SPIS TREŚCI. Wstęp 5 Rozdział I Dlaczego ideagora? 7 1. Absolwenci kapitałem społecznym uczelni 7 2. Idea 8 3. Jak działa ideagora 10

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "SPIS TREŚCI. Wstęp 5 Rozdział I Dlaczego ideagora? 7 1. Absolwenci kapitałem społecznym uczelni 7 2. Idea 8 3. Jak działa ideagora 10"

Transkrypt

1

2 ZESPÓŁ REDAKCYJNY: prof. dr hab. Andrzej Rabczenko dr Katarzyna Sadowy dr Konrad Maj dr Tomasz Tomaszewicz dr Viacheslaw Stetsko Mariusz Szabłowski Agata Bona M. Lucjan Paszkiewicz Małgorzata Szymaniuk-Kruk Alicja Szabłowska Urszula Paczuska STRONA - 2

3 SPIS TREŚCI Wstęp 5 Rozdział I Dlaczego ideagora? 7 1. Absolwenci kapitałem społecznym uczelni 7 2. Idea 8 3. Jak działa ideagora 10 Rozdział II Problemy współczesnego szkolnictwa wyższego Uczelnia obecna Polska, UE Uniwersytet XXI wieku 23 Rozdział III Scenariusze przyszłości szkolnictwa wyższego Analiza szkolnictwa w krajach wysokorozwiniętych (Finlandia, USA) Wyzwania przyszłości Scenariusze rozwoju szkolnictwa wyższego w Polsce 40 Rozdział IV Wyzwania ideagory Model kształcenia się przez całe życie w oparciu o uczelnię Otwarty dostęp do wiedzy (na uczelni, wiedzy P2P) Zmiana społecznej roli uczelni Monitoring absolwentów dla poprawy oferty edukacyjnej (relacja dwustronna - absolwenci dla uczelni, uczelnia dla absolwentów) 5. Wsparcie absolwentów w kształceniu praktycznym (adepci zawodu w relacji mistrzuczeń) Rozdział V ideagora jako organizacja ucząca się Myślenie systemowe Mistrzostwo osobiste Modele myślowe 87 STRONA - 3

4 4. Wspólna wizja Zespołowe uczenie się 89 Rozdział VI Sieci społeczne: bezpośrednie, wirtualne i związane z uczelnią Heterogeniczność a sieci społeczne Sieci społeczne i ich moc Sieć społeczna w Internecie Uczelnia wyższa a sieć społeczna ideagora jako archipelag 101 Rozdział VII Kompetencje XXI wieku a ideagora Charakterystyka kompetencji XXI wieku Kompetencje przyszłości a ideagora 111 Rozdział VIII Budowanie trwałych relacji z uczelnią wyniki badań Potrzeby studentów a więź z uczelnią Potrzeby absolwentów a więź z uczelnią 115 Rozdział IX Wdrażanie innowacyjnego modelu kształcenia przez całe życie ideagora Innowacyjne programy kształcenia dla studentów, absolwentów i nauczycieli Szkolenia na start program szkoleniowy dla absolwentów Platforma ideagora Co się dzieje w sieci? Jak działa platforma ideagora Co daje sieć ideagora. Istota samorozwoju sieci Klub Absolwenta Gazetka internetowa Kwartalnik ideagora Spodziewane efekty wdrożenia modelu ideagora Analiza ryzyka 148 STRONA - 4

5 Wstęp mgr inż. arch. Mariusz Szabłowski Koncepcję modelu ideagora oraz zestaw narzędzi do jego budowy opracowano w Collegium Mazovia w ramach projektu innowacyjnego testującego pod tytułem Model kształcenia przez całe życie w oparciu o trwałą relację z uczelnią: "ideagora - absolwenci kapitałem społecznym uczelni". Celem niniejszego opracowania jest wyjaśnienie istoty modelu ideagora oraz ułatwienie zainteresowanym uczelniom wdrażania go w życie. Podręcznik wyjaśnia istotę modelu, podłoże jego powstania, zawiera opisy poszczególnych składników stanowiących narzędzia do jego budowy oraz zasady ich stosowania. Głównymi narzędziami są programy kształcenia, program szkoleń, skrypt Jak współpracować absolwentami, kwartalnik uczelni wraz z biuletynem internetowym, klub absolwenta oraz platforma społecznościowa. Należy jednak podkreślić, że ani dobór narzędzi, ani stosowanie ich według przedstawionej recepty nie są istotą ideagory. Celem jest zbudowanie aktywnej społeczności absolwentów, działającej na rzecz uczelni, i autorzy mają świadomość, że dróg do osiągnięcia tego celu może być wiele. Przy tym cel także nie ma z góry określonego kształtu - ideagora jest wynikiem interakcji sieci społecznej i przez to dostosowuje się do potrzeb członków społeczności. Ponieważ ideagora jest organizacją uczącą się, miarą sukcesu jest jej zdolność do reakcji na zmienne i bieżące oczekiwania uczestników. Proponowana koncepcja opiera się na logice budowy sieci społecznej - wykształceniu liderów zmian, których zadaniem będzie kształtowanie postaw i umiejętności przyszłych absolwentów, potrafiących osiągać własne korzyści poprzez dzielenie się z innymi członkami społeczności. Właśnie te osobiste korzyści, wynikające z aktywności na rzecz społeczności zgromadzonej wokół uczelni, będą kołem zamachowym ideagory. Wdrożenie modelu jest niczym innym jak wprawieniem w ruch tego koła zamachowego. Nie wolno przy tym zapomnieć o zasadach mechaniki - im większe koło zamachowe, tym trudniej je rozpędzić. Model ideagora nie zakłada, że to metaforyczne koło zamachowe będzie rozpędzane szybko i z wielką mocą. Nawet niewielka siła oddziałująca długotrwale, systematycznie i w jednym kierunku może dać zadziwiające efekty. Ta filozofia stoi u podstaw modelu. Zaangażowanie społeczne dawnych absolwentów dałoby natychmiast widoczne rezultaty, ale wymagałoby ogromnych wysiłków ze strony uczelni. Kształcenie studentów jako przyszłych zaangażowanych absolwentów jest bardziej efektywne - niestety, na rezultaty trzeba poczekać. Przyjęta w modelu proporcja nakładów na zmianę postaw obecnych i przyszłych absolwentów jest próbą poszukiwania złotego środka, a przy tym pozwala przy pomocy najbardziej aktywnych absolwentów zbudować STRONA - 5

6 ideagorę już dziś, w mniejszej niż docelowa skali, ale realną, funkcjonującą i przynoszącą sieciowe korzyści jej uczestnikom. Przedstawiana wersja podręcznika jest wynikiem prac zespołu projektowego na etapie przygotowania innowacji do testowania. Przyjęte zadanie okazało się znacznie bardziej złożone, niż można było się spodziewać przy tworzeniu koncepcji ideagory. Budowanie postaw i skłonienie ludzi do aktywności na rzecz licznej grupy społecznej, przy założeniu samofinansowania się tego mechanizmu poprzez korzyści osiągane w wyniku współpracy sieciowej, szczególnie w warunkach deficytu kapitału społecznego w Polsce, wydaje się ogromnym wyzwaniem. Jednak któż mógłby się tego podjąć, jeśli nie uczelnia? Nie istnieje inna, równie predystynowana do tego zadania instytucja, która byłaby w stanie wpływać na zachowania społeczne związane z aktywnością zawodową osób z wyższym wykształceniem. Autorzy podręcznika, mając świadomość niedoskonałości opracowania wynikających z presji terminów i złożoności poruszanej problematyki, będą niezmiernie wdzięczni za każdą dyskusję, za wszelkie uwagi, opinie i komentarze zebranie podczas oceny i testowania modelu ideagora. Zostaną one wykorzystane do poprawy opracowania w jego kolejnych wersjach. STRONA - 6

7 Rozdział I Dlaczego ideagora? 1. Absolwenci kapitałem społecznym uczelni Fundamentem ideagory jest zmiana widzenia podmiotu działalności edukacyjnej uczelni. W tradycyjnym podejściu uczelnia kształci studentów. W perspektywie ideagory uczelnia kształci absolwentów. Metafora perspektywy nie została użyta przypadkowo. Istotą jest szerokie i dalekosiężne spojrzenie na obecnego studenta jako na osobę rozpoczynającą niebawem kilkudziesięcioletnią karierą zawodową. Studia nie są celem samym w sobie, są jedynie są narzędziem do zapoczątkowania ustawicznego rozwoju zawodowego. Precyzyjniej ujmuje to stwierdzenie: celem uczelni nie jest kształcenie studentów, lecz kształtowanie absolwentów. Może się wydać, że to jedynie gra słów. Jednak przyjęcie, iż podmiotem edukacyjnym jest spełniony zawodowo absolwent, a nie pilny student, całkowicie zmienia myślenie o sensie i roli współczesnej uczelni. Po pierwsze, uczelnia bierze odpowiedzialność za los absolwenta aż do końca jego aktywności zawodowej, a nie tylko za okres studiów. Studia nie są celem samym w sobie, a jednak obecnie uczelnie tracą zainteresowanie studentem w chwili, gdy odbierze on dyplom ukończenia studiów, trudno bowiem nazwać zainteresowaniem wymaganą prawem dwukrotną prośbę uczelni o wypełnienie ankiety dla celów statystycznych. Po drugie, celem uczelni jest rozwój zawodowy i osobisty studenta, zaś ocena jego osiągnięć odbywa się przez pryzmat przyszłej, wieloletniej kariery zawodowej, a nie bieżących i fragmentarycznych osiągnięć z poszczególnych przedmiotów. Praktyka pokazuje niejednokrotnie, że wyniki studiowania nie są silnie skorelowane z sukcesami zawodowymi - powstaje więc pytanie: co jest ważniejsze, studia czy ich długotrwały efekt? Po trzecie, uczelnia i absolwent zawierają wyjątkowy kontrakt na całe życie. Wybór uczelni i przyszłego zawodu determinuje całe życie absolwenta. Strony tego kontraktu ponoszą solidarną odpowiedzialność za słuszność tej decyzji i sposób jej wykonania nie tylko w czasie studiów, ale i w całym okresie aktywności zawodowej. Wagę solidarnej odpowiedzialności pomoże dostrzec STRONA - 7

8 przykładowe pytanie: czy uczelnia ma moralne prawo kształcenia rzesz absolwentów w zawodach skazanych na gospodarczy niebyt tylko dlatego, że ma kadrę wymagającą zatrudnienia? Gdyby odpowiedzialność uczelni sięgała całej kariery zawodowej, takie pytanie w ogóle nie miałoby podstaw. I po czwarte, kontrakt na całe życie - o ile oczywiście żadna ze stron nie zawiedzie - z formalnej relacji uczelni ze studentem przekształca się w relację nieformalną, o charakterze partnerskim i długoterminowym. Partnerskim dlatego, że każdej ze stron służy rozwój strony przeciwnej. Absolwenci korzystają na silnej, prestiżowej pozycji uczelni, mogą uczestniczyć w procesie kształcenia ustawicznego, mogą spełniać się jako nauczyciele i mentorzy, a przede wszystkim uczestniczyć w sieci kooperacyjnej absolwentów - tym cenniejszej, im lepszą pozycję ma uczelnia. Zawodowo spełnieni absolwenci mogą dać uczelni prestiż, pomoc organizacyjną i wsparcie finansowe, mogą służyć doświadczeniem zawodowym w procesie dydaktycznym, mogą zapewniać kontakt z praktyką gospodarczą, a nawet lobbować w sprawach uczelni. Absolwenci są najważniejszym i największym potencjałem społecznym uczelni, gromadzonym wysiłkiem wielu pokoleń wszystkich interesariuszy uczelni. ideagora służy pobudzeniu do życia tego drzemiącego potencjału. 2. Idea W założeniach projektowany model ideagora miał odpowiedzieć na trzy wyzwania współczesnego szkolnictwa wyższego w Polsce: 1. poszukiwanie modelu kształcenia przez całe życie w oparciu o uczelnię 2. włączenie uczelni w innowacje społeczne i otwarcie dostępu do gromadzonej w ramach uczelni wiedzy 3. monitoring losów absolwentów w celu podniesienia jakości kształcenia i lepszego dostosowania oferty edukacyjnej do potrzeb gospodarki opartej na wiedzy i wymogów rynku pracy. Opracowany model ma szersze oddziaływanie, co wynika z odkrycia kolejnych zastosowań podczas opracowywania podstaw teoretycznych. Zmiana filozofii, polegająca na odstąpieniu od kształcenia studentów na rzecz kształtowania absolwentów, otwiera inne pola oddziaływania, czyniąc uczelnię lokalnym ośrodkiem gospodarki wiedzy (ze skalą oddziaływania stosowną do skali uczelni - w niektórych przypadkach lokalny może mieć wymiar globalny). STRONA - 8

9 Badania prowadzone w ramach projektu, w szczególności obserwacje uczestniczące fińskich uczelni, pokazały, że podobne myślenie jest już wdrażane w praktyce od 2010 roku, na przykład na Uniwersytecie Aalto, który postawił sobie za cel dołączenie do ścisłej czołówki najlepszych uczelni na świecie. Obserwacja działań podejmowanych w Finlandii - jeszcze w fazie testowej, przed oficjalną publikacją efektów - była okazją, by włączyć się w nadchodzące zmiany jako liderzy innowacji, a nie naśladowcy. Zaznaczyć jednak należy, że obecny skok jakościowy w szkolnictwie wyższym w Finlandii jest ukoronowaniem działań w obszarze oświaty, podjętych w latach 70. Nieubłaganie długi ciąg zdarzeń miał swój początek w kształceniu nauczycieli i osiągnięciu przez nich bardzo wysokiego statusu społecznego, zagwarantowaniu selekcji pozytywnej do tego zawodu, a następnie wychowania pokolenia młodzieży otwartej na zmiany, kreatywnej i potrafiącej współpracować w zespołach. Dopiero tak wychowane pokolenie, mające wystarczające pokłady zaufania społecznego, potrafi budować wokół uczelni środowisko twórczego biznesu i praktycznej nauki. W efekcie prac prowadzonych dotychczas nad modelem można zaryzykować stwierdzenie, że ideagora to koncepcja myślenia o uczelni i jej zadaniach w społeczeństwie wiedzy i w takim ujęciu jest innowacyjna nie tylko w odniesieniu do proponowanych produktów, ale także w całym obszarze szkolnictwa wyższego. Jednakże idee mogą stać się innowacyjne dopiero wtedy, gdy przenikną do umysłów ludzi. Nim to nastąpi, koncepcja ideagory jest jedynie modelem teoretycznym, wyznaczającym kierunki działania. Najważniejszym krokiem we wdrożeniu tej koncepcji w życie będzie przekonanie o jej celowości władz uczelni, a następnie jej kluczowych interesariuszy. Pierwszym działaniem warunkującym sukces wdrożenia jest stworzenie strategii rozwoju całej uczelni z misją opracowaną środowiskowo (wyróżnik organizacji opartej na wiedzy), z udziałem jak najszerszego grona interesariuszy. Za wzór może służyć opracowanie Strategic Development of Aalto University. 1 Narzędzia wchodzące w skład proponowanego modelu, poprzez system szkoleń budujących postawy społeczne wśród studentów, absolwentów i nauczycieli akademickich, mają na celu włączenie liderów zmian do budowy środowiskowej strategii. 1 Strategic Development of Aalto University, 2012, STRONA - 9

