PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA RODOWISKO PROJEKTU

Transkrypt

1 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA RODOWISKO PROJEKTU PROGRAMU OCHRONY I ROZWOJU ZASOBÓW WODNYCH WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO W ZAKRESIE UDRONIENIA RZEK DLA RYB DWURODOWISKOWYCH WARSZAWA 2006

2 2 Sporzdzono w Departamencie Rolnictwa I Modernizacji Terenów Wiejskich Urzdu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego

3 Spis treci I. Wstp... 5 II. Informacje o zawartoci i głównych celach programu ochrony i rozwoju zasobów wodnych oraz jego powizaniach z innymi dokumentami... 5 III. Istniejcy stan rodowiska oraz potencjalne zmiany tego stanu w przypadku braku realizacji programu ochrony i rozwoju zasobów wodnych... 6 IV. Stan rodowiska na obszarach objtych przewidywanym znaczcym oddziaływaniem... 9 V. Istniejce problemy rodowiska istotne z punktu widzenia programu ochrony i rozwoju zasobów wodnych VI. Cele ochrony rodowiska ustanowione na szczeblu midzynarodowym lub krajowym, istotne z punktu widzenia programu ochrony i rozwoju zasobów wodnych oraz sposoby, w jakich te cele i inne problemy rodowiska zostały uwzgldnione podczas opracowywania programu ochrony i rozwoju zasobów wodnych VII. Przewidywane znaczce oddziaływanie na rodowisko oraz zabytki, w tym oddziaływania bezporednie, porednie, wtórne, skumulowane, krótkoterminowe, rednioterminowe, stałe i chwilowe VIII. Rozwizania majce na celu zapobieganie, ograniczanie lub kompensacj negatywnych oddziaływa na rodowisko, mogcych by rezultatem realizacji programu ochrony i rozwoju zasobów wodnych IX. Rozwizania alternatywne do rozwiza zawartych w programie ochrony i rozwoju zasobów wodnych wraz z uzasadnieniem ich wyboru, opis metod dokonania oceny prowadzcej do tego wyboru, w tym take wskazanie napotkanych trudnoci wynikajcych z niedostatków techniki lub luk we współczesnej wiedzy X. Informacja o metodach zastosowanych przy sporzdzaniu prognozy XI. Informacja o przewidywanych metodach analizy realizacji postanowie programu ochrony i rozwoju zasobów wodnych oraz czstotliwoci jej przeprowadzania XII. Informacja o moliwym transgranicznym oddziaływaniu na rodowisko XIII. Streszczenie prognozy XIV. Informacja o uwzgldnieniu w prognozie informacji zawartych w prognozach oddziaływania na rodowisko sporzdzonych dla przyjtych dokumentów powizanych z programem ochrony i rozwoju zasobów wodnych XV. Wykorzystane materiały

4 4

5 I. Wstp Program ochrony i rozwoju zasobów wodnych województwa mazowieckiego w zakresie udronienia rzek dla ryb dwurodowiskowych naley do tych dokumentów, które zgodnie z art. 40 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony rodowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627 z pón. zm.) wymagaj przeprowadzenia postpowania w sprawie oceny oddziaływania na rodowisko oraz, zgodnie z art. 41 wymienionej ustawy, sporzdzenia prognozy oddziaływania na rodowisko skutków realizacji programu. Zakres i tre prognozy s zgodne z wymogami art. 41 ustawy Prawo ochrony rodowiska oraz zakresem i stopniem szczegółowoci okrelonymi przez Wojewod Mazowieckiego w pimie z dnia 8 lutego 2006 r. (sygn. WR.łk.I.0717/59/06) oraz Pastwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w pimie z dnia 27 lutego 2006 r. (sygn. ZNS /06.GC). II. Informacje o zawartoci i głównych celach programu ochrony i rozwoju zasobów wodnych oraz jego powizaniach z innymi dokumentami Program ochrony i rozwoju zasobów wodnych województwa mazowieckiego w zakresie udronienia rzek dla ryb dwurodowiskowych zawiera informacje na temat sieci hydrograficznej województwa mazowieckiego, jakoci wód powierzchniowych płyncych, ichtiofauny ze szczególnym uwzgldnieniem ryb wdrownych oraz budowli hydrotechnicznych. Celem programu jest stworzenie stabilnych podstaw przyrodniczych do prowadzenia racjonalnej gospodarki rybackiej w ródldowych powierzchniowych wodach płyncych z zachowaniem równowagi i rónorodnoci biologicznej rodowiska wodnego. Powstał w oparciu o program restytucji ryb wdrownych w Polsce, który zmierza do przywrócenia w najbliszych latach najcenniejszych gatunków jesiotra, łososia, troci wdrownej i certy. Program zawiera charakterystyk rzek województwa mazowieckiego zakresie ogólnej jakoci wód jak i jakoci wód bdcych rodowiskiem ycia ryb w warunkach naturalnych. W programie przedstawiono historyczny zasig wystpowania ryb dwurodowiskowych oraz stan obecny. Zamieszczono wykaz budowli hydrotechnicznych utrudniajcych bd uniemoliwiajcych swobodn wdrówk w gór i w dół rzeki, a take zdefiniowano priorytety w zakresie kolejnoci udraniania rzek. Cele planowanych działa to: udronienie głównych rzek województwa, które w przeszłoci stanowiły korytarze migracyjne jesiotra (Wisła, Narew, Bug, Bzura, Pilica), minoga rzecznego (Bzura, Pilica), łososia (Wisła, Bzura, Pilica, Jeziorka, Narew, Bug), troci 5

6 (Wisła, Pilica, Jeziorka, Narew i jej prawobrzene dopływy) i wgorza (zlewnia Bzury, zlewnia Narwi głównie Omulew, Rozoga, Szkwa), otwarcie historycznych tarlisk jesiotra (Narew), minoga rzecznego (Bzura, Pilica) i certy (Narew, Wkra, Bug, Orzyc, Pilica Wilga, Bzura). III. Istniejcy stan rodowiska oraz potencjalne zmiany tego stanu w przypadku braku realizacji programu ochrony i rozwoju zasobów wodnych W programie ochrony i rozwoju zasobów wodnych województwa mazowieckiego w zakresie udronienia rzek dla ryb dwurodowiskowych okrelono aktualny stan ichtiofauny w rzekach województwa mazowieckiego. Ichtiofauna badanych rzek województwa mazowieckiego jest raczej bogata pod wzgldem rónorodnoci gatunkowej. Aktualnie wystpuje tu od 3 (Srebrna) do 70 (Wisła) rednio 25 gatunków ryb i minogów z 84 taksonów wystpujcych w Polsce. Wynika z tego, i w wodach województwa mazowieckiego yje od 3,5 do 83,3 % (rednio 29,7%) wszystkich gatunków wystpujcych w ichtiofaunie Polski. Jeeli chodzi o gatunki dwurodowiskowe to z 9 gatunków w wodach województwa mazowieckiego wystpowało 6, a aktualnie wystpuje 5 gatunków. Lp. Gatunek Wystpowanie na terenie województwa mazowieckiego historyczne aktualne 1 Aloza Brak Brak 2 Certa Tak Tak 3 Jesiotr zachodni Tak Brak 4 Łoso atlantycki Tak Tak 5 Minóg rzeczny Tak Tak 6 Parposz Brak Brak 7 Sieja wdrowna Brak Brak 8 Tro wdrowna Tak Tak 9 Wgorz europejski Tak Tak W przypadku braku realizacji programu udraniania rzek, na skutek przerwania cigłoci szlaków migracyjnych i braku dostpu do miejsc tarła, przy równoczesnym braku sztucznego zarybiania powyszymi gatunkami moe doj do wyginicia gatunków tak jak stało si to z jesiotrem zachodnim. 6

