SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI GIMNAZJUM NR 11 W RZESZOWIE

Transkrypt

1 SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI GIMNAZJUM NR 11 W RZESZOWIE Rozdział I Podstawa prawna 1. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. z 1997 r. Nr 8, poz. 483 z późn. zm.). 2. Konwencja o Prawach Dziecka przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych dnia 20 listopada 1989 r., ratyfikowana przez Polskę 30 kwietnia 1991 r. (Dz.U. z 1991 r. Nr 120, poz. 526 z późn. zm.). 3. Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (tekst jednolity: Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz z późn. zm.). 4. Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (tekst jednolity: Dz. U. z 2009 r. Nr 175, poz z późn. zm.). 5. Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich (tekst jednolity: Dz. U. z 2010 r. Nr 33, poz. 178 z późn. zm.). 6. Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (tekst jednolity: Dz. U. z 2012 r. poz. 124). 7. Ustawa z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (tekst jednolity: Dz. U. z 2011 r. Nr 231, poz z późn. zm.). 8. Ustawa z dnia 9 listopada 1995 r. o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych (Dz. U. z 1996 r. Nr 10, poz.55 z późn. zm.). 9. Rozporządzenie MEN z dnia 27 sierpnia 2012 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. z dnia 30 sierpnia 2012 r., poz. 977). 10. Rozporządzenie MEN z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz. U. z 2010 r. Nr 228, poz. 1487). 11. Statut Gimnazjum nr 11 w Rzeszowie.

2 Rozdział II Wstęp W ostatnich latach obserwujemy w Polsce wzrost zainteresowania działaniami profilaktycznymi, zwłaszcza adresowanymi do dzieci i młodzieży szkolnej. Jest to uzasadnione. Zarówno statystyki dotyczące używania przez nieletnich alkoholu i innych środków odurzających, aktywności seksualnej, aktów agresji, przestępczości, czy niszczeniu własnej kariery szkolnej, jak i codzienne obserwacje dostępne każdemu na ulicach i osiedlach naszych miast potęgują coraz bardziej niepokój większości dorosłych 1. Zachowanie człowieka uwarunkowane jest ogromną liczbą czynników, profilaktyka, szczególnie kierowana do młodych odbiorców, musi uwzględniać dorobek psychologii rozwojowej, społecznej, wychowawczej, klinicznej, psychiatrii, epidemiologii, kryminologii i pedagogiki. Twórcy programów dla dzieci i młodzieży powinni więc mieć choćby elementarną wiedzę z zakresu wymienionych dziedzin 2. Wzrasta liczba młodych ludzi podejmujących rozmaite zachowania ryzykowne. Termin ten określa różne działania niosące ryzyko negatywnych konsekwencji zarówno dla zdrowia fizycznego i psychicznego jednostki jak i dla jej otoczenia społecznego. Do najpoważniejszych zachowań ryzykownych zalicza się: 1) palenie tytoniu, 2) używanie alkoholu, 3) używanie innych środków psychoaktywnych (narkotyków, środków wziewnych, leków), 4) wczesną aktywność seksualną, 5) niszczenie własnej kariery szkolnej (wagary, porzucenie nauki szkolnej), 6) ucieczki z domu, 7) stosowanie różnych dziwnych diet dla poprawienia swej atrakcyjności fizycznej. Lista innych niepokojących zachowań, które podejmują młodzi w okresie dorastania jest bardzo długa. Negatywne konsekwencje zachowań ryzykownych u dzieci i młodzieży są zazwyczaj poważniejsze i występują szybciej niż u osób dorosłych z powodu niezakończonego rozwoju emocjonalnego i społecznego. Młody organizm w okresie intensywnego wzrostu jest mało odporny, ma małą tolerancję na alkohol. Ponadto dzieci i nastolatki mają słabą zdolność kontrolowania własnych zachowań i właściwego oceniania rzeczywistości. Nie znają też najczęściej granicy bezpieczeństwa przy piciu alkoholu i łatwo ją przekraczają, narażając się na różne zagrożenia. Poszczególne zachowania ryzykowne traktowano odrębnie uważając, że każde z nich ma swój specyficzny zestaw przyczyn. Konsekwencją takiego myślenia było ograniczenie działań profilaktycznych polegających na koncentrowaniu się wyłącznie na jednym wybranym zagadnieniu (na piciu alkoholu, paleniu nikotyny lub agresji). Liczne 1 J. Szymańska Programy profilaktyczne. Podstawy profilaktyki CMPP-P MEN, W-wa 2000 str.7 2 Ibidem, str.9 2

3 badania wykazały, że zachowania ryzykowne najczęściej ze sobą występują, a jedne zachowanie pociąga za sobą inne. Picie alkoholu czy odurzanie się narkotykami często współwystępuje z zachowaniami agresywnymi, przestępczymi i wczesną aktywnością seksualną lub je wyzwala. Z reguły kluczem otwierającym tę puszkę Pandory jest palenie tytoniu. Fakt palenia stosunkowo łatwo jest ukryć przed dorosłymi, nie widać też żadnych skutków ubocznych takiego zachowania. Jednak przekroczenie bariery (złamania zakazu) ułatwia przekroczenie następnych barier. Ta inicjacja przyspiesza i toruje drogę inicjacji alkoholowej. Pod wpływem alkoholu młodzi ludzie podejmują szereg różnych zachowań ryzykownych. Osłabiona alkoholem zdolność kontrolowania własnych zachowań, i tak niewielka w okresie dzieciństwa i dorastania, umożliwia przekraczanie pozostałych granic. Nastolatki po wypiciu alkoholu powodują liczne wypadki, np. prowadząc pożyczone od rodziców (prawnych opiekunów) lub sąsiadów pojazdy albo skacząc do wody bez sprawdzenia jej głębokości. Dopuszczają się również aktów agresji skierowanych na ludzi bądź na przedmioty lub np. mogą włamać się do sklepu dla zdobycia paczki papierosów lub butelki piwa. Picie alkoholu najczęściej toruje drogę inicjacji agresji lub przestępczości. Również cześć inicjacji seksualnych dokonuje się pod wpływem alkoholu. Stwierdzono, że zachowania ryzykowne chodzą parami. Oznacza to, że inicjacja jednego zachowania ryzykownego (np. alkoholowa lub seksualna) znacząco zwiększa prawdopodobieństwo wchodzenia w następne zachowania ryzykowne. Rozdział III Założenia teoretyczne programu Profilaktyka to proces, który wspiera zdrowie poprzez umożliwienie ludziom uzyskania pomocy potrzebnej im do konfrontacji ze złożonymi stresującymi warunkami życia oraz przez umożliwienie jednostkom osiągania subiektywnie satysfakcjonującego, społecznie akceptowanego, bogatego życia 3. W populacji dorastających znajdują się osoby w różnym stopniu narażone na dysfunkcje i wynikające z nich szkody. W praktyce wyróżnia się trzy grupy ryzyka (trzy stopnie zagrożenia): 1. Grupa niskiego ryzyka należą do niej osoby, które nie podejmują zachowań ryzykownych (są jeszcze przed inicjacją). 2. Grupa podwyższonego ryzyka znajdują się w niej osoby, które podjęły choć jedno zachowanie ryzykowne (są po inicjacji), u których ponadto obserwujemy liczne czynniki ryzyka (eksperymentatorzy). 3. Grupa wysokiego ryzyka należą do niej osoby, u których zachowania ryzykowne są głęboko utrwalone i które odczuwają poważne negatywne konsekwencje (zdrowotne 3 Z. Gaś Profilaktyka w szkole w Zapobieganie uzależnieniom uczniów pod red. B. Kamińskiej Buśko, str. 71 3