10 3. Jak działa ideagora ideagora jest próbą nowego spojrzenia na uczelnię jako na jeden z elementów otoczenia gospodarczego. W gospodarce opartej na wiedzy jest to element bodaj najważniejszy. Każda szkoła wyższa ma swoje własne otoczenie gospodarcze, a jego miarą jest zasięg działania jej interesariuszy. Ale nie jest to otoczenie wyłączne, bowiem elementy otoczenia (przedsiębiorstwa, instytucje) podlegają wpływom wielu uczelni. Istnieje natomiast element otoczenia wyłączny - jest nim absolwent na rynku pracy. Mimo tego, że absolwenci nierzadko kończą wiele uczelni, Alma Mater jest jedna. Dostrzeżenie w absolwencie ambasadora uczelni w otoczeniu gospodarczym daje nową jakość w relacjach zewnętrznych każdej szkoły wyższej. Oczywiście, chodzi tu w szczególności o absolwentów z jak największym stażem i dorobkiem zawodowym, a nie tylko absolwentów w pierwszym czy trzecim roku po studiach (absolwentem jest się przez całe życie). Znaczenie, jakie może mieć dla uczelni trwała (i dobra) relacja z doświadczonymi absolwentami, pokazuje wybrany przykład dotyczący badania opinii przedsiębiorstw o programach kształcenia uczelni. Uzyskanie opinii przedsiębiorstwa w typowym podejściu polega na formalnym wystąpieniu do zarządu przedsiębiorstwa z prośbą o analizę programu kształcenia. W praktyce analiza robiona jest pobieżnie i raczej sprowadza się do opinii osoby opracowującej odpowiedź na pismo, być może nawet niekonicznie osobiście przez członka zarządu. Przyczyną jest to, że zagłębienie się w bardzo złożony dokument, jakim jest program kształcenia, porównanie go z obecnymi potrzebami rynku pracy i sformułowanie wniosków to zadanie trudne. Przedsiębiorstwa nie mają odpowiednich dla tego celu kadr ani specjalistycznych komórek organizacyjnych. A jednak w rzeczywistości przedsiębiorstwo ma taki ukryty potencjał. Stanowią go absolwenci danej uczelni. Ich potencjał nie wynika z jakiejś specjalnej wiedzy, a jedynie z tego, że sami przeszli kiedyś taki lub podobny program kształcenia i w swojej praktyce zawodowej porównali zdobyte wykształcenie z potrzebami gospodarki. Z tego względu badanie opinii absolwentów o programach kształcenia jest skuteczniejsze niż badanie opinii przedsiębiorstw, może ono dać lepsze rezultaty dla jakości kształcenia i dostosowania programów do bieżących potrzeb gospodarki. Ale istnieje jeszcze jedna przewaga takiego modelu nad obecnie stosowanym. Uczelnie chętniej współpracują z największymi przedsiębiorstwami, ponieważ z ich punktu widzenia jest to bardziej efektywne. Daje to prestiż, rozgłos, a do tego współpraca jest łatwiejsza STRONA - 10

11 w porównaniu do kooperacji z dużą liczbą małych firm. Łatwiejsza dlatego, że duże firmy chętnie budują swój wizerunek poprzez wspieranie uczelni i mogą do tego celu oddelegować specjalne służby. Lecz to nie marka ani potencjał kooperacyjny powinien wpływać na charakter współpracy. Dla uczelni ważne jest to, czy przedsiębiorstwo zatrudni przyszłych absolwentów lub czy zechce zorganizować wartościowe praktyki zawodowe dla studentów. Doświadczenie pokazuje, że osoby zatrudniające chętnie biorą pod uwagę kandydatury absolwentów swojej macierzystej uczelni. Z tego względu współpraca z absolwentami działającymi w przedsiębiorstwach i instytucjach może dawać lepsze rezultaty niż współpraca instytucjonalna z tymi samymi przedsiębiorstwami. W poszczególnych rozdziałach podręcznika zostaną pokazane inne przykładowe działania, które mogą przynieść szereg korzyści uczelni, jej absolwentom i całemu otoczeniu społecznemu. Korzyści te dotyczą kształcenia ustawicznego, tworzenia centrum wiedzy na uczelni, współpracy badawczo-rozwojowej czy budowy kapitału społecznego. W całości tworzą obraz uczelni jako lokalnego ośrodka wymiany informacji, wiedzy i doświadczenia - na całe życie, a nie tylko podczas studiów. Warunkiem działania modelu ideagora jest zbudowanie i utrzymanie trwałych relacji uczelni z absolwentami, przy czym główną siłą napędową są relacje pomiędzy absolwentami. Uczelnia może tu pełnić jedynie rolę moderatora tych relacji i ewentualnie animować jakieś działania czy inicjatywy. To absolwenci, a nie uczelnia, stanowią o wartości kapitału społecznego, to absolwenci stanowią bazę wiedzy praktycznej i doświadczenia. Kapitał społeczny absolwentów stanowi także potencjał pozwalający ideagorę utrzymać w ruchu, bez dostarczania istotnych środków zewnętrznych (o ile sieć społeczna nie będzie w stanie wypracowywać zysków, uczelnia będzie musiała ponosić koszty moderowania sieci społecznej). Siłą napędową całego systemu będą korzyści dla absolwentów tworzone przez samych absolwentów. Chociaż korzyści te mogą mieć realny wymiar finansowy, na przykład poprzez grupowe zakupy szkoleń przez zainteresowanych absolwentów czy wręcz ich organizowanie po cenie kosztów, to głównym motorem działań może być współdziałanie społeczne. Uzyskiwane tą drogą korzyści nie zawsze mają bezpośredni wymiar finansowy. Nie sposób wyliczyć, ile warte jest ostrzeżenie kolegi przed nieuczciwym kontrahentem, jak cenne jest polecenie koleżanki na nowe stanowisko lub wskazanie, że takie wolne stanowisko niebawem pojawi się na rynku, a już całkiem nie sposób obliczyć w jednostkach pieniężnych satysfakcji, jaką daje mentoring zdolnego i zaangażowanego studenta przy wprowadzaniu go w arkana wybranego zawodu. STRONA - 11

12 Powszechny dostęp do informacji spowodował, że uczelnia utraciła monopol na transfer wiedzy. Nie jest też w dobrym tonie ukrywanie tej wiedzy. Dick K. P. Yue pisze o działaniu Massachusetts Institute of Technology pod nazwą MIT OpenCourseWare: idea jest prosta: opublikować wszystkie nasze kursy w formie online i uczynić je dostępnymi dla każdego. 2 W czerwcu 2013 roku na platformie MIT umieszczono 2150 kursów, a stronę tę odwiedziło 125 milionów użytkowników. Inne wiodące uczelnie czynią podobnie. Stoimy u progu zmiany paradygmatu uczelni. Nie jest to problem wyłącznie polski, ten trend szczególnie widoczny jest w krajach opartych na gospodarce wiedzy. Niniejsze opracowanie nie jest miejscem do analizy tych trendów, jednak poznanie podstawowych wyzwań szkolnictwa wyższego jest bazą niezbędną do zrozumienia, dlaczego koncepcja ideagory może być rozwiązaniem wielu problemów polskich oraz zagranicznych szkół wyższych. Jerzy Chłopecki dziesięć lat temu napisał, że: uniwersytet był możliwy w świecie, w którym nie mógł istnieć homo oeconomicus. 3 Czy dzisiejszy homo oeconomicus, coraz częściej gubiący granicę pomiędzy realną a wirtualną gospodarką, nadal stanowi jakąś przeszkodę dla uniwersytetu? A może jest odwrotnie: to uniwersytet musi się zmienić, aby przetrwać? Jeśli w ogóle jest zagrożony. Krótki przegląd współczesnych problemów szkolnictwa wyższego zwiera rozdział następny. W celu podjęcia dyskusji - a jest ona potrzebna do zredefiniowania wizji uczelni przy wdrażaniu modelu ideagora - zamieszczamy szkic systemu szkolnictwa wyższego w autorskiej propozycji prof. Andrzeja Rabczenki. Utopią byłoby, aby każda uczelnia wypracowała swój indywidualny, najbardziej odpowiadający jej absolwentom model. Utopia jest z założenia nierealna, ale czy może to stanowić przeszkodę w działaniu dla dobra uczelni? 2 Dick K.P. Yue, tłumaczenie autora. 3 Chłopecki J., Czy jest dzisiaj możliwy uniwersytet, w: Chłopecki J., Paszczyński S., Pomianek T., W poszukiwaniu syntezy. O problemach szkolnictwa wyższego nie tylko w Polsce, WSIiZ, Rzeszów 2004, s. 52. STRONA - 12

13 Rozdział II Problemy współczesnego szkolnictwa wyższego prof. dr hab. Andrzej Rabczenko Za pierwszą instytucję, która mogłaby mieć charakter współczesnej uczelni, uważa się uniwersytet Magnaura, który powstał w 849 r. w Konstantynopolu 4, ale prawdziwe korzenie europejskich uniwersytetów to Bolonia i Paryż. W tym pierwszym miejscu w roku 1088 powstała (w zasadzie niezależna) szkoła prawa o specyficznej strukturze zarządzana przez studentów. W Paryżu natomiast, ponad sto lat później (1194 (1170?)) powstaje uczelnia zarządzana przez profesorów. W owym czasie uczelnia sama w sobie stanowiła rodzaj cechu, w którym mistrzowie przekazywali wiedzę studentom, stąd nazwa universitas magistrorum et scholarium, od której wyższe szkoły zaczęto nazywać uniwersytetem. Uczelnie powstały, bowiem zaistniała potrzeba zorganizowanego systemu przekazywania wiedzy w trzech praktycznych dziedzinach, które stanowiły: prawo, teologia i medycyna. Pierwsze dwie były potrzebne władcy i Kościołowi, a trzecia wszystkim. Uczelnie, bez względu na ich organizację wewnętrzną, zawsze funkcjonowały na zasadzie akceptacji przez jakąś władzę. O ich powołaniu decydował często papież, a władca nadawał odpowiednie przywileje. Szkoła wyższa ewoluowała, wykształciły się różne modele, takie jak angielski (Oxford i Cambridge (Oxbridge)), model szkocki, Humboldta czy Napoleona. Można powiedzieć, że wykształcił się również swoisty model amerykańskich uczelni wyższych wzorowanych w początkach na modelu szkockim. Obecnie podstawową zasadą szkolnictwa wyższego w USA jest brak jakiejkolwiek uniformizacji narzuconej z zewnątrz, ale w rezultacie powstały bardzo podobne do siebie stabilne rozwiązania, które wyewoluowały w efekcie potrzeb rynkowych i nadal ewoluują. Rynek wymusza doskonalenie, a z pozoru złożony system akredytacji, rankingów, finansowania, a także (a może przede wszystkim) rozbudowanej współpracy z absolwentami powoduje, iż połowa z pierwszej pięćdziesiątki najlepszych uniwersytetów świata znajduje się w USA. Uczelnie Stanów Zjednoczonych rozwijają się mimo braku ingerencji rządu federalnego w system nauczania 5, bowiem to nie minister winien wpływać na treść i jakość kształcenia, ale interesariusze: zaczynając od studentów, a kończąc na odbiorcach przedsiębiorcach produktu, jakim jest absolwent. Uniwersytety w USA mają dodatkowy 4 Akademia Platońska (r. zał. -387) była raczej czymś w rodzaju współczesnego Think-tanku. 5 W USA ingerencja federalnego rządu w szkoły wyższe jest zakazana konstytucyjnie (10. poprawka). STRONA - 13

14 bodziec rozwoju (o którym wspomniano wyżej) związek z absolwentami, który polega na pielęgnacji więzi zamieniających się w donacje i różnorakie wsparcie działalności. 1. Uczelnia obecna Polska, UE Debata nad formą, rolą i powiązaniem wyższych uczelni z rynkiem oraz rolą w kształtowaniu uczelni przez administrację państwową nasila się i zanika. Pojawia się jako strategia bolońska, podczas tworzenia nowego prawa o szkołach wyższych, a potem zanika, dając czas środowisku akademickiemu na dostosowanie się do zmodyfikowanych warunków. W Polsce powstały aż dwie diagnozy obecnego stanu 6,7 i dwie strategie rozwoju 8,9. Zabiera również głos Komisja UE - w szczególności w komunikatach i raportach do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów. Wszystkie te opracowania podkreślają rozbieżność między celami i wartościami środowisk uczelnianych (naukowych) i środowiska gospodarki. Wszystkie głosy podkreślają konieczność integracji tych środowisk i konieczność regulacji prawnych oraz odpowiednich systemów wspierających współpracę na rzecz lepszej edukacji generalnie, a w szczególności w zakresie przedsiębiorczości, działania na rzecz podniesienia innowacyjności gospodarki itp. Wszystkie zwracają uwagę na ważność współpracy z absolwentami i ważność roli uczelni jako instytucji kształcenia ustawicznego. W sprawie związku między nauką, edukacją i gospodarką wypowiedział się Parlament Europejski w formie rezolucji 10, w której stwierdza, że rozumie problem oraz przedstawia szereg wezwań i apeli do państw członkowskich, jak na przykład: Parlament Europejski wzywa państwa członkowskie do mobilizacji i przyjęcia konkretnych środków, jeżeli ramy prawne i finansowe nie zachęcają lub, co gorsza, zniechęcają uczelnie do podejmowania wysiłków zmierzających do zbliżenia ze środowiskami biznesowymi;... podkreśla, że dialog między uczelniami a przedsiębiorstwami nie musi ograniczać się wyłącznie do sektorów matematyki, badań i technologii, lecz musi dotyczyć wszystkich dziedzin, na przykład nauk humanistycznych; W jednym z niedawnych dokumentów 11 Komisja UE zajmuje się nauczaniem przedsiębiorczości i przekazuje szereg odkrywczych tez w rodzaju: 6 Polskie szkolnictwo wyższe - stan, uwarunkowania i perspektywy; KRASP, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa Diagnoza stanu szkolnictwa wyższego w Polsce; Ernst & Young Business Advisory, Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową, Warszawa Strategia rozwoju szkolnictwa wyższego: projekt środowiskowy; KRASP, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa Strategia rozwoju szkolnictwa wyższego do roku 2020; Ernst & Young Business Advisory, Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową, Warszawa Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 20 maja 2010 r. w sprawie dialogu środowisk akademickich z przedsiębiorcami: nowego partnerstwa na rzecz modernizacji uczelni w Europie (2009/2099 (INI)) ; (2011/C 161 E/15) P7_TA(2010)0187. STRONA - 14