7 Stan tarlisk Jesiotr Jesiotry pod koniec XIX w. były obserwowane w Wile koło Tyca, za jeszcze w 1921 r. pochodzi informacja o złowieniu jesiotra w Dunajcu w okolicach Nidzicy. Ryby te były równie obserwowane w Rabie, w Sanie gdzie docierały powyej Przemyla oraz Wisłoku i Wisłoce. Tarliska ich zlokalizowane były w odcinkach rzek o wartkim nurcie, wirowym dnie i głbokoci 2 i wicej metrów. Poławiano je równie w Narwi i Bugo-Narwi. Według relacji pana Stefana Laskowskiego, nieyjcego ju rybaka łowicego w odcinku Wisły koło Burakowa poniej Warszawy, jeszcze przed II wojn wiatow w sieci rybaków trafiał co jaki czas jesiotry o długoci 2-3 m. Gatunek ten jednak zniknł z naszych wód. Mimo to na Podkarpaciu nadal pozostały jego dawne miejsca rozrodu. W przypadku udronienia Wisły we Włocławku i pomylnej restytucji gatunku odpowiadajce mu tarliska znajduj si w Sanie, w okolicach Jarosławia i Przemyla, w Wisłoku koło Rzeszowa, Wisłoce koło Brzenicy. Odpowiednie miejsca dla rozrodu tej ryby nadal zachowały si w Dunajcu na odcinku od zapory Czchowie po ujcie do Wisły. Podobnie miejsca takie znajduj si w Narwi, warunkiem jest jednak udronienie zapory w Dbem. Warto pokrótce scharakteryzowa miejsca i warunki rozrodu jesiotra, bowiem stanowi to moe wan wskazówk, pomocn w wytypowaniu odpowiednich odcinków rzek do restytucji. Do 2002 r. uwaano, e basen Morza Bałtyckiego zasiedlał jesiotr zachodni (Acipenser sturio L.). Najnowsze badania wskazuj jednak, e mógł by on wypierany przez jesiotra ostronosego (Acipenser oxyrhychus Michill). Z tych te wzgldów przytoczone poniej dane opisuj warunki tarłowe obu wyej wymienionych gatunków. Jest to ponadto uzasadnione tym, e w niektórych pozycjach klasycznej literatury ichtiologicznej obydwa gatunki jesiotrów uwaane s za jeden gatunek lub podgatunki tego samego gatunku. Z uwagi na wielko przystpujcych do tarła przedstawicieli obu gatunków, których długo nierzadko przekraczała 2 metry, a masa ciała wynosiła kilkadziesit lub wicej kilogramów, czynnikiem limitujcym dostpno tarlisk była ich głboko, która w przypadku Acipenser sturio rzeki Roni wynosi od 2 do 4 metrów, a moe przekracza i 12 metrów, jak ma to miejsce w przypadku Acipenser oxyrhychus w rzece Delaware. Efektywno tarła jesiotra bałtyckiego, podobnie jak i innych, gwarantowały: twarde, mineralne dno o odpowiedniej strukturze oraz właciwa prdko przepływu wody. O strukturze materiału mineralnego pokrywajcego dno rzeki w rejonie tarlisk mona sdzi na podstawie bada przeprowadzonych w rzece Roni, gdzie stwierdzono, e dominujca 7

8 wielko drobnych kamieni i wiru zawiera si w przedziale od 10 do 20 mm. Prdkoci przepływu wody w rzekach w okresie tarła Acipenser sturio wynosz od 1,2 do 2,2 m/sek. Przytoczone informacje mog by przydatne przy lokalizacji przyszłych potencjalnych miejsc tarłowych jesiotra bałtyckiego, co powinno poprzedza przyszłe zarybienia wybranych rzek, a nawet ich odcinków wylgiem i narybkiem jesiotra, a wic jeszcze przed rozpoczciem zasadniczych prac restytucyjnych. Łoso Ostatnie tarliska łososia (Salmo salar L.) w Polsce znajdowały si w dolnym biegu Drawy i w jej dopływie Płociczna. Maksymalna ilo znalezionych w 1980 roku gniazd tarliskowych łososi wynosiła 66 i w nastpnych latach malała, przy czym po roku 1981 znajdowano je ju tylko w Płocicznej. Ostatnie łososie obserwowano na tarlisku w Płocicznej w roku 1985, a ostatnie ryby w liczbie 7 osobników złowiono dwa lata póniej, mimo kilkakrotnych prób podejmowanych w latach 90. Najwiksza populacja łososia wystpowała w Wile, w której tworzyła dwa stada rónice si terminem wstpowania do tej rzeki i czasem przebywania w wodzie słodkiej. Tworzce główn cz populacji wilanej stado zimowe, odbywało tarło w dopływach górnej Wisły, podczas gdy osobniki tworzce stado letnie wycierały si w dopływach dolnej i rodkowej Wisły. Zasig wdrówki rozrodczej był bardzo rozległy. Główne tarliska łososia znajdowały si w podkarpackich dopływach Wisły tj.: Sole, Skawie, Rabie, Dunajcu, Wisłoce, Sanie z Wisłok i Tanwi. Miejscem tarła w dolnym systemie Wisły były: Drwca i jej dopływy, Wierzyca, Wda i Brda. Pojawianie si nielicznych łososi obserwowano jednak równie w Rudawie, Kamiennej, Wieprzu, Narwi i Bugu, Bzurze, Jeziorce i Pilicy. Rzeki te jednak nie odgrywały istotnej roli w zachowaniu tego gatunku. Tro Podobnie jak w przypadku łososia, populacja wilana troci tworzona była przez dwa stada, zimowe i letnie. Główn cz wstpujcej populacji tworzyło stado zimowe, którego najwaniejsze tarliska znajdowały si w podkarpackich dopływach Wisły. W cigu rocznej wdrówki ryby docierały do Soły, Skawy, Raby, Dunajca, Rudawy, Wisłoki i Sanu. Najwaniejszymi tarliskami były Dunajec i Raba. Na tarliska w systemie Wisły dolnej kierował si przede wszystkim osobniki tworzce stado letnie troci wilanej. Certa Tarliska certy znajdowały si w wielu dopływach uchodzcych w rónych odcinkach biegu Wisły, jednak kluczowe znaczenie dla całej populacji wilanej posiadały dopływy podkarpackie. W dopływach rodkowego i dolnego biegu Wisły przystpowała do tarła 8

9 w Wieprzu, Pilicy, widrze, Narwi, Bugu, Wkrze i Drwcy. Trasa wdrówki tarłowej została znacznie skrócona po wybudowaniu zapory we Włocławku. Podzieliło to stada wilanych cert na dwie grupy. Pierwsza z nich nadal odbywa wdrówki tarłowe z morza w gór Wisły, ale tylko do zapory we Włocławku. Druga, odcita przez zapor od morza, podzieliła si na kilka mniejszych stad. Wystpuj one w zalewie we Włocławku, Sanie, Wisłoku i Dunajcu. Populacja z Sanu, jako jedyna, wdruje na tarło w dół, do Wisły. Włocławskie certy udaj si w przeciwnym kierunku, do jej górnych dopływów. Jeszcze w latach siedemdziesitych wilaskie certy wdrowały na tarło do Narwi i Bugu. Obecnie ju si tych wdrówek nie zauwaa. Ulubionym miejscem przebywania certy jest czysta i do głboka woda o niezbyt silnym prdzie, gdzie dno ma zdecydowanie charakter piaszczysto-wirowy. IV. Stan rodowiska na obszarach objtych przewidywanym znaczcym oddziaływaniem Do przedsiwzi, które mog znaczco oddziaływa na rodowisko, zgodnie z art. 40 ust. 1 pkt 2 i 3 i art. 51 ust. 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony rodowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627) oraz rozporzdzeniem Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2004 roku w sprawie okrelenia rodzajów przedsiwzi mogcych znaczco oddziaływa na rodowisko oraz szczegółowych uwarunkowa zwizanych z kwalifikowaniem przedsiwzicia do sporzdzenia raportu o oddziaływaniu na rodowisko (Dz. U. Nr 257, poz. 2573), nale przedsiwzicia, które mog oddziaływa na siedliska przyrodnicze oraz gatunki rolin i zwierzt, dla których ochrony został wyznaczony obszar Natura Na terenie województwa mazowieckiego wyznaczono na podstawie Dyrektywy Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 roku w sprawie ochrony siedlisk naturalnych oraz dzikiej fauny i flory tzw. Siedliskowej 14 Specjalnych Obszarów Ochrony: Lp. Nazwa SOO Typy siedlisk Gatunki ryb 1. Bagno Całowanie 1. Wydmy ródldowe z murawami szczotlichowymi 2. Suche wrzosowiska 3. Suche, ródldowe murawy napiaskowe 4. Górskie i niowe murawy bliniczkowe 5. Zmiennowilgotne łki trzlicowe 6. Niowe i górskie łki uytkowane ekstensywnie 7. Torfowiska przejciowe i trzsawiska 8. Torfowiska alkaliczne 9. Grd rodkowoeuropejski 10. Bory i lasy bagienne 11. Lasy łgowe i nadrzeczne zarola wierzbowe 2. Baranie Góry 1. Grd rodkowoeuropejski 2. wietlista dbrowa subkontynentalna 9

