Ministerstwo Edukacji Narodowej PROGRAM NAUCZANIA

Transkrypt

1 Ministerstwo Edukacji Narodowej 313[08]/MEN/2009. PROGRAM NAUCZANIA TECHNIK DŹWIĘKU 313[08] Zatwierdzam Minister Edukacji Narodowej Warszawa 2009

2 Autorzy: dr Mateusz Bień mgr inŝ. Rafał Drewniany mgr Damian Galon dr hab. Marian Szukalski Recenzenci: prof. Krzysztof Szlifirski mgr inŝ. Krzysztof Sztekmiler Opracowanie redakcyjne: dr Grzegorz Rycharski Opracowanie techniczne: Rafał Szkoda 1

3 Spis treści I. Plan nauczania 3 II. Programy nauczania przedmiotów zawodowych 4 1. Elementy akustyki i elektroakustyki 4 2. Percepcja dźwięku 9 3. Kształcenie słuchu Zarys historii muzyki Instrumentoznawstwo Podstawy gry na fortepianie Język obcy zawodowy Technika studyjna Organizacja produkcji dźwięku Praktyka zawodowa 47 2

4 I. PLAN NAUCZANIA PLAN NAUCZANIA Technikum czteroletnie Zawód: technik dźwięku 313[08] Podbudowa programowa: gimnazjum Lp. Przedmioty nauczania Dla młodzieŝy Liczba godzin tygodniowo w czteroletnim okresie nauczania Liczba godzin tygodniowo w czteroletnim okresie nauczania Dla dorosłych Liczba godzin w czteroletnim okresie nauczania Semestry I-VIII Klasy I-IV Forma stacjonarna 1. Elementy akustyki i elektroakustyki Percepcja dźwięku Kształcenie słuchu Zarys historii muzyki Instrumentoznawstwo Podstawy gry na fortepianie Język obcy zawodowy Technika studyjna Specjalizacja* Organizacja produkcji dźwięku Razem Praktyka zawodowa: 4 tygodnie Forma zaoczna * Program nauczania wybranej specjalizacji w zawodzie opracowany przez nauczyciela powinien uzyskać pozytywna opinię szkolnego zespołu przedmiotowego właściwego dla danego zawodu 3

5 II. PROGRAMY NAUCZANIA PRZEDMIOTÓW ZAWODOWYCH ELEMENTY AKUSTYKI I ELEKTROAKUSTYKI Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć: posłuŝyć się terminologią dotyczącą fizycznych podstaw dźwięku, dokonać charakterystyki procesów i urządzeń elektroakustycznych, zastosować przyrządy i urządzenia do pomiaru dźwięku, scharakteryzować elementy toru fonicznego, określić funkcje elementów toru fonicznego, dokonać oceny jakości toru fonicznego, zidentyfikować rodzaje urządzeń elektroakustycznych, dokonać charakterystyki cyfrowego zapisu dźwięku, określić rodzaje oraz zastosowanie urządzeń pomocniczych, posłuŝyć się instrukcjami obsługi urządzeń elektroakustycznych, posłuŝyć się dokumentacją techniczną, posłuŝyć się normami dotyczącymi zapisu i przesyłania dźwięku, posłuŝyć się terminologią dotyczącą systemu MIDI, zastosować wiedzę z zakresu akustyki i elektroakustyki do oceny jakości dźwięku, posłuŝyć się technologią informatyczną, skorzystać z róŝnych źródeł informacji. Materiał nauczania 1. Fizyczne podstawy dźwięku Fala dźwiękowa. Amplituda. Częstotliwość. Faza. Propagacja fal. Odbicie, załamanie, ugięcie, interferencja. Fala stojąca. NatęŜenie dźwięku. Poziom natęŝenia. Analogowe i cyfrowe sygnały foniczne. Ćwiczenia: Określanie fizycznych parametrów dźwięku. 2. Urządzenia elektroakustyczne Mikrofony. Wzmacniacze. Krosownice. Stoły mikserskie. Rejestratory i odtwarzacze dźwięku. Głośnikowe i słuchawkowe systemy odsłuchowe. Ćwiczenia: Identyfikowanie urządzeń toru fonicznego. 4

6 3. Połączenia elektroakustyczne Kable, wtyki, gniazda. Połączenia symetryczne i asymetryczne. Połączenia analogowe i cyfrowe. Uziemienia. Kontrola jakości połączeń. Ćwiczenia: Kalibrowanie sygnałów elektroakustycznych. Diagnozowanie usterek połączeń elektroakustycznych. 4. Cyfrowy zapis dźwięku Zapis analogowy. Konwersja analogowo-cyfrowa i cyfrowo-analogowa. Częstotliwość Nyquista. Prawo Shannona. Częstotliwość próbkowania. Rozdzielczość bitowa. Filtr antyaliasingowy. Zniekształcenia sygnału cyfrowego. Formaty plików dźwiękowych. Kompresja danych. Rodzaje nośników cyfrowych. Komputerowy zapis dźwięku. Dokumentacja nagrań. Ćwiczenia: Rejestrowanie dźwięku. Dokumentowanie i archiwizacja nagrań. Konwersja nagrań dźwiękowych. 5. Urządzenia pomocnicze Statywy. Uchwyty. Tyczki mikrofonowe. Osłony przeciwwietrzne. Elementy transportowe. Przyłącza elektryczne. Urządzenia zasilające. Testery elektryczne. Systemy komunikacji audiowizualnej. Ćwiczenia: Przygotowywanie i kalibracja stanowiska dźwiękowego. Weryfikacja połączeń akustycznych i elektrycznych. 6. Dokumentacja techniczna Parametry urządzeń elektroakustycznych. Organizacje standaryzujące produkcję dźwiękową: International Organization for Standardization (ISO), Audio Engineering Society (AES), European Broadcasting Union (EBU). Ćwiczenia: Odczytywanie oraz sporządzanie dokumentacji technicznej. Odczytywanie specyfikacji urządzeń wyposaŝonych w system MIDI. 5

7 Środki dydaktyczne Mikrofony. Wzmacniacze. Krosownice. Stoły mikserskie. Rejestratory i odtwarzacze dźwięku. Głośnikowe i słuchawkowe systemy odsłuchowe. Kable. Wtyki. Gniazda. Przyrządy i urządzenia pomiarowe. Statywy. Uchwyty. Tyczki mikrofonowe. Osłony przeciwwietrzne. Elementy transportowe. Przyłącza elektryczne. Urządzenia zasilające. Testery elektryczne. Systemy komunikacji audiowizualnej. Komputer skonfigurowany do pracy z dźwiękiem. Nośniki dźwięku. Środki do opisywania nośników. Instrukcje obsługi urządzeń. Standardy. Normy. Uwagi o realizacji Celem realizacji programu przedmiotu Elementy akustyki i elektroakustyki jest zapoznanie uczniów z podstawowymi elementami i właściwościami toru fonicznego oraz terminologią stosowaną w studiu dźwiękowym. Program przedmiotu powinien być realizowany w reŝyserni dźwięku oraz w pracowni konserwacji sprzętu elektroakustycznego, wyposaŝonych w środki dydaktyczne dostosowane do moŝliwości uczniów niewidomych i słabowidzących. Zajęcia powinny być organizowane w grupie liczącej do 15 uczniów, a w miarę potrzeb z podziałem na zespoły 3-5 osobowe. W trakcie realizacji programu naleŝy zwracać uwagę na opanowanie przez uczniów podstawowych umiejętności dotyczących: dokonywania charakterystyki urządzeń elektroakustycznych na podstawie oględzin i specyfikacji technicznej, określania zaleŝności między elementami toru fonicznego, dokumentowania procesu produkcji dźwiękowej, posługiwania się podstawową terminologią z zakresu akustyki i elektrotechniki. Program powinien być realizowany z uwzględnieniem metod nauczania: wykładu informacyjnego, pokazu z wyjaśnieniem, ćwiczeń praktycznych. 6