15 Inwestowanie w kształcenie w zakresie przedsiębiorczości jest jedną z najbardziej opłacalnych inwestycji, jakie Europa może poczynić. W innym dokumencie, wydanym w listopadzie , Komisja przedstawia plan koniecznych zmian w systemach edukacji państw członkowskich w kierunku Inwestowanie w umiejętności na rzecz lepszych efektów społeczno-gospodarczych. Komisja wprowadza nowe hasła, jak Unia Innowacji i Inteligentny Rozwój. Stan innowacyjności opisuje komunikat z marca 2013, a podsumowuje prezentowana poniżej ilustracja 13 (dla Polski szczególnie wymowna). Źródło: Komunikat Komisji Do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno- Społecznego I Komitetu Regionów; Stan Unii innowacji na 2012 r. przyśpieszenie zmian; Bruksela, dnia , COM(2013) 149 final. 11 Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów; Plan Działania na Rzecz Przedsiębiorczości do 2020 r. Pobudzanie ducha przedsiębiorczości w Europie. Bruksela, dnia COM(2012) 795 final. 12 Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów, Nowe podejście do edukacji: Inwestowanie w umiejętności na rzecz lepszych efektów społeczno-gospodarczych; Strasburg, dnia r. COM(2012) 669 final. 13 Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów: Stan Unii innowacji na 2012 r. przyśpieszenie zmian; Bruksela, dnia COM(2013) 149 final. STRONA - 15

16 W podsumowaniu cytowanego dokumentu pojawia się zestawienie kolejnych kroków służących pogłębieniu Unii Innowacji, polegających na: przyspieszeniu zmiany strukturalnej w istniejących sektorach oraz poprzez dywersyfikację nowych sektorów, a także wspieraniu rozwoju szybko rozwijających się innowacyjnych przedsiębiorstw dzięki polityce UE i koordynacji dodatkowych inicjatyw zamknięciu przepaści innowacyjnej między regionami europejskimi poprzez inteligentną specjalizację oraz synergię między programem Horyzont 2020 i funduszami strukturalnymi stworzeniu przyjaznych dla innowacji warunków ramowych dla innowacyjnych przedsiębiorstw, w tym klastrów innowacyjności określeniu konkretnych sposobów zwiększenia innowacyjności w sektorze publicznym i dzięki niemu; opracowaniu spójnego podejścia strategicznego sprzyjającego otwartej innowacyjności i transferowi wiedzy; uwzględnieniu wartości własności intelektualnej, ułatwieniu waloryzacji patentów oraz zapewnieniu właściwej i skutecznej ochrony wiedzy specjalistycznej i poufnych informacji handlowych w celu ułatwienia transferu wiedzy promowaniu innowacyjności w handlu detalicznym jako głównego działania europejskiego planu działania na rzecz handlu detalicznego, w celu ułatwienia innowacyjnym produktom i usługom drogi od pomysłu do wprowadzenia na rynek poprzez wykorzystanie potencjału sektora handlu detalicznego oraz jego wartości gospodarczej (4,3% PKB UE i 8,3 % miejsc pracy w UE), a także bezpośredniego powiązania z konsumentami połączeniu nowych technologii i usług z innowacyjnymi modelami biznesowymi oraz myśl kończąca: Aby dokonać rzeczywistych zmian, Europa musi jeszcze bardziej zaangażować się w zobowiązanie do zapewnienia wzrostu gospodarczego opartego na innowacyjności. Tego typu wypowiedzi poważnej przecież instytucji rażą pustosłowiem i myśleniem życzeniowym, w którym w miejsce konkretnych propozycji pojawiają się słowa klucze (jak innowacyjność w różnych przypadkach). Polskie ministerstwo odpowiedzialne za stan uczelni nie odbiega w sformułowaniach od poziomu organizacji europejskich. Przykładem może być pokonferencyjna deklaracja 14, stwierdzająca że: 1. Misją uczelni jest przekazywanie studentom rzetelnej wiedzy. 2. Rozwojowi nauki i jakości kształcenia służy wolność tworzenia programów. 3. Wiedza powstaje nie tylko w ośrodkach akademickich, a zatem należy dołożyć starań, by studenci mieli dostęp do najnowszych jej osiągnięć maj 2012 STRONA - 16

17 4. Uzupełnieniem wiedzy teoretycznej jest wiedza praktyczna, zatem zaangażowanie praktyków w proces kształcenia powinno być najwyższą troską uczelni. 5. Studenci mają prawo do odbywania staży i praktyk w trakcie nauki. Przykłady działań Komisji UE i MNiSW polegających na powtarzaniu prawd znanych i oczywistych oraz produkujących wiele zaleceń czy apeli można określić jako zaklinanie rzeczywistości. Co gorsza, w efekcie takich odkryć powstają inicjatywy, znakomite z punktu widzenia PR, jednak zwykle nieprzekładające się na rzeczywiste dokonania. Mimo potężnych środków unijnych administrowanych przez polskie instytucje rządowe, według danych Innovation Union Scoreboard innowacyjność polskiej gospodarki w 2012 spadła do poziomu grupy państw Modest innovators, którą dzieli z Łotwą, Rumunią i Bułgarią. W debacie zabierają głos również inne gremia i osoby zainteresowane jakością szkolnictwa wyższego, a w szczególności przygotowaniem zawodowym absolwentów. Można by przedstawić znaczną listę publikacji w prasie popularnej 16, fachowej, a także w postaci konkretnych raportów odrębnie wydanych. Wszystkie podkreślają mierną jakość szkolnictwa wyższego oraz równie mierne przygotowanie absolwentów do funkcjonowania w zawodzie, który był przedmiotem kształcenia. W podsumowaniu raportu 17 o potrzebach pracodawców autorzy wypunktowali zalecenia: uczelnie powinny zmodyfikować nie tyle programy studiów, co przede wszystkim metody kształcenia. Zdecydowanie większy nacisk powinien być położony na rozwijanie kompetencji tzw. miękkich, umiejętności zastosowania wiedzy, case studies realizowanych grupowo oraz na samodzielne studiowanie uczelnie powinny wyraźnie wspierać rozwój różnych form aktywności pozanaukowej studentów. Pracodawcy chętniej angażują absolwentów aktywnych, z pasją i doświadczeniem w działalności studenckiej, społecznej i sportowej uczelnie powinny podjąć próbę szerszego angażowania przedstawicieli biznesu do prowadzenia określonych przedmiotów/zajęć rozwijających umiejętności zastosowania wiedzy, jak i do częściowej weryfikacji programów studiów uczelnie powinny zwiększyć aktywność biur karier i doradztwa zawodowego w kontaktach z pracodawcami 15 Innovation Union Scoreboard 2013; 16 Ostatnio zabrała głos prezes Robert Bosch Sp. z o.o., pani Krystyna Boczkowska, Gazeta Wyborcza nr 107, wydanie z dnia 09/05/2013 PROJEKT: PRACA, str Kompetencje i kwalifikacje poszukiwane przez pracodawców wśród absolwentów szkół wyższych wchodzących na rynek pracy; Wyniki badania przeprowadzonego przez Szkołę Główną Handlową w Warszawie, Amerykańską Izbę Handlu w Polsce oraz Ernst & Young; Warszawa, maj STRONA - 17

18 uczelnie powinny w większym stopniu przygotowywać absolwentów do wyjścia na rynek pracy, w tym na przykład przez budowanie świadomości studentów, co praca w różnych profilach firm oznacza, jak kształtować swoją ścieżkę kariery. Raport ten jest szczególnie ważny, bowiem wskazuje na konkretne braki w systemach kształcenia. Poniższy diagram ilustruje ważność kryteriów oceny kandydatów przez zatrudniające ich firmy Źródło 10 Następny diagram opisuje ocenę poziomu przygotowania absolwentów: Źródło 10 STRONA - 18

19 Ten ostatni diagram jest specjalnie interesujący, bowiem wynika z niego, iż absolwenci jako nowi pracownicy w większości oceniani są dość średnio w odniesieniu do potrzeb, jednak sami autorzy raportu podkreślają możliwość błędu systemowego w prezentowanym badaniu - firmy, które brały udział w badaniu są to firmy zazwyczaj zatrudniające najlepszych, tzn. przyciągają najlepszych studentów z najlepszych uczelni (średnio kilkanaście aplikacji na jedno miejsce) i poprzez procesy rekrutacyjne zatrudniają tych najlepszych co jawnie wskazuje na słabą jakość kształcenia w odniesieniu do potrzeb pracodawców. Obraz tej sytuacji zaciemnia również selektywny rynek pracodawców. Istnieje duże zapotrzebowanie na absolwentów studiów inżynierskich, natomiast bardzo niskie zapotrzebowanie na biologów i europeistów 18. Nadprodukcja absolwentów o profilu wykształcenia niedostosowanym do potrzeb rynku pracy kończy się koniecznością uzupełniania kształcenia w zupełnie innej dziedzinie niż ta, która widnieje na dyplomie ukończenia studiów danej osoby. W działaniach Komisji Europejskiej, a także polskich instytucji odpowiedzialnych za naukę, edukację i ich związki z gospodarką, występuje silna tendencja do traktowania ludzi jako Ekonów, czyli istot zachowujących się w sposób zuniformizowany 19. Istnieje wygodne przeświadczenie, że samo wprowadzenie regulacji prawnych, mniej lub bardziej wydumanych przez urzędników, spowoduje istotne zmiany w sposobie działania instytucji. Typowym przykładem jest wprowadzenie do Prawa o Szkolnictwie Wyższym 20 zapisu o spółkach celowych: Art. 86a. 1. Uczelnia, w celu komercjalizacji wyników badań naukowych i prac rozwojowych tworzy spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółkę akcyjną, zwaną dalej spółką celową. Spółkę celową tworzy rektor za zgodą senatu uczelni lub innego organu kolegialnego uczelni. Do zadań spółki celowej należy w szczególności obejmowanie udziałów w spółkach kapitałowych lub tworzenie spółek kapitałowych, które powstają w celu wdrożenia wyników badań naukowych lub prac rozwojowych prowadzonych w uczelni. 2. Rektor, w drodze umowy, może powierzyć spółce celowej zarządzanie prawami własności przemysłowej uczelni w zakresie jej komercjalizacji. 3. Uczelnia w celu realizacji zadań określonych w ust. 1 i 2 przekazuje spółce celowej w formie aportu wyniki badań naukowych i prac rozwojowych, w szczególności uzyskane prawa własności przemysłowej. To nic, że tak utworzone spółki nie mają środków na działanie (na podstawie doświadczeń USA, tego typu twory finansują się dopiero po upływie ~10 lat(!) 21 ), to nic, że przekazanie przez 18 Dane z roku 2012; raport 19 Pojęcie Ekona np. w książce: Pułapki myślenia, Daniel Kahneman, Wyd. Media Rodzina, luty Dz. U. Nr 164, poz. 1365, z późn. zm. STRONA - 19

20 uczelnię do spółki czegokolwiek wymaga wyceny i zapłacenia VAT, to nic, że zapis punktu 3 jest niejednoznaczny. Ministerstwo jest szczęśliwe, a zainteresowani mogą tylko narzekać. Podobnym nowym elementem jest wprowadzenie Krajowych Ram Kwalifikacyjnych 22 (KRK), które są bardzo ważnym produktem Ministerstwa. KRK drobiazgowo opisują, jak należy prowadzić zajęcia w każdym z wyróżnionych ośmiu obszarów studiów 23. Znajdują się tam szczegółowe przepisy, w jaki sposób należy sformułować program kształcenia, ze szczególnym podkreśleniem (prawdy wydawałoby się dość oczywistej), że należy wpierw założyć efekty kształcenia, a dopiero potem zbudować program. Autorzy w wielu miejscach podkreślają nowatorskość (?) podejścia do programów poprzez efekty kształcenia. Oznacza to, że do tej pory programy nauczania były konstruowane w oderwaniu od założonych efektów, czyli nie określano, co absolwent winien umieć, tylko to, co zdaniem mistrzów powinno się wykładać 24! Nowe podejście do przedmiotu 25 Przebudowa lub budowa przedmiotu w oparciu o efekty kształcenia jest kompleksowym procesem zmiany filozofii prowadzenia danego przedmiotu i niesie za sobą szereg krótko i długoterminowych działań, niezbędnych dla każdego prowadzącego przedmiot. Ważnym i nierzadko najtrudniejszym etapem wdrożenia takiego podejścia jest zaszczepienie nowej idei wśród kadry akademickiej. Jest to problem niezwykle delikatny ponieważ podejście oparte na efektach kształcenia poddaje w wątpliwość efektywność starego systemu opartego na treściach programowych. KRK proponują również sposoby przygotowania poszczególnych modułów nauczania w formie macierzy kompozycji i macierzy efektów kształcenia. Powszechne zastosowanie podobnej metodologii ma na celu, z jednej strony, podnieść efekty nauczania, z drugiej, ustanowić wspólne kryteria oceny poszczególnych modułów nauczania na terytorium UE. W opracowaniu zwraca się uwagę (jeszcze wprawdzie nieśmiało) na niezbędność zmiany paradygmatu nauczania. Autorzy sygnalizują to, co w USA powoli staje się normą: że nauczyciel 21 Np. iphandbook of Best (Tech. Transfer) Practices; 22 Autonomia Programowa Uczelni: Ramy kwalifikacji dla szkolnictwa wyższego; Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego; ISBN: Te obszary to studia w obrębie nauk: humanistycznych; społecznych; ścisłych; przyrodniczych; technicznych; medycznych; rolniczych, leśnych i weterynaryjnych oraz poświęconych sztuce. 24 Nie oznacza to, że wszystkie programy kształcenia były do tej pory oderwane od rzeczywistości! 25 Autonomia Programowa Uczelni, Ramy kwalifikacji dla szkolnictwa wyższego; Rozdz.2: Projektowanie programów studiów i zajęć dydaktycznych na bazie efektów kształcenia; Maria Próchnicka, Tomasz Saryusz-Wolski, Andrzej Kraśniewski. Wyd.: Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego, listopad STRONA - 20

