej PZW. 4

8 2. MATERIAŁY I METODYKA Opracowanie wykonano w oparciu o następujące materiały: 1. Rejestry połowów wędkarskich opracowane w Zakładzie Bioekonomiki IRS, które rozprowadzono wśród członków Olsztyńskiego Klubu Pstrągarzy Passaria, dotyczące połowów wędkarskich w dorzeczu Pasłęki w 1992 i 1993 roku. Uzyskano zwrot 33 rejestrów z 1992 roku oraz 35 z 1993 roku. W 1992 roku wędkarze wpisywali do rejestru tylko ryby wymiarowe, natomiast w 1993 wszystkie, przy czym niewymiarowe w oddzielnej rubryce. 2. Materiały dotyczące gospodarki rybacko-wędkarskiej prowadzonej przez Zarząd Okręgu PZW w Olsztynie, uzyskane w siedzibie Zarządu. 3. Wyniki połowów agregatowych przeprowadzonych w rzece Pasłęce, w li pcu 1993 roku. Odłowami objęto 11 odcinków (stanowisk): Powyżej jez. Wymój. II. Między jez. Wymój a jez. Sarąg. Ill. W pobliżu wsi Śródka. IV. W rejonie m. Podlejki. V. Poniżej jez. Isąg. VI. Między jez. Isąg a Pelnikiem VII. Powyżej mostu drewnianego k. wsi Komorowo. VIII. Między Komorowem a ujściem rz. Morąg. XI. Gamerki Kalisty. X. Kalisty Łumpia. XI. Pityny Wapnik. Na stanowiskach I-IV, X i XI przeprowadzono je przy użyciu przystawki IUP-12 z zasilaniem akumulatorowym, a na stanowiskach V-VII przy użyciu agregatu prądotwórczego PAB z przystawką, dającego prąd o natężeniu 5

9 ok. 4 A. Z powodu awarii agregatu PAB, na odcinkach VIII i IX użyto zamiennie innego, firmy Honda 1500 W (4-6 A). Na stanowiskach I, II i XI łowiono brodząc, na pozostałych z łodzi. Dane z połowów zostały wykorzystane do określenia składu procentowego ichtiofauny. Długość odcinków wahała się od 100 do 700 m, w zależności od trudności wynikających z potrzeby przenoszenia łodzi brzegiem w celu ominięcia leżących w wodzie drzew, całkowicie uniemożliwiających spływ. Połowy były prowadzone przez zespół osób składający się z ichtiologa przedstawiciela IRŚ w Olsztynie, autora oraz członków klubu Passaria, Na ich przeprowadzenie uzyskano zgodę Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa przy poparciu Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody w Olsztynie i gospodarzy rz. Pasłęki: Zarządu Okręgu PZW w Olsztynie oraz Gospodarstwa Rybackiego Olsztyn. 4. Kronikę Olsztyńskiego Klubu Pstrągarzy Passaria. 5. Rozmowy przeprowadzone z wędkarzami, strażnikami rezerwatu, pracownikami ALP i kłusownikami oraz pracownikami zakładów mających bezpośredni związek z opracowywaną rzeką, takimi jak: młyny, elektrownie wodne, stawy hodowlane, itp. 6. Własne obserwacje przeprowadzone w latach w czasie licznych wypraw wędkarskich i akcji przeciwkłusowniczych na rzece Pasłęce. 7. Materiały źródłowe, których spis znajduje się na str. 55. W statystycznym opracowaniu rejestrów połowów wędkarskich wykorzystano podstawowe miary, takie jak średnia arytmetyczna i udział procentowy. 6

10 3. OPIS TERENU BADAŃ 3.1 Geografia Dorzecze Pasłęki wchodzi w skład Pojezierza Mazurskiego i Pobrzeża Wschodniopomorskiego. Administracyjnie teren ten należy do województw: olsztyńskiego i elbląskiego. W woj. olsztyńskim znajduje się odcinek Pasłęki od źródeł do miejscowości Sportyny (długość ok. 110 km) [23]. 3.2 Charakterystyka hydrograficzna Rzeka Pasłęka posiada urozmaiconą i silnie rozwiniętą sieć wodną. Długość rzeki wynosi 211 km, a średni spadek 1,09%o. Całkowita powierzchnia zlewni wynosi 2294,5 km 2, z czego na obszar woj. olsztyńskiego przypada 1205,2 km 2, tj. 52,5% całkowitej powierzchni dorzecza. Jednocześnie stanowi to 9,8% powierzchni woj. olsztyńskiego. Cechą charakterystyczną sieci hydrograficznej Pasłęki jest obecność jezior, głównie w zachodniej i południowej części zlewni, co ma istotny wpływ na kształtowanie się wielkości przepływów w okresie występowania wielkich wód w tych rejonach zlewni. To samo dotyczy głównego koryta Pasłęki, która przepływa przez kilka jezior. Są to zbiorniki naturalne o dość znacznych powierzchniach, a tym samym o znaczącej roli w łagodzeniu skutków dużych wezbrań w rzece. Obniżanie się wodostanów rzecznych przypada na miesiące letnie i jesienne, wznoszenie zaś na koniec zimy i na wiosnę. Charakterystyczną cechą rzek warmińsko-mazurskich jest obfitość przełomów w ich biegach średnich, a czasami i dolnych. Tak właśnie przedstawia się bieg Pasłęki, tworzącej przełomy po wyjściu z jez. Sarąg i w pobliżu ujścia 7

11 dopływu Miłakówka. Szczególnie znany przełom tworzy rzeka Wałsza dopływ Pasłęki na terenie woj. elbląskiego, płynąca miejscami w bardzo głębokich wąwozach [18]. 3.3 Geomorfologia, geologia i gleby Dolina rzeki Pasłęki w części obszaru leżącego w obrębie granic woj., to teren młodoglacjalny, falisty. Pod względem geologiczno-geomorfologicznym wykształcony został w marginalnej strefie fazy pomorskiej zlodowacenia bałtyckiego [14]. Obszar ten należy zakwalifikować do wysoczyzny morenowej falistej. Tylko dolina Pasłęki jest holoceńską, równiną zalewową i nadzalewowa, a misa jeziora Isąg jest rynną subglacjalną zlodowacenia bałtyckiego. Wysoczyznę morenową falistą budują piaski i żwiry wodnolodowcowe z początków fazy pomorskiej oraz piaski i żwiry, czasem gliny zwałowe moreny czołowej. Obszar doliny Pasłęki zbudowany jest z piasków rzecznych, a lokalnie z namułów holoceńskich. Skałą macierzystą dla gleb obszaru wysoczyzny są piaski międzymorenowe. W dolinach natomiast, mimo że wyraźnie dominują piaski rzeczne, częste są mursze na piaskach rzecznych i piaski akumulacji lodowcowej. Skałą macierzystą obszaru mis jeziornych jest najczęściej piasek jeziorny i torfy przejściowe. Na terenie dorzecza Pasłęki przeważają gleby brunatne z przewagą gleb brunatnych bielicowych. Poza tym występują tu gleby: murszowo-mineralne, torfowo-murszowe, czarnoziemy, torfowiska niskie i przejściowe, mułowo-glejowe oraz bielicowe właściwe. 3.4 Klimat Klimat Pojezierza Mazurskiego pozostaje w ścisłym związku z położeniem geograficznym tego regionu, sąsiedztwem Bałtyku, falistością terenu, znaczną lesistością oraz dużą liczbą jezior i moczarów. Wynika on ze ścierania się wpływów klimatu morskiego i kontynentalnego i charakteryzuje się niskimi tempera- 8