8 Istotne jest określanie zakresu czynności moŝliwych do wykonania przez uczniów niewidomych i słabowidzących. Konieczne jest opanowanie przez uczniów poprawnego nazewnictwa w języku polskim i angielskim. W wyniku realizacji programu uczniowie powinni opanować umiejętności odczytywania specyfikacji technicznej róŝnych modeli urządzeń. Wskazane jest organizowanie wycieczek dydaktycznych na targi, prezentacje, pokazy, a takŝe pozyskiwanie egzemplarzy urządzeń elektroakustycznych w celach demonstracyjnych. Proponuje się następujący podział godzin na realizację działów tematycznych: Lp. Działy tematyczne Orientacyjna liczba godzin 1. Fizyczne podstawy dźwięku Urządzenia elektroakustyczne Połączenia elektroakustyczne Cyfrowy zapis dźwięku Urządzenia pomocnicze Dokumentacja techniczna 20 Razem 180 Zamieszczona w tabeli liczba godzin na realizację poszczególnych działów tematycznych dotyczy procesu kształcenia w czteroletnim technikum dla młodzieŝy. Nauczyciel moŝe dokonywać zmian w zaleŝności od aktualnych potrzeb kształcenia w zawodzie. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia Proces kontroli i oceny osiągnięć uczniów powinien być realizowany zgodnie z zasadami ustalonymi na zajęciach początkowych. W wyniku procesu sprawdzania i oceniania osiągnięć uczniów uzyskuje się informacje dotyczące poziomu opanowania umiejętności określonych w szczegółowych celach kształcenia. Kontrola i ocena wiedzy i umiejętności uczniów moŝe być dokonywana za pomocą: sprawdzianów ustnych i pisemnych, testów osiągnięć szkolnych z zadaniami otwartymi i zamkniętymi, obserwacji pracy uczniów podczas wykonywania ćwiczeń zamieszczonych w programie oraz ćwiczeń opracowanych przez nauczyciela. 7

9 Ocena poziomu wiedzy i umiejętności uczniów powinna być dokonywana zarówno po zakończeniu realizacji poszczególnych działów tematycznych, jak i całego programu przedmiotu. W końcowej ocenie pracy uczniów naleŝy brać pod uwagę jakość wykonania ćwiczeń oraz wyniki stosowanych sprawdzianów i testów osiągnięć. Literatura Ditner St.: Elektroniczne modyfikatory dźwięków. WSiP, Warszawa 1993 Drobner M.: Instrumentoznawstwo i akustyka. PWM, Kraków 1997 Elektrotechnika i elektronika dla nieelektryków. Praca zbiorowa. WNT, Warszawa 1999 Everest F. A.: Podręcznik Akustyki. Draga S., Katowice 2004 Geisler J.: Techniczne problemy nagrań muzycznych. WKiŁ, Warszawa 1979 Gołaś A.(red): Podstawy sterowania dźwiękiem w pomieszczeniach. AGH. Uczelniane Wydawnictwa Naukowo - Dydaktyczne, Kraków 2000 Marven C., Ewers G.: Zarys cyfrowego przetwarzania sygnałów. WKiŁ Warszawa, 1999 Rejmer K.: Drgania i fale mechaniczne. śak, Warszawa 1994 Sadowski J.: Akustyka architektoniczna. PWN, Warszawa 1987 Sereda J.: Pomiary w elektroakustyce. WKiŁ, Warszawa 1981 Stępień M.: MIDI. Cyfrowy interfejs instrumentów muzycznych. Helion, Gliwice 2002 Urbański B.: Elektroakustyka. WSiP, Warszawa 1989 Urbański B.: Elektroakustyka w pytaniach i odpowiedziach. WNT, Warszawa 1993 Urbański B.: Elektroakustyka. WNT. WSiP, Warszawa 1989 Urbański B.: Rejestracja sygnałów fonicznych. WKiŁ, Warszawa 1990 Witkowski L. B.: O stereo i kwadrofonii. WKiŁ Warszawa, 1990 śyszkowski Z.: Miernictwo elektroakustyczne. WNT, Warszawa 1987 śyszkowski Z.: Podstawy elektroakustyki. WNT, Warszawa 1984 Czasopisma specjalistyczne Wykaz literatury naleŝy aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych. 8

10 PERCEPCJA DŹWIĘKU Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć: scharakteryzować budowę ucha, wyjaśnić mechanizm słyszenia, scharakteryzować zjawiska akustyczne, scharakteryzować podstawowe zjawiska psychoakustyczne, rozpoznać podstawowe zjawiska dźwiękowe, dokonać słuchowej oceny oraz weryfikacji poziomu dźwięku, określić zmiany parametrów dźwięku powodowane przez elementy toru fonicznego, określić wpływ zniekształceń dźwięku na jakość nagrania, posłuŝyć się nagraniami testowymi, wykorzystać wiedzę z zakresu higieny słuchu, skorzystać z róŝnych źródeł informacji. Materiał nauczania 1. Wprowadzenie Podstawowe pojęcia: ucho zewnętrzne, ucho środkowe, ucho wewnętrzne, zakresy słyszalności. Mechanizm słyszenia. Słyszenie kierunkowe. Maskowanie. Bezwładność. Adaptacja. Nielinearność słuchu. Ćwiczenia: Określanie zakresów słyszalności. Lokalizowanie pozornego źródła dźwięku. Określanie wpływu częstotliwości dźwięku na poziom głośności. Określanie wpływu czasu trwania zjawiska dźwiękowego na jego percepcję. 2. Podstawowe zjawiska dźwiękowe Ton. Wieloton harmoniczny. Wieloton nieharmoniczny. Impuls. Szum biały. Szum barwny. Drgania: prostokątne, piłokształtne, trójkątne. Drgania okresowe. Drgania nieokresowe. Dudnienia. Ćwiczenia: Identyfikowanie zjawisk dźwiękowych. 9

11 3. Zniekształcenia i przekształcenia dźwięku Faza. Przeciwfaza. Zniekształcenia linearne. Zniekształcenia nielinearne. Zniekształcenia dynamiki. Opóźnienie. Sztuczny pogłos. Przekształcenia barwowe dźwięku. Zakłócenia. Ćwiczenia: Identyfikowanie zniekształceń i przekształceń dźwięku. Określanie czasu pogłosu. Środki dydaktyczne Modele ucha. Płyty testowe. Generatory sygnałów akustycznych. Procesory dynamiki. Procesory pogłosowe. Opóźniacze foniczne. Procesory modyfikujące wysokość dźwięku. Korektory barwy. Filtry. Głośnikowe i słuchawkowe systemy odsłuchowe. Tabele głośności. Tabele częstotliwości. Mierniki poziomu ciśnienia akustycznego. Miary odległości. Uwagi o realizacji Celem realizacji programu przedmiotu Percepcja dźwięku jest kształtowanie naturalnej wraŝliwości uczniów, umiejętności charakteryzowania oraz stosowania poprawnej i współczesnej terminologii dotyczącej zjawisk dźwiękowych. Celem realizacji programu jest równieŝ rozpoznanie słuchowych predyspozycji uczniów. W trakcie realizacji programu naleŝy podkreślać nadrzędną rolę kontroli słuchowej w procesie produkcji dźwięku. Program powinien być realizowany w reŝyserni dźwięku w grupie liczącej 4-6 uczniów. Stanowiska ćwiczeniowe powinny być wyposaŝone w profesjonalny sprzęt odsłuchowy i niezbędne środki dydaktyczne. Ćwiczenia zamieszczone w programie oraz ćwiczenia opracowane przez nauczyciela powinny być wykonywane w sposób umoŝliwiający realizację celów kształcenia. Wskazane jest stosowanie metod nauczania: pokazu z objaśnieniem, ćwiczeń praktycznych. 10