4 i społeczne) swoich zachowań ryzykownych (alkoholicy, narkomani, prostytutki, przestępcy). Odpowiednio do stopnia zagrożenia profilaktyka zachowań ryzykownych prowadzona jest na trzech poziomach: 1. Profilaktyka pierwszorzędowa adresowana jest do grupy niskiego ryzyka. Działaniami prewencyjnymi obejmuje się szerokie niezdiagnozowane populacje. Głównym terenem działań jest szkoła. Profilaktyka pierwszorzędowa ma dwa cele: promocję zdrowego stylu życia oraz opóźnienie wieku inicjacji, a przez to zmniejszenie zasięgu zachowań ryzykownych. Poprzez różne działania przekazuje się młodzieży komunikat: Poczekaj do dorosłości!. 2. Profilaktyka drugorzędowa adresowana jest do grupy podwyższonego ryzyka. Celem działań jest ograniczenie głębokości i czasu trwania dysfunkcji, umożliwienie wycofania się z zachowań ryzykownych (na przykład poradnictwo rodzinne i indywidualne, socjoterapia). Poprzez różne działania przekazuje się młodzieży komunikat: Wycofaj się! (dopóki jeszcze możesz). 3. Profilaktyka trzeciorzędowa adresowana jest do grupy wysokiego ryzyka. Ma ona na celu przeciwdziałanie pogłębianiu się procesu chorobowego i degradacji społecznej oraz umożliwienie powrotu do normalnego życia w społeczeństwie. Głównie jest to leczenie, rehabilitacja i resocjalizacja. W profilaktyce bardzo ważne jest zachowanie kolejności działań. Wszelkie kroki profilaktyczne (zwłaszcza drugo- i trzeciorzędowe) powinny być poprzedzone rzetelną diagnozą: 1. W profilaktyce działania pierwszorzędowe są rodzajem szczepionki serwowanej zdrowym dzieciom i młodzieży w celu zwiększenia ich odporności na rozmaite zagrożenia. Jednak może się zdarzyć, że w takiej grupie w trakcie trwania programu ujawnią się dzieci poszukujące pomocy prowadzącego, mające poważne problemy rodzinne czy szkolne. Każde z nich wymaga indywidualnej diagnozy i podjęcia działań interwencyjnych, które należą do profilaktyki drugorzędowej. 2. Programy drugorzędowe adresowane są do małych grup dzieci i młodzieży przeżywającej liczne trudności. Organizowane są np. grupy socjoterapeutyczne, które dzieciom zaniedbanym wychowawczo umożliwiają lepsze przystosowanie się do wymogów życia społecznego, grupy dla dzieci alkoholików, itp. Ponieważ zachowanie dziecka jest najczęściej reakcją na sytuację domową i szkolną, niezwykle ważne jest równoczesne oddziaływanie na rodzinę i szkołę, jeżeli tylko jest to możliwe. Zakłada się, że korzystne zmiany w środowisku dziecka spowodują pożądaną zmianę jego zachowania. 3. Profilaktyka trzeciorzędowa, jak już wspomniano, adresowana jest do grup wysokiego ryzyka, które odczuwają poważne szkody powstałe w wyniku długotrwałych zachowań ryzykownych. Działania na tym poziomie są nastawione zarówno na indywidualne problemy każdej jednostki, jak i na specyficzne trudności związane z typem zaburzenia. Oprócz terapii indywidualnej są tu programy skonstruowane specjalnie dla grup alkoholików, grup narkomanów lub osób, które weszły w konflikt z prawem. Osoby realizujące programy profilaktyczne oraz miejsca ich prowadzenia są różne w zależności od poziomu profilaktyki: 1. W profilaktyce pierwszorzędowej realizatorami programów są przede wszystkim nauczyciele wspierani przez psychologów. Terenem działań jest głównie szkoła. 4

5 2. W profilaktyce drugorzędowej realizatorami działań są przede wszystkim psychologowie (socjoterapeuci, doradcy rodzinni), przy czym ważne jest wsparcie psychologów klinicystów. Zajęcia prowadzone są najczęściej w poradniach psychologiczno-pedagogicznych, klubach lub świetlicach socjoterapeutycznych. 3. W profilaktyce trzeciorzędowej realizatorami programów są lekarze specjaliści, psychologowie klinicyści, psychoterapeuci, rehabilitanci, pracownicy socjalni, kryminolodzy, wyspecjalizowani pracownicy Policji, itp. Programy te wymagają współpracy między przedstawicielami wielu resortów. Terenem działań są poradnie specjalistyczne, szpitale, zakłady karne, kluby, placówki wychowawcze i resocjalizacyjne. Na wszystkich poziomach profilaktyki stosuje się kilka strategii. 1. Strategie (działania) informacyjne. Ich celem jest dostarczenie adekwatnych informacji na temat skutków zachowań ryzykownych i tym samym umożliwienie dokonywania racjonalnego wyboru. U podstaw tej strategii leży przekonanie, że ludzie, zwłaszcza młodzi, zachowują się ryzykownie, ponieważ zbyt mało wiedzą o mechanizmach i następstwach takich zachowań. Zakłada się, iż dostarczenie informacji o skutkach palenia tytoniu, picia alkoholu, odurzania się narkotykami czy aktywności seksualnej spowoduje zmianę postaw, a w rezultacie wpłynie na zmianę zachowań. 2. Strategie edukacyjne. Ich celem jest pomoc w rozwijaniu ważnych umiejętności psychologicznych i społecznych (umiejętności nawiązywania kontaktów z ludźmi, radzenia sobie ze stresem, rozwiązywania konfliktów, opierania się naciskom otoczenia, itp.). U podstaw tych strategii leży przekonanie, że ludzie, nawet dysponujący odpowiednią wiedzą, podejmują zachowania ryzykowne z braku wielu umiejętności niezbędnych w życiu społecznym. Deficyt w zakresie kompetencji społecznych uniemożliwia im budowanie głębszych, satysfakcjonujących związków z ludźmi, powoduje ciągłą frustracje, uniemożliwia odnoszenie sukcesów, na przykład zawodowych. Szukają więc chemicznych lub innych podpórek, żeby przetrwać. Zakłada się, że rozwój takich umiejętności umożliwi młodym ludziom zaspokajanie najważniejszych potrzeb w sposób akceptowany społecznie. Programy edukacyjne składają się z bloków ćwiczeń, w których uczestnicy mogą poznawać własne braki w zakresie różnych umiejętności i zacząć je trenować. Są to przeważnie ćwiczenia właściwego komunikowania się, mówienia nie w sytuacji nacisku grupowego, odraczania reakcji emocjonalnych, relaksacji, itp. 3. Strategie alternatyw. Ich celem jest pomoc w zaspokojeniu ważnych potrzeb (np. sukcesu, przynależności) oraz osiąganie satysfakcji życiowej przez stwarzanie możliwości zaangażowania się w działalność pozytywną (artystyczną, społeczną, sportową, itp.). U podstaw tych strategii leży założenie, ze wielu ludzi nie ma możliwości zrealizowania swej potrzeby aktywności, podniesienia samooceny poprzez osiąganie sukcesów czy też rozwoju zainteresowań. Dotyczy to zwłaszcza dzieci i młodzieży zaniedbanej wychowawczo. Działania alternatywne polegają właśnie na stwarzaniu alternatyw dla zachowań ryzykownych (coś zamiast picia, ćpania czy agresji). Są to miejsca oferujące atrakcyjne zajęcia: kluby sportowe, koła zainteresowań, teatry amatorskie albo zespoły muzyczne, harcerstwo, itp. 4. Strategie informacyjne są mało skuteczne. Ludzie często zachowują się ryzykownie pomimo posiadanej wiedzy. Szczególnie dotyczy to nastolatków posiadających nieraz duży zasób informacji, na przykład na temat szkodliwości używek, a jednocześnie podejmujących ryzyko odurzania się. 5