12 turami, krótszym od pozostałych krain okresem wegetacyjnym oraz częstym występowaniem późnowiosennych i wczesnojesiennych przymrozków. Według wieloletnich obserwacji stacji meteorologicznej w Olsztynie, średnia roczna temperatura wynosi 6,9 C. Zimy są ostre, średnia temperatura stycznia wynosi od -3 C do -5 C [33]; lata są chłodne, średnia temperatura lipca waha się od +16 C do +18 C. Średnia temperatura okresu wegetacyjnego wynosi 14,6 C. Roczna suma opadów 397 mm. 71% opadów rocznych przypada na okres wegetacyjny. Rozpatrując rozkład dni pogodnych w poszczególnych miesiącach należy stwierdzić, że największa ich liczba przypada na maj i wrzesień. Najmniej dni pogodnych obserwowano w grudniu i listopadzie. Średnie roczne zachmurzenie dla Pojezierza Mazurskiego wynosi 6,7 (skala 0-10). 3.5 Opis biegu rzek (Ryc. 1) Rzeka Pasłęka Pasłęka płynie przez tereny Pojezierza Mazurskiego i Pobrzeża Wschodniopomorskiego. Źródliska rzeki położone są na wysokości 188 m n.p.m., na zabagnionych łąkach w pobliżu wsi Gryźliny, na północny wschód od Olsztynka [33, 36]. Po kilkuset metrach od źródła, Pasłęka przepływa przez małe jeziorko Pasarek. W dalszych partiach górnego biegu łączy jeziora Wymój (pow. 50 ha), Sarąg (183 ha), Łęguckie (60,9 ha) i Isąg (395,7 ha), a w dolnym biegu tworzy Pierzchalski zbiornik zaporowy. Z lewego brzegu przyjmuje dopływy: Jemiołówkę z Młynówką, Morąg z Łuktą i Miłakówkę ze Strużyną, z prawego natomiast: Giłwę z Rentynką, Drwęcę Warmińską, Młyńską Strugę oraz Wałszę; następnie mijając miasto Braniewo uchodzi do Zalewu Wiślanego koło osady rybackiej Stara Pasłęka [23]. Długość jej wynosi 211 km, a średni spadek 1,09%0. Jak wykazały pomiary przeprowadzone na terenie rezerwatu, w końcu zimy i na wiosnę wskutek topnienia śniegu i lodu stan wody w Pasłęce podnosi się, a przybór ten dochodzi nieraz do 1,2 m. 9

13

14

15

16 Krainy rzeczne niemal na całej długości rzeki Pasłęki zazębiają się i przeplatają, tworząc mozaikę o unikalnych walorach przyrodniczo-krajobrazowych. Opisując bieg rzeki na terenie woj. olsztyńskiego należy zwrócić uwagę na szereg jezior, przez które przepływa. Wpływają one znacznie na jakość wód rzeki, działając z jednej strony jako odstojniki zanieczyszczeń, a z drugiej jako źródło zakwitów okrzemek i zielenic. W systemie tym mają miejsce migracje ryb różnych gatunków (np. pstrąg potokowy, leszcz, płoć, kleń, węgorz i szczupak), związane z tarłem i czynnikami środowiskowymi. Szereg fragmentów rzeki dawno utraciło już pierwotny, dziki charakter, na skutek działalności człowieka, głównie melioracji. Najdłuższe zmeliorowane odcinki Pasłęki to fragmenty: od źródeł do jez. Wymój, o długości ok. 12 km, od końca przełomu koło wsi Śródka do wsi Podlejki, ok. 7 km, między wsiami Szatanki i Pityny, ok. 25 km. Najdłuższe zaś górskie odcinki o dużych spadkach, położone w dzikiej i malowniczej okolicy, to fragmenty rzeki: między jez. Isąg a ujściem rzeki Morąg, koło wsi Gamerki, - od młyna we wsi Pityny do granicy województwa, o długości około 19 km Dopływy [8] Podstawowe dane dotyczące ważniejszych dopływów Pasłęki przedstawiono w tabeli 1. Tab. 1 Długość i powierzchnia zlewni dopływów Pasłęki [23] Nazwa dopływu Długość [km] Powierzchnia zlewni [km2] Jemiołówka 16,0 113,9 Giłwa 17,3 206,9 Wrzesinka (Rentynka) 10,3 76,9 Morąg 2,7 106,2 Łukta 12,4 43,1 Miłakówka 19,5 158,4 1 0

17 Jemiołówka Jest to lewobrzeżny dopływ Pasłęki, wypływający na wysokości 165 m n.p.m. w okolicach Olsztynka. Uchodzi do jez. Sarąg. Długość Jemiołówki wynosi 16 km, a spadek 2,7%0. Prawie na całej długości jest skanalizowana. W górnym biegu przepływa przez Olsztynek i od tego miejsca aż do ujścia jest silnie zanieczyszczona. Dolne 1,5 km rzeki charakteryzuje się bardzo urozmaiconym korytem, zmienną głębokością i dużą prędkością wody Młynówka Jest lewobrzeżnym, częściowo uregulowanym dopływem Jemiołówki, do której uchodzi około 1 km powyżej miejscowości Guzowy Młyn. Źródła Młynówki znajdują się w okolicach Olsztynka, na wysokości 165 m n.p.m., długość wynosi 16 km, a spadek 2,8%0. Otoczenie rzeki stanowią przeważnie łąki G i ł w a Ten prawobrzeżny dopływ Pasłęki wypływa z jez. Wulpińskiego. Na odcinku 11 km do jez. Giłwa posiada spadek 0,07%0 i jest rzeką uregulowaną, płynącą głównie wśród pól uprawnych i łąk. Po opuszczeniu jez. Giłwa, rzeka płynie 6 km ze spadkiem 1,1%0 i wpada do Pasłęki koło jez. Isąg Rentynka Jest prawobrzeżnym dopływem Giłwy. Jej źródła znajdują się na wysokości 127 m n.p.m. koło miejscowości Łupstrych. Ujście poniżej jez. Giłwa. Długość Rentynki wynosi 10,3 km, a spadek 2,6%0. Jej otoczenie stanowią lasy i łąki. W środkowym biegu do rzeki uchodzi system rowów melioracyjnych osuszających duże obszary podmokłych łąk. W dolnym biegu koryto jest wyprostowane i uregulowane. 11