12 Szczególną uwagę naleŝy zwracać na realizację treści programowych trudnych do opanowania przez uczniów, jak: określanie zaleŝności między abstrakcyjnym i fizycznym opisem dźwięku. Proponuje się następujący podział godzin na realizację działów tematycznych: Lp. Działy tematyczne Orientacyjna liczba godzin 1. Wprowadzenie Podstawowe zjawiska dźwiękowe Zniekształcenia i przekształcenia dźwięku 60 Razem 136 Zamieszczona w tabeli liczba godzin na realizację poszczególnych działów tematycznych dotyczy procesu kształcenia w czteroletnim technikum dla młodzieŝy. Nauczyciel moŝe dokonywać zmian w zaleŝności od aktualnych potrzeb kształcenia w zawodzie. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów powinno odbywać się zgodnie z zasadami ustalonymi na zajęciach początkowych. Proces oceniania powinien obejmować: identyfikację postępów uczniów oraz trudności w realizacji celów kształcenia, ocenę poziomu wiedzy i umiejętności uczniów po zakończeniu realizacji poszczególnych działów tematycznych. Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów moŝe być dokonywane za pomocą: sprawdzianów ustnych i pisemnych, testów osiągnięć szkolnych z zadaniami otwartymi i zamkniętymi, obserwacji pracy uczniów podczas wykonywania ćwiczeń. W trakcie oceniania osiągnięć uczniów naleŝy brać pod uwagę poziom opanowania wiedzy i umiejętności, merytoryczną jakość wypowiedzi ustnych i pisemnych, posługiwanie się poprawną terminologią. Wskazane jest systematyczne prowadzenie kontroli i oceny postępów uczniów. UmoŜliwia to korygowanie stosowanych metod nauczania oraz form organizacyjnych pracy uczniów. W końcowej ocenie pracy uczniów naleŝy uwzględniać jakość wykonania ćwiczeń oraz wyniki stosowanych sprawdzianów i testów osiągnięć. 11

13 Literatura Beament J. How we hear music. Boydell & Brewer, 2001 Butryn W.: Dźwięk cyfrowy. WKiŁ, Warszawa 2004 Drobner M.: Instrumentoznawstwo i akustyka. PWM, Kraków 2004 Geisler J.: Techniczne problemy nagrań muzycznych. WKiŁ, Warszawa 1979 Lasocki J. K.: Podstawowe wiadomości z nauki o muzyce. PWM, Kraków 2007 Moore B.C.J. Wprowadzenie do psychologii słyszenia. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1999 Rejmer K.: Drgania i fale mechaniczne. śak, Warszawa 1994 Zganiacz-Mazur L.: Teoria muzyki. Wyd. Muz. Contra, Warszawa 2002 śyszkowski Z.: Podstawy elektroakustyki. WNT, Warszawa 1984 Czasopisma specjalistyczne Wykaz literatury powinien być aktualizowany w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych. 12

14 KSZTAŁCENIE SŁUCHU Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć: rozpoznać słuchowo gamę majorową, odmiany gamy minorowej oraz inne skale muzyczne, zaśpiewać gamy majorowe i minorowe do czterech znaków, rozpoznać relatywną wysokość dźwięku za pomocą słuchu, zrealizować przebiegi rytmiczne, zapisać struktury rytmiczne, zapisać proste przebiegi melodyczne, rozpoznać słuchowo interwały i akordy, zbudować interwały i akordy, zapamiętać struktury melodyczno-rytmiczne i harmoniczne, określić charakterystyczne cechy melodyki, metrorytmiki i harmoniki na podstawie analizy słuchowej utworów muzycznych, zastosować wiedzę i umiejętności dotyczące kształcenia słuchu do identyfikacji nagrań dźwiękowych, skorzystać z literatury muzycznej oraz innych źródeł informacji. Materiał nauczania 1. Kształcenie słuchu wysokościowego Rozpoznawanie wysokości dźwięków i ich następstw. Rozpoznawanie interwałów i akordów. Rozpoznawanie gam majorowych i minorowych oraz innych skal prezentowanych na róŝnych instrumentach. Śpiewanie gam majorowych i minorowych do czterech znaków oraz innych skal muzycznych. Śpiewanie interwałów i akordów: majorowego, minorowego, zwiększonego, zmniejszonego, dominanty septymowej, rozłoŝonych melodycznie oraz w układzie 2-, 3- i 4-głosowym. Czytanie głosem, z przygotowaniem oraz a vista, jednogłosowych przebiegów melodycznych. Zapisywanie prostych przebiegów melodycznych. Zapisywanie interwałów i akordów. 2. Kształtowanie poczucia rytmu Wyklaskiwanie i tataizacja przebiegów rytmicznych. Zapisywanie przebiegów rytmicznych z uwzględnieniem grupowania w taktach. 13

15 Zapisywanie rytmu prezentowanego przebiegu melodycznego lub harmonicznego. Tworzenie przebiegów rytmicznych w metrum dwudzielnym i trójdzielnym. Tworzenie przebiegów rytmicznych na podstawie zadanych wartości. 3. Kształcenie pamięci muzycznej Rozpoznawanie charakterystycznych cech melodyki, metrorytmiki oraz harmoniki na podstawie analizy słuchowej. Zapamiętywanie struktur melodyczno-rytmicznych, interwałów i akordów. Identyfikowanie interwałów i akordów wykonywanych na róŝnych instrumentach muzycznych. Zapisywanie z pamięci przebiegów melodyczno-rytmicznych. Powtarzanie głosem zapamiętanych struktur melodyczno-rytmicznych. Powtarzanie głosem dźwięków składowych interwałów i akordów. Identyfikowanie charakterystycznych cech melodyki, metrorytmiki oraz harmoniki na podstawie przykładów z literatury muzycznej. Środki dydaktyczne Pianino lub fortepian. Sprzęt audiowizualny. Tablice dydaktyczne. Nagrania literatury muzycznej. Uwagi o realizacji Celem realizacji programu przedmiotu Kształcenie słuchu jest rozwijanie wraŝliwości i słuchowej wyobraźni uczniów oraz kształcenie pamięci muzycznej. Zadania określone w programie przedmiotu powinny być wykonywane na poziomie umoŝliwiającym realizację celów kształcenia. Podczas wykonywania ćwiczeń solfeŝowych oraz przeprowadzania dyktand rytmicznych i melodyczno-rytmicznych wskazane jest wykorzystywanie fragmentów literatury muzycznej. Uzyskanie przez uczniów odpowiedniego poziomu umiejętności wymaga sprawnego korzystania z róŝnych źródeł informacji oraz uzupełniania i aktualizacji wiedzy. Sposób realizacji programu naleŝy dostosowywać do specyfiki kształcenia w zawodzie oraz indywidualnych moŝliwości uczniów. Podstawowymi metodami stosowanymi w procesie nauczania powinna być metoda wykładu informacyjnego oraz metoda ćwiczeń praktycznych. Zajęcia powinny odbywać się w pracowni wyposaŝonej w niezbędne środki dydaktyczne. Wskazane jest korzystanie ze specjalistycznych 14