6 Wymienia się wiele przyczyn tego zjawiska. Zwykle wynika to z braku wyobraźni i zdolności przewidywania przyszłych wydarzeń, co jest charakterystyczną cechą rozwojową młodzieży w wieku dorastania. Nawet jeśli młodzi wiedzą, że to prawda, nie wierzą, że im się coś złego może przydarzyć. Komunikaty na temat negatywnych konsekwencji zdrowotnych związanych z różnymi zachowaniami problemowymi nie odnoszą skutku również z tego powodu, że młodzież nie ceni sobie zdrowia. Ważna jest również osoba przekazująca informację. Od jej wiarygodności w znacznym stopniu zależy siła oddziaływania informacji. Poza tym programy informacyjne muszą spełniać szereg warunków, aby rzeczywiście miały znaczenie zapobiegawcze, np.: 1) przekazywane informacje powinny być dostosowane do możliwości percepcyjnych odbiorcy i do już posiadanego zasobu wiedzy, 2) informacja powinna być rzetelna, 3) informacja powinna być podawana rzeczowo (aby nie wzbudzać ciekawości lub niedowierzania), 4) informacja nie powinna być zbyt szczegółowa (aby nie stanowiła instruktażu dla konkretnego zachowania ryzykownego). 5. Strategie edukacyjne, skupiające się na kształtowaniu i rozwijaniu umiejętności psychologicznych i społecznych (kompetencji społecznych), uważane są za jedne z najbardziej skutecznych. Za najważniejsze z nich uznaje się: 1) zdolność automotywacji, 2) wytrwałość w dążeniu do celu, 3) umiejętność panowania nad popędami i odkładania na później ich zaspokojenia, 4) umiejętność regulowania nastroju (poprzez rozum) i nie poddawania się emocjom upośledzającym zdolność myślenia, 5) umiejętność rozpoznawania i nazywania własnych emocji, 6) umiejętność odczytywania nastrojów i emocji innych osób (poprzez ich mowę ciała ) empatia, 7) zdolność zachowania optymizmu na przyszłość. Składają się one na tzw. inteligencję emocjonalną, która jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania w rolach społecznych. Programy wychowawczoprofilaktyczne adresowane do młodszych dzieci powinny polegać głównie na kształceniu w zakresie kluczowych umiejętności emocjonalnych i społecznych, ponieważ chronią one skutecznie przed niepożądanymi zachowaniami. Za najważniejsze z tych umiejętności uważa się: 1) umiejętność wyznaczania celów życiowych, 2) umiejętność podejmowania decyzji, 3) umiejętność budowania adekwatnej samooceny, 4) umiejętność radzenia sobie ze stresem (rozładowania napięcia), 5) umiejętność rozpoznawania i radzenia sobie z presją mediów i rówieśników (rozumienie mechanizmów nacisku społecznego), 6

7 6) asertywność, 7) umiejętność rozwiązywania konfliktów, 8) umiejętność dobrego komunikowania się z innymi, 9) umiejętność tworzenia sojuszy (poszukiwania i udzielania wsparcia i pomocy). Psychologowie zgodnie stwierdzają, iż trening w zakresie tych umiejętności powinien stanowić ważny element szkolnych programów profilaktycznych, których celem jest redukcja zachowań ryzykownych. 6. Strategie alternatyw są dość powszechnie oceniane jako skuteczne, choć trudno w badaniach ocenić ich efektywność, ponieważ rezultaty mogą się pojawić dopiero po dłuższym czasie. Programy alternatyw organizowane w szkołach, osiedlach czy gminach stwarzają młodzieży możliwość zaangażowania się w działalność, która daje jej satysfakcje i sprzyja rozwojowi i która jest akceptowana społecznie. Zapobiega to angażowaniu się w działania destrukcyjne. 7. Strategie interwencyjne, skierowane na dzieci i młodzież przeżywającą liczne trudności (grupy podwyższonego ryzyka), należą do podstawowych i najważniejszych działań w ramach profilaktyki drugorzędowej. Ponieważ na tym poziomie współwystępuje wiele problemów i u każdego dziecka istnieje specyficzny zestaw czynników ryzyka, programy wczesnej interwencji wymagają znacznej indywidualizacji podejścia, co uniemożliwia stosowanie jednolitych form i metod oddziaływania. Stwarza to jednocześnie trudności przy ocenie ich skuteczności. Najczęściej wymienia się dwa warunki skuteczności programów wczesnej interwencji: profesjonalizm i odpowiednie cechy osobowości osoby udzielającej pomocy (wiarygodność i zaufanie) oraz pozyskanie i włączenie rodziców (prawnych opiekunów). Uważa się dość powszechnie, że treningi umiejętności wychowawczych dla rodziców (prawnych opiekunów), których dzieci przeżywają zaburzenia zachowania znacznie podnoszą efektywność działań interwencyjnych. Powinny to być więc programy wieloskładnikowe. Rozdział IV Cele programu 1. Głównymi celami profilaktyki pierwszorzędowej są: 1) opóźnienie wieku inicjacji zachowań ryzykownych, 2) promocja zdrowego stylu życia, 3) zwiększenie odporności na różnego rodzaju zagrożenia poprzez organizowanie jednolitego i całościowego oddziaływania profilaktycznego na uczniów (rodzice, prawni opiekunowie uczniów, nauczyciele, pracownicy administracji i obsługi). 2. Głównymi celami profilaktyki drugorzędowej są: 1) ograniczenie głębokości i czasu trwania dysfunkcji, 7

8 2) umożliwienie wycofania się z podejmowanych zachowań ryzykownych i przystosowanie się do wymogów życia społecznego. Rozdział V Potrzeby rozwojowe uczniów, potrzeby środowiska, diagnoza problemów szkolnych 1. Wstęp. Dorośli mający kontakt z dorastającą młodzieżą zwracają uwagę na ogromny konformizm nastolatków, współwystępujący z ciągłym demonstrowaniem niezależności i nonkonformizmu. Demonstrowanie niezależności przedstawia się u nich przede wszystkim w odniesieniu do wartości, norm i reguł obowiązujących w świecie dorosłych. W grupie rówieśników nastolatki zachowują daleko posunięty konformizm. Wskazuje na to ich język, wygląd (ubiór, fryzura), zainteresowania (muzyka, literatura) i zachowanie. Nastolatek próbuje określić swoją tożsamość, a więc odpowiedzieć sobie na pytania: Kim jestem? Jaki jestem? Młody człowiek usiłuje określić kim jest, na podstawie tego jak postrzegają go inni. Nastolatek sprawdza jak reagują na niego rówieśnicy i obserwuje zachowania kolegów w różnych sytuacjach, porównując się z innymi, czasami próbuje ich naśladować. Potrzebuje wzorów, na podstawie których mógłby modelować swój wygląd i zachowanie. Rolę wzorców pozytywnych lub negatywnych, pełnią przede wszystkim rodzice (prawni opiekunowie), nauczyciele, gwiazdy filmowe czy muzycy. Grupa rówieśników ma w okresie dorastania duży wpływ na zachowania jej członków. Od tego, jakie wzorce znajduje w niej dziecko oraz jakie obowiązują w niej normy grupowe w dużym stopniu może zależeć zachowanie jednostki. Badania wykazały, że im słabsza jest więź dziecka z rodzicami (prawnymi opiekunami), tym silniejszy jest wpływ grupy rówieśniczej. Jeżeli w grupie rówieśniczej funkcjonują niekorzystne normy, istnieje klimat przyzwolenia dla palenia nikotyny, picia alkoholu lub agresji, może to skłaniać niektórych jej członków do podejmowania zachowań ryzykownych. Młody człowiek może zbudować przekonanie, że picie alkoholu czy wczesny seks są bardzo popularne wśród rówieśników i powszechnie przez nich akceptowane. Nabiera w pewnym momencie przekonania, że picie alkoholu, palenie nikotyny czy aktywność seksualna jest normą w jego wieku. Po pewnym czasie, porównując się z innymi, może uznać, że choć robi dobrze nie pijąc i nie paląc to nie jest normalny (jego zachowanie odbiega od ogólnie przyjętej normy). Młodzież decydując się na inicjację alkoholową, narkotykową czy seksualną, często robi to wbrew własnym chęciom, musi pokonać wiele barier, lęków i obaw. Podejmuje zachowania ryzykowne bardziej z poczucia obowiązku niż dla przyjemności. Motywy, którymi kieruje się młodzież przy podejmowaniu różnych zachowań problemowych, jest dowodem, że zachowania także mają charakter instrumentalny. Są narzędziem pomagającym osiągnąć konkretne korzyści: zmniejszyć zahamowania czy zredukować napięcie przez użycie alkoholu lub narkotyków, poczuć się dorosłym dzięki podjęciu zachowań zastrzeżonych dla dorosłych alkohol i seks. Młodzi ludzie często wybierają jakieś konkretne zachowanie, które ich zdaniem jest najbardziej skutecznym narzędziem dla osiągnięcia celu. Przy wyborze zachowania kierują 8