10 Lp. Nazwa SOO Typy siedlisk Gatunki ryb 3. Olszyny Rumockie 1. Grd rodkowoeuropejski 2. Lasy łgowe i nadrzeczne zarola wierzbowe 4. Dbrowa Radziejowska 1. wietlista dbrowa subkontynentalna 5. Dbrowy Seroczyskie 1. Grd rodkowoeuropejski 2. wietlista dbrowa subkontynentalna 6. Dolina Wkry 1. Grd rodkowoeuropejski 1. Brzana 2. Lasy łgowe i nadrzeczne zarola wierzbowe 7. Dolina Zwolenki 1. Starorzecza i inne naturalne, eutroficzne zbiorniki wodne 2. Suche, ródldowe murawy napiaskowe 3. Murawy kserotermiczne 4. Niowe i górskie łki uytkowane ekstensywnie 5. Lasy łgowe i nadrzeczne zarola wierzbowe 1. Piskorz 8. Kantor Stary 1. Grd rodkowoeuropejski 2. Łgowe lasy dbowo-wizowo-jesionowe 9. Krogulec 1. Naturalne dystroficzne zbiorniki wodne 2. Bory i lasy bagienne 10. Łgi Czarne Strugi 1. Lasy łgowe i nadrzeczne zarola wierzbowe 11. Ostoja Nadbuaska 1. Wydmy ródldowe z murawami szczotlichowymi 2. Oligotroficzne lub mezotroficzne zbiorniki wodne z rolinnoci nalec do Littorelletea lub Isoeto-Nanojuncetea 3. Starorzecza i inne naturalne, eutroficzne zbiorniki wodne 4. Zalewane muliste brzegi rzek 5. Suche wrzosowiska 6. Suche, ródldowe murawy napiaskowe 7. Murawy kserotermiczne 8. Zmiennowilgotne łki trzlicowe 9. Górskie i niowe ziołorola nadrzeczne i okrajkowe 10. Łki selernicowe 11. Niowe i górskie łki uytkowane ekstensywnie 12. Grd rodkowoeuropejski 13. Lasy łgowe i nadrzeczne zarola wierzbowe 14. Łgowe lasy dbowo-wizowo-jesionowe 15. wietlista dbrowa subkontynentalna 16. Sosnowy bór chrobotkowy 12. Puszcza Kampinoska 1. Wydmy ródldowe z murawami szczotlichowymi 2. Suche wrzosowiska 3. Suche, ródldowe murawy napiaskowe 4. Murawy kserotermiczne 5. Zmiennowilgotne łki trzlicowe 6. Niowe i górskie łki uytkowane ekstensywnie 7. Torfowiska wysokie z rolinnoci torfotwórcz 8. Torfowiska przejciowe i trzsawiska 9. Torfowiska alkaliczne 10. Grd rodkowoeuropejski 11. Bory i lasy bagienne 12. Lasy łgowe i nadrzeczne zarola wierzbowe 13. wietlista dbrowa subkontynentalna 14. Sosnowy bór chrobotkowy 1. Minóg strumieniowy 2. Kiełb białopłetwy 3. Bole 4. Róanka 5. Piskorz 6. Koza złotawa 7. Koza 8. Głowacz białopłetwy 9. Minóg ukraiski 10. Strzebla przekopowi 11. Sapa 12. Piekielnica 13. Brzana 14. winka 15. Sum 1. Piskorz 10

11 Lp. Nazwa SOO Typy siedlisk Gatunki ryb 13. Sikórz 1. Grd rodkowoeuropejski 1. Minóg strumieniowy 2. Lasy łgowe i nadrzeczne zarola wierzbowe 14. Wydmy Lucynowsko- 1. Wydmy ródldowe z murawami Mostowieckie szczotlichowymi 2. Suche wrzosowiska oraz na podstawie Dyrektywy Rady 79/409/EWG z dnia 2 kwietnia 1979 roku w sprawie ochrony dzikich gatunków ptaków tzw. Ptasiej 8 Obszarów Specjalnej Ochrony: Lp. Nazwa OSO Typy siedlisk Gatunki ryb 1. Dolina Dolnego Bugu 1. Kiełb białopłetwy 2. Bole 3. Róanka 4. Piskorz 5. Koza złotawa 6. Koza 7. Głowacz białopłetwy 8. Sapa 9. Piekielnica 10. Sum 2. Dolina Liwca 1. Bole 2. Piskorz 3. Koza złotawa 4. Koza 5. winka 6. Słonecznica 3. Dolina Pilicy 1. Starorzecza i inne naturalne, eutroficzne zbiorniki wodne 2. Suche wrzosowiska 3. Suche, ródldowe murawy napiaskowe 4. Zmiennowilgotne łki trzlicowe 5. Niowe i górskie łki uytkowane ekstensywnie 6. Torfowiska przejciowe i trzsawiska 7. Lasy łgowe i nadrzeczne zarola wierzbowe 8. Łgowe lasy dbowo-wizowo-jesionowe 9. wietlista dbrowa subkontynentalna 1. Minóg strumieniowy 2. Bole 3. Róanka 4. Piskorz 5. Koza 6. Minóg ukraiski 7. Piekielnica 8. winka 9. Sum 4. Dolina rodkowej Wisły 1. Kiełb białopłetwy 2. Sapa 5. Doliny Omulwi i Płodownicy 6. Małopolski Przełom Wisły 7. Puszcza Biała 11