16 programów komputerowych do wspomagania procesu kształcenia słuchu. Proponuje się następujący podział godzin na realizację działów tematycznych: Lp. Działy tematyczne Orientacyjna liczba godzin 1. Kształcenie słuchu wysokościowego Kształtowanie poczucia rytmu Kształcenie pamięci muzycznej 60 Razem 176 Zamieszczona w tabeli liczba godzin na realizację poszczególnych działów tematycznych dotyczy procesu kształcenia w czteroletnim technikum dla młodzieŝy. Nauczyciel moŝe dokonywać zmian w zaleŝności od aktualnych potrzeb kształcenia w zawodzie. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia Kontrola i ocena osiągnięć uczniów powinna być dokonywana zgodnie z zasadami ustalonymi na zajęciach początkowych. W wyniku procesu sprawdzania i oceniania osiągnięć uczniów uzyskuje się informacje dotyczące poziomu opanowania umiejętności określonych w szczegółowych celach kształcenia. Kontrola i ocena osiągnięć uczniów moŝe być dokonywana za pomocą: sprawdzianów ustnych i pisemnych, dyktand rytmicznych, dyktand melodyczno-rytmicznych, testów osiągnięć szkolnych, obserwacji pracy uczniów podczas wykonywania zadań. W trakcie oceniania osiągnięć uczniów naleŝy zwracać uwagę na praktyczne zastosowanie opanowanej wiedzy i umiejętności, merytoryczną jakość wypowiedzi ustnych i pisemnych, posługiwanie się poprawną terminologią. W końcowej ocenie pracy uczniów naleŝy brać pod uwagę poziom wykonania zadań oraz wyniki stosowanych sprawdzianów i testów osiągnięć. 15

17 Literatura Ćwiklińska M., Rogozińska M.: Dyktanda elementarne. Wydawnictwo Triangiel, Warszawa 2005 Danyszowa H.: Zbiór zadań do kształcenia słuchu. PWM, Kraków 1996 Dzielska J.: Materiały pomocnicze do kształcenia słuchu. PWM, Kraków 1978 Encyklopedia muzyki. PWM, Warszawa 1995 Godlewska-Szulc A.: Zeszyt ćwiczeń do kształcenia słuchu. Lasocki J. K.: Podstawowe wiadomości z nauki o muzyce. PWM, Kraków 2004 Mała encyklopedia muzyki. PWM, Kraków 1968 Wacholc M.: Czytanie nut głosem. Cz. I-III. PWM, Kraków 1994 Wacholc M.: SolfeŜ elementarny. Podręczniki dla klas I-VI szkoły muzycznej I i II stopnia. Wydawnictwo Triangiel, Warszawa 2001 Wesołowski F.: Zasady muzyki. PWM, Kraków 2002 Zganiacz-Mazur L.: Teoria muzyki. Wydawnictwo Muzyczne Contra, Warszawa 2002 Zganiacz-Mazur L.: Zeszyty ćwiczeń i dyktand do kształcenia słuchu. Wydawnictwo Muzyczne Contra, Warszawa 2000 Czasopisma specjalistyczne Wykaz literatury powinien być aktualizowany w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych. 16

18 ZARYS HISTORII MUZYKI Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć: posłuŝyć się podstawową terminologią dotyczącą historii muzyki, scharakteryzować język dźwiękowy i techniki kompozytorskie, scharakteryzować podstawowe formy i gatunki muzyczne, dokonać charakterystyki twórców muzyki reprezentatywnych dla epoki, scharakteryzować elementy muzyki oraz techniki kompozytorskie, rozpoznać rodzaje muzyki oraz style muzyczne, określić rodzaj obsady wykonawczej, porównać właściwości akustyki sal koncertowych historycznych i współczesnych, zidentyfikować reprezentatywne dzieła muzyczne na podstawie prezentowanych nagrań, porównać akustyczne właściwości sal koncertowych historycznych i współczesnych, wykorzystać wiedzę z historii muzyki do realizacji określonych zadań, skorzystać z literatury muzycznej i innych źródeł informacji. Materiał nauczania 1. Muzyka epok historycznych Antyk. Średniowiecze. Renesans. Barok. Klasycyzm. Romantyzm. XX wiek. Współczesność. Ramy czasowe poszczególnych epok. Podstawowe informacje dotyczące stylu muzycznego i języka dźwiękowego. Charakterystyka technik kompozytorskich. Podstawowe formy i gatunki muzyczne. Akustyka sal koncertowych. Rodzaje obsady wykonawczej. Szkoły kompozytorskie. Wybitni twórcy muzyki. Reprezentatywne dzieła muzyczne. Ćwiczenia: Rozpoznawanie stylu muzycznego na podstawie analizy słuchowej. Rozpoznawanie muzyki poszczególnych epok historycznych. Identyfikowanie dzieł muzycznych na podstawie wysłuchanych nagrań. Analiza słuchowa reprezentatywnych dzieł muzycznych, ze zwróceniem szczególnej uwagi na budowę formalną oraz stylistyczne cechy utworu. 17

19 2. Rodzaje muzyki Muzyka powaŝna. Muzyka rozrywkowa. Muzyka uŝytkowa. Charakterystyka poszczególnych rodzajów muzyki. Style. Kierunki rozwoju. Wybitni twórcy muzyki. Reprezentatywne dzieła muzyczne. Ćwiczenia: Charakteryzowanie poszczególnych rodzajów muzyki. Rozpoznawanie rodzajów muzyki metodą słuchową na podstawie prezentowanych przykładów nagrań. Identyfikowanie charakterystycznych utworów muzycznych na podstawie przedstawionych nagrań. Analiza stylu wykonawczego wybranych utworów muzycznych. Środki dydaktyczne Pianino lub fortepian. Sprzęt do odtwarzania nagrań. Tablice dydaktyczne. Nagrania literatury muzycznej. Uwagi o realizacji Celem realizacji programu przedmiotu Zarys historii muzyki jest zapoznanie uczniów z reprezentatywnymi dziełami muzycznymi oraz podstawowymi rodzajami muzyki. Program obejmuje treści dotyczące periodyzacji dziejów muzyki oraz charakterystyki muzyki poszczególnych epok. Tematyka programowa obejmuje równieŝ podstawowe informacje dotyczące: stylu muzycznego, języka dźwiękowego, technik kompozytorskich, form i gatunków muzycznych, rodzajów obsady wykonawczej, najwybitniejszych twórców muzyki, głównych szkół kompozytorskich. Zajęcia powinny odbywać się w pracowni wyposaŝonej w środki dydaktyczne, sprzęt do nagrywania i odtwarzania muzyki, zestawy nagrań oraz inne materiały źródłowe. Wskazane jest uczestniczenie uczniów w koncertach muzycznych oraz organizowanie wycieczek dydaktycznych do muzeów i innych ośrodków kultury. 18

20 Proponuje się następujący podział godzin na realizację działów tematycznych: Lp. Działy tematyczne Orientacyjna liczba godzin 1. Muzyka epok historycznych Rodzaje muzyki 50 Razem 108 Zamieszczona w tabeli liczba godzin na realizację poszczególnych działów tematycznych dotyczy procesu kształcenia w czteroletnim technikum dla młodzieŝy. Nauczyciel moŝe dokonywać zmian w zaleŝności od aktualnych potrzeb kształcenia w zawodzie. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia Ocena osiągnięć uczniów powinna być dokonywana zgodnie z zasadami ustalonymi na zajęciach początkowych. W wyniku procesu sprawdzania i oceniania osiągnięć uczniów uzyskuje się informacje dotyczące poziomu opanowania umiejętności określonych w szczegółowych celach kształcenia. Kontrola i ocena osiągnięć uczniów moŝe być dokonywana za pomocą: sprawdzianów ustnych i pisemnych, testów osiągnięć szkolnych, identyfikacji reprezentatywnych utworów muzyki dawnej i współczesnej na podstawie prezentowanych fragmentów nagrań. W końcowej ocenie osiągnięć uczniów naleŝy uwzględniać wyniki stosowanych sprawdzianów i testów osiągnięć. 19