9 się posiadaną wiedzą (potoczną, naukową, kulturową), o możliwych efektach, które szybko można uzyskać. Oczekiwania to spodziewane przez jednostkę efekty uzyskane w wyniku jej zachowania w jakiejś konkretnej sytuacji. Oczekiwania tworzą się na podstawie informacji uzyskanych dzięki mediom, lekturze, obserwacji skutków zachowań osób z otoczenia oraz na podstawie własnych wcześniejszych doświadczeń. Informacje na temat działania alkoholu lub narkotyków młodzi często uzyskują również dzięki programom profilaktycznym i wykorzystują część tych informacji do oceniania użyteczności konkretnego środka odurzającego dla realizacji doraźnego celu. Informacja, że alkohol rozluźnia i odprężą oraz widok kolegów zachowujących się po wypiciu swobodnie i wesoło tworzy pozytywne oczekiwania co do działania tego środka. U młodzieży czującej się niepewnie w sytuacjach towarzyskich pozytywne oczekiwania wobec alkoholu lub innych środków chemicznych mogą stanowić impuls dla inicjacji alkoholowej lub narkotykowej. Alkohol jest powszechnie uznawany za dobry sposób na radzenie sobie ze stresem. Po alkohol będą więc sięgać osoby, które oczekują pozytywnych skutków picia, odczuwają wysoki poziom stresu, preferują unikanie jako metodę radzenia sobie ze stresem. Młodzi ludzie w wieku dojrzewania przeżywają wiele stresów i strategia unikania (ucieczki) jest najbardziej powszechnym sposobem radzenia sobie. Środki odurzające są łatwo dostępnym sposobem pozwalającym na szybkie uwolnienie się od stresu. Słaba zdolność krytycznego myślenia i przewidywania przyszłości u młodzieży powoduje, iż ważniejsza jest natychmiastowa nagroda w postaci psychologicznej ulgi niż odległe negatywne konsekwencje. 2. Potrzeby rozwojowe uczniów. Problemy młodzieży i środowiska 1. Problemy okresu dojrzewania: a) biologiczne, np. zmiany w wyglądzie, b) społeczne, np. kłopoty w nawiązywaniu kontaktów, c) psychiczne, np. huśtawka uczuć, d) prawne, np. brak odpowiedzialności za swoje postępowanie, e) zdrowotne, np. niewłaściwie odżywianie. 2. Problemy związane z kryzysem autorytetu dorosłych: a) nieporozumienia w domu, b) kłopoty w szkole, c) kwestionowanie wartości dorosłych. 3. Problemy związane z wysokim poziomem neurotyzmu: a) skłonność do przeżywania stanów lękowych, Potrzeby wynikające z problemów 1. Potrzeba samoakceptacji. 2. Potrzeba pozytywnego obrazu własnej osoby. 3. Potrzeba rzetelnej informacji na temat dojrzewania. 4. Potrzeba rzetelnej wiedzy o zagrożeniach i eliminowaniu mitów związanych z uzależnieniami. 1. Potrzeba konstruktywnych wzorców w rodzinie, szkole, w mediach. 2. Potrzeba autonomii i samodzielności. 3. Potrzeba sukcesu. 1. Potrzeba satysfakcji, miłości oraz radości w życiu. 2. Potrzeba radzenia sobie w trudnych, stresowych sytuacjach. 9

10 b) niska odporność na stresy, c) problemy adaptacyjne w nowym środowisku. 4. Problemy natury psychicznej: a) mankamenty komunikowania się, b) nieumiejętność nawiązywania kontaktów z rówieśnikami, c) niezaspokojona potrzeba akceptacji, poczucia bezpieczeństwa i własnej wartości oraz sensu życia, d) depresja młodzieńcza, e) choroby np. bulimia, anoreksja, otyłość, f) potrzeba autonomii. 5. Problemy związane z zagrożeniami XXI wieku: a) narkomania, alkoholizm, nikotynizm, lekomania, hazard, internet i gry komputerowe, b) nerwice, choroby psychiczne, c) alergie. 6. Problemy tkwiące w środowisku: a) adaptacyjno-integracyjne w nowym środowisku szkolnym, b) kłopoty w kontaktach z rówieśnikami, c) problemy w nauce, d) niedostatek ekonomiczny, e) patologia rodziny, uzależnienia. 3. Potrzeba akceptacji. 1. Potrzeba kontaktu z rówieśnikami. 2. Potrzeba akceptacji. 3. Potrzeba poczucia bezpieczeństwa i własnej wartości. 4. Potrzeba celów życiowych i sensu życia. 1. Potrzeba szczęścia i zadowolenia. 2. Potrzeba zabawy i odpoczynku. 3. Potrzeba rzetelnej wiedzy o zagrożeniach. 1. Potrzeba bezpieczeństwa i akceptacji. 2. Potrzeba sukcesów. 3. Potrzeba miłości rodzicielskiej. 3. Potrzeby środowiska charakterystyka osiedla Baranówka IV. Osiedle Baranówka IV jest jednym z większych w Rzeszowie. Rodziny mieszkające na tym osiedlu borykają się z wieloma problemami, najpoważniejsze z nich to duże bezrobocie, trudności materialne, brak środków na zaspokojenie podstawowych potrzeb. Towarzyszące im napięcia i stresy są bardzo często przyczyną alkoholizmu, przemocy psychicznej i fizycznej, skierowanej na współmałżonka i dzieci oraz agresji słownej. Niski status kulturowy wielu rodzin, brak środków finansowych na udział dzieci w dodatkowych zajęciach wpływają na specyficzny sposób spędzania przez młodzież wolnego czasu przesiadywanie na klatkach schodowych oraz w miejscach znanych tylko i wyłącznie młodym ludziom. Bezrobocie, trudności materialne, przemoc w rodzinie, brak perspektyw na przyszłość, bierność, specyficzne środowisko (blokowisko) wszystkie te czynniki wpływają niewątpliwie na coraz częstsze podejmowanie przez młodzież zachowań ryzykownych. Baranówka IV to również osiedle gdzie dużo młodych ludzi wchodzi w kolizję z prawem. Funkcjonuje wiele nieformalnych grup o charakterze destruktywnym. Na osiedlu jest łatwy dostęp do alkoholu i innych środków odurzających np. narkotyków. Według informacji Policji sprzedawane są one w wielu miejscach na terenie osiedla. Wielu uczniów żyje w rodzinach niewydolnych wychowawczo, niepotrafiących pomóc dziecku przy pojawiających się m.in. problemach: 10