12 Lp. Nazwa OSO Typy siedlisk Gatunki ryb 8. Puszcza Kampinoska 1. Wydmy ródldowe z murawami szczotlichowymi 2. Suche wrzosowiska 3. Suche, ródldowe murawy napiaskowe 4. Murawy kserotermiczne 5. Zmiennowilgotne łki trzlicowe 6. Niowe i górskie łki uytkowane ekstensywnie 7. Torfowiska wysokie z rolinnoci torfotwórcz 8. Torfowiska przejciowe i trzsawiska 9. Torfowiska alkaliczne 10. Grd rodkowoeuropejski 11. Bory i lasy bagienne 12. Lasy łgowe i nadrzeczne zarola wierzbowe 15. wietlista dbrowa subkontynentalna 16. Sosnowy bór chrobotkowy 1. Piskorz W programie ochrony i rozwoju zasobów wodnych województwa mazowieckiego w zakresie udronienia rzek dla ryb dwurodowiskowych zidentyfikowano 73 budowle hydrotechniczne znajdujce si na terenie omiu obszarów objtych sieci Natura Lp. Obszar Natura 2000 Rzeka Liczba budowli Priorytet 1. SOO Dolina Zwolenki Zwolenka 2 III Prut 16 IV 2. OSO Puszcza Biała Wymakracz 19 IV 3. SOO Dolina Wkry Wkra 1 I 4. SOO Olszyny Rumockie Mławka 1 III 4 II 5. OSO Dolina Liwca Liwiec 8 III 6. OSO Doliny Omulwi i Płodownicy Płodownica 12 IV 7. OSO i SOO Puszcza Kampinoska 8. OSO Dolina Pilicy Drzewiczka 1 IV 73 Łasica 8 III Kanał Zaborowski 1 IV W stosunku do tych budowli ustawodawca nakłada obowizek sporzdzenia raportu o oddziaływaniu przedsiwzicia na rodowisko. W stosunku do obszarów wyznaczonych jako obszar Natura 2000 oraz do projektowanych obszarów Natura 2000 zabrania si podejmowania działa mogcych w istotny sposób pogorszy stan siedlisk przyrodniczych oraz siedlisk gatunków rolin i zwierzt, a take w istotny sposób wpłyn negatywnie na gatunki, dla których został wyznaczony obszar Natura Plany lub projekty przedsiwzi o potencjalnym bezporednim lub porednim wpływie na stan obszaru Natura 2000 podlegaj ocenie oddziaływania na rodowisko pod wzgldem ewentualnych skutków w odniesieniu do siedlisk przyrodniczych oraz gatunków 12

13 rolin i zwierzt, dla których ochrony został wyznaczony obszar Natura Realizacja planu lub projektu przedsiwzicia moliwa jest pod warunkiem stwierdzenia braku negatywnego wpływu tego planu lub przedsiwzicia na przedmiotowe siedliska i gatunki. Budowle na obszarach Natura 2000 Lp. Nazwa Wysoko Natura Budowle km Miejscowo Gmina Powiat Przepławka Priorytet cieku pitrzenia Jaz ,94 Borowiec Przyłk Zwole III 1 Zwolenka 2. Jaz ,10 Zwole Zwole Zwole III 1 3. Drzewiczka Jaz ,80 Wólka Nowe Magierowa Miasto Grójec IV stopni 16. betonowych IV 2 Prut zastawki IV ,60 Kornaciska Długosiodło Wyszków IV ,50 IV ,50 IV ,50 IV ,00 IV ,00 IV ,00 IV ,70 IV ,70 IV Wymakracz ,70 IV ,70 IV ,70 IV ,70 IV ,70 IV ,70 IV ,70 IV ,70 IV ,70 IV ,70 IV 2 N.Dwór I 3 Maz. 39. Wkra Kosewko Pomiechówek 40. Mławka Jaz Lipowiec ,80 Rumoka elbetowy Kocielny Mława III Jaz klapowy ,20 Wgrów Wgrów Wgrów II Jaz elbetowy ,20 Krypy Liw Wgrów II Liwiec Jaz zasuwowy ,80 Wgrów Wgrów Wgrów II Jaz Wgrów Wgrów Wgrów II Jaz elbetowy ,33 uków Mokobody Siedlce III 5 13

14 Lp Nazwa cieku Liwiec Budowle Jaz elbetowy Jaz elbetowy Jaz drewniany Jaz kozłowy Jaz kozłowy Jaz kozłowy Jaz kozłowy km Wysoko pitrzenia Miejscowo Gmina Powiat Przepławk a Prioryte t ,36 Niwiski Mokobody Siedlce III ,37 Chodów Siedlce Siedlce III ,47 Wólka Lena Natura 2000 Siedlce Siedlce III ,51 Wyczółki Mordy Siedlce III ,51 Wielgosz Mordy Siedlce III ,52 Radzików Kornica Mordy Siedlce III ,53 Radzików Oczki Mordy Siedlce III Jaz Zimna Woda Baranowo Ostrołka IV Jaz Rudne Sowita Baranowo Ostrołeka IV Jaz Baranowo Baranowo Ostrołeka IV Jaz Rycica Baranowo Ostrołka IV Jaz Gutocha Baranowo Ostrołka IV Jaz Gutocha Baranowo Ostrołka IV 6 Płodownica 59. Jaz elazna Rzdowa Jednoroec Przasnysz IV Jaz ,80 Krukowo Chorzele Przasnysz IV Jaz ,00 Zarby Chorzele Przasnysz IV Jaz ,00 Zarby Chorzele Przasnysz IV Jaz ,00 Zarby Chorzele Przasnysz IV Przepust z pitrzeniem Mcice Chorzele Przasnysz IV Jaz ,60 Tułowice Brochów Sochaczew III Jaz ,60 Elbietów Brochów Sochaczew jest III Jaz ,80 Bieliny Brochów Sochaczew III Jaz ,60 Zamo Leoncin 69. Łasica Jaz ,70 Nowa Dbrowa Leoncin 70. Jaz ,00 Aleksandrów Czosnów 71. Jaz ,44 Brzozówka Czosnów Kanał Zaborowski Jaz ,00 Janówek Czosnów Jaz ,00 Roztoka Leszno N. Dwór Maz. III 7 N. Dwór Maz. III 7 N.Dwór Maz. III 7 N. Dwór Maz. III 7 N. Dwór Maz. III 7 Warszawa Zachód IV 7 14

15 V. Istniejce problemy rodowiska istotne z punktu widzenia programu ochrony i rozwoju zasobów wodnych Zagroenia rónorodnoci biologicznej Gospodarka wodna Zagroenia wód powierzchniowych s zwizane z rozwojem cywilizacyjnym. Wynikaj one z nadmiernej eksploatacji zasobów przyrodniczych, chemizacji rodowiska, zanieczyszcze atmosfery i rónych przedsiwzi wodno-gospodarczych. Wody powierzchniowe s bardzo wane dla rónorodnoci biologicznej, gdy oferuj bogaty zestaw siedlisk dla wielu gatunków i tworz układ przestrzenny pokrywajcy kraj i kontynent sieci połcze, które pełni funkcje korytarzy ekologicznych. Jest to szczególnie wane, przy zwikszajcej si fragmentacji siedlisk naszego kraju i innych krajów europejskich. Polska jest krajem ubogim w wod. Na mieszkaca przypada rocznie 1660 m 3 wody ponad trzykrotnie mniej ni rednio w Europie i ponad piciokrotnie mniej ni rednio na Ziemi. Stan ten jest pogłbiany znacznym zrónicowaniem odpływu w poszczególnych latach. Poza tym znaczna cz odpływu ma charakter sezonowy w tym samym roku na tym samym obszarze mog wystpowa na przemian okresy suszy i katastrofalne powodzie. Dodatkowo niewielkie ogólnie zasoby wód rozmieszczone s w Polsce bardzo nierównomierne. Ze wzgldu na nisk zasobno Polski w wod, działania wodno-gospodarcze maja na celu zapewnienie zaopatrzenia w wod ludnoci, ochron przed powodziami i regulacj stosunków wodnych na obszarach rolnych. Działania te s realizowane przez przekształcenia w sieci wód, regulacj rzek, budow zbiorników wodnych i obwałowa. Jest to niewtpliwie silna ingerencja w naturalne systemy ekologiczne. Efektem jest przekształcenie krajobrazu i zmiany rodowiska przyrodniczego, a co za tym idzie zmniejszanie rónorodnoci biologicznej. Podstawowym rodzajem uytkowania wód powierzchniowych jest pobór wody na cele gospodarcze oraz wykorzystywanie wód jako zbiorników cieków produkowanych przez przemysł. Głównym odbiorc wody jest przemysł, który obecnie uytkuje około 70 % pobieranych wód. Najwiksze zapotrzebowanie na wod wykazuje energetyka, która uytkuje około 89 % wody pobieranej na cele przemysłowe. 15