21 Literatura Gwizdalanka D.: Historia muzyki. Cz. I-II. PWM, Kraków 2001 Habela J.: Słowniczek muzyczny. PWM, Kraków 2002 Kowalska M.: ABC historii muzyki. Musica Jagiellonica, Kraków 2001 Lasocki J.K.: Podstawowe wiadomości z nauki o muzyce. PWM, Kraków 1999 Mała encyklopedia muzyki. PWN, Warszawa 1981 Praca zbiorowa: ABC historii muzyki. Musica Jagiellonica, Kraków 2001 Reiss J.W.: Mała historia muzyki. PWM, Kraków 1987 Sadowski J.: Akustyka architektoniczna. PWN, Warszawa 1987 Schaeffer B.: Dzieje kultury muzycznej. WSiP, Warszawa 1991 Śmiechowski B.: Z muzyką przez wieki i kraje. Polski Dom Wydawniczy, Warszawa 1993 Czasopisma specjalistyczne Wykaz literatury powinien być aktualizowany w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych. 20

22 INSTRUMENTOZNAWSTWO Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć: rozpoznać instrumenty muzyczne na podstawie opisu i wyglądu, zidentyfikować instrumenty muzyczne na podstawie brzmienia, dokonać klasyfikacji instrumentów muzycznych, scharakteryzować budowę poszczególnych instrumentów muzycznych, określić sposób wydobywania dźwięku z poszczególnych instrumentów muzycznych, określić akustyczne właściwości instrumentów, określić ekspresyjne i techniczne moŝliwości instrumentów muzycznych, określić róŝnice między instrumentami elektronicznymi i akustycznymi, określić róŝnice między instrumentami historycznymi i współczesnymi, posłuŝyć się terminologią z zakresu instrumentoznawstwa, określić techniki rejestracji dźwięku instrumentów muzycznych, posłuŝyć się specjalistycznym oprogramowaniem komputerowym, zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpoŝarowej, skorzystać z róŝnych źródeł informacji. Materiał nauczania 1. Idiofony Talerze. Gongi. Ksylofon. Marimba. Dzwonki. Wibrafon. Celesta. Dzwony. Triangiel. Grzechotki. Terkotki. Fisharmonia. Harmonia. Akordeon. Harmonijka ustna. Pochodzenie i rozwój instrumentów perkusyjnych samobrzmiących. Technika produkcji idiofonów. Drgania płyt i prętów. Budowa, strój, skala, zapis nutowy. Sposób wydobywania dźwięków. Przykłady muzyczne. Ćwiczenia: Rozpoznawanie instrumentów na podstawie brzmienia. Rozpoznawanie instrumentów na podstawie kształtu. 21

23 2. Membranofony Bębny. Kotły. Pochodzenie i rozwój instrumentów perkusyjnych membranowych. Technika produkcji. Drgania membran. Budowa, strój, skala, zapis nutowy. Sposób wydobywania dźwięków. Przykłady muzyczne. Ćwiczenia: Rozpoznawanie instrumentów na podstawie brzmienia. Rozpoznawanie instrumentów na podstawie kształtu. 3. Aerofony Flet i jego odmiany. Obój i jego odmiany. Fagot i jego odmiany. Klarnet i jego odmiany. Saksofony. Waltornia. Trąbka. Kornet. Puzon. Tuba. Sakshorny. Organy. Pochodzenie i rozwój instrumentów dętych. Rodzaje piszczałek. Technika produkcji instrumentów dętych. Budowa, strój, skala, zapis nutowy. Sposób wydobywania dźwięków. Przykłady muzyczne. Ćwiczenia: Rozpoznawanie instrumentów na podstawie brzmienia. Rozpoznawanie instrumentów na podstawie kształtu. 4. Chordofony Viole Skrzypce. Altówka. Wiolonczela. Kontrabas. Harfa. Lutnia. Mandolina. Cytra. Gitara. Klawesyn. 22

24 Fortepian. Pianino. Pochodzenie i rozwój instrumentów strunowych. Szkoły lutnicze. Technika produkcji instrumentów strunowych. Budowa, strój, skala, zapis nutowy. Sposób wydobywania dźwięków. Przykłady muzyczne. Ćwiczenia: Rozpoznawanie instrumentów na podstawie brzmienia. Rozpoznawanie instrumentów na podstawie kształtu. 5. Instrumenty elektryczne Instrumenty elektromechaniczne. Instrumenty elektroniczne. Ćwiczenia: Porównywanie brzmienia instrumentów elektrycznych i akustycznych. Środki dydaktyczne Przykładowe instrumenty muzyczne. Modele instrumentów muzycznych. Nagrania brzmienia instrumentów. Przykłady nagrań utworów na roŝnych instrumentach. Przykłady utworów w zapisie nutowym. Specjalistyczne oprogramowanie komputerowe. Sprzęt do nagrywania i odtwarzania dźwięku. Uwagi o realizacji Celem realizacji programu przedmiotu Instrumentoznawstwo jest opanowanie przez uczniów podstawowej wiedzy i umiejętności dotyczących budowy, brzmienia oraz wyrazowych i technicznych moŝliwości instrumentów muzycznych. Program przedmiotu powinien być realizowany w pracowni komputerowej i innych pracowniach dydaktycznych wyposaŝonych w niezbędne materiały, sprzęt i środki dydaktyczne. Zajęcia powinny być organizowane w grupie liczącej do 15 uczniów. PoŜądane jest stosowanie metod nauczania: wykładu informacyjnego, pokazu z wyjaśnieniem, ćwiczeń praktycznych. NaleŜy zapewnić uczniom warunki do odtwarzania nagrań, umoŝliwiających poznanie i rozpoznawanie brzmienia instrumentów muzycznych. 23

25 Uczniowie powinni uczestniczyć w koncertach muzycznych, podczas których moŝliwe jest bezpośrednie poznanie brzmienia instrumentów muzycznych w optymalnych warunkach akustycznych. Wskazane jest, w miarę moŝliwości, organizowanie wycieczek dydaktycznych do muzeum instrumentów muzycznych. Proponuje się następujący podział godzin na realizację działów tematycznych: Lp. Działy tematyczne Orientacyjna liczba godzin 1. Idiofony Membranofony Aerofony Chordofony Instrumenty elektryczne 15 Razem 108 Zamieszczona w tabeli liczba godzin na realizację poszczególnych działów tematycznych dotyczy procesu kształcenia w czteroletnim technikum dla młodzieŝy. Nauczyciel moŝe dokonywać zmian w zaleŝności od aktualnych potrzeb kształcenia w zawodzie. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia Proces sprawdzania i oceniania powinien być realizowany zgodnie z zasadami ustalonymi na zajęciach początkowych. W wyniku sprawdzania i oceniania osiągnięć uczniów uzyskuje się informacje dotyczące poziomu opanowania umiejętności określonych w szczegółowych celach kształcenia. Wiedza i umiejętności uczniów mogą być sprawdzane i oceniane za pomocą: sprawdzianów ustnych i pisemnych, testów osiągnięć szkolnych z zadaniami otwartymi i zamkniętymi, obserwacji pracy uczniów podczas wykonywania ćwiczeń zamieszczonych w programie oraz ćwiczeń opracowanych przez nauczyciela. W trakcie oceniania osiągnięć edukacyjnych naleŝy brać pod uwagę umiejętności klasyfikowania oraz rozpoznawania instrumentów muzycznych na podstawie barwy dźwięku. W końcowej ocenie pracy uczniów naleŝy uwzględniać jakość wykonania ćwiczeń oraz wyniki stosowanych sprawdzianów i testów osiągnięć. 24