11 1) bytowych, 2) dydaktycznych, 3) emocjonalnych (np. stres, napięcie), 4) rówieśniczych, 5) egzystencjalnych. Napięcia emocjonalne, stresy, konflikty rodzinne są przenoszone przez uczniów do szkoły (wpływają negatywnie na zachowanie uczniów). Czas wolny uczniowie spędzają najczęściej pod blokami na niewybrednych zabawach, tworzą grupy nieformalne często o charakterze destruktywnym. Od kilku lat rozrastające się grupy kibiców pogłębiają konflikty pomiędzy osiedlami Gen. Wł. Andersa, Krakowska Południe, Nowe Miasto doprowadzając bardzo często do sytuacji niebezpiecznych. Część rodziców (prawnych opiekunów) przenosi swoje problemy emocjonalne i materialne na szkołę. Przyjmują postawy roszczeniowe. Nie radząc sobie z problemami wychowawczymi swoich dzieci przerzucają na szkołę wszelkie obowiązki w zakresie opieki i wychowania. Wzrasta liczba rodzin dysfunkcyjnych, niewydolnych wychowawczo. Dzieci są pozostawiane bez opieki, kontroli, często nie mają wsparcia w rodzinie, niejednokrotnie szukają zainteresowania w grupach osiedlowych. Niektórzy rodzice (prawni opiekunowie) apatyczni, bez inicjatywy, za mało odpowiedzialni za swoje dzieci, uważają, że wszystkie problemy jak wagary, trudności w nauce, agresja społeczna powinny być rozwiązywane wyłącznie przez szkołę i służby jak Policja i Straż Miejska. Część dzieci posiadająca komputery spędza przy nich czas na grach, przeglądaniu stron internetowych i na rozmowach za pośrednictwem komunikatorów typu Gadu- Gadu, albo czatach i blogach gdzie dają upust negatywnym emocjom doprowadzając często do konfliktów. Obrzucanie się wyzwiskami i używanie wulgaryzmów to bardzo często norma w kontaktach internetowych młodzieży. 4. Diagnoza problemów szkolnych. Na podstawie analizy ankiet przeprowadzonych wśród nauczycieli, uczniów, rodziców (prawnych opiekunów), rozmów indywidualnych z uczniami, rodzicami (prawnymi opiekunami), informacjami od nauczycieli stwierdza się, że najpoważniejsze zachowania ryzykowne występujące w naszej szkole to: 1) podejmowanie prób z papierosami, alkoholem i innymi środkami odurzającymi (narkotyki), 2) zachowania agresywne i przemoc, 3) hazard, 4) niekontrolowane korzystanie z internetu i gry komputerowe. 11

12 Rozdział VI Działania szkoły w realizacji profilaktyki I-wszo rzędowej 1. Analiza podstawy programowej kształcenia ogólnego dla gimnazjum. Za nadrzędny cel podstawy programowej etapu nauczania dla gimnazjum przyjmuje się wszechstronny rozwój ucznia. Mając na uwadze cele Szkolnego Programu Profilaktyki szczególną uwagę należy zwrócić na nabywanie przez uczniów następujących umiejętności: 1) efektywnego współdziałania w zespole i pracy w grupie, budowania więzi międzyludzkich, podejmowania indywidualnych i grupowych decyzji, skutecznego działania na gruncie obowiązujących norm, 2) rozwiązywania problemów w sposób konstruktywny (twórczy), 3) odnoszenia do praktyki zdobytej wiedzy oraz tworzenia potrzebnych doświadczeń i nawyków, 4) przyswajania sobie technik i metod negocjacyjnego rozwiązywania konfliktów, 5) uczenia się szacunku dla dobra wspólnego, przygotowania się do życia w rodzinie, w społeczności lokalnej, w państwie, 6) kształtowanie w sobie podstawy, dialogu, umiejętności słuchania innych, rozumienia ich poglądów. Jest to możliwe poprzez realizację zadań wynikających z treści zawartych w podstawie programowej. Przedmiot Cele edukacyjne Osiągnięcia (umiejętności) Język polski 1. Kształcenie sprawności mówienia, słuchania w zróżnicowanych sytuacjach komunikacyjnych prywatnych i publicznych ważnych dla życia we państwie demokratycznym i obywatelskim. 2. Ujawnianie umiejętności i zainteresowań uczniów po to, aby umieli oni wyznaczać sobie cele, dobierać treści i materiały, projektować odpowiednie działania gwarantujące skuteczność edukacji. 3. Wprowadzenie pojęcia nadawcy i odbiorcy w komunikacji międzyludzkiej. 4. Zdobywanie przez uczniów umiejętności rozpoznawania intencji wypowiedzi ( np. pytam, proszę, odpowiadam, informuję). 1. Umiejętność mówienia z przejrzystością intencji, z uwzględnieniem różnorodnych sytuacji, ról i kontaktów międzyludzkich (oficjalnych klasa, nauczyciel, kolega, ośrodki użyteczności publicznej, i nieoficjalnych rodzina, rodzeństwo, przyjaciele, itp.). 2. Umiejętność wypowiadania się i rozumienia emocjonalnie nacechowanej wypowiedzi oraz próby jej oceny, zwłaszcza od strony etycznej. 3. Umiejętność rozpoznawania i rozumienia założeń komunikacji (sytuacje, emocje, oceny) oraz przewidywania skutków wypowiedzi i ich etycznego wymiaru (szczerość nieszczerość, kłamstwo, manipulacja, agresja słowna, 12

13 Historia Wiedza o społeczeństwie + Wychowanie do życia w rodzinie 1. Rozwijanie poczucia przynależności do grupy rodzinnej, klasowej, szkolnej, społeczności lokalnej. 2. Uświadomienie sobie kim jestem, co lubię, co potrafię, co jest dla mnie ważne. 3. Pogłębianie rozumienia pojęć i wartości niezbędnych do zrozumienia życia społecznego. 4. Rozwijanie umiejętności dostrzegania złożoności związków przyczynowoskutkowych. 1. Przyjęcie integralnej wizji osoby ludzkiej, wybór i urzeczywistnianie wartości służących osobowemu rozwojowi. 2. Rozwiązywanie problemów i pokonywanie trudności okresu dojrzewania. 3. Stymulowanie procesu samowychowawczego u uczniów. 4. Uświadomieni sobie kim jestem, co lubię, co potrafię, co jest dla mnie ważne. 5. Uczenie szacunku dla siebie i innych. 6. Uczenie prawidłowych postaw wobec innych (koleżeństwo, miłość, przyjaźń). 7. Rozumienie swoich praw i szanowanie praw innych (postawy społeczne i aspołeczne). 8. Uczenie odpowiedzialności i obowiązkowości oraz ponoszenia konsekwencji własnych zachowań. brutalność w zachowaniach językowych). 4. Umiejętność poszukiwania informacji w różnych źródłach, dokumentowania ich, selekcjonowania i przechowywania. 5. Umiejętność rozumnego korzystania ze środków masowego przekazu. 1. Umiejętność rozpoznawania miejsca człowieka w czasie historycznym, jego relacji z przyrodą, społecznością lokalną, ojczyzną, kręgiem kulturowym, innymi narodami i religiami. 1. Umiejętność świadomego korzystania z przysługujących praw oraz wypełniania obowiązków. 2. Umiejętność krytycznej oceny wydarzeń. 3. Zrozumienie i stosowanie przyjętych norm współżycia w najbliższym otoczeniu społecznym i na forum szkoły, domu. 4. Umiejętność samodzielnej oceny zachowań swoich i innych oraz przewidywanie konsekwencji wynikających z tych zachowań. 5. Umiejętność wyrażania własnego zdania oraz słuchania zdania innych. 6. Umiejętność rozeznawania, analizowania i wyrażania uczuć. 7. Umiejętność tzw. samowychowywania się. 8. Umiejętność obrony własnej intymności i nietykalność seksualnej oraz szacunek dla ciała 13