21 akademicki przestaje być mistrzem, a staje się trenerem wyzwalającym potencjał edukacyjny studentów, nie tyle dostarczając informacji (wiedzy), ile kształcąc umiejętności. Warto przy okazji zauważyć, że zmianie podejścia do projektowania programów studiów powinna towarzyszyć zmiana sposobu prowadzenia zajęć dydaktycznych wysiłek nauczycieli akademickich nie powinien być ukierunkowany na przekazywanie informacji, lecz na skuteczne pomaganie studentom w osiąganiu zamierzonych efektów kształcenia (pomoc w zdobywaniu wiedzy i umiejętności oraz w kształtowaniu postaw). Warto także zauważyć, że opracowywanie programów studiów w oparciu o efekty kształcenia ułatwia współdziałanie w procesie tworzenia oferty dydaktycznej z interesariuszami zewnętrznymi (m.in. z pracodawcami). Jest to istotne, bowiem udział osób zewnętrznych w pracach programowych nie jest obecnie zjawiskiem zbyt powszechnym. Upowszechnienie KRK i efektów kształcenia stwarza studentom szersze możliwości tworzenia indywidualnych ścieżek kształcenia, a zwłaszcza realizowania idei mobilności poziomej i pionowej. Drugim, dość rewolucyjnym elementem opracowania jest zasygnalizowanie niezbędności wprowadzenia kontroli sposobu prowadzenia nauczania in situ, co prowadzi do zewnętrznej kontroli efektów kształcenia, a także rejestracji (np. video) prowadzonych zajęć....zmiana podejścia do ewaluacji i akredytacji (oparcie ich przede wszystkim na badaniu efektów kształcenia) powoduje konieczność zmiany sposobu działania agencji akredytacyjnych. Szczególne wyzwanie stanowi badanie skuteczności wewnętrznego systemu zapewniania jakości, a zwłaszcza sprawdzanie, czy i w jakim stopniu efekty kształcenia sformułowane dla danego programu studiów są rzeczywiście osiągane w wyniku realizacji procesu kształcenia. Realizacja tego zadania wymaga w ramach procedury akredytacji analizowania prac studenckich (ocenionych prac egzaminacyjnych, prac domowych, projektów, prac dyplomowych także ze względu na kompletność komentarzy i zaleceń sformułowanych przez nauczycieli dokonujących oceny), jak również zarejestrowanych na taśmie wideo zajęć o charakterze ćwiczeń, seminariów i egzaminów dyplomowych. Jak w poprzednim przypadku, w USA akredytacja kursów pozioma jest normą: kontrolowaniem oraz doskonaleniem programów inżynieryjnych zajmuje się już od 1932 roku specjalna organizacja, która nazywa się ABET (dawniej The Accreditation Board for Engineering and Technology). Inne dziedziny akredytowane są przez inne środowiskowe organizacje (prawo Bar Association, medycyna Liaison Committee on Medical Education itd.). Mimo istotnego kroku do przodu (pozostawiając kwestię rejestracji zajęć na wideo), treści opracowania zawierają niepokojące sygnały, np. postulują mianowicie, że: Każdy efekt kształcenia powinien być zdefiniowany na poziomie osiągalnym dla najmniej zdolnego studenta, a nie na najwyższym możliwym poziomie. Co do górnej granicy zgoda, ale równanie w dół oznacza to, co oznacza. STRONA - 21

22 Jeżeli przedstawilibyśmy zatem bieżące działanie systemu szkół wyższych w Polsce na zasadzie uproszczonej analizy SWOT, to mielibyśmy wynik: Silne strony: doinwestowana infrastruktura 26 lojalna kadra naukowa i dydaktyczna ustabilizowana administracja ustabilizowane finansowanie procesu dydaktycznego monopol na wyższą edukację (szczególnie w kierunkach ciężkich ) prowadzenie badań zależne od wyników konkursów. Słabe strony: archaiczny system edukacji niewyróżniająca się kadra naukowa i dydaktyczna (niewiele liczących się w świecie szkół ) rozproszenie badań naukowych (wynik systemu konkursowego) niedofinansowanie kadry dominująca biurokracja monopol na wyższą edukację (szczególnie w kierunkach ciężkich ) nikły związek z gospodarką. Szanse: utrzymanie status quo z braku konkurencji. Zagrożenia: utrzymanie status quo z braku konkurencji zepchnięcie nawet najlepszych polskich uczelni do drugorzędnych w EU odejście najlepszych studentów do uczelni zagranicznych rezygnacja osób, które zdały maturę, z kontynuacji nauki na uczelniach wegetacja badań naukowych całkowite zerwanie więzi z gospodarką. 26 W ostatnich latach zbudowano wiele nowych obiektów uczelnianych za ponad 26 miliardów zł (dane MNiSW). STRONA - 22

23 Podsumowanie Polskie uczelnie znajdują się, bez wątpienia, w stanie krytycznym. Dla kadry uczelnianej utrzymanie status quo jest znakomitym rozwiązaniem przy planowaniu krótkookresowym, jest jednak największym zagrożeniem, jeżeli myślimy o dalszej perspektywie. Przyszłość to działalność dynamiczna, dostosowana elastycznie do wymogów rynku i do możliwości szybkiej adaptacji metodologii nauczania i prowadzenia badań zgodnie z modernizacją technologii, a jednocześnie adaptacją treści edukacji i badań do wymogów zmieniającego się świata. Wydaje się, że sukcesy absolwentów polskich uczelni mają miejsce nie dzięki systemowi, ale pomimo tego systemu. Nowoczesna technologia zrewolucjonizowała dostęp do wiedzy, co powoduje zmniejszenie się elitarności nauczycieli akademickich, z drugiej strony pociąga za sobą regres w niektórych programach nauczania, bowiem zajęcia praktyczne przeniosły się do tańszych symulacji komputerowych. Rozproszenie badań naukowych skutecznie wspiera system konkursów, który w krajach technologicznie zaawansowanych jest rozwiązaniem skutecznym, a w Polsce powoduje osłabienie nauki, dostosowuje bowiem konkurs do istniejącego poziomu, a nie poziom badań do konkursu. Niezbędna jest zmiana w sposobie współdziałania uczelnia-absolwent. Uczelnia nie może być fabryką do wydawania dyplomów po spełnieniu pewnych formalnych tylko czynności, jakimi są zaliczenia egzaminów czy ćwiczeń. Oderwanie się od realiów rynkowych jest jednym z poważnych mankamentów polskiej rzeczywistości uczelnianej. Współpraca z absolwentami w ramach kształcenia ustawicznego to jedno rozwiązanie, ale nie można zapominać o możliwości wzbogacania programów i metod nauczania w efekcie uważnego słuchania przez uczelnię głosów tychże absolwentów. Interaktywny kontakt absolwentów z uczelnią jest szansą na uzdrowienie systemu nauczania wyższego. 2. Uniwersytet XXI wieku Jak doszło do kryzysu w systemie nauki i edukacji? Najprościej wskazać winnych czyli onych, wraz z uściśleniem: władza jest niekompetentna i arogancka, zamyka się w sobie, nie słucha głosów rozsądku, funkcjonuje sama dla siebie. Ale czy środowisko akademickie nie jest również winne? Czy nie powstała swoista symbioza powodującą stagnację? Jak jest rzeczywiście? Bariera między strefą edukacji i nauki a gospodarką pogłębia się. Same apele do rektorów uczelni i dyrektorów instytutów nie zastąpią sformułowania spójnej wspólnej strategii, wspartej rozpisaniem działań cząstkowych w ramach ustalonych celów generalnych i popartej odpowiednią odważną oraz odbiurokratyzowaną polityką finansowania. W ukierunkowywaniu na STRONA - 23

24 gospodarkę nie wystarczą punkty za patenty, które można wykonywać w zupełnym oderwaniu od rzeczywistości gospodarczej, czy namawianie do tworzenia spółek powstających bez profesjonalnego zaplecza. Niezmiernie łatwo jest prezentować niedomogi systemu i wskazywać palcem na winnych, czekając na rycerza na białym koniu, który przyjedzie i zabije smoka, a potem będzie rządził długo i szczęśliwie. Musimy sami uświadomić sobie, jak naprawić system, wprowadzić modelowe rozwiązania, a następnie je korygować. Niezbędnym jest uruchomienie cyklu udoskonalania uczelni, o czym pisze prof. Tadeusz Wawak 27, zgodnie z zasadami Total Quality Management. Dla osiągnięcia sukcesu niezbędnym jest pierwszy etap cyklu PDCA Deminga: Zaplanuj, a następnie etapy Wykonaj, Sprawdź i Popraw. Bez żelaznej konsekwencji działania kierownictwa uczelni udoskonalenie nie będzie miało miejsca, i to mimo nowych, znakomitych regulacji prawnych. Źródło: na licencji Creative Commons: Poniżej proponowane są założenia docelowego systemu Gospodarka-Edukacja-Nauka 28 (GEN). Przedstawione praktyczne rozwiązania to część szerszej propozycji, której cechą jest możliwość wdrażania rozwiązań poszczególnych, a niekoniecznie ustanowienia jednego wspólnego zastosowania dla wszystkich polskich uczelni. 27 Tadeusz Wawak, TQM i jakość zarządzania w szkole wyższej w okresie reform, Część większego projektu, Andrzej Rabczenko STRONA - 24

25 Cel Efektywny system Gospodarka-Edukacja-Nauka (GEN)System GEN wygląda w uproszczeniu jak na ilustracji poniżej Uczelnie, co do zasady, są instytucjami usługowymi, produkującymi wykształconych absolwentów, którzy stanowią trzon pracowników gospodarki państwa. Drugim produktem są wyniki badań naukowych, których głównym odbiorcą jest nauka światowa. Trzeci produkt to rozwiązania przydatne dla gospodarki, które jako innowacje stanowią o jej zaawansowaniu i konkurencyjności. Siłą napędową całego systemu są przedsiębiorcy z jednej strony to odbiorcy produktów uczelni: wykształconych absolwentów i tworzonej wiedzy; z drugiej strony finansują działalność uczelni, gdyż to z kreowanych przez przedsiębiorców podatków powstaje budżet państwa, STRONA - 25

26 z czego ułamek zostaje przekazany w formie dotacji, grantów i stypendiów do uczelni publicznych, a uczelnie niepubliczne finansowane są przez obywateli ze środków otrzymanych za swoją pracę w przedsiębiorstwach. Urzędnik dysponent Dobrobyt obywateli to efekt prężnie działającej gospodarki, a jej efektywność zależy wprost od stopnia, w jaki wykorzystuje ona nową wiedzę i jak efektywni są pracownicy. System GEN to: 1. świetna edukacja 2. doskonała nauka 3. silny związek nauki z gospodarką. Ad. 1. Edukacja Założenia tego podsystemu są następujące: edukacją zajmują się selekcjonowani edukatorzy programy podporządkowane są założonym profilom umiejętności absolwenta uczelnia daje dyplom ukończenia kursów, dla podjęcia pracy w zawodzie konieczny jest zewnętrzny test kompetencji. Powyższe założenia są kluczowe dla uzyskania dobrego rezultatu zmian. O jakości szkoły nie stanowi to, kiedy i kto podpisał akt erekcyjny pierwszego budynku albo jakie i kiedy nadał jej przywileje. O jakości szkoły stanowią jej nauczyciele. Od nauczycieli zależy, czy stworzą sytuację edukacyjną, w której studenci będą motorem procesu nabywania wiedzy i umiejętności. W nowoczesnym świecie, gdzie dostęp do informacji jest praktycznie nieograniczony, wykład akademicki nabiera innego znaczenia. Winien bardziej motywować, niż służyć przekazaniu wiedzy. Ćwiczenia i zajęcia seminaryjne powinny być prowadzone na zasadzie treningu sportowego, gdzie edukator nauczyciel akademicki jest trenerem, ukierunkowującym zawodników, niekoniecznie mistrzem w dziedzinie. Z powyższego wynika, że dobór osób do wykonywania pracy nauczyciela akademickiego nie może być związany li tylko z uzyskaniem tytułów naukowych. Edukator akademicki to osoba, która potrafi pociągnąć za sobą studentów, która wskazuje drogę i organizuje ich pracę. STRONA - 26