26 Literatura Buchner A.: Encyklopedia instrumentów muzycznych. Racibórz 1995 Drobner M.: Instrumentoznawstwo i akustyka. PWM, Kraków Encyklopedia instrumentów muzycznych świata. Bellona, Warszawa 1996 Encyklopedia muzyki. PWN, Warszawa 1995 Lissa Z.: Zarys nauki o muzyce. PWM, Warszawa 1987 Sachs C.: Historia instrumentów muzycznych. Oficyna Wydawnicza Volumen, Warszawa 2005 Sikorski K.: Instrumentoznawstwo. PWM, Warszawa 1980 Czasopisma specjalistyczne. Wykaz literatury powinien być aktualizowany w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych. 25

27 PODSTAWY GRY NA FORTEPIANIE Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć: scharakteryzować budowę fortepianu i pianina, określić funkcje podstawowych elementów fortepianu i pianina, dokonać oceny stanu instrumentu na podstawie brzmienia, rozpoznać muzyczne formy instrumentalne, odtworzyć dźwięki o róŝnej wysokości i z róŝną dynamiką, odczytać oznaczenia nut i pauz, wykonać utwory muzyczne o róŝnym metrum i tempie, określić funkcje znaków przykluczowych oraz znaków przy nutach, wykonać gamy w obrębie dwóch oktaw, uwzględnić oznaczenia agogiczne i dynamiczne podczas wykonywania utworu, odczytać oraz odtworzyć na fortepianie prosty zapis nutowy, zastosować technikę gry właściwą dla fortepianu, wykonać utwory muzyczne o podstawowym stopniu trudności, skorzystać z literatury muzycznej i innych źródeł informacji. Materiał nauczania 1. Ćwiczenia techniczno-wykonawcze Zapoznanie uczniów z budową i klawiaturą instrumentu. Określanie prawidłowej postawy grającego. Zapoznanie uczniów ze sposobem wydobywania dźwięków, Wydobywanie dźwięków o róŝnych wysokościach, z róŝną dynamiką i o róŝnych czasach trwania. Wprowadzanie oznaczeń nut i pauz. Czytanie nut w kluczu wiolinowym i basowym. Wprowadzenie pojęcia metrum. Grupowanie wartości rytmicznych w taktach. Określanie znaczenia kropki przy nutach. Określanie funkcji znaków chromatycznych przy nutach. Określanie funkcji znaków przykluczowych. Usprawnianie techniki palcowej. Wykonywanie gam w obrębie dwóch oktaw. Wykonywanie rozłoŝonych trójdźwięków. Usprawnianie techniki gry prawą i lewą ręką. Usprawnianie niezaleŝności pracy rąk. Wprowadzanie techniki podkładania palców. Wykonywanie dwudźwięków i akordów. 26

28 Zapoznanie uczniów z podstawowymi zasadami pracy nad utworem. Uwzględnianie oznaczeń agogicznych i dynamicznych podczas pracy nad utworem. Zapoznanie uczniów z elementarnymi zasadami prowadzenia frazy. 2. Gamy i pasaŝe Granie gam do pięciu znaków, kaŝdą ręką oddzielnie i razem, w ruchu równoległym przez dwie oktawy. Wykonywanie gamy chromatycznej, kaŝdą ręką oddzielnie, od kaŝdego dźwięku przez dwie oktawy. Granie trójdźwięków tonicznych majorowych i minorowych do pięciu znaków, kaŝdą ręką oddzielnie i razem, przez dwie oktawy. Środki dydaktyczne Pianino lub fortepian. Materiały nutowe. Uwagi o realizacji Celem realizacji programu przedmiotu Podstawy gry na fortepianie jest opanowanie przez uczniów elementarnych umiejętności gry na instrumencie muzycznym. Sposób realizacji programu naleŝy dostosowywać do specyfiki kształcenia w zawodzie oraz indywidualnych moŝliwości uczniów. W trakcie realizacji programu naleŝy uwzględniać potrzebę ekspresji twórczej, wraŝliwość estetyczną i indywidualne predyspozycje uczniów. Mniej moŝna akcentować technikę gry na instrumencie oraz stopień trudności realizowanych zadań, a zwracać większą uwagę na formę utworu, podstawy przebiegu harmonicznego, poprawne frazowanie i artykulację, prawidłową postawę grającego. Podstawową metodą nauczania stosowaną w procesie realizacji programu jest metoda ćwiczeń praktycznych. Inne metody powinny być zgodne z zasadami tyflopedagogiki. Powtarzanie zadań zamieszczonych w programie oraz zadań opracowanych przez nauczyciela wpływa na efektywność procesu kształcenia. Kształtowanie muzycznych zainteresowań uczniów moŝe być wspomagane przez wprowadzanie na zajęciach róŝnych rodzajów muzyki, w tym utworów muzyki rozrywkowej, podejmowanie prób kompozytorskich. 27

29 Proponuje się następujący podział godzin na realizację działów tematycznych: Lp. Działy tematyczne Orientacyjna liczba godzin 1. Ćwiczenia techniczno-wykonawcze Gamy i pasaŝe 46 Razem 136 Zamieszczona w tabeli liczba godzin na realizację poszczególnych działów tematycznych dotyczy procesu kształcenia w czteroletnim technikum dla młodzieŝy. Nauczyciel moŝe dokonywać zmian w zaleŝności od aktualnych potrzeb kształcenia w zawodzie. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia Proces sprawdzania i oceniania osiągnięć uczniów powinien być realizowany zgodnie z zasadami ustalonymi na zajęciach początkowych. Podstawowym kryterium oceny osiągnięć edukacyjnych jest poziom opanowania umiejętności określonych w szczegółowych celach kształcenia. Proces oceniania powinien dotyczyć: diagnozy poziomu umiejętności uczniów na początku procesu kształcenia, identyfikacji postępów uczniów oraz trudności w realizacji celów kształcenia, oceny poziomu umiejętności uczniów po zakończeniu realizacji programu przedmiotu. W trakcie procesu sprawdzania i oceniania naleŝy brać pod uwagę: moŝliwości uczniów oraz jakość wykonania zadań, systematyczność i zaangaŝowanie w wykonywanie pracy. Ocena osiągnięć uczniów moŝe być dokonywana na podstawie obserwacji wykonania zadań oraz sprawdzianów praktycznych. W końcowej ocenie pracy uczniów naleŝy brać pod uwagę wyniki obserwacji i stosowanych sprawdzianów praktycznych. 28