14 Zajęcia artystyczne Języki obce Matematyka Fizyka Chemia 1. Kształtowanie kultury muzycznej i plastycznej (umiejętność włączania sztuki we własne, osobiste życie). 2. Stwarzanie sytuacji dających możliwość przeżyć wewnętrznych, doświadczania tajemnicy, kontemplacji, a także autorefleksji. 1. Uczenie tolerancji poprzez lepsze poznanie kultury i spraw życia codziennego innych krajów. 1. Przygotowanie uczniów do wykorzystania wiedzy matematycznej do rozwiązywania problemów z zakresu różnych dziedzin kształcenia szkolnego oraz życia codziennego. 2. Dostrzeganie oraz formułowanie, rozwiązywanie i dyskutowanie problemów na bazie języka matematycznego (logika). 1. Prezentowanie wyników własnej obserwacji, eksperymentów i przemyśleń. 2. Wykorzystywanie wiedzy fizycznej w praktyce życia codziennego. 1. Nabycie umiejętności i nawyku postępowania zgodnego z zasadami dbałości o własne innej osoby. 9. Korzystanie ze środków masowego przekazu w sposób selektywny (obrona przed destrukcyjnym działanie tychże). 10. Umiejętność uczestniczenia w dyskusji, prezentacji i obrony własnego stanowiska, oraz brania pod uwagę argumentów strony przeciwnej. 11. Umiejętność współpracy w grupie. 12. Zaznajomienie się z najważniejszymi etycznymi zasadami życie publicznego. 1. Umiejętność dbania o estetyczny wygląd własny i otoczenia. 2. Umiejętność korzystania z dóbr kultury. 1. Umiejętność indywidualnego uczenia się. 2. Umiejętność klasyfikowania faktów i informacji oraz selekcjonowania informacji. 1. Kształtowanie umiejętności myślenia i lepszego formułowania wypowiedzi. 1. Ukazanie znaczenia odkryć w naukach przyrodniczych dla rozwoju cywilizacji i rozwiązywania problemów współczesnego świata. 2. Kształcenie umiejętności krytycznego korzystania ze źródeł informacji. 1. Kształtowanie myślenia prowadzącego do zrozumienia poznanej wiedzy chemicznej 14

15 Biologia Geografia Zajęcia techniczne Informatyka zdrowie i ochronę środowiska. 1. Zrozumienie zasad funkcjonowania organizmu człowieka i kształtowanie zachowań prozdrowotnych. 1. Stworzenie warunków dla czynnego uczenia się umożliwiającego dociekliwość, refleksyjność, zdrowy krytycyzm oraz chęć działania. 2. Wskazywanie na źródła konfliktów i próby ich rozwiązywania. 1. Uczenie planowania pracy indywidualnej i zespołowej podziału pracy, koordynacji działań, itp. 1. Przygotowanie uczniów do nowych możliwości dostępu do informacji i komunikowania się. 2. Wspomaganie uczniów w ich rozpoznaniu własnych uzdolnień i zainteresowań w celu świadomego wyboru dalszego kierunku kształcenia. 3. Uwrażliwienie na konsekwencje tzw. powszechnego dostępu do informacji: a) zagrożenia (szkodliwe gry, deprawujące treści, uzależnienie), b) zagadnienia etyczne i prawne związane z ochroną własności i posługiwania się nią w różnych sytuacjach życiowych. 2. Uświadomienie działań niektórych substancji na organizm człowieka (leki, trucizny, alkohole, narkotyki, nawozy sztuczne, środki ochrony roślin). 1. Interpretowanie zależności między budową i funkcją układów i narządów w organizmie człowieka. 2. Analizowanie przyczyn zakłóceń stanu zdrowia człowieka, oraz przewidywanie skutków własnych decyzji w tym zakresie. 3. Prowadzenie zdrowego trybu życia. 1. Przewidywanie zmian w przyrodzie i w działaniach ludzi na podstawie uzyskanych informacji. 2. Korzystanie z możliwie różnych źródeł informacji. 1. Określanie i ocenianie własnych mocnych i słabych cech ujawnionych w działaniach indywidualnych i zespołowych. 2. Ocenianie własnych możliwości sprostania wymaganiom wstępnie wybranego zawodu. 1. Wybieranie, łączenie i celowe stosowanie różnych narzędzi informatycznych do rozwiązywania typowych praktycznych i szkolnych problemów ucznia. 2. Dostrzeganie korzyści i zagrożeń związanych z rozwojem zastosowań komputerów. 15

16 Wychowanie fizyczne Religia lub etyka intelektualnej i ochroną danych. 1. Zrozumienie przez ucznia powodów i sensu jego starań o ciało, o sprawność, o zdrowie i urodę, jako warunek szacunku wobec siebie i wobec innych. 2. Przekazywanie wiedzy, która podtrzyma potrzebę systematycznej aktywności fizycznej uczniów, potwierdzającej zdrowotne nawyki oraz znajomość zasad zdrowego życia. 1. Kształtowanie postawy wobec człowieka, jego natury, powinności moralnych oraz wobec różnych sytuacji życiowych. 2. Rozpoznawanie podstawowych wartości i dokonywanie właściwej ich hierarchizacji. 3. Podjęcie odpowiedzialności za siebie i innych oraz za dokonywane wybory moralne. 1. Hartowanie organizmu i dbałość o higienę oraz zdrowie. 2. Umiejętność pracy w grupie (pełnienie roli organizatora, widza i sędziego w wybranych dyscyplinach rekreacyjnych i sportowych). 1. Umiejętności dokonywania wyboru wartości i tworzenie ich hierarchii. 2. Rozstrzyganie wątpliwości i problemów moralnych zgodnie z przyjętą hierarchią wartości i dobrem wspólnym. 3. Stosowanie zasad harmonijnego współistnienia i współdziałania ze środowiskiem społecznym i przyrodniczym. 2. Oczekiwane efekty. Realizowanie wybranych celów w ramach poszczególnych przedmiotów oraz stosowanie tzw. profilaktyki alternatywnej i edukacyjnej wśród uczniów, winny przynieść pozytywne efekty w zakresie podejmowania przez młodzież zachowań ryzykownych, zapobiegania niedostosowaniom, patologiom i uzależnieniom. Efektywne wdrażanie programu profilaktycznego powinno wpłynąć na: 1) zmniejszenie się podejmowania zachowań ryzykownych typu: palenie nikotyny, picie alkoholu, sięganie po środki odurzające, agresja (słowna, fizyczna, psychiczna), 2) aklimatyzacja w środowisku szkolnym, domowym i zwiększenie poczucia własnej wartości, 3) aktywniejszy udział rodziców (prawnych opiekunów) i ich współpraca ze szkołą w zakresie wychowania młodzieży, 4) zwiększenie świadomości rodziców (prawnych opiekunów) oraz nauczycieli co do roli rodziny i szkoły w kształtowaniu pozytywnych postaw młodzieży, 5) zwiększenie zaangażowania i prospołecznej aktywności uczniów, 6) podniesienie samooceny uczniów, wiary we własne możliwości, 7) poprawa funkcjonowania w grupie oraz radzenie sobie z negatywną presją w grupie, 16