16 Ponad 4/5 wody pobranej na cele gospodarcze wraca jako cieki do rodowiska, głównie do rzek. Cz z nich jest okrelana jako niewymagajca oczyszczania, jednak oddziaływaj one na charakter procesów fizykochemicznych i biologicznych ekosystemów, do których s wprowadzane. Pozostała masa cieków wymaga oczyszczania. Z tego około 90 % jest oczyszczana, cho nie zawsze wystarczajco, a reszta trafia do wód powierzchniowych bez oczyszczania. Najwikszy problem stanowi tereny wiejskie, gdzie wikszo cieków gospodarczych trafia do wód w ogóle bez oczyszczania. Stwarza to zagroenia dla funkcjonowania i trwałoci ekosystemów. Do głównych zagroe nale: saprotrofizacja wód w wyniku kumulacji materii organicznej, eutrofizacja wód w wyniku dopływu składników pokarmowych, zatrucie wód w wyniku wprowadzenia do nich substancji toksycznych. Podjte w latach inwestycje ochrony wód, jak np. budowa licznych oczyszczalni cieków przyczyniły si do zahamowania w kocu XX wieku narastajcego od lat zanieczyszczenia głównych rzek Polski. W ostatnich latach wprowadzona w Polsce została zasada zarzdzania wodami w systemie zlewniowym (Prawo wodne z 2001 roku). Jest ona podstaw do zintegrowanej gospodarki i racjonalnego wykorzystania zasobów wodnych. Rybactwo i wdkarstwo Wikszo polskich wód powierzchniowych podlega uytkowaniu rybacko wdkarskiemu. Stan zatrudnienia w rybołówstwie wynosi łcznie 28,6 tysicy osób, a liczba osób wdkujcych i zrzeszonych w Polskim Zwizku Wdkarskim (PZW) wynosi obecnie około 670 tysicy członków i od 10 lat stopniowo si zmniejsza. Nie zmniejsza to jednak presji na ryby, gdy według nowych przepisów, by amatorsko łowi ryby, nie trzeba ju nalee do PZW, tylko wystarczy wykupi odpowiedni licencj. W latach liczba sprzedawanych zezwole krótkoterminowych na wdkowanie na jeziorach wynosiła ponad sztuk rocznie. Oprócz tego zwiksza si liczba osób wdkujcych nielegalnie. Główne oddziaływania gospodarki rybacko wdkarskiej na rodowisko wynikaj z takiej działalnoci, jak zarybienia, odłowy, działania chronice ichtiofaun i jej siedliska. Zarybienia wód ródldowych w cigu ostatnich 10 lat stopniowo si zwikszaj. Najczciej zarybia si szczupakiem (Esox lucius), sielaw (Coregonus albula) i linem (Tinca tinca). Zarybienia stały si moliwe dziki poznaniu biologii rozwoju ryb i opanowaniu biotechnik ich rozwoju. Jednak zarybienia materiałem pochodzcym ze sztucznego rozrodu nios za sob niebezpieczestwo zmian i ujednolicania puli genowej w populacji, a wic spadek rónorodnoci na poziomie genetycznym. Niewłaciwie prowadzone zarybienia mog 16

17 wyrzdzi wiele szkód rybom i rodowisku. Mog one zagraa jeziorom dystroficznym, a take nios za sob niebezpieczestwo przenoszenia pasoytów (szczególnie dzikie zarybienia). Podczas zarybie czsto wzbogaca si faun gatunkami obcego pochodzenia, które mog wypiera gatunki rodzime. Take wprowadzanie gatunków do wód, w których wczeniej takie gatunki nie wystpowały jest grone, gdy moe powodowa nieodwracalne zmiany w układach biocenotycznych. Działania ochronne s ukierunkowane nie tylko na ochron zasobów ryb, ale i na czysto wód. Istniej róne instrumenty ochronne, jak akty prawne dotyczce okresów ochronnych ryb i raków czy uywania sieci o odpowiednio duych oczkach, a take wstrzymanie połowów w miejscach tarła i nieprzegradzanie dróg wdrówek tarłowych. Odłowy, jeli s prowadzone właciwie, pozwalaj na utrzymanie właciwej struktury populacji ryb i regulacj liczebnoci pogłowia w warunkach zachwianej równowagi biologicznej, w tym niedostatecznej presji drapieników. Jeli eksploatacja zasobów ryb jest prowadzona w sposób zrównowaony, moe nie mie istotnego wpływu na liczebno pozyskiwanych gatunków i biologiczn rónorodno ekosystemów. Czsto jednak dochodzi do nadmiernej eksploatacji niektórych populacji. W ten sposób przez ostatnie 30 lat gwałtownie spadła liczebno dorsza (Gadus callarias) w krajach nadbałtyckich. W czasie odłowów moe równie zosta zniszczone rodowisko ycia ryb, np. zniszczenia dna zwizane z zastosowan technologi. Z działalnoci rybacko wdkarsk wie si te zanieczyszczenie ekosystemów wodnych. ródłami zanieczyszcze s miejsca chowu ryb oraz przetwórnie, a take zanieczyszczenia pozostawiane na brzegach przez wdkarzy. Działalno rybacko wdkarska moe zachwia cały ekosystem, gdy ryby s bardzo wanym elementem w łacuchu troficznym. W zwizku z wejciem Polski do Unii Europejskiej Rada Ministrów przyjła dokument Polska Polityka Strukturalna w Sektorze Rybołówstwa na lata Zgodnie z tym dokumentem rybołówstwo ma by oparte o zasady zrównowaonego rozwoju i w coraz wikszym stopniu ma uwzgldnia funkcje pozaprodukcyjne. 17

18 VI. Cele ochrony rodowiska ustanowione na szczeblu midzynarodowym lub krajowym, istotne z punktu widzenia programu ochrony i rozwoju zasobów wodnych oraz sposoby, w jakich te cele i inne problemy rodowiska zostały uwzgldnione podczas opracowywania programu ochrony i rozwoju zasobów wodnych Program ochrony i rozwoju zasobów wodnych województwa mazowieckiego powinien uwzgldnia cele ochrony rodowiska ustanowione w nastpujcych aktach prawnych i dokumentach: Akty prawne i dokumenty midzynarodowe A. Konwencje midzynarodowe 1. Konwencja o rónorodnoci biologicznej, sporzdzona w Rio de Janeiro dnia 5 czerwca 1992 roku (Dz. U. z 2002 r., Nr 184, poz. 1532). Ratyfikujc Konwencj w 1996 r. Polska stała si jej pełnoprawn stron i przyjła na siebie wszystkie zobowizania wynikajce z tego dokumentu. W artykule 6 Konwencji czytamy: Kada Umawiajca si Strona, zgodnie ze swoimi szczegółowymi warunkami i moliwociami: (a) opracowuje krajowe strategie, plany lub programy dotyczce ochrony i zrównowaonego uytkowania rónorodnoci biologicznej bd dostosuje w tym celu istniejce strategie, plany lub programy, które odzwierciedlaj, inter alia, działania przewidziane w niniejszej konwencji, właciwe dla danej Umawiajcej si Strony, oraz (b) włcza, w miar moliwoci i potrzeby, ochron i zrównowaone uytkowanie rónorodnoci biologicznej do odpowiednich sektorowych i midzynarodowych planów, programów i polityk. Zobowizanie to zostało potwierdzone w II polityce ekologicznej pastwa, przyjtej przez Rad ministrów 13 czerwca 2000 r., a nastpnie Sejm w sierpniu 2001 r. W preambule Konwencji czytamy: podstawowym wymogiem dla ochrony rónorodnoci biologicznej jest ochrona ekosystemów i naturalnych rodowisk in-situ oraz utrzymanie i restytucja zdolnych do ycia populacji gatunków w ich naturalnych rodowiskach. Stwierdza równie konieczno przewidywania, zapobiegania oraz zwalczania pierwotnych przyczyn znacznego zmniejszania si lub utraty rónorodnoci biologicznej. Z programem ochrony i rozwoju zasobów wodnych województwa mazowieckiego w zakresie udronienia rzek dla ryb dwurodowiskowych wi si szczególnie zapisy artykułu 8, 10 i 14 Konwencji: 18