18 Łukta Jest prawobrzeżnym dopływem rzeki Morąg lewobrzeżnego dopływu Pasłęki. Łukta wypływa na wysokości 100 m n.p.m. koło miejscowości Plichta i po 12 km biegu uchodzi do rzeki Morąg poniżej jez. Morąg. W górnym i środkowym biegu (9 km) jest uregulowana i płynie łagodnymi zakolami przez zmeliorowane łąki ze spadkiem 1,1%0. Poniżej miejscowości Łukta charakter rzeki staje się bardzo zmienny, koryto jest urozmaicone, a spadek dochodzi do 2,5%0. Odcinek przyujściowy jest uregulowany. 3.6 Rezerwat Ostoja bobrów na rzece Pasłęce Rezerwat utworzono dla ochrony bobrów na mocy zarządzenia Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 5 stycznia 1970 roku [51]. W skład rezerwatu wchodzą: rzeka Pasłęka od źródeł do miasta Braniewa wraz z rozlewiskiem o nazwie Jezioro Pierzchalskie (pow. 450 ha), rzeka Giłwa od jez. Giłwa do ujścia (2 ha), rzeka Morąg (0,75 ha), rzeka Drwęca Warmińska od m. Orneta do ujścia (2,13 ha), jeziora Sarąg (pow. 183 ha), Łęguckie (60,9 ha) i Isąg (395,7 ha), grunty nadleśnictwa Kudypy o pow. 713,72 ha. Łączna powierzchnia rezerwatu na terenie woj. olsztyńskiego wynosi 4030,25 ha. Na jego obszarze zabrania się m.in.: przebywania osób do tego nieupoważnionych przez konserwatora przyrody, wszelkich działań, które moglyby wpłynąć niekorzystnie na chronione populacje bobrów i środowisko, w którym żyją, łowienia ryb i raków, z wyjątkiem łowienia ryb przez członków PZW posiadających zezwolenie na tę czynność wydane przez Naczelnego Konserwatora Przyrody. 12

19 Do ochrony rezerwatu Nadleśnictwo Kudypy zatrudniało do 1990 roku strażnika, obecnie zaś rezerwat pozostaje praktycznie pod ochroną członków klubu Passaria. 3.7 Status działalności wędkarskiej na terenie rezerwatu Działalność wędkarska w rezerwacie nad Pasłęką odbywa się w oparciu o porozumienie Naczelnego Konserwatora Przyrody oraz Zarządu Głównego PZW z dnia roku. Na podstawie tego porozumienia ZO PZW w Olsztynie otrzymał w zagospodarowanie i ochronę teren rezerwatu oraz prawo corocznego wydawania zezwoleń imiennych uprawniających do wędkowania. Na odcinek Pasłęki w granicach woj. olsztyńskiego wydawanych jest corocznie 200 takich zezwoleń. Na wniosek Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody w Olsztynie wydzielone zostały jednak pewne odcinki rzek stanowiące ostoję bobrów, które wyłączono spod wędkowania. Do 1989 roku całkowitym zakazem wstępu objęte były następujące fragmenty dorzecza Pasłęki: rzeka Pasłęka od mostu we wsi Łęgucki Młyn do wsi Szatanki, rzeka Pasłęka koło wsi Pityny, rzeka Giłwa od jez. Giłwa do ujścia (Ryc. 1). Na początku 1990 roku konserwator przyrody zdecydował się wydać 10 zezwoleń na okaziciela Olsztyńskiemu Klubowi Pstrągarzy Passaria. W zamian klub zobowiązał się pomagać we wszelkich pracach związanych z rezerwatem oraz czuwać nad przestrzeganiem przepisów dotyczących szczególnego statusu tych terenów. 3.8 Stan czystości wód dorzecza Pasłęki [35, 20, 1] Stan czystości rzeki Pasłęki, choć w zasadzie nie zmienia się od wielu lat, daleki jest od stanu pożądanego, tj. odpowiadającego faunie zamieszkującej rzekę. Na całej swej długości Pasłęka niesie wody 3 klasy czystości oraz nie 1 3

20 odpowiadające normom. Również 6 badanych dopływów, tj. Jemiołówkę, Giłwę, Rentynkę, Morąg, Łuktę i Miłakówkę zakwalifikowano do 3 klasy czystości, bądź wód pozaklasowych [20, 35]. Szczególnym zagrożeniem dla jakości środowiska są ścieki bytowo-gospodarcze z miejscowości położonych nad jej brzegami (Tomaryny, Biesal, Podlejki, Łęguty, Pelnik, Kalisty, Zajączkowo, Kiewry, Skolity, Kłobia, Kalisty, Łumpia, Ełdyty Wlk., Pityny, Wapnik, Sportyny, Stolno). Potencjalnym zagrożeniem są spływy powierzchniowe z pól uprawnych, zawierające nawozy mineralne, gnojowicę i środki ochrony roślin. Jeziora położone w dorzeczu spełniają w dużym stopniu funkcję osadników, a czystość ich ulega stałemu pogorszeniu, zwłaszcza w górnej części rzeki Pasłęki. Negatywny wpływ na stan środowiska jezior ma z pewnością usytuowanie na ich obrzeżach kolonii domków letniskowych (jez. Wymój, Giłwa, Isąg). Szczególnie istotnym zagrożeniem jest pogarszający się stan jez. Isąg, określanego obecnie jako zbiornik eutroficzny [1]. Niewielka przezroczystość mieści wody Isąga w 3 klasie czystości [1]. W przyszłości może to poważnie ograniczać naturalny rozwój pstrąga potokowego w odcinku Pelnik-Komorowo, będącym największym z obserwowanych obecnie tarlisk tego gatunku w rzece Pasłęce. 1 4

21 4. OMÓWIENIE WYNIKÓW I DYSKUSJA 4.1 Wyniki elektropołowów Ichtiofauna dorzecza górnej Pasłęki w 1985 roku [8] W rzekach dorzecza górnej Pasłęki stwierdzono występowanie 24 gatunków ryb należących do 8 rodzin (ryc. 2; Tab. 2). W Pasłęce zidentyfikowano 20 gatunków, w Łukcie i Rentynce po 14, Jemiołówce 11, Giłwie 10 i Młynówce 3. Najwięcej gatunków stwierdzono na stanowiskach 2 (13) i 20 (12). Najmniej -- 1 gatunek na stanowisku 8. Ryc. 2 Stanowiska połowów w dorzeczu górnej Pasłęki 1 5

22 Liczba złowionych ryb Tab. 2 Stanowisko Gatunek Salmo trutta m. fario L Salmo gairdneri Rich. 4 1 Esox lucius L Rutilus rutilus (L.) Scardinius erythropthalmus (L.) Leuciscus leuciscus (L.) Leuciscus cephalus (L.) 3 Phoxinus phoxinus (L.) Tinca tinca (L.) Gobio gobio (L.) Alburnus alburnus (L.) Alburnoides bipunctatus (Bloch) Blicca bjoerkna (L.) Rhodeus sericeus amarus (Bloch) 1 1 Carassius auratus gibelio (Bloch) 4 1 Noemacheilus barbatulus (L.) Cobitis taenia L., Misgurnus fossilis (L.) Anguilla anguilla (L.) Gasterosteus aculeatus L Pungitius pungitius (L.) Perce fluviatilis L Gymnocephalus cernva (L.) 1 Cottus gobio L Razem:

23 4.12 Ichtiofauna rzeki Pasłęki w 1994 roku Odłowy agregatowe przeprowadzone w lipcu 1994 roku w rzece Pasłęce pozwoliły zidentyfikować 21 gatunków ryb (Ryc. 3; Tab. 3) Stanowiska połowów w rzece Pasłęce w 1994 roku Ryc.3 17

24 Liczba złowionych ryb Tab.3 Gatunek - Stanowisko I II III IV V VI VII VIII IX X XI 8 Salmo trutta m. fario (L.) Esox lucius L Rutilus rutilus (L.) Leuciscus leuciscus (L.) Leuciscus cephalus (L.) Phoxinus phoxinus (L.) Tinca tinca (L.) 1 Gobio gobio (L.) Alburnus alburnus (L.) Alburnoides bipunctatus (Bloch) * * Blicca bjoerkna (L.) Rhodeus sericeus amarus (Bloch) Noemacheilus barbatulus (L.) 3 Cobitis taenia (L.) Anguilla anguilla (L.) Gasterosteus aculeatus (L.) Perca fluviatilis (L.) Cottus gobio (L.) Abramis bramia (L.) 1 Thymallus thymallus (L.) 11 Lota Iota (L.) 1 Razem: * 114* 33* 118* 63* 170* * Z powodu bardzo licznego występowania piekielnicy nie brano pod uwagę.

25 Na stanowisku I jedynym stwierdzonym gatunkiem był ciernik. Od jez. Wymój do jez. Sarąg (6,5 km) rzeka płynie ze spadkiem 1,4%0 przez obszary leśne i jest częściowo uregulowana. Odłowy przeprowadzono w okolicach mostu betonowego (stanowisko II). Bliskość jez. Wymój spowodowała, że oprócz ciernika (27%) i kozy (22%), znaczny był udział płoci (16%) i uklei (16%) (Rys. 1). Obecność pstrąga potokowego w wieku 0 +, 1 + i starsze świadczy o sensowności dalszego zarybiania tego odcinka tym gatunkiem. Odłowy przeprowadzono na odcinku około 300 m. W Pasłęce koło wsi Śródka (stanowisko III) dominowała piekielnica 43,2% złowionych ryb, różanka 10%, kiełb 9,6% oraz pstrąg potokowy 7,7%. Pstrągi miały długość około 5 cm, a więc pochodziły z tegorocznego zarybienia (Rys. 2). Brak starszych roczników spowodowany jest zapewne wytruciem, jakie miało miejsce w tym odcinku, w 1991 roku. Ze względu na dużą żyzność i zarastanie rzeki, czynnikiem limitującym rozwój populacji pstrąga w tym rejonie (oprócz zanieczyszczeń), może być wysoka temperatura wody, szczególnie przy bardzo niskich stanach wód, jakie dominują obecnie. Odłowy przeprowadzono na dystansie 400 m. W pobliżu miejscowości Podlejki (stanowisko IV) na odcinku 200 m odłowiono 231 ryb (Tab. 3; Rys. 3), wśród których dominowała piekielnica (57%), strzebla (24,2%) oraz pstrąg potokowy (10%), przy znikomej ilości innych gatunków. Taki skład ichtiofauny jest wyjątkowo korzystny z punktu widzenia gospodarki gatunkami łososiowatymi. Niewielka ilość konkurentów pokarmowych stwarza możliwość (przy obecnej dużej bazie pokarmowej) na realne i efektywne podtrzymywanie, bądź zwiększanie populacji pstrąga, który w czasie elektropołowów prowadzonych w 1985 roku aż do jez. Łęguty występował sporadycznie. Piątym odcinkiem, na którym prowadzono odłowy był fragment Pasłęki o długości 300 m (stanowisko V), pomiędzy mostem drewnianym przy jez. Isąg a mostem znajdującym się powyżej ujścia rzeki Giłwy. W zestawieniu wyników (Tab. 3; Rys. 4) nie wzięto pod uwagę piekielnicy, gdyż w czasie odłowów, ze 19

26 względu na jej ogromną liczebność, kierowano wysiłek połowowy na inne gatunki. Najwięcej stwierdzono płoci (28%), kiełbia (18,1%) i węgorza (17,7%). Udział pstrąga wynosił 3,7%, zarówno palczaków, jak i ryb starszych. Ze względu na specyfikę tego odcinka (duża ilość osadów napływająca z jeziora) wędkarze nie powinni tutaj brodzić, gdyż w ten sposób dość silnie ingerują w strukturę dna. Rozwiązanie takie zastosowano m.in. na rzece Coln w Anglii [5]. Stanowisko VI miało długość około 300 m i znajdowało się powyżej mostu betonowego na trasie Olsztyn-Łukta. Zdecydowanym dominantem wśród 114 złowionych ryb jest płoć (49,2%) oraz pstrąg (18,4%) (Rys. 5). Na szczególną uwagę zasługuje fakt, że od wielu lat właśnie na tym odcinku obserwuje się szczególnie dużo tarlisk pstrąga potokowego, nierzadko osobniki kilkukilogramowe. Dominującym gatunkiem stanowiska VII (Rys. 6) o długości 100 m, znajdującego się między Pelnikiem a Komorowem, okazał się pstrąg potokowy 39,4%. Były to osobniki kilkuletnie o długości do 45 cm. Bardzo duża liczebność piekielnicy oraz strzebli potokowej, przy bardzo korzystnych warunkach środowiskowych (żwirowate dno, duża liczba kryjówek), czynią to miejsce matecznikiem pstrąga. Odcinek Komorowo - ujście rzeki Morąg (stanowisko VIII), stanowi przejście dzikiego, niezmeliorowanego potoku w rzekę typu nizinnego. Mimo jego zmieniającego się charakteru złowiono w nim na dystansie około 300 m 118 ryb, przy utrzymującej się dominacji strzebli potokowej 63,8%, pstrąga potokowego -- 20,3% (0 +, 1 + i starsze) i bardzo dużej liczebności piekielnicy (Rys. 7). Z uwagi na słabe oddziaływanie agregatu prądotwórczego (obserwacja wzrokowa) wyniki odłowu w rejonie ujście rzeki Morąg - Kalisty (stanowisko IX) nie mogą być brane pod uwagę. Mimo zmian w natężeniu prądu złowiono niewiele ryb, a sytuację pogarszało dodatkowo silne zarośnięcie Pasłęki. W związku z tym od wsi Kalisty do miejscowości Pityny (stanowisko X) posługiwano się zastępczo przystawką IUP-12. Z powodu jej ograniczonego zasięgu 20

27 złowiono zaledwie 63 ryby (Rys. 8), co na pewno nie jest wynikiem miarodajnym. Odłowy zakończono poniżej młyna w Pitynach. Oznaczony jako stanowisko XI odcinek około 200 m okazał się najbardziej zasobny w ryby. Po raz kolejny przyroda dała dowód, że najlepiej czuje się bez ludzkiej ingerencji [17, 26, 29, 30, 31]. Wśród warkoczy roślin, pomiędzy kamieniami, na bystrzynach i spokojniejszych płaniach odłowiono najwięcej, bo aż 16 gatunków ryb. Dominował głowacz białopłetwy (22%), co przy dużym natlenieniu, typie dna, dużym spadku oraz znaczącym udziale lipienia (6,5%) i pstrąga potokowego (5,2%) (Rys. 9) pozwala zaliczyć ten fragment Pasłęki do krainy lipienia [15, 32, 44], szczególnie atrakcyjnej dla wędkarzy. 21