30 Literatura Bach J.S.: Małe preludia na fortepian. PWM, Kraków 1997 Czerny K.: Pierwszy nauczyciel. op. 599* Druszkiewiczowa K.: Podręcznik nauczania gry na fortepianie. Metoda beznutowa.* Drzewiecki Z.: Gamy i pasaŝe.cz. I-II. PWM, Kraków Gnesina H.: 23 małe etiudy dla początkujących. Nr 1 9* Klechniowska A. M.: Szkoła na fortepian. PWM, Kraków 1978 Lachert A.: Nuta, dźwięk, klawisz.* Markiewiczowa W.: Do-re-mi-fa-sol.* Preuschoff-Kaźmierczakowa M.: Fortepian dla najmłodszych. Cz. II. Ars Nova, Poznań 1993 Raube S. (red.): Etiudy dla dzieci. Z. I-III. PWM, Kraków 1978 RóŜycki A. (red. S. Raube): Wybór etiud. op. 7, op. 12* Sawicka W., Stempniowa G. (red.): Etiudy.Cz. I-VI. PWM, Kraków 1978 Schytte L.: 25 łatwych etiud. op. 108* Schytte L.: Etiudy. op. 106* Wiłkomirska D. (red.): Etiudy dla początkujących. PWM, Kraków 1988 Czasopisma specjalistyczne * Pozycje literatury bez podanego wydawnictwa, miejsca i roku wydania, ukazały się nakładem PWM Kraków. Wykaz literatury powinien być aktualizowany w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych. 29

31 JĘZYK OBCY ZAWODOWY Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć: posłuŝyć się podstawową terminologią dotyczącą realizacji dźwięku, posłuŝyć się obcojęzycznymi instrukcjami obsługi rejestratorów dźwięku i innych urządzeń elektroakustycznych, posłuŝyć się dokumentacją techniczną sprzętu elektroakustycznego, skorzystać z norm, katalogów i poradników opracowanych w języku obcym, zredagować podstawowe rodzaje pism dotyczących realizacji określonych zadań, sporządzić streszczenie krótkiego obcojęzycznego tekstu o tematyce zawodowej, sporządzić dokumentację nagrań dźwiękowych, sporządzić zapotrzebowanie na sprzęt, materiały eksploatacyjne i nośniki dźwięku, przygotować dokumentację związaną z podejmowaniem pracy, porozumieć się z uczestnikami procesu pracy, przetłumaczyć pismo słuŝbowe, zarządzenie, komunikat, posłuŝyć się specjalistycznym oprogramowaniem komputerowym, skorzystać z obcojęzycznych źródeł informacji. Materiał nauczania Specjalistyczna terminologia z zakresu akustyki i techniki dźwięku. Charakterystyka procesu realizacji dźwięku. Zasady korzystania z dokumentacji technicznej. Skróty i oznaczenia stosowane w dokumentacji technicznej. Nazewnictwo zadań oraz procesów rejestracji i konwersji dźwięku. Zasady prowadzenia rozmowy bezpośredniej i telefonicznej w języku obcym. Zasady wydawania, odbierania i potwierdzania zleceń. Zasady porozumiewania się z dyrygentem, reŝyserem, producentem, realizatorem dźwięku oraz ekipą techniczną. Dokumentacja związana z podejmowaniem pracy. Zarządzenia i komunikaty. Ćwiczenia Odczytywanie obcojęzycznej dokumentacji technicznej. Tłumaczenie podstawowych elementów dokumentacji technicznej, niezbędnych do realizacji zadań zawodowych. Sporządzanie zapotrzebowania na sprzęt elektroakustyczny. 30

32 Posługiwanie się dokumentacją procesu realizacji dźwięku. Formułowanie poleceń związanych z realizacją dźwięku. Tłumaczenie terminów i zwrotów stosowanych w instrukcjach obsługi sprzętu elektroakustycznego. Tłumaczenie terminów i zwrotów dotyczących specjalistycznego oprogramowania komputerowego. Środki dydaktyczne Programy komputerowe. Instrukcje obsługi programów komputerowych. Instrukcje obsługi urządzeń. Dokumentacje wymagań technicznych. Międzynarodowe standardy i rekomendacje. Publikacje elektroniczne. Publikacje drukowane. Filmy dydaktyczne. Uwagi o realizacji Celem realizacji programu przedmiotu jest opanowanie przez uczniów umiejętności posługiwania się językiem obcym na poziomie wspomagającym wykonywanie zadań zawodowych. Wskazane jest, Ŝeby językiem obcym zawodowym był język angielski. Decyzję w tej sprawie podejmuje szkoła kształcąca w zawodzie. Program przedmiotu powinien być realizowany w pracowni języka obcego w grupie liczącej do 15 uczniów, a w miarę potrzeb z podziałem na zespoły 3-5 osobowe. Pracownia języka obcego powinna być wyposaŝona w niezbędny sprzęt i środki dydaktyczne. Uczniowie powinni korzystać z róŝnych źródeł informacji, jak: normy, instrukcje, poradniki, dokumentacja techniczna, czasopisma specjalistyczne. Przed przystąpieniem do realizacji programu naleŝy przeprowadzić test kompetencji językowych do oceny poziomu umiejętności uczniów. Oprócz powtarzania i utrwalania materiału gramatycznego naleŝy kształtować podstawowe umiejętności porozumiewania się w języku obcym oraz korzystania z obcojęzycznych źródeł informacji o zawodzie. Realizacja ćwiczeń zamieszczonych w programie oraz ćwiczeń opracowanych przez nauczyciela wpływa na efektywność procesu kształcenia. Wskazane jest stosowanie metod nauczania: dyskusji dydaktycznej, inscenizacji, ćwiczeń praktycznych. 31

33 Terminy i zwroty obcojęzyczne dotyczące procesu realizacji dźwięku powinny być opanowane przez uczniów w stopniu umoŝliwiającym ich stosowanie w róŝnym kontekście. Szczególną uwagę naleŝy zwracać na precyzyjne tłumaczenie istotnych elementów dokumentacji technicznej. Pozwoli to na uniknięcie problemów i nieporozumień w trakcie realizacji zadań zawodowych. NaleŜy równieŝ przywiązywać duŝo uwagi do odczytywania oraz tłumaczenia skrótów i oznaczeń, które mogą mieć róŝne znaczenie w zaleŝności od zastosowanego kontekstu. Bardzo waŝne jest wdraŝanie uczniów do samodzielnego korzystania ze słowników, encyklopedii, leksykonów i innych obcojęzycznych materiałów źródłowych. W związku z tym, Ŝe technik dźwięku pracuje często w zespole, uczniowie powinni opanować zasady sprawnego porozumiewania się z innymi osobami zarówno na estradzie, jak i w studiu. Program przedmiotu powinien być realizowany w końcowym etapie kształcenia w korelacji z tematyką innych przedmiotów nauczania. Ułatwi to przygotowanie uczniów do podjęcia pracy. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia Kontrola i ocena osiągnięć uczniów powinna być dokonywana zgodnie z zasadami ustalonymi na zajęciach początkowych. Podstawowym kryterium oceny osiągnięć edukacyjnych jest poziom opanowania umiejętności określonych w szczegółowych celach kształcenia. Proces realizacji programu powinien rozpoczynać się od oceny poziomu językowych kompetencji uczniów. Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów moŝe być dokonywane za pomocą: sprawdzianów ustnych i pisemnych, testów osiągnięć szkolnych z zadaniami otwartymi i zamkniętymi, dotyczącymi między innymi tłumaczenia terminów i zwrotów obcojęzycznych oraz krótkich tekstów specjalistycznych, obserwacji pracy uczniów podczas wykonywania ćwiczeń zamieszczonych w programie oraz ćwiczeń opracowanych przez nauczyciela. W trakcie oceniania pracy uczniów na podstawie obserwacji naleŝy zwracać uwagę na: sporządzanie róŝnego rodzaju pism, tłumaczenie krótkich obcojęzycznych tekstów, korzystanie z obcojęzycznej dokumentacji technicznej sprzętu 32