19 Kada Umawiajca si Strona, w miar moliwoci i potrzeb: obejmuje odpowiednimi regulacjami i zarzdza zasobami biologicznymi wanymi dla zachowania rónorodnoci biologicznej zarówno na obszarach objtych ochron, jak i poza ich granicami, majc na wzgldzie zapewnienie ochrony tych zasobów i zrównowaone ich uytkowanie; wspiera ochron ekosystemów i naturalnych siedlisk oraz utrzymanie zdolnych do ycia populacji gatunków w ich naturalnym otoczeniu; odtwarza i przywraca do stanu poprzedniego ekosystemy, które uległy degradacji, oraz popiera restytucj zagroonych gatunków, inter alia, poprzez opracowanie i wprowadzenie w ycie odpowiednich planów lub innych strategii zarzdzania; dy do zapewnienia niezbdnych warunków umoliwiajcych zharmonizowanie stosowanych praktyk uytkowania rónorodnoci biologicznej z zasadami jej ochrony i zrównowaonym uytkowaniem jej elementów; reguluje lub zarzdza odpowiednimi procesami i kategoriami działa w przypadku, gdy ( ) zostanie stwierdzony istotny negatywny wpływ na rónorodno biologiczn; wprowadza odpowiednie procedury wymagajce wykonania oceny oddziaływania na rodowisko proponowanych projektów, które mog mie istotne negatywne skutki dla rónorodnoci biologicznej, w celu uniknicia lub zmniejszenia takich skutków, oraz tam, gdzie to jest właciwe, pozwala na udział społecznoci w tych procedurach; wprowadza odpowiednie uregulowania dla zapewnienia, e rodowiskowe konsekwencje jej programów i polityk, które mog mie znaczco negatywne oddziaływanie na rónorodno biologiczn, s w sposób naleyty brane pod uwag. 2. Konwencja o ochronie gatunków dzikiej flory i fauny europejskiej oraz ich siedlisk, sporzdzona w Bernie dnia 19 wrzenia 1979 roku (Dz. U. z 1996 r., Nr 58, poz. 263). Konwencja została ratyfikowana przez Polsk w 1995 roku. Celem konwencji (artykuł 1) jest ochrona gatunków dzikiej fauny i flory oraz ich siedlisk naturalnych. Z programem ochrony i rozwoju zasobów wodnych województwa mazowieckiego w zakresie udronienia rzek dla ryb dwurodowiskowych wi si szczególnie zapisy artykułu 1, 2, 3, 4 i 10 Konwencji: Szczególny nacisk połoono na ochron gatunków zagroonych i gincych, włczajc w to gatunki wdrowne zagroone i gince. Umawiajce si strony podejm niezbdne rodki, aby zachowa populacj dzikiej fauny i flory na poziomie, który odpowiada w szczególnoci wymaganiom ekologicznym, 19

20 naukowym i kulturowym lub te dostosowa populacje tych gatunków do tego poziomu, uwzgldniajc jednoczenie wymagania gospodarcze i potrzeby rekreacyjne oraz potrzeby zagroonych lokalnie podgatunków, odmian lub form. Kada z umawiajcych si stron podejmie działania majce na celu wdroenie krajowej polityki ochrony dzikiej flory i fauny oraz siedlisk naturalnych, ze szczególnym uwzgldnieniem gatunków zagroonych i gincych, zwłaszcza gatunków endemicznych oraz tych, których siedliska s zagroone, w rozumieniu postanowie niniejszej konwencji. Kada z umawiajcych si stron podejmie właciwe i niezbdne rodki ustawodawcze i administracyjne, by zapewni ochron siedlisk dzikiej flory i fauny, w szczególnoci gatunków wymienionych w załcznikach I i II, oraz ochron zagroonych siedlisk naturalnych. Umawiajce si strony podejmuj si zwraca szczególn uwag na ochron obszarów wanych dla gatunków wdrownych, wymienionych w załcznikach II i III, które s odpowiednio usytuowane na szlakach wdrówek i spełniaj rol terenów zimowania, odpoczynku, erowania, rozmnaania lub pierzenia. Umawiajce si strony podejm si, oprócz rodków okrelonych w art. 4, 6, 7 i 8, koordynowa swoje działania, majce na celu ochron wymienionych w załcznikach II i III gatunków wdrownych, których zasig wystpowania rozciga si na terytoria tych stron. 3. Konwencja o ochronie gatunków wdrownych dzikich zwierzt, sporzdzona w Bonn dnia 23 czerwca 1979 r. (Dz. U. z 2003 r., Nr 2, poz. 17). Polska jest stron tej Konwencji od 1 maja 1996 roku. Celem Konwencji jest ochrona zagroonych wyginiciem wdrownych gatunków dzikich ssaków, ptaków, gadów i ryb wymienionych w załcznikach I i II do Konwencji. Polskie prawo ochrony przyrody w pełni uwzgldnia ochron zwierzt gatunków wdrownych a dla najbardziej zagroonych gatunków wdraane s krajowe programy ochrony takie jak Program ochrony nietoperzy czy Krajowy program ochrony ryb wdrownych. Konwencja Boska zezwala na zawieranie indywidualnych porozumie majcych na celu ochron takich gatunków lub ich grup, których obszar migracji jest geograficznie ograniczony. 20

21 Z programem ochrony i rozwoju zasobów wodnych województwa mazowieckiego w zakresie udronienia rzek dla ryb dwurodowiskowych wi si szczególnie zapisy artykułu 4 i 5 Konwencji: O ile jest to stosowne i moliwe, kade porozumienie powinno w szczególnoci zapewni: okresowy przegld stanu zachowania gatunków wdrownych objtych porozumieniem oraz ustalenie czynników mogcych oddziaływa negatywnie na ten stan; badanie ekologii i dynamiki populacji gatunków wdrownych objtych porozumieniem, ze szczególnym uwzgldnieniem ich wdrówek; wymian informacji o gatunkach wdrownych objtych porozumieniem, ze szczególnym uwzgldnieniem wymiany wyników bada i odpowiednich danych statystycznych; zachowanie oraz, jeeli jest to wymagane i moliwe, restytucj siedlisk istotnych dla utrzymania odpowiedniego stanu zachowania, a take zapobieganie niekorzystnym zmianom tych siedlisk, z uwzgldnieniem cisłej kontroli wprowadzania gatunków egzotycznych lub kontroli ju wprowadzonych gatunków egzotycznych mogcych wyrzdzi szkod gatunkom wdrownym; utrzymanie sieci dogodnych siedlisk właciwie rozmieszczonych na szlakach wdrówek; o ile wydaje si to podane, tworzenie nowych siedlisk odpowiednich dla gatunków wdrownych lub ponowne wprowadzenie gatunków wdrownych do odpowiednich siedlisk; eliminowanie, w moliwie najszerszym zakresie, lub kompensacj niekorzystnych oddziaływa i przeszkód utrudniajcych lub uniemoliwiajcych wdrówk; 4. Konwencja o ochronie rodowiska morskiego obszaru Morza Bałtyckiego, sporzdzona w Helsinkach dnia 9 kwietnia 1992 r. (Dz. U. z 2000 r., Nr 28, poz. 64). Z programem ochrony i rozwoju zasobów wodnych województwa mazowieckiego w zakresie udronienia rzek dla ryb dwurodowiskowych wi si szczególnie zapisy artykułu 15 Konwencji: Umawiajce si Strony podejm, indywidualnie i wspólnie, wszelkie właciwe rodki w odniesieniu do obszaru Morza Bałtyckiego i jego przybrzenych ekosystemów, na które wpływ wywiera Morze Bałtyckie, w celu zachowania rodowisk przyrodniczych i rónorodnoci biologicznej oraz ochrony procesów ekologicznych. rodki takie zostan równie podjte w celu zapewnienia zrównowaonego wykorzystania zasobów naturalnych na obszarze Morza Bałtyckiego. W tym celu Umawiajce si Strony bd dy do przyjcia dalszych dokumentów zawierajcych odpowiednie wytyczne i kryteria. 21