27 W proponowanym systemie każda uczelnia ma niezależny pion dydaktyczny z własnym budżetem 29. Nie ma pensum, za prowadzenie bloków nauczania płaci się prowadzącym. Nauczycielami akademickimi są osoby selekcjonowane pod kątem ich zdolności przekazywania wiedzy, przy czym naturalnym zasobem edukatorów jest najbliższe środowisko naukowe, lecz zapraszani są również do prowadzenia zajęć odpowiedni praktycy, a także zawodowi edukatorzy nieprowadzący badań naukowych. W systemie wmontowane są sprzężenia zwrotne poprzez rozmaite testy kompetencyjne, niezwiązane z zaliczeniem danego bloku nauki, ale pozwalające na ocenę zaawansowania studentów. Testy kompetencyjne mogą służyć także do oceny nauczycieli akademickich, dokładnie tak samo jak ocenia się pracowników produkcyjnych po doskonałości wyrobu. Prezentowane rozwiązanie ma na celu zlikwidowanie istniejącego stanu rzeczy, w którym studenci uczą się, by otrzymać wpis do indeksu, a nauczyciele traktują dydaktykę jako zło konieczne. Finansowanie edukacji następuje poprzez czesne studentów. Bez względu na to, czy jest to szkoła publiczna, czy niepubliczna, każdy student, po spełnieniu pewnych warunków, ma prawo do stypendium pokrywającego czesne i ewentualnie inne, minimalne potrzeby. Finansowaniem zajmuje się wyodrębniona instytucja finansująca (np. Bank Edukacji Narodowej), która kontroluje przebieg studiów, uzależniając finansowanie od wyników. Stypendia są formą kredytu zwracanego jako część podatku PIT danej osoby, co powoduje wypełnienie konstytucyjnego zapisu o bezpłatności studiowania. Ad 2. Nauka Badaniami naukowymi winny zajmować się osoby najbardziej do tego predestynowane, nieobarczone dodatkowymi przymusowymi obowiązkami. W obrębie niektórych uczelni powstają instytuty i/lub centra naukowe zajmujące się badaniami. Instytuty i centra finansowane są niezależnie od pionu dydaktycznego uczelni. Rozdział pionów dydaktycznego z naukowym spowoduje koncentrację na rozwoju najlepszych zespołów i eliminację takich zespołów, które funkcjonują tylko ze względu na konieczność prowadzenia odpowiednich zajęć dydaktycznych. Proponowane rozwiązanie będzie sprzyjało specjalizacji uczelni w określonym obszarze badań, przekształcając poszczególne zespoły w centra kompetencji danej dziedziny. Centra powinny być placówkami referencyjnymi wyposażonymi w najbardziej nowoczesny sprzęt badawczy. 29 Gdy w obrębie uczelni nie prowadzi się badań naukowych, uczelnia ma tylko jeden przedmiot działania edukację. STRONA - 27

28 Co do zasady, taka organizacja nauki włączy się w spójną sieć specjalistycznych ośrodków badań, w której znajdą się instytuty Polskiej Akademii Nauk i inne instytuty naukowo-badawcze. W ramach uczelni winny powstać również usługowe laboratoria, odpowiednio doposażone i oferujące swoje usługi na zasadach komercyjnych (skompromitowane w dawnych czasach laboratoria środowiskowe funkcjonują znakomicie w Stanach Zjednoczonych, wykonując badania dla obszaru nauki, a także dla przedsiębiorstw). Ad. 3. Związek nauki z gospodarką Przy każdej uczelni, w której obrębie znajdują się ośrodki naukowe, koniecznym jest ustanowienie zespołu (biura) zajmującego się profesjonalnie związkiem z gospodarką. Osoby pracujące w obszarze nauki i osoby zajmujące się biznesem mówią innymi językami, posługują się innym systemem wartości. W obszarze nauki dominuje rękodzieło artystyczne nawet najbardziej komercyjne pomysły są materializowane jednostkowo, często bez liczenia się z kosztami. Biznes to technologia, a więc powtarzalne procedury prowadzące do powtarzalnego wyniku w procesie wytwarzania produktu czy usługi. Biznes to rygor kosztów i rygor potrzeb oraz zasobów końcowego użytkownika. Najlepsze komercyjne pomysły mogą nie wypalić ze względu na zmianę mody, za wysoki koszt lub pojawienie się konkurencji. Biura wspierające technicznie kontakty z biznesem mogą przekształcać się w Centra Transferu Wiedzy (nie Transferu Technologii w obszarze nauki nie powstają technologie) mające za zadanie aktywnie wyszukiwać kontrahentów po obu stronach, znajdywać finansowanie dla obiecujących rozwiązań i doprowadzać do optymalnej dla obu stron umowy. Prawidłowo działające Centrum Transferu Wiedzy ma własny lub powierzony fundusz na doprowadzenie komercyjnego pomysłu do oferty biznesowej, poprzez proces sprawdzenia koncepcji. Sprawdzenie koncepcji jest najważniejszym elementem transferu wiedzy i musi być starannie zorganizowane. Zespół sprawdzający koncepcję, a więc materializujący pomysł (budujący modele i prototypy), nie powinien być, w zasadzie, tożsamy z macierzystym zespołem badawczym. Naukowiec do nauki, przedsiębiorca do przedsiębiorstwa, sprawdzenie koncepcji wykonywane przez zadaniowy zespół konsultowany przez obie strony, a administrowany przez Centrum Transferu Wiedzy. STRONA - 28

29 Podsumowanie Uczelnia przyszłości to sprawna organizacja, której podstawową działalnością jest edukacja. Jest też jednocześnie centrum kompetencji w obszarze swojej działalności i miejscem spotkania nauki z gospodarką. Studia pierwszego i drugiego stopnia są jedynie pierwszym etapem związku studiującego z uczelnią. Absolwenci w naturalny sposób poszerzają swoją wiedzę i umiejętności poprzez uczestnictwo w specjalnych kursach doskonalenia zawodowego, a także w ramach spotkań integracyjnych podtrzymują kontakty między sobą. Uczelnia jest dla lokalnej społeczności organizatorem pierwszego kontaktu ze stanem wiedzy światowej poprzez aranżowanie spotkań popularyzatorskich i specjalistycznych. Podstawowa edukacja realizowana jest na bazie niewielkiego stałego personelu dydaktycznego i administracyjnego. Nauczycieli akademickich zatrudnia się na określone w czasie kontrakty. Nauczycielami są najlepsi znawcy przedmiotu, będący jednocześnie dobrymi edukatorami, czyli osobami, które potrafią przekazywać wiedzę i kształcić umiejętności poprzez wytworzenie sytuacji edukacyjnej. Niektóre uczelnie prowadzą działalność badawczo-naukową zorganizowaną w formie instytutów i/lub centrów naukowych. Pracownicy naukowi są naturalnym zasobem dla pionu dydaktycznego, nie jest to jednak związane z obowiązkiem dydaktycznym, ale dodatkową umową kontraktową. Podstawowe kryterium doboru pracowników naukowych stanowi zapewnienie wysokiego poziomu prowadzonych badań. Przy uczelni prowadzącej badania naukowe znajduje się biuro (Centrum Transferu Wiedzy) zajmujące się profesjonalizacją kontaktów uczelni z biznesem, które stymuluje wspólne przedsięwzięcia oraz wyławia w pracowniach naukowych inwencje komercyjne, a następnie przeprowadza proces sprawdzenia koncepcji. W przypadku pozytywnym konstruuje ofertę biznesową dla sprzedaży rozwiązania lub tworzy niezależną firmę wykorzystującą owo rozwiązanie. Proces dydaktyczny i działalność naukowa podlegają niezależnej, środowiskowej ocenie, w której dominującą rolę odgrywa przydatność edukacji i prowadzonych badań dla gospodarki. STRONA - 29

30 Rozdział III Scenariusze przyszłości szkolnictwa wyższego Agata Bona 1. Analiza szkolnictwa w krajach wysokorozwiniętych (Finlandia, USA) FINLANDIA Najnowsze badania statystyczne 30 pokazały, iż liderami oświatowymi na kontynencie europejskim nie są wcale Wielka Brytania, Francja albo Niemcy, lecz jeden z krajów nordyckich, a mianowicie Finlandia. Finowie zaczęli przeprowadzać reformy edukacyjne w latach 70. i dzięki temu dziś mogą szczycić się jednym z najlepiej ocenianych 31 systemów edukacyjnych na świecie. Warto zauważyć, że fińscy uczniowie i studenci wcale nie poświęcają więcej czasu na naukę, a charakterystyczne jest to, że Finowie stawiają duży nacisk na rozwój umiejętności miękkich jako niezbędnego składnika oprócz wiedzy potrzebnego do odnoszenia sukcesów w życiu oraz indywidualne podejście do każdego studenta. Obowiązkowa edukacja Finów zaczyna od 7. roku życia. Dzieci idą do szkoły podstawowej, gdzie uczą się przez następne 9 lat. Po ukończeniu szkoły podstawowej (tylko ona jest obowiązkowa) uczniowie mają prawo kontynuować naukę w szkole II stopnia (tzw. szkoła ponadgimnazjalna albo gimnazjum) albo w szkole zawodowej. Ciekawostki dotyczące edukacji w Finlandii na poziomie podstawowym i średnim: Oprócz bezpłatnej edukacji w szkole podstawowej uczniowie dostają niezbędne do nauki narzędzia, podręczniki, posiłki oraz bezpłatny dojazd do szkoły. Nie ma zewnętrznej kontroli szkół. Nauczyciele są zobowiązani do sprawdzenia poziomu wiedzy z poszczególnych przedmiotów. Wyniki nie służą ocenie, lecz informacji zwrotnej przekazywanej uczniom i rodzicom. Jeżeli okazuje się, że uczeń posiada problemy z jakimś obszarem wiedzy, szkoła zapewnia mu bezpłatne korepetycje (płatne korepetycje w Finlandii nie funkcjonują). Już w szkole podstawowej nacisk kładziony jest na rozwój kompetencji społecznych. W razie jakichkolwiek utrudnień każde dziecko ma prawo do dodatkowego wparcia (chodzi głównie o wsparcie psychologiczne, które ma zmniejszyć 30 Indeks umiejętności poznawczych i osiągnięć naukowych wg. badań PEARSON, Globalny wskaźnik kreatywności, 2011 rok wg. Martin Prosperity Institute, 31http://thelearningcurve.pearson.com/the-report/education-inputs-and-outputs, STRONA - 30

31 stres). Ciekawostką jest to, że uczniowie prawie nie dostają prac domowych, a wszystkie podręczniki zostają się w szkole. W szkole średniej możliwość tworzenia personalnego planu zajęć nakłada na uczniów dużą odpowiedzialność, ale jednocześnie daje większą autonomię i uczy samodzielności. Cały proces kształcenia jest bezpłatny. W fińskiej edukacji prawie nie istnieje sektor szkolnictwa prywatnego. Do nauczyciela czy wykładowcy mówi się często po imieniu. Dzieci, wchodząc do szkoły podstawowej, zdejmują buty i uczą się utożsamiać szkołę z zabawą i relaksem. Szkoła koncentruje się na budowaniu umiejętności współpracy, a elementy rywalizacji ogranicza do minimum. Fińskie szkolnictwo wyższe składa się z 2 sektorów: uniwersytety i politechniki (tzw. AMK). Finowie w zasadzie nie mają sektora prywatnego w szkolnictwie, a nieliczne instytucje prywatne są finansowane przez państwo lub władze lokalne. Politechniki, zwane również uniwersytetami nauk stosowanych (fin. Ammattikorkeakoulu), są zjawiskiem względnie nowym. Pierwsze uniwersytety nauk stosowanych zaczęły swoją działalność w latach i dopiero od 2000 roku wszystkie instytucje działają na jednakowej podstawie organizacyjnej. Większość z nich została stworzona w wyniku integracji ze szkołami zawodowymi. Politechniki, oprócz wiedzy teoretycznej, dużą wagę przywiązują do wiedzy praktycznej oraz skupiają się na rozwoju regionalnym i potrzebach lokalnego biznesu i przemysłu. Podobnie jak na uniwersytetach, każdy student może ułożyć personalny plan zajęć, co daje możliwość połączenia nauki ze zdobywaniem doświadczenia zawodowego. System edukacyjny jest zdecentralizowany. Ramy prawne i zasady ogólne polityki edukacyjnej ustala parlament. Rząd, Ministerstwo Edukacji i Narodowa Rada Edukacyjna są odpowiedzialne za wdrażanie tej polityki na szczeblu krajowym. Ministerstwo przygotowuje ustawy, natomiast Narodowa Rada jest agencją odpowiedzialną za rozwój edukacji, opracowuje i zatwierdza państwowe ramy programu nauczania oraz ocenia efektywność fińskiego systemu edukacyjnego. Jednym z zadań Rady jest asystowanie Ministerstwa w sprawie polityki edukacyjnej. Obecnie w strategii Ministerstwa do 2015 roku są następujące cele: zapewnienie równości kulturalnej i edukacyjnej promowanie rozwoju intelektualnego i uczenia się zwiększenie dostępności edukacji zwiększenie edukacyjnej, kulturalnej i gospodarczej konkurencyjności fińskiego społeczeństwa STRONA - 31

32 dywersyfikacja międzynarodowego wpływu Finlandii poprawa wyników Ministerstwa Edukacji. Zalety fińskiego systemu edukacyjnego Fiński system edukacyjny znajduje się w czołówce rankingów światowych. Podstawowe zmiany, które Finowie wprowadzali stopniowo, to: Kariera nauczyciela w chwili obecnej zawód nauczyciela jest jednym z najbardziej prestiżowych w kraju, jego zdobycie nie jest proste (tylko 10% aplikujących dostaje się na studia kształcące nauczycieli) i wymaga szerokich umiejętności, wiedzy oraz predyspozycji i motywacji. Nauczyciele prawie połowę swego czasu pracy poświęcają podnoszeniu swoich kwalifikacji. Duża autonomia instytucji edukacyjnych, które mają możliwość tworzenia własnych programów nauczania. Zwiększanie autonomii dla nauczycieli, wykładowców akademickich, uczniów i studentów. Zmniejszenie obowiązkowych testów i egzaminów sprawdzających wiedzę. Położenie nacisku na rozwój kompetencji społecznych. Fundamentalnym jest ostatni punkt, który odróżnia fiński model od innych. W Finlandii przeważa stanowisko, iż kompetencje społeczne nie są ani wrodzone, ani nie są prostym wynikiem oddziaływania środowiska. Kompetencje wyłaniają się w procesie dynamicznej interakcji z ludźmi, są wynikiem wzajemnego oddziaływania ucznia i środowiska (w tym uczelni) rozłożonym w czasie, gdzie świadomość wiedzy, umiejętności i postaw studenta wpływa na kolejny stan tego środowiska w nieustanny i dynamiczny sposób. 32 Cały system edukacyjny Finlandii bierze pod uwagę wyjątkowe znaczenie rozwoju kompetencji społecznych, zarówno dla dobra instytucji, jak i dla przyszłego dobra pracodawcy i całego społeczeństwa. Już od najwcześniejszego etapu edukacji rozwijane są (poprzez zadania zespołowe i interdyscyplinarne, projekty badawczo-rozwojowe, symulacje, debaty, sesje doradztwa naukowego, warsztaty kreatywnego rozwiązywanie problemów, coaching i mentoring, wspólne uczenie się oraz praktyczne rozwiązywanie problemów) umiejętności społeczne. Uważa się, że sekret fińskiego sukcesu kryje się również w tym, iż władze państwowe, nauka, biznes i oświata działają wspólnie, tworząc skutecznie działający ekosystem edukacyjny. Wskutek 32 Jagiełło-Rusiłowski A., Fiński model kształcenia i oceniania kompetencji społecznych - inspiracje dla polskich interesariuszy szkolnictwa wyższego, Wydział Nauk Społecznych, Uniwersytet Gdański, Instytut Badań Edukacyjnych, Warszawa STRONA - 32