28 Rys. 1 Struktura odłowów kontrolnych w rzece Pasłęce w 1994 roku 100% = 455 STANOWISKO II 22

29 Rys. 1 Struktura odłowów kontrolnych w rzece Pasłęce w 1994 roku 100% = 455 STANOWISKO II 22

30 Rys. 3 Struktura odłowów kontrolnych w rzece Pasłęce w 1994 roku 100% = 231 sztuk 24

31 Rys. 4 Struktura odłowów kontrolnych w rzece Pasłęce w 1994 roku 100% = 242 sztuki * STANOWISKO V 25

32 Rys.5 Struktura odłowów kontrolnych w rzece Pasłęce w 1994 roku 100% = 114 sztuk * STANOWISKO VI 26

33 Rys. 6 Struktura odłowów kontrolnych w rzece Pasłęce w 1994 roku 100% = 33 sztuki * STANOWISKO VII 27

34 Rys. 7 Struktura odłowów kontrolnych w rzece Pasłęce w 1994 roku 100% = 118 sztuk «STANOWISKO VI II 28

35 Rys. 8 Struktura odłowów kontrolnych w rzece Pasłęce w 1994 roku 100% = 63 sztuki * STANOWISKO X 29

36 Rys. 9 Struktura odłowów kontrolnych w rzece Pasłęce w 1994 roku 100% = 170 sztuk ' STANOWISKO XI 30

37 4.2 Gospodarka zarybieniowa, przerzuty ryb Gospodarką zarybieniową pstrągiem i lipieniem w Okręgu Olsztyńskim zajmują się od 1990 roku członkowie OKP Passaria. Klub ten stworzył warunki do zarybiania Pasłęki narybkiem wiosennym pstrąga potokowego, dzięki zaangażowaniu i środkom około 80 jego członków, m.in. studentów i absolwentów Wydziału Rybactwa ART w Olsztynie. Narybek pozyskiwany jest z rzek Łukty i Rentynki, zarybianych każdego roku wylęgiem żerującym i wpuszczany do Pasłęki na odcinku jez. Isąg - Wapnik (metoda wrocławska). Oba wytypowane potoki charakteryzują się szczególnie dobrymi warunkami i produktywnością do podchowu wylęgu [9, 10, 21]. Kilkakrotnie czyniono próby zarybiania wylęgiem pstrąga potokowego innych strumieni, dopływów Łyny, jednakże z gorszymi rezultatami. W roku 1992 wpuszczono do Pasłęki 5 tys sztuk wylęgu żerującego, 6029 sztuk narybku wiosennego, jednocześnie zarybiając dopływy wylęgiem w ilościach: Łukta 80 tys. sztuk, Rentynka 30 tys. sztuk. Rok 1993 nie przyniósł spodziewanych rezultatów metody wrocławskiej. Odłowiono i przerzucono do Pasłęki 1887 sztuk narybku w wieku 0 ± i 50 sztuk 1 +. Przyczyniło się do tego szczególnie upalne lato w roku poprzednim. Niestety, nie wiadomo, czy pstrągi snęły z powodu wysokiej temperatury, czy też spłynęły do Pasłęki. Zarybienie wylęgiem wynosiło 160 tys. sztuk. Stosując metodę Embody'ego [41], ewentualnie wyliczenia szacunkowe [19] można przyjąć, że stosowane dawki zarybieniowe powinny być kilku-kilkunastokrotnie wyższe. Jesienią 1993 roku dokonano powtórnego (introdukcja pod koniec lat 70- tych) zarybienia Pasłęki narybkiem lipienia w ilości 3000 sztuk, w okolicach wsi Pelnik i Pityny, jednakże odłowy elektryczne nie wykazały żadnych jego efektów. Przyczyną była pewnie zbyt późna pora roku (pierwsze przymrozki). Przerzucane wiosną 1994 roku pstrągi potokowe były znakowane (tatuaż barwnikiem chemicznym w okolicy płetwy piersiowej). 31

38 4.3 Analiza rejestrów połowów (Rys. 10) Charakterystyka intensywności połowów wędkarskich Intensywność połowów wędkarskich, wyrażona liczbą dni połowu na wędkarza rocznie, wynosiła w roku ,72, natomiast w roku ,26. Wartości te są wyraźnie niższe niż na rzekach woj. słupskiego [22], zbliżone do średniej liczby dni połowu przypadającej na jednego wędkarza w Okręgu Krośnieńskim, uważanej za niską i wynoszącej w 1986 roku 1 0,9 [43]. Szczegółowe dane dotyczące intensywności działalności wędkarskiej na badanym terenie w latach przedstawiono w tab. 4. Tab. 4 Dni połowu/wędkarza na poszczególnych odcinkach i dopływach Pasłęki Nazwa Podlejki 0,06 0,23 Pelnik 3,75 1,93 Łąki I 0,90 0,83 Łąki I I 1,69 2,06 Wapnik 3,66 1,73 Giłwa 0,57 0,40 Łukta 0,06 Morąg 0,09 Łącznie 10,72 7, Połowywędkarskie w1992roku Dorzecze Pasłęki podzielono na 8 fragmentów. 3 z nich to dopływy, pozostałe obejmują odcinki Pasłęki przedzielone jeziorami, o odmiennych walorach krajobrazowych, bądź o różnych zasadach przydzielania pozwoleń na wędkowanie. 32

39 Na Pasłęce wyróżniono: 1. Odcinek Podlejki, od młyna we wsi Śródka do jez. Łęguckiego, 2. Odcinek Pełnik, od jez. Isąg do ujścia rzeki Morąg (specjalny), 3. Odcinek Łąki I, od ujścia rzeki Morąg do wsi Szatanki (specjalny), 4. Odcinek Łąki I I ", od wsi Szatanki do miejscowości Pityny, 5. Odcinek Wapnik, od miejscowości Pityny do granicy województwa. Opracowano też dane dotyczące dopływów: Łukta, Morąg, Giłwa. Analizowano informacje zawarte w 33 rejestrach połowów. 3 rejestry odrzucono ze względu na niedokładne informacje, bądź złe wypełnienie ankiety. W roku wędkarzy złowiło 153,3 kg ryb, co daje średnią 4,64 kg/wędkarza. Szczegółowe dane dotyczące poszczególnych gatunków zamieszczono w Tab. 5. Polowy wędkarskie w 1992 roku Tab. 5 Gatunek Odłów całkowity [kg] Liczba sztuk Średnia masa [kg] p. potokowy 114, ,705 li pień 30, ,410 kleń 2,00 5 0,400 okoń 0,35 1 0,350 szczupak 3,20 5 0,640 jelec 2, ,200 Struktura połowów w 1992 roku przedstawiona jest na Rys. 11, natomiast struktura połowów na poszczególnych odcinkach na Rys. 12, 1 3, 14, 15. Udział pstrąga potokowego wynosił 75%, lipienia 20%, pozostałe 5% to gatunki łowione przez wędkarzy przypadkowo i traktowane jako mało cenne. Sytuacja taka jest korzystna zarówno ze względu na wędkarskie preferencje, jak i prowadzone zarybienia pstrągiem potokowym. Ponieważ pstrąg potokowy i lipień są najatrakcyjniejszymi gatunkami łowionymi w dorzeczu Pasłęki, dokonano szczegółowej analizy połowów tych ryb (Tab. 6). 33