22 B. Dyrektywy Unii Europejskiej 1. Rozporzdzenie Rady 3760/92 z dnia 20 grudnia 1992 r. w sprawie ustanowienia wspólnotowego systemu dla rybołówstwa i akwakultury Rozporzdzenie przyczynia si do osignicia równowagi pomidzy przechowywaniem i zarzdzaniem zasobami z jednej strony, a połowami oraz stabilnym i racjonalnym wykorzystaniem tych zasobów z drugiej 2. Dyrektywa 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 w sprawie ochrony siedlisk naturalnych oraz dzikiej fauny i flory (Dyrektywa Siedliskowa) Podstawowym celem Dyrektywy Siedliskowej jest ochrona rónorodnoci biologicznej na obszarze pastw członkowskich Unii Europejskiej. Zadanie to ma by realizowane poprzez: 1/ ochron siedlisk zagroonych lub/i reprezentatywnych dla poszczególnych regionów biogeograficznych zjednoczonej Europy, 2/ zachowanie rolin i zwierzt rzadkich i zagroonych na terenie Wspólnoty, realizowan poprzez ochron gatunkow i/lub ochron ich siedlisk (minóg rzeczny, jesiotr zachodni, łoso atlantycki). 3. Dyrektywa 2000/60/EC z dnia 23 padziernika 2000 r. ustalajca ramowe załoenia działa wspólnoty w dziedzinie gospodarki wodnej (Ramowa Dyrektywa Wodna) Przyjta przez Parlament Europejski w grudniu 2000 roku Ramowa Dyrektywa Wodna 2000/60/EC Parlamentu Europejskiego i Rady Wspólnoty Europejskiej z 23 padziernika 2000 roku stanowi podstawowy akt prawny Unii Europejskiej kształtujcy polityk ekologiczn w zakresie ochrony zasobów wodnych. Osignicie głównego celu jakim jest zapewnienie ochrony wód ma by osignite przez gospodarowanie zasobami wodnymi w obszarach hydrograficznych. Dyrektywa Ramowa ustala zakres i kolejno prac do podjcia przez wszystkie kraje członkowskie Unii poprzez: identyfikacj problemów, przygotowanie programów monitoringu, planów i programów działa wraz z terminami ich realizacji i osignicia załoonych stanów ilociowych i jakociowych zasobów wodnych. Dyrektywa kładzie duy nacisk na rol społeczestwa w procesie planowania poprzez wzajemn wymian informacji i konsultacje do realizacji w cile okrelonych terminach. Pierwsz transpozycj prawa wodnego Unii Europejskiej na grunt Polski jest nowe Prawo Wodne. 22

23 Akty prawne krajowe 1. Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2004 r., Nr 92, poz. 880) Zgodnie z artykułem 3 ustawy cele ochrony przyrody s realizowane przez opracowywanie i realizacj ustale planów ochrony dla obszarów podlegajcych ochronie prawnej, programów ochrony gatunków, siedlisk i szlaków migracji gatunków chronionych oraz realizacj krajowej strategii ochrony i zrównowaonego uytkowania rónorodnoci biologicznej wraz z programem działa. Z programem ochrony i rozwoju zasobów wodnych województwa mazowieckiego w zakresie udronienia rzek dla ryb dwurodowiskowych wi si szczególnie zapisy ustawy: artykuł 117, ust. 1, pkt 2: Gospodarowanie zasobami dziko wystpujcych rolin, zwierzt i grzybów oraz zasobami genetycznymi rolin, zwierzt i grzybów uytkowanymi przez człowieka powinno zapewnia ich trwało, optymaln liczebno i ochron rónorodnoci genetycznej, w szczególnoci przez stworzenie warunków do rozmnaania i rozprzestrzeniania zagroonych wyginiciem rolin, zwierzt i grzybów oraz ochron i odtwarzanie ich siedlisk i ostoi, a take ochron tras migracyjnych zwierzt. artykuł 118, ust. 1: Prowadzenie robót polegajcych na regulacji wód oraz budowie wałów przeciwpowodziowych, a take robót melioracyjnych, odwodnie budowlanych, oraz innych robót ziemnych zmieniajcych stosunki wodne - na terenach o szczególnych wartociach przyrodniczych, zwłaszcza na terenach, na których znajduj si skupienia rolinnoci o szczególnej wartoci z punktu widzenia przyrodniczego, terenach o walorach krajobrazowych i ekologicznych, terenach masowych lgów ptactwa, wystpowania skupie gatunków chronionych oraz tarlisk, zimowisk, przepławek i miejsc masowej migracji ryb i innych organizmów wodnych, nastpuje na podstawie decyzji wojewody, który ustala warunki prowadzenia robót. 2. Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. z 2001 r., Nr 115, poz. 1229) Z programem ochrony i rozwoju zasobów wodnych województwa mazowieckiego w zakresie udronienia rzek dla ryb dwurodowiskowych wi si szczególnie zapisy ustawy: 23

24 artykuł 24: Utrzymywanie ródldowych wód powierzchniowych ( ) nie moe narusza ( ) istniejcego dobrego stanu tych wód oraz warunków wynikajcych z ochrony wód. artykuł 26, pkt 5: :Do obowizków właciciela ródldowych wód powierzchniowych naley współudział w odbudowywaniu ekosystemów zdegradowanych przez niewłaciw eksploatacj zasobów wodnych. artykuł 38, ust 2 i ust 3, pkt 3: Celem ochrony wód jest utrzymywanie lub poprawa jakoci wód, biologicznych stosunków w rodowisku wodnym i na terenach podmokłych. Realizujc cele ( ) naley zapewni, aby wody, w zalenoci od potrzeb, nadawały si w szczególnoci do bytowania ryb i innych organizmów wodnych w warunkach naturalnych, umoliwiajcych ich migracj. artykuł 63 ust 1 i 2: Przy projektowaniu, wykonywaniu oraz utrzymywaniu urzdze wodnych naley kierowa si zasad zrównowaonego rozwoju, a w szczególnoci zachowaniem dobrego stanu wód i charakterystycznych dla nich biocenoz, potrzeb zachowania istniejcej rzeby terenu oraz biologicznych stosunków w rodowisku wodnym i na terenach podmokłych. Budowle pitrzce powinny umoliwia migracj ryb, o ile jest to uzasadnione lokalnymi warunkami rodowiska. artykuł 65, ust. 1, pkt 3, ppkt b: Zabrania si wykonywania w pobliu urzdze wodnych robót oraz innych czynnoci, które mog powodowa w szczególnoci pojawienie si szczelin, rys lub pkni w korpusach oraz koronach zapór, okładzinach betonowych, szybach, sztolniach oraz przepławkach dla ryb. artykuł 128, ust 2, pkt 6: W razie potrzeby w pozwoleniu wodnoprawnym dodatkowo ustala si obowizek podjcia działa słucych poprawie stanu zasobów ryb lub uczestniczenia w kosztach zarybiania wód powierzchniowych, jeeli w wyniku realizacji pozwolenia wodnoprawnego nastpi zmniejszenie populacji ryb lub utrudnienie ich migracji. 3. Ustawa z dnia 18 kwietnia 1985 r. o rybactwie ródldowym (Dz. U. z 1999 r. Nr 66, poz. 750) Z programem ochrony i rozwoju zasobów wodnych województwa mazowieckiego w zakresie udronienia rzek dla ryb dwurodowiskowych wi si szczególnie zapisy ustawy: art. 17, ust. 3: W szczególnie uzasadnionych wypadkach, w celu zapewnienia rybom moliwoci swobodnego odbycia tarła, zarzd województwa moe wyda zakaz połowu 24