33 takiej ścisłej współpracy uniwersytety nauk stosowanych i szkoły zawodowe skupiają się na potrzebach swego regionu. Ważnym czynnikiem sukcesu edukacyjnego Finów jest jakość kształcenia w szkołach i na uczelniach wyższych. Programy nauczania tworzone są z myślą o przyszłości oraz zorientowane na studenta. Chociaż fińskie uniwersytety i politechniki nie znajdują się w czołówce rankingów światowych, otwarta i przyjazna polityka finansowa sprawia, że w Finlandii studiuje wielu zagranicznych studentów, co oprócz uczenia poszanowania dla różnych kultur i poglądów, wzbogaca program nauczania i doświadczenie wykładowców. Fińscy urzędnicy oświatowi stawiają na integrację i egalitaryzm, a nie na dyferencjację i indywidualizm. Jednym z przewodnich celów fińskiego systemu edukacyjnego jest zmniejszenie różnicy między najzdolniejszymi i najsłabszymi studentami. W fińskich szkołach wszyscy bez względu na umiejętności zdobywają wiedzę razem. Takie podejście zmniejsza przepaść między uczniami i jednocześnie wyrównuje ich poziom. Jakość kształcenia na uczelni odgrywa ważną rolę, ale ważniejszą okazuje się atmosfera, która panuje w środowisku akademickim, oraz to, jak wykładowcy i studenci postrzegają siebie nawzajem. Wysoki status wykładowców akademickich wiąże się z tym, że w Finlandii kariera nauczyciela, nawet na szczeblu szkoły podstawowej, wyróżnia się na tle innych zawodów (które również wymagają wyższego wykształcenia i dużego doświadczenia) dodatkowo potrzebą talentu, pasji i cierpliwości. Często studenci postrzegają wykładowcę jako przykład, który warto naśladować, oraz jako partnera, kolegę, z którym można się nie zgadzać. Sytuacja, gdy student ma inny pogląd i zaczyna dyskutować, jest czymś dopuszczalnym, a nawet mile widzianym. To bowiem sygnał, że słucha i jest zainteresowany daną tematyką. Wykładowca nie odbiera uwag studenta osobiście, nie traktuje ich jako krytyki swoich kompetencji i wiedzy. Wspólne rozwiązywanie i wyjaśnianie problemów to główna idea fińskiej edukacji. Metody nauczania na studiach wyższych również istotnie się różnią od tradycyjnego podejścia w wielu krajach. Oprócz wykładów na fińskich uczelniach stosowane są różne formy prowadzenia zajęć, takie jak: wspólne uczenie się (collaborative learning), rozwiązywanie problemów (Problem Based Learning), praca projektowa, e-learning, a wszystkie te metody realizowane są przy maksymalnej koncentracji na studencie (student-centred learning). Wspólne uczenie się, jak sama nazwa wskazuje, polega na pracy w mniejszej lub większej grupie. Główną zaletą metody jest dzielnie się posiadanym doświadczeniem i wiedzą oraz STRONA - 33

34 wspólne omawianie różnych zagadnień. Metoda rozwija kreatywność, otwartość na nowe pomysły, pomaga spojrzeć na problem z innej perspektywy. Rozwiązywanie problemów polega na analizie konkretnej sytuacji problemowej i znalezieniu dla niej najlepszego rozwiązania. Studenci mają okazję wykorzystać w praktyce zdobytą wcześniej wiedzę teoretyczną. Zazwyczaj pracują w grupach. Praca projektowa często się łączy z collaborative learning (projekty mogą być zarówno grupowe, jak i indywidualne). Celem tej metody jest wyniesienie wiedzy teoretycznej na zewnątrz, w realny świat. Koncentracja na studentach zgodnie z założeniem, że potrzeby studentów są najważniejsze. Wykładowca występuje tylko jako koordynator, który musi zwracać uwagę na potrzeby, zainteresowania, zdolności i styl uczenia się każdego studenta. Jest przeciwieństwem do metody teacher-centered learning, w której interesy nauczyciela są ważniejsze. Zaczynając od szkoły II stopnia, każdy uczeń uczy się zarządzać swoim planem zajęć i czasem. Dlatego też fińscy studenci wydają się lepiej zorganizowani i bardziej odpowiedzialni. W większości przypadków przedmioty są podzielone na moduły: studia podstawowe, pośrednie i zaawansowane. Polscy studenci posiadają częściową autonomię, wszak mogą wybierać sobie przedmioty fakultatywne. Niektóre uczelnie nawet zaczynają praktykować modularny system przedmiotów, ale wciąż nie daje on pełnej swobody planowania. Autonomia wszystkich elementów systemu edukacyjnego jest podstawą fińskiego systemu. Wszystkie formy kontroli nauczycieli czy wykładowców akademickich, inspekcja szkół, ogólnokrajowy program nauczania, jednakowe materiały dydaktyczne czy zewnętrzne sprawdzenie poziomu wiedzy uczniów należą do przeszłości. Niezależność w działaniach wymaga też dużej odpowiedzialności, zarówno uczniów, studentów, jak i wykładowców oraz nauczycieli szkolnych. Duża autonomia skutkuje tym, że w Finlandii rozwija się i stopniowo wzrasta zaufanie do wykładowców, studentów, całego systemu edukacyjnego, urzędników i całej społeczności. Stwarza to podstawy dla wszystkich obywateli do tego, by budować uczciwą współpracę między sobą. USA Szkolnictwo wyższe w USA oceniane jest przez pryzmat samych naj : najlepsze na świecie najbardziej innowacyjne STRONA - 34

35 najwyżej w światowych rankingach (wśród 50 najlepszych uczelni świata 30 zlokalizowanych jest w Stanach Zjednoczonych) najbardziej zróżnicowane (50 różnych systemów oświatowych, można studiować kierunek chociażby o Lady Gaga) najbardziej zdecentralizowane (brak central-nej władzy oświatowej, stanowe władze zarządzają oświatą) jedne z najdroższych posiadające najwięcej noblistów (31 nagród z 79 przyznanych w pierwszej dekadzie XXI wieku). Istotą systemu edukacji wyższej w USA, szczególnie w kontekście opisywanego wcześniej fińskiego systemu edukacji, jest oparcie szkolnictwa wyższego o zasady rynkowe. Uczelnie zarządzane są jak firmy - przez managerów. Posiadają profesjonalne strategie, biznesplany oraz modele biznesowe pozyskiwania strumieniach dochodów do finansowania działalności i pozyskiwania najlepszej kadry akademickiej. Strategia zarządzania relacjami uczelni z absolwentami opiera się na wskaźnikach ROI, kreowaniu wyróżnialności i wartości dodanej oraz uważnie dobranych działaniach, służących realizacji ustalonych celów (np. mentoring studentów, organizacja rekrutacji oraz staży zawodowych, budowanie współpracy pomiędzy pracodawcami a członkami kadry akademickiej, zbieranie funduszy). Dzięki minimalnej ingerencji państwa uczelnie posiadają dużą autonomię w tworzeniu programów nauczania, celów działalności, procedur rekrutacyjnych czy struktury organizacyjnej. Dla amerykańskich uczelni wyższych ogromnie ważna jest pozycja w rankingach międzynarodowych, takich jak Academic Ranking of World Universities, the World Top Universities oraz Times Higher Education World University Rankings. Wysoka pozycja to dla uczelni prestiż i najskuteczniejsza reklama. Przekłada się na zainteresowanie kandydatów daną uczelnią oraz na poziom dotacji dla uniwersytetów stanowych. Ostatnio pojawiły się jednak opinie, że czołowe miejsca w rankingach kosztują uczelnie zbyt dużo, a rozrzutność finansowa w promowaniu uczelni prowadzi do zbyt wysokich inwestycji. Sytuacja ta spowodowała, że 2/3 badanych prywatnych uczelni w USA stało na krawędzi katastrofy finansowej. Powodem tego są nowe, zbyt wysokie inwestycje np. w campusy, obiekty sportowe - miejsca, które maja za zadanie sprawić, że STRONA - 35

36 dany uniwersytet będzie wybierany przez studentów. Skutkuje to wydawaniem pieniędzy, których uczelnie nie mają, i zaciąganiem ogromnych długów 33. Charakterystyczną cechą amerykańskiego szkolnictwa wyższego jest wpisywanie umiejętności miękkich w misje uniwersytetów. Świadomość wagi kształtowania kompetencji miękkich istnieje w USA od lat, a niektóre uniwersytety mają to zapisane w swoich strategiach czy misjach. W Polsce i w Europie uczelnie skupiają się na przekazywaniu wiedzy i jej zapamiętywaniu przez studentów, natomiast nastawiona na przedsiębiorczość Ameryka od lat zdaje sobie sprawę z tego, że tylko połączenie wiedzy z kompetencjami miękkimi daje podstawę, by w życiu odnosić sukcesy. Inne systemy edukacyjne uczą rozwiązywania testów, amerykański system uczy myślenia. (...) W Ameryce ludziom pozwala się na śmiałość, podważanie autorytetów, ponoszenie porażek i podnoszenie się z nich. To dlatego Ameryka, a nie Japonia, produkuje tak wielu noblistów twierdzi prof. Zakaria 34. Tak jak w systemie fińskim, tak i na amerykańskich uczelniach profesorowie traktują studentów jako równorzędnych partnerów w dyskusji, cenią aktywność, dyskusje i kreatywność. Bardzo ważna jest umiejętność prezentacji swojej wiedzy. Studenci mogą zdobywać i ćwiczyć publiczne wystąpienia oraz umiejętności prezentacji na dodatkowych zajęciach. Natomiast przygotowanie i przeprowadzenie przez studenta profesjonalnej prezentacji na dany temat na zajęciach jest praktykowane na każdym kierunku studiów. W Polsce obserwujemy trend przygotowania wspólnych prezentacji czy indywidualnych referatów. Często brakuje jednak jasnych i przemyślanych kryteriów oceny oraz dążenia do pozyskania informacji zwrotnej od studentów na temat faktycznie zdobytych nowych umiejętności. Amerykańskie uczelnie uczą rozwiązywania problemów, stawiają na praktyczność rozwiązań. Ogromne znaczenie ma networking i współpraca ze światem biznesu. Studenci swoje umiejętności zdobywają podczas praktyk letnich oraz pracy part-time w trakcie trwania studiów. Uczelnie kładą duży nacisk na umiejętności takie jak: kreatywne i dywergentne myślenie, umiejętność krytycznego i konstruktywnego myślenia czy postawa obywatelska, często przekuwając w przewagę konkurencyjną i ujmując to w strategii uniwersytetu. Na przykład na Harvardzie wymaga się od studentów umiejętności krytycznej lektury, samodzielnego wyrabiania sobie opinii i umiejętności konstruktywnej krytyki. Dodatkowo bardzo http:// STRONA - 36

37 ciekawym podejściem jest zachęcanie już od najwcześniejszych zajęć, by studenci zastanawiali się, jak zostać nauczycielami, tzn. jak przekazać innym to, czego się nauczyli 35. Metoda ta bazuje na przekonaniu, iż najlepiej uczymy się, przekazując naszą wiedzę innej osobie. Zapobiega też kształtowaniu postawy roszczeniowej wśród studentów płacę więc wymagam, uczy szacunku dla nauczyciela i stanowi świetne źródło informacji o nowych pomysłach na przekazywanie wiedzy. Oficjalna misja tej czołowej uczelni amerykańskiej brzmi następująco: Harvard dąży do kreowania wiedzy, do otworzenia umysłów studentów na tę wiedzę oraz do umożliwienia studentom zdobycia przewagi dzięki swoim edukacyjnym możliwościom. Harvard zachęca studentów do szanowania myśli i ich wolnego wyrażania, krytycznego myślenia, do doskonalenia się w duchu produktywnej współpracy i do brania odpowiedzialności za konsekwencje własnego postępowanie. Harvard stara się identyfikować i usuwać ograniczenia pełnej partycypacji studentów, tak by jednostki mogły eksplorować swoje możliwości i zainteresowania i przekuć je na pełny intelektualny i ludzi potencjał. Nauka na Harvardzie powinna wyzwolić studentów do poszukiwań, kreowania, odpowiadania na wyzwania i przewodzenia. Wsparcie Uniwersytetu zapewnia fundament, na którym mogą być budowane samodzielność i postawa otwarta na uczenie się przez całe życie. Harvard oczekuje, że wiedza i kolegialność, które wpaja swoim studentom, poprowadzi ich w dalszym życiu do rozwijania wiedzy, promowania zrozumienia oraz służenia społeczności. Misją Yale College, kolejnej uczelni z Ligi Bluszczowej i jednej z najlepszych w kraju, jest: poszukiwanie nadzwyczajnie rokujących studentów o różnym pochodzeniu z kraju, jak i całego świata i edukacja ich, poprzez umysłową dyscyplinę i społeczne doświadczenie, tak by jak najpełniej rozwinąć ich intelektualne, moralne, obywatelskie i kreatywne zdolności. Celem tej edukacji jest kultywacja obywateli z głęboką świadomością naszego dziedzictwa do przewodzenia i służenia w każdej sferze ludzkiej aktywności. Na Yale bardzo liczy się pozanaukowa i społeczna aktywność studentów oraz przynależność do wielu organizacji i klubów studenckich. Studenci prowadzą stacje radiowe i wydają różnego rodzaju publikacje. Nauka na uniwersytecie wymaga ogromnego nakładu sił, zaangażowania i odporności na stres. Z kolei Uniwersytet Princeton w 2012 roku wprowadził program, którego celem jest sprawdzenie, czy rok spędzony na pracy lub podróżach nie powinien być jednym z wymogów 35 STRONA - 37