17 8) poznanie alternatywnych sposobów spędzania wolnego czasu, rozwój zainteresowań, zdolności i umiejętności, 9) wykształcenie nawyków i przyzwyczajeń zdrowego, aktywnego, twórczego i kulturalnego spędzania wolnego czasu, 10) usuwanie skutków przebywania dzieci w rodzinach dysfunkcyjnych i alkoholicznych, 11) lepsze radzenie sobie z problemami emocjonalnymi, 12) zmniejszenie się ilości destruktywnych sposobów zaspokajania potrzeb przez młodzież, 13) zwiększenie skuteczności pracy wychowawczej, a tym samym zmniejszenie się ilości konfliktów między dorastającą młodzieżą, a rodzicami (prawnymi opiekunami), wychowawcami, itp., 14) zmniejszenie się nasilenia poziomu agresji rówieśniczej, 15) wzrost zainteresowania wśród rodziców (prawnych opiekunów), nauczycieli i całej społeczności osiedla Baranówka IV konstruktywnym oraz twórczym sposobem spędzania wolnego czasu przez młodzież, 16) zwiększenie ilości osób przygotowanych do pracy na rzecz młodzieży zagrożonej. 3. Działania skierowane do młodzieży ze wszystkich klas. Model edukacyjny ( nauka faktów ): 1) ułatwia wejście w społeczność szkolną poprzez znajomość regulaminów, 2) dostarcza rzetelnej wiedzy o skutkach uzależnień, nie o środkach uzależniających, 3) zmniejsza stres związany z nauką szkolną, nowym zespołem klasowym, 4) umożliwia przejście od roli pozytywnego odbiorcy do aktywnego uczestnika warsztatów, 5) często ma postać wykładu, pogadanki ilustrowanej materiałami i środkami audiowizualnymi, 6) realizowany jest przez nauczycieli, zaproszonych ekspertów, w tym rodziców (prawnych opiekunów), a także przez rówieśników liderów wychowawczych. Zadania 1. Zapoznanie z: a) obowiązującymi dokumentami szkolnymi Formy realizacji 1. Zapoznanie uczniów na zajęciach godzina z wychowawcą ze Statutem Szkoły, Wewnątrzszkolnym Systemem Oceniania, Programem Wychowawczym i Programem Profilaktyki w każdym roku szkolnym. 2. Spotkania z pedagogiem szkolnym na temat pracy szkoły i pedagoga. 3. Informowanie o regulaminach pracowni, sali gimnastycznej. 17

18 b) prawami ucznia i człowieka c) instytucjami udzielającymi pomocy uczniom, dzieciom 1. Godziny z wychowawcą dotyczące praw i obowiązków uczniów. 2. Spotkania z pracownikami instytucji działających na rzecz praw człowieka. 3. Gazetki ścienne dotyczące tej problematyki. 4. Informacje pedagoga szkolnego. 1. Spotkania z pracownikami Poradni Psychologiczno- Pedagogicznej, Towarzystwem Przyjaciół Dzieci, itp. d) zasadami uczenia się 1. Godzina z wychowawcą na temat uczenia się. 2. Spotkania z pracownikami Poradni Psychologiczno- Pedagogicznej, pedagogiem. 3. Godziny w bibliotece szkolnej na temat literatury wskazującej techniki uczenia się. 4. Spotkania na zajęciach godzina z wychowawcą z laureatami i finalistami konkursów przedmiotowych na temat sposobów przygotowywania się przez nich do konkursów. e) trudnościami okresu dojrzewania: biologicznymi, społecznymi, psychicznymi f) zagrożeniami XXI wieku uzależnienia, nerwice, stresy, choroby cywilizacyjne 1. Spotkania z lekarzami, pielęgniarką szkolną. 2. Godzina z wychowawcą dotycząca okresu dojrzewania. 3. Spotkania z rodzicami (prawnymi opiekunami) ekspertami w tej dziedzinie. 4. Dyskusje po obejrzeniu filmów na zajęciach godzina z wychowawcą. 5. Gazetki ścienne dotyczące tej problematyki. 1. Godziny z wychowawcą dotyczące motywów sięgania po środki uzależniające. 2. Godziny z wychowawcą dotyczące społecznych, ekonomicznych i psychicznych skutkach uzależnień. 3. Spotkania z przedstawicielami sądu rodzinnego, Policji na temat prawnej odpowiedzialności młodzieży. 4. Spotkania z pracownikami SANEPID-u i innymi specjalistami na temat HIV AIDS i chorób zakaźnych. 5. Spotkania na zajęciach godzina z wychowawcą z pielęgniarką szkolną na temat higieny. 6. Godziny z wychowawcą dotyczące zasad właściwego odżywiania (anoreksja, bulimia). 7. Gazetki ścienne dotyczące zagrożeń XXI wieku, 8. Propagowanie i udział w konkursach dotyczących zagrożeń, np. o AIDS, narkomani, itp. 18

19 g) wybranymi przepisami prawa 2. Diagnozowanie potrzeb bytowych (niedostatku ekonomicznego). 3. Tworzenie bezpiecznego, wolnego od uzależnień środowiska wychowawczego szkoły. 4. Konsekwentne realizowanie priorytetów wychowawczych szkoły. 1. Spotkania z prawnikami, policjantami, kuratorami zawodowymi i społecznymi. 2. Zapoznanie z ustawami dotyczącymi: a) odpowiedzialności nieletnich, b) zapobiegania narkomani, c) wychowania w trzeźwości, d) demoralizacji nieletnich. 1. Godziny z wychowawcą dotyczące pomocy materialnej. 2. Wizyty domowe mające na celu rozpoznawanie sytuacji materialnej uczniów. 3. Indywidualne rozmowy z uczniami prowadzone przez wychowawcę lub pedagoga. 4. Stała obserwacja uczniów. 1. Zapoznanie uczniów z zapisami Statutu Szkoły dotyczącymi zakazu używania środków uzależniających i opuszczania szkoły podczas zajęć lekcyjnych. 2. Zapoznanie uczniów z Szkolnym Programem Profilaktyki w danym roku. 3. Systematyczne kontrole boiska, toalet i pomieszczeń szkoły w ramach dyżurów nauczycieli. 4. Sprawozdania pedagoga dotyczące sytuacji wychowawczej szkoły. 5. Przestrzeganie zakazu zażywania środków uzależniających podczas wszystkich imprez szkolnych. 1. Spotkania z osobami zajmującymi się profilaktyką w szkole i w mieście. 2. Współpraca z Policją, ze Strażą Miejską i informowanie o tej współpracy uczniów i nauczycieli. 3. Organizacja akcji antyuzależnieniowych np. Dzień bez papierosa, itp. 4. Konsekwentne stosowanie nagród i kar zgodnie z zapisami w Statucie Szkoły. 4. Działania zorientowane na jednostkę i wspieranie jej rozwoju. Zadania 1. Kształtowanie i wzmacnianie pozytywnego i realnego poczucia własnej wartości. Formy realizacji 1. Warsztaty i zabawy integracyjno-adaptacyjne. 2. Tworzenie okazji do wzajemnego poznania się poprzez imprezy klasowe (dyskoteki, biwaki, wycieczki, Andrzejki, itp.). 3. Spotkania z psychologiem, pedagogiem z Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej. 4. Godziny z wychowawcą dotyczące praw dziecka, ucznia. 19