40 ~s.10 Łowiska wędkarskie w dorzeczu Pasłęki 34

41 Rys. 11 Struktura połowów wędkarskich z rzeki Pasłęki w 1992 roku 100% = 153,34 kg 35

42 Struktura połowów wędkarskich z rzeki Pasłęki w 1992 roku odcinek PELNIK 100% = 60,25 kg Rys

43 Struktura połowów wędkarskich z rzeki Pasłęki w 1992 roku odcinek "ŁĄKI I" 100% = 11,55 kg Rys

44 Struktura połowów wędkarskich z rzeki Pasłęki w 1992 roku odcinek ŁĄKI II 100% = 25,91 kg Rys. 14 pstrąg potokowy 93,8% jelec 6,2% 38

45 Struktura połowów wędkarskich z rzeki Pasłęki w 1992 roku odcinek WAPNIK 100% = 41,15 kg Rys

46 Tab. 6 Połowy pstrąga potokowego w 1992 roku Odcinki Pasłęki Dopływy Podlejki Pełnik Łąki I Łąki II Wapnik Giłwa Łukta Morąg Odłów całkowity [kg] 0,00 56,10 10,55 24,31 10,50 9,48 0,00 4,00 kg/rok/wędkarz 1,70 0,32 0,73 0,32 0,28 0,12 kg/dzień 0,45 0,35 0,43 0,08 0,49 1,33 Średnia masa [kg] 0,66 0,88 1,01 0,42 0,79 0,80 Udział w odłowach całkowitych z danego odcinka [%] 93,10 91,30 23,80 25,5 100,0 100,00 Wyniki analizy danych dotyczących odłowów pstrąga potokowego na dzień wędkowania oraz średniej masy tych ryb, łowionych w poszczególnych fragmentach dorzecza Pasłęki, przedstawiono na Rys. 16 i 17. Podstawowe parametry dotyczące połowów lipienia zostały przedstawione w Tab. 7. Połowy lipienia w 1992 roku Tab. 7 Pełnik" Wapnik" Odłów całkowity [kg] 0,7 29,95 kg/rok/wędkarz 0,02 0,9 kg/dzień 0,016 0,24 Średnia masa [kg] 0,35 0,41 Udział w odłowach całkowitych z danego odcinka [%] 1,16 72,7 40

47 Rys. 16 Połów pstrąga potokowego na 1 dzień wędkowania w 1992 roku Rys. 17 Średnia masa pstrąga potokowego łowionego w 1992 roku 41

48 4.3.3 Połowy wędkarskie w 1993 roku Dorzecze Pasłęki podzielono na 8 fragmentów, tak jak w pkt (Rys. 10). 30 wędkarzy złowiło łącznie 118,5 kg ryb, co daje średnią 3,9 kg. Szczegółowe dane zamieszczono w Tab. 8. Połowy wędkarskie w 1993 roku Tab. 8 Gatunek Odłów całkowity Średnia masa Liczba sztuk [ kg ] [ kg ] p. potokowy 110, ,77 li pień 6,3 19 0,33 szczupak 1,3 2 0,65 okoń 0,9 3 0,10 Na szczególną uwagę zasługuje fakt drastycznego zmniejszenia się ilości li pienia w odłowach, przy podobnej liczbie badanych rejestrów, zarówno w stosunku do 1992 roku (30,65 kg), jak i do roku 1990 (105,75 kg) [35]. Podobna sytuacja ma miejsce w analizie struktury połowów (Rys. 18, 19, 20, 21, 22, 13), gdzie udział lipienia zmniejszył się z 35,3% (1990 rok) do 5,3%, co wpłynęło na to, że pstrąg stanowił aż 93% łowionych ryb. Zarówno elektropołowy jak i wędkarze wykazują zanik lipienia na odcinku Pełnik (Tab. 9), mimo zwiększenia wymiaru ochronnego do 32 cm i zmniejszenia limitu dziennego. Tab. 9 Połowy lipienia w 1993 roku Pełnik Wapnik Odłów całkowity [kg] 0,00 10,40 kg/rok/wędkarz 0,34 kg/dzień 0,20 Średnia masa [kg] 0,38 Udział w odłowach całkowitych z danego odcinka [%] 60,60 42

49 Podobna sytuacja jest sygnalizowana na innych rzekach w Polsce [42, 50]. Prawdopodobnie największy wpływ na ten stan ma bardzo skuteczna metoda połowu dolna nimfa, chociaż nie można wykluczyć wpływu środowiska [11, 49]. Lipień, jako ryba introdukowana do Pasłęki na drodze jednorazowego zarybienia małą partią materiału [34], mógł wytworzyć populację o zbyt małej zmienności genetycznej, co prowadzi do degeneracji stada, ale wymaga to potwierdzenia stosownymi badaniami. W latach 1984 i 1987 przeprowadzono w Pasłęce odłowy elektryczne i uzyskano odpowiednio 26 i 17 kg tarlaków. Według relacji ichtiologa, wszystkie osobniki okazały się jałowe. Uniemożliwiło to przeprowadzenie tarła w Ośrodku Zarybieniowym PZW w Czarcim Jarze. 43

50 Rys. 18 Struktura połowów wędkarskich z rzeki Pasłęki w roku % = 118,5 44

51 Struktura połowów wędkarskich z rzeki Pasłęki w 1993 roku odcinek Pelnik 100% = 44,25 kg Rys

52 Rys. 20 Struktura połowów wędkarskich z rzeki Pasłęki w 1993 roku odcinek Łąki I 100% = 19,4 kg 46

53 Struktura połowów wędkarskich z rzeki Pasłęki w 1993 roku odcinek Łąki II 100% = 34,9 kg Rys. 21 pstrąg potokowy 98% szczupak 2% 47