34 elektroakustycznego, korzystanie z materiałów pomocniczych, słowników i leksykonów, posługiwanie się poprawną terminologią. Wskazane jest systematyczne prowadzenie kontroli i oceny postępów uczniów. UmoŜliwia to korygowanie stosowanych metod nauczania oraz organizacyjnych form pracy uczniów. W końcowej ocenie pracy uczniów naleŝy uwzględniać jakość wykonania ćwiczeń, poprawność tłumaczenia tekstu oraz wyniki stosowanych sprawdzianów i testów osiągnięć. Literatura Jastrzębska-Okoń I.: Polsko-angielski słownik tematyczny. Harald G., Warszawa 1997 Komorowska H.: Metodyka nauczania języków obcych. Fraszka Edukacyjna, Warszawa 2002 Linde-Usiekniewicz J.(red.): Wielki słownik angielsko-polski. PWN, Warszawa 2004 Staniszewska-Kowalik D.: Angielsko-polski słownik tematyczny. PWN, Warszawa 1995 Szlifirski K.: Pro-Audio. Angielsko-polski słownik terminologii nagrań dźwiękowych. Audiologos, Warszawa 2008 Tittenbrun M.: DuŜy słownik angielsko-polski i polsko-angielski. Kastor, Warszawa 2001 Słowniki specjalistyczne Wykaz literatury powinien być aktualizowany w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych. 33

35 TECHNIKA STUDYJNA Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć: dokonać połączeń urządzeń elektroakustycznych, zastosować zasady symetrycznej i asymetrycznej transmisji dźwięku, wykonać połączenia z zastosowaniem systemów bezprzewodowych, skontrolować jakość przesyłanego sygnału, zlokalizować usterki w instalacjach elektroakustycznych, dokonać podstawowych napraw i konserwacji sprzętu elektroakustycznego, zastosować zasady analogowej i cyfrowej rejestracji dźwięku, posłuŝyć się normami dotyczącymi zapisu i przesyłania dźwięku, posłuŝyć się dwu- i wielośladowymi, przenośnymi i stacjonarnymi rejestratorami i odtwarzaczami dźwięku, dokonać transferu materiałów dźwiękowych na róŝne nośniki, dokonać podstawowej edycji dźwięku, sporządzić zapasowe kopie materiałów dźwiękowych, sporządzić opis oraz dokumentację materiałów dźwiękowych, zastosować techniki komputerowe w realizacji określonych zadań, przetworzyć materiały dźwiękowe z postaci analogowej na cyfrową, zastosować metody kompresji danych, odczytać oraz sporządzić dokumentację przebiegu nagrania dźwiękowego, zastosować wiedzę dotyczącą brzmienia instrumentów muzycznych oraz technik wydobywania dźwięku do rejestracji sygnałów, posłuŝyć się urządzeniami pomocniczymi, dokonać połączeń urządzeń wyposaŝonych w system MIDI, zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpoŝarowej. Materiał nauczania 1. Połączenia elektroakustyczne Określanie rodzajów kabli, wtyków i gniazd. Zastosowanie mierników uniwersalnych i testerów kabli do lokalizacji usterek. Wykonywanie podstawowych napraw połączeń elektroakustycznych. Dokonywanie napraw kabli i przyłączy. Zastosowanie połączeń symetrycznych i asymetrycznych do przesyłania dźwięku. 34

36 Wykonywanie połączeń z wykorzystaniem analogowej i cyfrowej transmisji dźwięku. Zastosowanie urządzeń bezprzewodowych do przesyłania dźwięku. Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpoŝarowej. 2. Urządzenia elektroakustyczne Konfiguracja magnetofonów analogowych i cyfrowych. Przygotowywanie nośników i rejestratorów dźwięku do sesji nagraniowej. Zastosowanie rejestratorów twardodyskowych. Obsługa stacjonarnych i przenośnych rejestratorów dźwięku. Obsługa urządzeń do archiwizacji danych. Kopiowanie materiału dźwiękowego na róŝne nośniki. Konfiguracja komputera do pracy z dźwiękiem. Charakteryzowanie budowy oraz parametrów technicznych mikserów dźwięku. Obsługa mikserów dźwięku. Obsługa wzmacniaczy mocy. Konfiguracja systemu odsłuchowego. Zastosowanie głośników i słuchawek do kontroli poziomu oraz jakości dźwięku. Dokonywanie połączeń urządzeń wyposaŝonych w system MIDI. Konfiguracja urządzeń wyposaŝonych w system MIDI. 3. Rejestracja i edycja dźwięku Określanie rodzajów i cech mikrofonów. Zastosowanie technik mikrofonowych do rejestracji dźwięku. Obsługa przedwzmacniaczy mikrofonowych. Zapis dźwięku z zastosowaniem róŝnych rejestratorów. Rejestracja dźwięku w róŝnych przestrzeniach. Rejestracja dialogu. Dobieranie statywów i wysięgników oraz urządzeń pomocniczych do pozycjonowania mikrofonów odpowiednio do źródła dźwięku. Zastosowanie mierników elektroakustycznych. Konfiguracja oraz obsługa programów komputerowych do edycji dźwięku. Edycja ścieŝki dialogowej. Zastosowanie programów komputerowych do kompresji danych. Konwersja plików dźwiękowych do róŝnych formatów. Określanie rodzajów oraz parametrów nośników danych. Sporządzanie dokumentacji sesji nagraniowych. Dokonywanie opisu nośników danych. 35

37 Środki dydaktyczne Mikrofony. Wzmacniacze. Stoły mikserskie. Rejestratory i odtwarzacze dźwięku. Głośnikowe i słuchawkowe systemy odsłuchowe. Kable. Wtyki. Gniazda. Urządzenia pomiarowe. Statywy. Uchwyty. Tyczki mikrofonowe. Osłony przeciwwietrzne. Elementy transportowe. Przyłącza elektryczne. Urządzenia zasilające. Testery elektryczne. Komputer skonfigurowany do pracy z dźwiękiem. Nośniki dźwięku. Środki do opisywania nośników danych. Instrukcje obsługi urządzeń. Uwagi o realizacji Celem realizacji programu przedmiotu Technika studyjna jest przygotowanie uczniów do obsługi urządzeń elektroakustycznych, a przede wszystkim róŝnego typu rejestratorów dźwięku. Szczególną uwagę naleŝy zwracać na przygotowanie oraz dokonywanie nagrania, sporządzanie dokumentacji sesji nagraniowej, konwersję plików dźwiękowych. Program przedmiotu powinien być realizowany w reŝyserni dźwięku, studiu mikrofonowym oraz pracowni komputerowej, w grupie liczącej 2-4 uczniów. Zadania zamieszczone w programie oraz zadania opracowane przez nauczyciela powinny być wykonywane w sposób umoŝliwiający realizację celów kształcenia. Stanowiska ćwiczeniowe powinny być wyposaŝone w niezbędne materiały, narzędzia, sprzęt i środki dydaktyczne. Uczniowie powinni korzystać z róŝnych źródeł informacji, jak: normy, instrukcje, poradniki, dokumentacja techniczna, czasopisma specjalistyczne, Internet. Wskazane jest stosowanie metod nauczania: pokazu objaśnieniem, pokazu z instruktaŝem, ćwiczeń praktycznych. Przed przystąpieniem do wykonywania zadań praktycznych naleŝy zapoznać uczniów ze sposobem wykonania poszczególnych czynności. Szczególną uwagę naleŝy zwracać na organizację stanowiska pracy, posługiwanie się dokumentacją techniczną, przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Uzyskanie przez uczniów odpowiedniego poziomu umiejętności wymaga równieŝ opanowania umiejętności pracy w zespole, korzystania z róŝnych źródeł informacji, uzupełniania i aktualizacji wiedzy, kształtowania poŝądanych postaw. 36