25 niektórych gatunków ryb, w okrelonych wodach, na czas niezbdny do ich ochrony oraz zobowiza innych uytkowników wód do utrzymania dróg swobodnego przepływu ryb. 4. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony rodowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627) Z programem ochrony i rozwoju zasobów wodnych województwa mazowieckiego w zakresie udronienia rzek dla ryb dwurodowiskowych wi si szczególnie zapisy ustawy: art. 127, ust. 1, pkt 1,2 i 3: Ochrona zwierzt oraz rolin polega na: - zachowaniu cennych ekosystemów, rónorodnoci biologicznej i utrzymaniu równowagi przyrodniczej; - tworzeniu warunków prawidłowego rozwoju i optymalnego spełniania przez zwierzta i rolinno funkcji biologicznej w rodowisku; - zapobieganiu lub ograniczaniu negatywnych oddziaływa na rodowisko, które mogłyby niekorzystnie wpływa na zasoby oraz stan zwierzt oraz rolin. art. 127, ust. 2, pkt 2 i 4: Ochrona ( ) jest realizowana w szczególnoci poprzez: - ustanawianie ochrony gatunków zwierzt oraz rolin; - odtwarzanie populacji zwierzt i stanowisk rolin oraz zapewnianie reprodukcji dziko wystpujcych zwierzt oraz rolin. 5. Rozporzdzenie Ministra Ochrony rodowiska, Zasobów Naturalnych i Lenictwa z dnia 20 grudnia 1996 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiada obiekty budowlane gospodarki wodnej i ich usytuowanie (Dz. U. z 1997 r., Nr 21, poz. 111). Z programem ochrony i rozwoju zasobów wodnych województwa mazowieckiego w zakresie udronienia rzek dla ryb dwurodowiskowych wi si szczególnie zapisy artykułu 21: Budowle hydrotechniczne przegradzajce rzek powinny by wyposaone w urzdzenia zapewniajce swobodne przedostawanie si ryb przez przeszkod, a zbiorniki wodne powinny by tak ukształtowane, aby były pozostawione ostoje i tarliska dla ryb. Strategiczne i planistyczne dokumenty krajowe 1. Polska Długookresowa strategia trwałego i zrównowaonego rozwoju RM ) Strategia przyjta przez Rad Ministrów dnia 26 lipca 2000 roku. Strategia ma z załoenia charakter ogólny, kierunkowy we wdraaniu zasad trwałego i zrównowaonego rozwoju. Jej uszczegółowienie nastpowa bdzie w strategiach rednio- i krótkookresowych. 25

26 Przyjmuje si, e strategia ta ma charakter otwarty, a jednoczenie nadrzdny nad wszelkimi dokumentami planistycznymi, strategiami, politykami i programami sektorowymi. Obecnie naley podj prace nad programami i strategiami sektorowymi zgodnymi z zasadami trwałego i zrównowaonego rozwoju lub dokona przegldu i aktualizacji obowizujcych dokumentów w tym zakresie. Wymogi takiej włanie sektorowej strategii dla rodowiska spełnia II Polityka Ekologiczna Pastwa, która zawiera szczegółowe zadania i instrumenty ochrony rodowiska. Udało si zapewni całkowit spójno II Polityki Ekologicznej Pastwa i innych strategii sektorowych w obszarze rodowiska ze strategi Polska 2025 Zadania i instrumenty dotyczce rodowiska, lenictwa i gospodarki wodnej s całkowicie zgodne z zapisami II Polityki Ekologicznej Pastwa. W dokumencie tym przyjto, e jednym z najwaniejszych zada jest: zapewnienie bezpieczestwa ekologicznego kraju, podniesienie jakoci ycia społeczestwa poprzez zapewnienie dobrego stanu rodowiska naturalnego na całym obszarze kraju. Wizja docelowego stanu kraju w odniesieniu do sfery p0rzyrodniczej, który powinien zosta osignity w wyniku zrealizowania najbardziej podanego scenariusza rozwoju, zawiera si midzy innymi w stwierdzeniu: Cały obszar Polski, w tym polskie obszary morskie, cechowa bdzie si wysok jakoci rodowiska przyrodniczego, umoliwiajc zachowanie pełnego bogactwa rónorodnoci biologicznej polskiej przyrody oraz trwałoci i równowagi procesów przyrodniczych. Tereny o najwyszych walorach przyrodniczych objte bd ochron prawn i połczone systemem funkcjonujcych korytarzy ekologicznych, a wikszo terenów zdegradowanych zostanie zrekultywowana. 2. II Polityka Ekologiczna Pa stwa Zgodnie z zapisem artykułu 112 II Polityki Ekologicznej Pastwa działania majce na celu ochron rónorodnoci biologicznej na poziomie krajowym powinny zmierza do poprawy ochrony naturalnego dziedzictwa przez ochron rzek oraz innych cigów obszarowych majcych due znaczenie dla zachowania rónorodnoci biologicznej, w tym jako korytarze ekologiczne. 3. Krajowa strategia ochrony umiarkowanego uytkowania rónorodnoci biologicznej wraz programem działa Strategia opracowana w ramach zobowiza zwizanych z ratyfikacj przez Polsk Konwencji o rónorodnoci biologicznej (Dz. U. z 2002 r., Nr 184, poz. 1532). Dokument został zatwierdzony przez Rad Ministrów w dniu 25 lutego 2003 r. Strategia adresowana jest w pierwszym rzdzie do administracji rzdowej rónych szczebli (w tym do jednostek im podległych) oraz w władz samorzdowych, czyli do tych organów władzy, które 26

27 w bezporedni sposób zarzdzaj zasobami przyrody w Polsce lub zajmuj si sferami, które mog mie znaczcy wpływ na jej stan. Bezporedni podstaw prawn opracowania, a w przyszłoci take aktualizacji Strategii jest art. 35 ust. 2 ustawy z dnia 16 padziernika 1991 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2001 r., Nr 99, poz. 1079). Kierunki ochrony rónorodnoci biologicznej s szersze ni w tradycyjnie pojmowanej ochronie przyrody i powinny by odnoszone do przestrzeni całego kraju, a nie tylko do obszarów prawnie chronionych, które stanowi de facto jago mały wycinek. Wane jest te wskazanie sposobów zachowania bd przywrócenia rónorodnoci biologicznej na terenach uytkowanych i zagospodarowanych przez człowieka, w tym na obszarach ju znacznie zdegradowanych. Zgodnie z koncepcj rozwoju zrównowaonego, ochrona rónorodnoci biologicznej jest warunkiem koniecznym dalszego rozwoju gospodarczego kraju, a działania w tym zakresie musz by zintegrowane z polityk społeczno-gospodarcz. W wikszym stopniu naley take uwzgldni problematyk ochrony rónorodnoci biologicznej i krajobrazowej w procedurach sporzdzania dokumentów planistycznych na poziomie regionalnym i lokalnym. Szerzej wykorzystywane by powinny nowe planistyczne instrumenty ochrony rodowiska, jakimi s ocen oddziaływania na rodowisko, ju nie tylko pojedynczych inwestycji, ale take planów i programów. Działania operacyjne zawarte w Strategii obejmuj m.in.: 1. Ochron gincych zbiorowisk rolinnych i biotopów specjalnej troski. 2. Kompleksow ochron i umiarkowane uytkowanie ekosystemów wodno-błotnych. 3. Zapewnienie wystarczajcych zasobów wodnych dla ochrony i umiarkowanego uytkowania rónorodnoci biologicznej. 4. Skuteczn ochron rónorodnoci biologicznej rzek i odtworzenie ich cigłoci ekologicznej. 5. Efektywniejsz współprac nauki z praktyk (administracj, przemysłem, organizacjami społecznymi itp.) w celu pełniejszego i szybszego wykorzystania wyników prac, w tym szczególnie w procesach decyzyjnych. 27