54 Struktura połowów wędkarskich z rzeki Pasłęki w 1993 roku odcinek Wapnik 100% = 10,4 kg Rys

55 Rys. 23 Struktura połowów wędkarskich z rzeki Giłwa w 1993 roku 100% = 6,85 kg 49

56 W Tab. 10 dokonano szczegółowej analizy połowów pstrąga potokowego w dorzeczu Pasłęki. Tab. 10 Połowy pstrąga potokowego w 1993 roku Odcinki Pasłęki Dopływy Podlejki Pełnik Łąki I Łąki II Wapnik Giłwa Łukta Morąg Odłów całkowity [kg] 2,70 44,25 19,40 34,20 4,10! 5,35 I 0,00 0,00 kg/rok/wędkarz 0,09 1,48 0,64 1,14 0,13 0, kg/dzień 0,38 0,76 0,77 0,55 0,07 0, Średnia masa [kg] 0,68 0,79 0,72 0,83 0,51 0, Udział w odłowach całkowitych z danego odcinka [%] 100,00 100,00 100,00 98,00 39,40 78, W latach daje się zauważyć pozytywna tendencja do wyrównania się presji na odcinkach Pelnik", Łąki" i Wapnik". Odłów z Pelnika w 1992 roku wynosił 2,85 [kg/rok/wędkarz] ( Łąki" - 1,25) [35], podczas gdy w 1993 roku 1,48 [kg/rok/wędkarz] ( Łąki II" - 1,14). Związane to było zapewne z wydaniem w 1990 roku przez WKOP pozwoleń na wędkowanie od jez. Isąg do wsi Szatanki po raz pierwszy Wyjazdy puste" Mimo tego, że aż połowa wyjazdów (Rys. 24) na odcinek Łąki II" nie daje efektu w postaci złowienia ryby wymiarowej, łowisko to jest szczególnie atrakcyjne dla wędkarzy ze względu na bardzo wysoką średnią masę pstrąga potokowego, wynoszącą w roku ,01 kg oraz występowanie takich okazów, jak pstrąg ważący 4,52 kg przy długości 72 cm, złowiony w 1987 roku [37]. Dla porównania, najwyższa średnia masa pstrągów potokowych łowionych w Okręgu Słupskim, w rzece Gwdzie w 1986 roku wynosiła 0,7 kg [48]. Potwierdza to dane, że wielkość ryby ma ogromne znaczenie dla wędkarzy, którzy ankietowani wymienili ją na 4-tej z 23 wymienionych pozycji [24]. 50

57 Procent pustych dni wędkowania w ogólnej liczbie wyjazdów w latach Rys Ryby niewymiarowe (Tab. 11 i 12) 30 wędkarzy złowiło w 1993 roku 432 sztuki niewymiarowych pstrągów potokowych i 141 sztuk niewymiarowego lipienia. Liczba pstrągów potokowych o długości powyżej 26 cm (241 szt.) przewyższa liczbę zabranych ryb (143 szt.). Znając przyrosty pstrąga w dopływach Pasłęki oraz w innych rzekach Polski [6, 45, 46] można przyjąć, że około 200 ryb osiągnie wymiar 35 cm w następnym sezonie. Można to interpretować jako stan maksymalnej dopuszczalnej presji. W przypadku lipienia stosunek 141 ryb wypuszczonych do zaledwie 19 zabranych świadczy o zdecydowanie zbyt dużym obciążeniu tego gatunku połowami (ryby niewymiarowe mogą być łowione kilkakrotnie, stąd zapewne ich liczba). 51

58 Niewymiarowe lipienie złowione w 1993 roku w rzece Pasłęce Tab. 11 Długość [cm] Sztuk Niewymiarowe p. potokowe złowione w rzece Pasłęce w 1993 roku Tab. 12 Długość [cm] Sztuk

59 5. PODSUMOWANIE I WNIOSKI Układ niniejszej pracy jest podyktowany możliwościami jej wykorzystania w prowadzeniu racjonalnej gospodarki, stąd też większość wniosków i zaleceń zostało przedstawionych we wcześniejszych rozdziałach. W podsumowaniu podkreślono najistotniejsze kwestie: 1. Stan pogłowia ryb rzeki Pasłęki jest zadowalający, jednakże ze względu na drastyczne zmniejszenie się populacji lipienia należy wprowadzić całkowity zakaz połowu tego gatunku na odcinku Pełnik, a na odcinku Wapnik system catch and release. 2. Należy kontynuować zarybienia Pasłęki w jej górnym biegu (Wymój-Podlejki). Elektropołowy wykazały, że są one skuteczne, a pojawienie się większych ilości pstrąga potokowego na tych odcinkach spowoduje wzrost zainteresowania wędkarzy tymi rejonami. 3. Należy ograniczyć prace melioracyjne w dorzeczu Pasłęki do niezbędnego minimum. 4. Konieczne jest natychmiastowe uporządkowanie gospodarki wodno-ściekowej (budowa oczyszczalni ścieków o zasięgu lokalnym) w miejscowościach położonych nad rzeką Pasłęką. 5. Dorzecze Pasłęki jest bardzo cennym łowiskiem wędkarskim. Decyduje o tym zarówno struktura połowów, w której dominują atrakcyjne gatunki pstrąg potokowy i lipień, a także wysokie masy łowionych ryb. W zakresie prowadzonej gospodarki zarybieniowej należy kontynuować obsadzanie drobnych cieków wylęgiem pstrąga potokowego, a następnie przerzuty 53

60 narybku wiosennego do Pasłęki. Niezbędne jest jednakże zwiększenie dawek zarybieniowych. 6. Dotychczasowy system wydawania zezwoleń na połów ryb w rezerwacie, umożliwiający kontrolę presji wędkarskiej, należy uznać za właściwy. 7. Wyniki pracy potwierdziły wysokie walory poznawcze prowadzonej rejestracji połowów wędkarskich. W przyszłości należy ją kontynuować, co umożliwi prowadzenie racjonalnej gospodarki wędkarskiej, w tym ocenę dotychczas przeprowadzonych zarybień. 54

61 6. LITERATURA 1. Armanowska B Ocena stanu środowiska jeziora Isąg (Żelazne) ze szczególnym uwzględnieniem oddziaływania rzeki Pasłęki. Praca magisterska ART Olsztyn. 2. Axford S.N Angling returns in fisheries biology. Proceedings of the 1st British Freshwater Fisheries Conference, University of Liverpool, s Ayton W.J Anling catch and its relation to stock in a Midland Canal. Fisheries Management nr 7, s Backiel T Populacje ryb w systemie rzeki Drwęcy. Rocz. Nauk Rol., Ser. B, 84, Beer J Ten Years On. Trout and Salmon Magazine. February, s Brylińska M. i in Ryby słodkowodne Polski. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, s Cooper M.J., Wheatley G.A An examination of the fish populations in the River Trent, Nottinghamshire using angler catches. Journal of Fish Biology nr 19, s Dębowski P Ichtiofauna dorzecza górnej Pasłęki. Rocz. Nauk. PZW, t. 3, s