38 rekrutacyjnych. Misją edukacyjną Princeton jest przygotowanie studentów w taki sposób, by byli w stanie odpowiedzieć na wyzwania przyszłości. W tym celu Uniwersytet stara się rekrutować najbardziej zdolnych studentów z całego świata oraz zapewnić im doświadczenie edukacyjne, które wzmocni ich intelekty, wyostrzy umiejętności, poszerzy horyzonty i przygotuje do przywództwa wszystko w najwyższych możliwych standardach doskonałości. Massachusetts Institute of Technology (MIT) postrzega swoją misję edukacyjną jako rozwój wiedzy i edukowanie studentów w nauce, technologii oraz innych obszarach wiedzy, która służy najlepiej narodowi i światu w XXI wieku. MIT jest zobowiązany do tworzenia, upowszechniania i konserwowania wiedzy oraz współpracowania z innymi, żeby sprawić, by ta wiedza odpowiadała na największe wyzwania świata. MIT zobowiązuje się do zapewnienia swoim studentom edukacji, która łączy rygorystyczne studia akademickie z ekscytacją związaną z odkrywaniem. Podsumowanie Rysem wspólnym opisanych systemów edukacji wydaje się być zatem wpisanie w cele i misję uczelni (także szkół) kształtowania kompetencji miękkich, które są niezbędne do odnoszenia sukcesów w obecnym świecie globalnej konkurencji oraz ze względu na troskę o dobrostan każdego obywatela. Wydaje się zasadne, by uczelnie polskie jak najszybciej nauczyły się efektywnego kształtowania kompetencji społecznych, szczególnie w kontekście debaty nt. przygotowania studentów do potrzeb rynku pracy. Najczęstsze zarzuty pracodawców stosunku do absolwentów szkół wyższych dotyczą właśnie braku kompetencji społecznych, np. braku odwagi wchodzenia w bliskie relacje z innymi ludźmi, braku umiejętności współpracy czy bycia konstruktywnym członkiem zespołu, szacunku dla innych poglądów, niechęci do podejmowania wyzwań, lęku przed porażką i czarnowidztwa. Przykłady systemów edukacyjnych Finlandii i USA mogą stać się inspiracją oraz motywacją do poszukiwania nowych, lepszych rozwiązań w polskim szkolnictwie wyższym. Zwłaszcza w obszarze budowania trwałej więzi absolwenta z uczelnią, tak, by zechciał on wracać na uczelnię, traktując ją jako agorę inspiracji, wiedzy, nowych kontaktów i doświadczeń. 2. Wyzwania przyszłości Przyszłość zawsze była wielką niewiadomą. Jednak dzisiaj jej przewidywanie nabywa zupełnie nowego wymiaru. Jak nigdy dotąd, wszędzie zachodzą duże zmiany. W wielu obszarach i w dużej skali. Mają one turbulentny charakter są zaskakujące i bardzo dynamiczne. Internet i komputery zmieniają sposób, w jaki działa nasz mózg, i to, w jaki sposób się uczymy. Sieć to obecnie podstawowe źródło zdobywanej wiedzy, a także miejsce jej przechowywania. Lawinowo wzrasta STRONA - 38

39 ilość certyfikowanych kursów online, pozwalających na samokształcenie ludzi w zależności od ich rzeczywistych potrzeb. Rodzi to pytanie: co dalej ze szkołami wyższymi, kampusami? W jaki sposób zmienią się one dzięki Internetowi? Jak będą ewoluować metody nauczania i programy rozwoju kadr? Poza technologią, której zawdzięczamy ogromne przyśpieszenie, są inne czynniki, które odmienią oblicze edukacji wyższej. Można wśród nich wymienić: globalizację, starzejące się społeczeństwo, globalny kryzys, przyszłość Unii Europejskiej, sytuację w krajach BRIC i wreszcie rozwój gospodarczy Polski. Jak zatem przygotować studentów do życia w świecie za 5, 10, 15 lat? Jakie postawy, umiejętności i wiedza będą wtedy potrzebne? Jak przygotowywać już dzisiaj studentów do zawodów, których jeszcze nie ma albo się dopiero wyłaniają? Jak na te wyzwania przygotować polskie uczelnie i stworzyć skuteczne strategie oraz mapy drogowe, dzięki którym kształcenie będzie prowadzone na światowym poziomie, zgodnie z szybko zmieniającymi się wymogami rynku? Jak powinny wyglądać najlepsze polskie szkoły wyższe w wyżej określonym horyzoncie czasowym, jeśli chcą zajmować wysoką pozycję w międzynarodowych rankingach? Sztuka wyobrażania sobie przyszłości O konieczności systemowych zmian w edukacji i wyzwań niesionych przez przyszłość mówi Frederico Mayor, dyrektor generalny UNESCO: Musimy przemyśleć sposób organizowania wiedzy. Oznacza to zerwanie z tradycyjnymi barierami pomiędzy dyscyplinami i utworzenie nowych sposobów na ponowne powiązanie tego, co zostało rozdzielone. Musimy zaplanować od nowa (przeformułować) politykę edukacyjną i programy, a wdrażając te reformy, musimy cały czas pamiętać o długofalowości i naszej ogromnej odpowiedzialności wobec przyszłych pokoleń. Niektórzy nadal próbują bardziej przewidywać, niż wyobrażać sobie przyszłość. Odzwierciedla to liniowy sposób myślenia, zakładający kontynuację aktualnych czynników. Tworzy to jedną oficjalną wizję z pozytywnymi i negatywnymi odchyleniami (por. lejek scenariuszowy). Niestety takie podejście w czasie turbulencji już się nie sprawdza. Konieczne stało się wypracowanie metod, dzięki którym w usystematyzowany i logiczny sposób potrafimy zbudować prawdopodobne i wiarygodne scenariusze przyszłości. Nie jeden, oficjalny obraz, lecz co najmniej kilka alternatywnych wizji przyszłości. Jest to możliwe dzięki zaawansowanemu procesowi planowania scenariuszowego. STRONA - 39

40 3. Scenariusze rozwoju szkolnictwa wyższego w Polsce Scenariusze od lat są wykorzystywane do identyfikacji zmian i nieciągłości w otoczeniu makroekonomicznym, politycznym, gospodarczym, społecznym, technologicznym, kulturowym czy ochrony środowiska - szczególnie w organizacjach i państwach o rozwiniętej kulturze długofalowego myślenia. Same scenariusze pomagają zrozumieć charakter zachodzących zmian w złożonym i niepewnym otoczeniu. Organizacje poszukują sił oddziałujących na ich aktualne i przyszłe modele działania. Można je odnaleźć w nieciągłościach rozwoju technologii, potrzeb klientów i konsumentów, zachowaniach i nawykach zakupowych, ale także w nauczaniu, pracy, wartościach, rozwiązaniach legislacyjnych i regulacjach. Czasem są oczywiste, ale najczęściej dość głęboko ukryte w sieciach wzajemnych powiązań. Scenariusze wykorzystuje się m.in. do formułowania zamiarów strategicznych (wizja i misja rozwoju), generowania większej ilości opcji strategicznych, tworzenia innowacji oraz opracowywania map drogowych zmian. Scenariusze składają się z minimum czterech alternatywnych, prawdopodobnych obrazów przyszłego otoczenia organizacji. Siłą planowania scenariuszowego jest tworzenie i przygotowanie na różne czasem skrajne, lecz równie możliwe warianty przyszłości. Scenariusze są krótkimi i wiarygodnymi opisami tego, co może zdarzyć się w przyszłym otoczeniu np. firmy, organizacji czy uczelni w perspektywie następnych 5, 10 czy nawet 15 lat. Nie są prognozami, lecz fabułą przyszłych zdarzeń. Opierają się na gruntownie przemyślanej logice. Scenariusze zdają egzamin, jeśli oparte są na aktualnych, dobrze zdefiniowanych problemach strategicznych oraz uwzględniają dogłębną analizę najważniejszych trendów i kluczowych niepewności w aktualnym i przyszłym otoczeniu np. uczelni. Należy podkreślić, że budowanie scenariuszy bazuje głównie na niepewnościach. W każdym scenariuszu odzwierciedlenie mają trendy, jako elementy przewidywalne. Na podstawie scenariuszy można opracować bardziej realne biznesplany i podejmować pewniejsze inicjatywy inwestycyjne. Tak więc celem jest sformułowanie elastycznej i skutecznej strategii oraz planu jej implementacji. By sprawdzić, jak aktualne strategie i masterplany zachowają się, rozwiną i obronią się w każdym ze scenariuszy, można je testować (audyt). Jest to STRONA - 40

41 powszechnie stosowane narzędzie w projektach scenariuszowych. Scenariusze doskonalą zdolności reakcji organizacji i jej gotowość do przekształcenia ze stanu obecnego do stanu lepszego dostosowania do przyszłego otoczenia operacyjnego. Dodatkowe korzyści z planowania scenariuszowego to między innymi zachęcanie do kreatywnego i usystematyzowanego dialogu strategicznego wewnątrz organizacji, który poszerza horyzonty osobom podejmującym decyzje, oraz zapewnienie środków umożliwiających rozwiązanie sytuacji na pozór bez wyjścia. Ponadto scenariusze tworzą ramy Systemu Wczesnego Ostrzegania, czyli monitorowania słabych sygnałów i wskaźników w otoczeniu biznesu. W Polsce nadal brakuje scenariuszy rozwoju edukacji i pogłębionej dyskusji na temat przyszłości uczenia się i kształtu uczelni, które analizowałyby otoczenie globalne, w jakim z pewnością przyjdzie się sprawdzić studentom, absolwentom i wykładowcom polskich uczelni. Oprócz zrozumienia kluczowych czynników zmian, które pomagałyby przygotować podstawie długofalową strategię testowania modeli przyszłego nauczania oraz niwelowania luk kompetencyjnych i wykorzystywania silnych stron polskich studentów, absolwentów i wykładowców czy przyczyniania się do innowacyjności Polskiej gospodarki, a być może czegoś więcej np. kształcenia szczęśliwych obywateli Polski, Europy i świata? Koniec uniwersytetów, jakie znamy? Sir Ken Robinson kapitalnie pokazuje w swoim dostępnym na YouTube animowanym wykładzie pt. Zmiana Paradygmatu Edukacji 36, że system edukacji (w tym uczelnie) w obecnej formule coraz częściej uznawany jest za relikt przeszłej ery - epoki oświecenia. Bazuje on na założeniach stworzonych na potrzeby rozwijającego się wówczas industrializmu. Uczelnie zaprojektowane zostały więc jak fabryki z liniami produkcyjnymi, normowanym czasem pracy, ścisłą specjalizacją i rozdzielnością wykładanych przedmiotów czy przydzielaniem uczących się do grup w zależności od wieku (daty produkcji!), a nie indywidualnych umiejętności albo cech temperamentu. Standaryzacja, która jest podstawą systemów edukacji, zamiast pobudzać do nowatorskiego i otwartego myślenia, ogranicza kreatywność i niezmiernie istotną umiejętność myślenia dywergencyjnego, tj. wielokierunkowego. Stosując podejście typu: wykładowca zna najlepszą odpowiedź, zabijamy myślenie, dzięki któremu możliwe jest znajdywanie wielu rozwiązań i odpowiedzi na zadany problem. Obecnie wiedza z niemal wszystkich dziedzin bardzo szybko się dezaktualizuje. Dzięki rewolucji internetowej musimy konkurować w czasie rzeczywistym i stale być na bieżąco. Przyjęcie przez 36 Zmiana Paradygmatu Edukacji - Sir Ken Robinson, STRONA - 41

42 uczelnie odpowiedzialności za losy absolwentów to przygotowanie ich do konkurencji na rynku globalnym, na którym muszą szybko i odpowiednio adaptować się do zmian, podejmować odpowiednie decyzje i osiągać wyniki na światowym poziomie. Dlatego też umiejętnościami i warunkami niezbędnymi i promowanymi w świecie stają się nie IQ czy poziom wiedzy, ale kompetencje miękkie, obejmujące: otwartość na uczenie się przez całe życie zdolność szybkiego przystosowywania się do zmian umiejetność skutecznego szukania i zdobywania informacji, filtrowania pozyskanych danych oraz analizy i syntezy umiejętność zarządzania wiedzą i strategicznego myślenia myślenie dywergentne i kreatywne umiejętność przejścia od koncepcji do wdrożenia - zastosowanie zdobytej wiedzy w praktyce, wdrażanie i rozwiązywanie problemów, uczenie się na błędach otwartość i jasność komunikacji umiejętność współpracy i pracy w zespole. Lista kompetencji z całą pewnością będzie zmieniać i wydaje się, że państwa, regiony czy uczelnie, które opracują sposób na to, by skutecznie monitorować tę listę i kształtować te kompetencje, znajdą swoje znaczące miejsce na mapie świata. Co przeważy: kontent czy sposób uczenia? Kluczowym zatem pytaniem w czasach zmian i szybko dezaktualizującej się wiedzy nie jest więc pytanie, czego będziemy uczyć, ale jak będziemy się uczyć. Obecne badania psychologiczne jasno pokazują, że zdobywanie wiedzy jest najskuteczniejsze wtedy, gdy o danym temacie szeroko dyskutujemy, wspólnie go poznajemy czy rozwiązujemy jakiś problem grupowo. 37 Tym samym kluczowymi elementami nowego podejścia w nauczaniu wydają się być: porzucenie instruowania i pouczania na rzecz ciekawych i angażujących doświadczeń, przy wspólnym zdobywaniu i odkrywaniu wiedzy oraz nauka zespołowa. Studenci, którzy uczą się w grupach, lepiej przyswajają wiedzę, są bardziej zaangażowani i lepiej pamiętają niż studenci uczący się w pojedynkę Brown J.S, Adler R., Minds on Fire:Open Education, the Long Tail, and learning 2.0, Educause Review, tom 43, nr Light R., Making the most of college, Harvard University Press STRONA - 42