20 2. Przeciwdziałanie sytuacjom stresowym: a) tkwiącymi w szkole, b) związanym z trudną sytuacją materialną ucznia, c) związanym ze zdrowiem. 3. Przygotowanie do życia w grupie poprzez: a) przełamywanie onieśmielenia, b) rozwijanie umiejętności nawiązywania kontaktów międzyludzkich, c) identyfikację z zespołem klasowym, d) kształtowanie otwartości, empatii i wzajemnego zaufania w grupie. 4. Prowadzenie edukacji antyuzależnieniowej. 5. Trening interpersonalny. 6. Spotkania z uczniami działającymi w Samorządzie Uczniowskim, drużynie harcerskiej. 1. Zapoznanie ze szkoła, klasą, wychowawcą, Dyrektorem Szkoły. 2. Poznanie Statutu Szkoły, Wewnątrzszkolnego Systemu Oceniania, Programu Wychowawczego. 3. Zajęcia wyrównawcze. 4. Pomoc koleżeńska w nauce. 5. Godziny z wychowawcą dotyczące efektywnego uczenia się. 6. Indywidualna pomoc pedagoga szkolnego i kierowanie do Poradni Psychologiczno- Pedagogicznej. 7. Rozpoznawanie sytuacji rodzinnej ucznia poprzez wizyty domowe, rozmowy z rodzicami (prawnymi opiekunami), rozmowy indywidualne, warsztaty radzenia sobie ze stresem. 8. Przedstawianie trudnych sytuacji, problemów zdrowotnych i adaptacyjnych młodzieży na posiedzeniach Rady Pedagogicznej. 9. Kontakty z MOPS-em. 10. Indywidualna pomoc i opieka nad uczniami posiadającymi opinię z Poradni Psychologiczno- Pedagogicznej. 11. Spotkania w klasach z lekarzami, pielęgniarką szkolną. 1. Organizacja biwaków, wycieczek, warsztatów integracyjnych. 2. Organizowanie wywiadówek uczniów z rodzicami (prawnymi opiekunami). 3. Godziny z wychowawcą dotyczące zainteresowań i planów uczniów. 4. Eksponowanie na forum klasy i szkoły dokonań uczniów np. osiągnięć sportowych i artystycznych uczniów. 5. Zajęcia godzina z wychowawcą dotyczące poznawania wychowawcy klasy. 6. Przygotowanie klasowej Wigilii, Andrzejków, Mikołajków, itp. 7. Warsztaty z zakresu komunikacji werbalnej i pozawerbalnej. 8. Warsztaty radzenia sobie ze stresem. 1. Działania dotyczące przyczyn i skutków uzależnień: a) warsztaty i treningi, b) gazetki tematyczne, c) konkursy, 2. Działania propagujące wolne od uzależnień formy spędzania wolnego czasu (wycieczki, rozgrywki sportowe, itp.). 20

21 3. Spotkania z pracownikami pracującymi z młodzieżą uzależnioną. 5. Działania zorientowane na dokonywanie właściwych wyborów. Zadania 1. Kształtowanie asertywnych postaw wobec środków uzależniających poprzez: a) werbalizacje potrzeb, b) radzenie sobie z presją grupy, c) sztukę odmawiania. 2. Zapoznanie z zasadami skutecznej komunikacji poprzez: a) analizę przyczyn zakłóceń w procesie komunikacji, b) rozwijanie umiejętności aktywnego słuchania, c) poznanie zasad skutecznej komunikacji, d) rozwijanie empatii. 3. Kształtowanie pozytywnego myślenia o sobie poprzez: a) poznawanie swoich mocnych stron, b) docenianie własnych najmniejszych sukcesów. 4. Profilaktyka chorób XXI wieku. Formy realizacji 1. Nauka zachowań asertywnych. 2. Godziny z wychowawcą dotyczące systemu wartości, kształtowaniu charakteru, itp. 3. Spotkania z psychologiem, pedagogiem. 4. Konkursy, filmy, inscenizacje i ich omawianie. 1. Nauka doskonalenia umiejętności komunikowania się. 2. Nauka umiejętności dotyczących rozwiązywania konfliktów. 3. Spotkania z pracownikami Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej. 4. Realizacja zasad skutecznej komunikacji na wszystkich zajęciach lekcyjnych i pozalekcyjnych. 1. Warsztaty dotyczące poczucia własnej wartości. 2. Trening interpersonalny. 3. Doskonalenie technik uczenia się. 4. Organizowanie kół zainteresowań umożliwiających uczniom rozwijanie się. 5. Promowanie sukcesów młodzieży (artystycznych, naukowych, sportowych, itp.), poprzez pochwały, nagrody i informacje w gazetce szkolnej. 1. Spotkania z lekarzami różnych specjalności. 2. Omawianie tematyki dbałości o zdrowie na wszystkich zajęciach edukacyjnych. 3. Filmy o tematyce profilaktycznej i dyskusje nad nimi. 4. Organizacja i udział uczniów w konkursach i olimpiadach wiedzy o chorobach AIDS, narkomania, alkoholizm, zawały serca, itp.). 21

22 6. Kształtowanie odpowiedzialności za życiowe wybory (kształtowanie dojrzałej postawy wobec życia). Zachowania prospołeczne: Zadania 1. Kształtowanie właściwych postaw wobec uzależnień poprzez: a) informowanie o społecznych i zdrowotnych skutkach uzależnień, b) zwalczanie mitów narkotykowych. 2. Doskonalenie umiejętności interpersonalnych poprzez: a) poszanowanie godności innych, b) poszanowanie zdrowia i życia. 3. Kształtowanie odpowiedzialności: a) za siebie i innych, b) za podejmowane decyzje i zachowania. 4. Szerzenie wśród młodzieży znajomości prawa i wyrabianie nawyku poszanowania go. 5. Kształtowanie postaw tolerancji dotyczących: a) AIDS, b) różnych wyznań, c) różnych narodowości, d) odmiennych poglądów, itp. Formy realizacji 1. Godziny z wychowawcą dotyczące społecznych i zdrowotnych skutków uzależnień. 2. Filmy o uzależnieniach i dyskusje na zajęciach godzina z wychowawcą. 3. Spotkania z osobami pracującymi z młodzieżą uzależnioną lekarze, terapeuci. 4. Spotkania z pracownikami Policji. 1. Godziny z wychowawcą i lekcje religii dotyczące hierarchii wartości, ideałów. 2. Dyskusje na języku polskim o wzorcach osobowych w literaturze, itp. 1. Godziny z wychowawcą dotyczące właściwych wyborów. 2. Działalność w organizacjach szkolnych. 3. Zachęcanie do pomocy koleżeńskiej w nauce. 4. Udział młodzieży w akcjach charytatywnych. 1. Spotkania z Policją, pracownikami sądu, Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej. 2. Udział młodzieży w rozprawach sądowych. 3. Godziny z wychowawcą dotyczące obowiązków ucznia i odpowiedzialności za ich lekceważenie. 4. Kategoryczne przestrzeganie zasad przyznawania nagród i udzielania kar zgodnie z zapisami Statutu Szkoły. 1. Udział w konkursach o różnych narodach i ich kulturach. 2. Spotkania z osobami różnych wyznań. 3. Dyskutowanie o problematyce tolerancji na zajęciach godzina z wychowawcą, religii, wychowaniu do życia w rodzinie, itp. 4. Nauka tolerancji (realizowane na wychowaniu do życia w rodzinie). 5. Spotkania z pracownikami SANEPID-u. 6. Gazetki tematyczne, konkursy plastyczne. 7. Przekazywanie informacji o AIDS na lekcjach biologii. 8. Godzina z wychowawcą dotyczą muzyki młodzieżowej, muzyki dorosłych, itp. 22