62 9. Dębowski P Density and mortality of brown trout (Salmo trutta morpha fario L.) in two tributaries of the Pasłęka River. Pol. Arch. Hydrob. Vol. 38 nr 2, s Dębowski P Production of brown trout (Salmo trutta morpha fario L.) in two tributaries of the Pasłęka River. Pol. Arch. Hydrob. Vol. 38 nr 2, s Dill W.A Best use of fishery resources; ecological consideration. W: Allocation of fishery resources UN/FAO. Ed. J.H. Grover, Auburn University, s Draganik B., Szczerbowski J.A Wpływ odłowów elektrycznym agregatem prądotwórczym na liczebność drapieżnych ryb w potoku Kośno. Zesz. nauk. WSR Olsztyn, 16, Edwards R.W., Cryer M Angelr litter. W: Angling and Wildlife in Fresh Waters (ed. P.S. Maitland i A.K. Turner), s, Institute of Terrestrial Ecology, Grange over Sands. 14. Forowic L.J Biologiczna zabudowa na g órskich rzekach Przykarpacia. Gidrotech. Melior. nr 9, s Grudniewski Cz rybach dla wędkarzy. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne. Warszawa, s. 188, Hickley P., North E An appraisal of anglers catch composition in the barbel reach of the River Severn. Proceeding 1st British Freshwater Fisheries Conference, University of Liverpool, s Hortle K.G., Lake P.S Fish of channelized and unchannelized sections of the Bunyip River, Victoria. Austr. J. Mar. Freshwat. Res. vol. 34, nr 3, s

63 18. Jasik A Perspektywy gospodarki rybacko-wędkarskiej w rzece Wałszy na tle środowiska. Praca magisterska, ART Olsztyn. 19. Jeleński J Wędkarstwo muchowe. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, s Klarowski R Najciekawsze pomniki i rezerwaty przyrody w olsztyńskiem. Liga Ochrony Przyrody. 21. Kowalewski M Kiedy zarybiać potoki pstrągiem? Gosp. Ryb. nr 9/10, s Kozłowski B., Ossowski W., Piskorski P., Teodorowicz M Perspektywy gospodarki rybacko-wędkarskiej na rzekach Pomorza Środkowego (Łeba, Łupawa z Bukowiną, Słupia, Wieprza z Grabową) na tle stanu środowiska. Praca magisterska, ART Olsztyn. 23. Kuran J., Czajkowski S Kajakiem po Warmii i Mazurach. Sport i Turystyka. Warszawa. 24. Leopold M., Bnińska M., Hus M Angling, recreation, commercial fisheries and problems of water resources UN/FAO. Ed. J.H. Grover, Augburn University, s Maitland P.S., Turner A.K Angling and Wildlife conservation are they incompatible? W: Angling and Wildlife in Fresh Waters (ed. P.S. Maitland i A.K. Turner), s Institute of Terrestrial Ecology. Grange over Sands. 26. Moyle P Some effects of channelization on the fishes and invertebrates of Rush Greek, Modoc County, California. Calif. Fish Game. vol. 62, nr 3, s

64 27. Murphy K.J., Pearce H.G Habitat modification associated with freshwater angling. W: Angling and Wildlife in Fresh Waters (ed. P.S. Maitland i A.K. Turner), s Institute of Terrestrial Ecology. Grange over Sands. 28. North E The effects of water temperature and flow upon angling succes in the River Severn. Fisheries Management nr 11, s Nowicki J Regulacja rzek nizinnych a ochrona środowiska. Wiadomości Wędkarskie, nr 8, s Nowicki J Regulacja rzek nizinnych a ochrona środowiska (H). Wiadomości Wędkarskie, nr 11, s Nowicki J Regulacja rzek nizinnych a ochrona środowiska (III). Wiadomości Wędkarskie, nr 8, s Opuszyński K Podstawy biologii ryb. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa, s. 30, Panfil J Pojezierze Mazurskie. Wiedza Powszechna, Warszawa, s. 12, 24, Paruzel M Mazurski kardynał. Wiadomości Wędkarskie nr 12, s Piskorska M Ocena wpływów antropogennych na środowisko wodne rezerwatu Ostoja bobrów na rzece Pasłęce w granicach woj. olsztyńskiego. Uwarunkowania gospodarki rybacko-wędkarskiej. Praca magisterska ART Olsztyn. 36. Piskorski P Pasłęka legenda bez tajemnic. Wędkarstwo Muchowe nr 1, s

65 37. Piskorski P Pasłęka legenda bez tajemnic (II). Wędkarstwo Muchowe nr 2, s Rezerwaty przyrody w woj. olsztyńskim Urz. Woj. w Olsztynie. 39. Szczerbowski J.A Fishes in the Łyna River system. Pol. Arch. Hydrobiol., 19, 4, Szczerbowski J.A., Grudniewski C., Draganik D Efektywność odłowu ryb przy pomocy agregatu prądotwórczego w potoku Kośno. Zesz. Nauk. WSR Olszt., 24, Szczerbowski J.A., Mamcarz A Rybactwo jeziorowe i rzeczne. Wydawnictwo ART, s Tracz R Pomorski lipień stan zagrożenia. Wiadomości Wędkarskie nr 11, s Wachecki A Ocena stanu środowiska i gospodarki rybacko-wędkarskiej na rzece San w oparciu o rejestry połowów wędkarskich. Praca magisterska, ART Olsztyn. 44. Witkowski A Wody płynące rzeki. Wędkarstwo i Ty, nr 1, s Witkowski A Pstrąg. Wędkarz Polski nr 3, s Witkowski A., Kowalewski M., Konkurewicz D Lipień. Państwowe Wydawnictwo Rolne i Leśne, Warszawa Wołos A Angler cathes as an index of state of lake environment. Ref. symp.: Lake Eutrophication and Methods of Restoration, Olsztyn maj. 59

66 48. Wołos A Rejestracja połowów wędkarskich. Broszura IRŚ w Olsztynie. 49. Wulff L Remembering the Battenkill. Fly Fisherman. Vol. 23. N Zacharczyk K Czy musimy brać po 5 lipieni? Wiadomości Wędkarskie, nr 2, s Zarządzenie Min. Leśn. i Przem. Drzew. z dn (Monitor Polski nr 2 poz. 21) w sprawie uznania za rezerwat przyrody. 60

67 DOKUMENTACJA FOTOGRAFICZNA 61

68 Fot. 1: Rzeka Łukta odłowy narybku wiosennego pstrąga potokowego Fot. 2: Rzeka Łukta zarybianie wylęgiem pstrąga potokowego 62

69 Fot.3: Do czasu przerzutu pstrągi przetrzymuje się w sadzu Fot. 4: Ostatnie chwile w Łukcie... 63

70 Fot. 5: Odłowy w niezmeliorowanym odcinku rz. Łukty poniżej m. Ramoty Fot. 6: Rzeka Pasłęka poniżej jez. Wymój 64

71 Fot. 7: Wymiarowy pstrąg potokowy Pasłęka poniżej jez. Wymój Fot. 8: Odłowy w odcinku Podlejki 65

72 Fot. 9: Odłowy w Pasłęce poniżej jez. Isąg Fot. 10: Odcinek "Pelnik" 66

73 Fot. 11: Leżące w wodzie pnie drzew to znakomita kryjówka dla wielu gatunków ryb Fot. 12: Po raz kolejny łódź trzeba przenosić brzegiem... 67

74 Fot. 13 i 14: Tutaj kończy się odcinek Pelnik 68

75 Fot. 15: Silny rozwój roślinności utrudniał odłowy w odcinku Łąki Fot. 16: Pstrąg potokowy z Pasłęki poniżej m. Kalisty 69

76 Fot. 17 i 18: Odłowy kontrolne odcinek Wapnik 70

77 Fot. 19: Lipień jest coraz rzadszym wędkarskim trofeum 71