43 Dodatkowo współpraca przy zdobywaniu wiedzy daje niesamowitą radość samodzielnego odkrywania wiedzy, buduje zaangażowanie i powoduje lepsze przyswajanie informacji. Nieuniknione wydaje się zatem odejście od starego modelu nauczania na rzecz podejścia zakładającego wspólne zdobywanie wiedzy 39. Jak niektórzy przekonują, nowy model społecznościowego podejścia do nauki oznacza przeformułowanie słynnej formuły Kartezjusza: Myślę, więc jestem na rzecz: Uczestniczymy, więc jesteśmy 40. Może dowiemy się czegoś od neuronauki? Bardzo ciekawych danych do dyskusji nad tym, jak powinniśmy uczyć na przyszłych uniwersytetach, mogą dostarczyć najnowsze badania z obszaru neuronauki chociażby z obszarów neurologii i neuropsychologii, neurobiologii czy neuroinformatyki, które do tej pory przy rozmowach o sposobach nauczania traktowane były po macoszemu. Bo jeśli edukacja dotyczy m.in. lepszego procesu uczenia się, a neuronauka zajmuje się zrozumieniem procesów umysłowych zaangażowanych w proces uczenia, to być może w przyszłości neuronauka dokona przełomowej transformacji w praktyce nauczania i metodach edukacji. Wiemy że, mózg zmienia się permanentnie w wyniku uczenia się i pozostaje plastyczny przez całe życie. Neuronauka pokazuje także, że zmiany wywołane nauczeniem się umiejętności zanikają, gdy umiejętności nie są używane. Zasada: Używaj albo strać jest istotną zasadą w ramach uczenia się przez całe życie. Konkretnymi pomysłami, jak uwzględnić te wnioski w systemie projektowania kursów LLL, jest być może umiejętne zaprojektowanie powtarzalnych kursów, które odświeżają nabytą wiedzę i umiejętności, i adresowanie ich do tej samej grupy, a być może sprawienie, by w wyniku kursu powstało rozwiązanie, które wdrażane jest w życiu codziennym uczestnika, tak by naturalnie zintegrowało z dniem i służyło np. rozwiązywaniu codziennych problemów. Czy też takie zmotywowanie i zaangażowanie 39 Tapscott D., Williams D. Makrowikinomia. Reset świata i biznesu, 2010 Warszawa, Studio Emka, str Ibidem. STRONA - 43

44 uczestników kursu, by temat stał się pasją, i podtrzymywanie tej pasji - wtedy naturalnie umiejętności będą regularnie używane 41. Edukacja jest potężnym narzędziem zwiększającym zdolności naszego mózgu, w tym te kluczowe funkcje poznawcze i wykonawcze. Jeśli badania mówią, że w porównaniu z lekami czy zaawansowaną technologią edukacja jest najsilniejszym stymulantem zdolności poznawczych, przez co w efekcie najskuteczniej zapobiegania starzeniu się mózgu i demencji, to być może lekarze przyszłości czy inne instytucje to źródło naturalnych partnerów strategicznych dla uczelni, np. kursy na receptę? Nicolas Carr w swojej książce Płytki umysł analizuje informację mówiącą o tym, jak komputery, gadżety elektroniczne i hipertekst w Internecie zmieniają nasze mózgi i głębokość rozumienia. Od zawsze medium kształtuje pewne umiejętności kosztem innych. Dzięki szybkiemu skanowaniu tekstów mamy lepszą orientację wzrokowo-przestrzenną, lecz mamy problem ze skupieniem się nad dłuższą lekturą, rozumieniem głębokim oraz tzw. głębszą refleksją. I jak tu kształcić filozofów, którzy nie chcą czytać oryginału, lecz skrót dzieła w Wikipedii? Na szczęście mózg jest plastyczny i tak jak kształtuje nas Internet, można spróbować dywersyfikować metody nauczania w zależności od potrzebnych funkcji wykonawczych czy poznawczych. Wydaje się, że warto w rozmowach o przyszłości uczenia się i reform edukacyjnych uwzględniać najnowsze odkrycia z obszaru neuronauki i wykorzystać je do stworzenia najskuteczniejszych i najnowocześniejszych metod nauczania. Być może warto byłoby w Polsce zainicjować prężne badania i analizy na ten temat. Mogłyby one stanowić istotny wkład do światowej wiedzy. Uczmy się dobrych praktyk od biznesu Firmy na całym świecie budują nowe modele biznesowe, których kluczowym elementem jest posiadanie partnerów strategicznych, bo zrozumiały, że w dobie Internetu i globalizacji zakładanie prowadzenia działalności jako samotnej wyspy jest przeżytkiem i podejściem, które nie wykorzystuje możliwości, jakie daje nam globalna wioska oraz współpraca sieciowa, i w efekcie sprawia, że zostajemy w tyle. Oczywiście sztuką jest wiedzieć, kto powinien być tym partnerem strategicznym, oraz skutecznie nawiązać współpracę, do czego potrzeby jest model biznesowy i klarowna strategia rozwoju. Profesjonalizacja zarządzania przez uczelnie i posiadanie dobrze skonstruowanych strategii i planów działania, które są konkurencyjne lub innowacyjne nie tylko w skali kraju, ale Europy czy świata, to coś absolutnie niezbędnego, by mówić o przyszłości 41 Chabik G. Bona A., Co najnowsze badania z zakresu neuronauki wnoszą do praktyki nauczania, luty 2013, prace dla klastra NeuroTech. STRONA - 44

45 uczelni. Jeśli aż 80 procent przychodów uczelni publicznych, a 90 procent 42 przychodów uczelni prywatnych stanowi działalność dydaktyczna, to należy jak najszybciej zdywersyfikować źródła przychodów i stworzyć nowoczesne modele biznesowe uczelni. Tylko jak? Może warto sięgnąć po własne zasoby? Wprowadzić dla studentów projekt na stworzenie modelu biznesowego dla własnej Alma Mater i zaprezentować go jako zaliczenie wiedzy z dwóch różnych przedmiotów, jako projekt interdysyplinarny? Celem byłoby zrobienie prezentacji inwestorskich dla uczelni i obrona ich przed prawdziwymi biznesmenami lub absolwentami z doświadczeniem biznesowym. Dane ze świata biznesu i nauki pokazują również, że do najbardziej przełomowych i innowacyjnych odkryć dochodzi zazwyczaj na styku różnych dyscyplin i poglądów - co ma miejsce np. w Dolinie Krzemowej. Znane jest to jako model tzw. potrójnej helisy - współpracy biznesu, świata nauki i administracji lub społeczności lokalnej. Jeśli zmienianie świata zaczyna się od ludzi i idei, które powstają w ich głowach, to uczelnie przyszłości, które z założenia powinny najlepiej zapewniać odpowiednie otoczenie dla nowego modelu nauczania, powinny bardziej przypominać ekosystem lub sieć nastawioną na budowanie postaw i umiejętności. Powinny tworzyć platformę do otwartej, dynamicznej wymiany wiedzy i doświadczeń, a także zapewniać sprawny proces dostosowywania wiedzy do aktualnych potrzeb. Elementem koniecznym tego systemu jest otwartość i interdyscyplinarność, np. zapewnienie przez uczelnie możliwości wymiany poglądów i dyskusji między ludźmi o zróżnicowanych poglądach, umiejętnościach, wywodzących się z różnych kultur czy środowisk. Aalto Universyty fiński model uniwersytetu przyszłości? Ciekawe podejście, które uwzględnia powyższe wyzwania, zostało zaimplementowane na Uniwersytecie w Aalto w Finlandii. Uczelnia ta powstała w 2010 r. w wyniku połączenia trzech uczelni o profilu artystycznym, ekonomicznym i technologicznym 43. Misją Uniwersytetu jest zmiana świata poprzez interdyscyplinarne badania o znaczeniu globalnym, pionierską edukację i ciągłą odnowę uczelni. Uczelnia ma również swój ambitny, wizjonerski cel: zamierza stać się globalnym centrum innowacji oraz jedną z pięciu najlepszych uczelni świata. Aalto University postrzegany jest jako rozwiązanie unikalne na skalę światową, realizujące strategię tworzenia silnych relacji partnerskich opartych na: 42 W raporcie Głównego Urzędu Statystycznego Szkoły wyższe i ich finanse w 2010r. na s STRONA - 45

46 dialogu między wykładowcami a studentami zapewnieniu krytycznej oceny danych wykorzystywaniu zdobytej wiedzy w rozwiązywaniu realnych problemów, w projektach realizowanych przy współpracy z firmami zewnętrznymi zgłaszającymi swoje specyficzne zapotrzebowania. Aalto stawia mocno na interdyscyplinarność, różnorodność kulturową i tolerancję - w taki sposób, aby możliwe stało się pełne wykorzystanie potencjału współpracy na styku dyscyplin, kultur i innych poglądów. Towarem eksportowym uniwersytetu stała się już Design Factory 44, otwarta platforma łącząca pasję i zabawę z nauką i praktycznymi wdrożeniami. Z założenia platforma ma pomóc w budowaniu środowiska sprzyjającego uczeniu się, którego centralnym punktem są studenci. Celem platformy jest transformacja sposobu nauczania. Koncepcje platformy Design Factory eksportowano już do USA, Chin, Australii, Chile i Japonii. W Design Factory pamięta się, że innowacyjność jest procesem oddolnym, generowanym przez ludzi, a odgórnie można stworzyć przyjazną otwartą 24 h na dobę, przez 7 dni w tygodniu platformę i dobrze ją animować. Platforma wyposażona jest we wszelkie potrzebne rekwizyty (stolarnia, sklep elektryczny, park maszynowy), miejsca tak zaprojektowane, by promowały i wzmacniały nawiązywanie kontaktów oraz wymianę informacji. Platformę charakteryzują jasne i klarowne zasady korzystania, minimum biurokracji oraz pomoc uniwersytetu w zarządzaniu własnością intelektualną. W Design Factory pracuje się na realnych projektach i stawia duży nacisk na wdrożenie projektu we współpracy z przedsiębiorstwami, w tym również spoza Finlandii. Kolejnym przykładem podejścia, które kształtuje otwarty ekosystem sprzyjający tworzeniu postaw przedsiębiorczości w ramach Aalto University, jest Startup Sauna. To miejsce, w którym studenci prowadzeni przez przedstawicieli biznesu mogą planować, dopracowywać, dyskutować i wdrażać swoje pomysły na biznes, nawiązywać kontakty oraz budować zespoły projektowe i uczestniczyć w ogromnej ilości aktywności animowanych przez ludzi związanych z Startup Sauna. Żadnych tajnych projektów, minimum biurokracji Więcej na temat Design Factory i Startup Sauna w kwartalniku IdeAGORA ( STRONA - 46

47 Rozdział IV Wyzwania ideagory dr Katarzyna Sadowy 1. Modele kształcenia się przez całe życie w oparciu o uczelnię Uczelnia, którą kandydat wybiera, decydując się na studia wyższe, staje się w jego życiu znaczącym miejscem. Spędza na niej co najmniej trzy lata, zdobywa informacje dotyczące wybranego zawodu, nawiązuje kontakty z innymi studentami. Student czuje się, a przynajmniej powinien, częścią społeczności akademickiej grona studentów, naukowców, dydaktyków i pracowników uczelni. Macierzysta uczelnia powinna być także pierwszym miejscem, o jakim myśli absolwent, kiedy pragnie dalej się kształcić i podnosić swoje kwalifikacje. Powinien mieć wyraźne poczucie, że kończąc studia, nie przestał przynależeć do społeczności akademickiej, o której była mowa wyżej. Wywiady prowadzone w ramach badań projektu ideagora wykazały jednak, że więzi pomiędzy uczelnią a jej absolwentami są najczęściej słabe lub w ogóle nie istnieją. Przedstawiciele uczelni wcale lub tylko sporadycznie kontaktują się z absolwentami, nie pozyskują też od nich żadnych informacji w zakresie ich oczekiwań co do dalszej współpracy i edukacji. Tymczasem oferta edukacyjna uczelni macierzystej może być dla absolwenta zachętą do dalszego kształcenia lub stanowić bardzo atrakcyjną alternatywę dla szkoleń i studiów podyplomowych oferowanych przez inne jednostki naukowe czy instytucje. Można tu wskazać szereg przyczyn przewagi ustawicznego kształcenia w ramach macierzystej uczelni: 1. Znajomość organizacji Kontynuując kształcenie na macierzystej uczelni, absolwent zna zasady, jakimi rządzi się ona jako organizacja, a także zna posiadanie przez nią zasoby. Należy tu wymienić: zasoby wiedzy (biblioteka, platforma wymiany wiedzy i doświadczeń, obszary zainteresowania pracowników naukowych, publikacje i badania prowadzone na uczelni) zasoby ludzkie (kadra dydaktyczna możliwość wyboru najwyżej ocenianych dydaktyków) STRONA - 47

48 zasoby informacyjne (absolwent umie korzystać z informacji dostarczanych przez uczelnię dzięki platformie i sieciom istniejącym pomiędzy pracownikami, studentami, absolwentami i ew. innymi interesariuszami, takimi jak przedsiębiorcy i pracodawcy) procedury formalne (absolwent zna zasady naboru, załatwiania spraw studenckich w dziekanacie itp.) zasady oceny formalnej i nieformalnej (absolwent wie, w jaki sposób będzie oceniany, co pozwala mu od samego początku kolejnego etapu kształcenia korzystać z informacji, jaką daje ocena) więzi formalne i nieformalne (absolwent zna obszary współpracy, spotkań i możliwości nawiązywania kontaktów ze wszystkimi interesariuszami procesu edukacji) społeczność lokalna (absolwent wie, jakie są działania uczelni podejmowane na rzecz społeczności lokalnych, uczestniczył w nich lub zna osoby, które w nich uczestniczą). 2. Znajomość absolwentów przez kadrę Absolwenci powracający na swoją uczelnię nie tylko ją znają, ale także są znani. Tworzy to ważny element poczucia przynależności i eliminuje ryzyko bycia anonimowym. Jednocześnie znajomość absolwentów pozwala kształcącym ich dydaktykom: doradzić w wyborze kierunku zdobywania dalszych kwalifikacji stosować pełną i adekwatną ocenę postępów absolwentów w niektórych przypadkach stosować formy zaliczenia dostosowane do absolwentów. Znajomość absolwentów ma szczególne znaczenie w przypadku osób, u których występują jakiekolwiek bariery w procesie edukacji lub które są zagrożone wykluczeniem społecznym, w tym wykluczeniem związanym z niemożnością zdobycia odpowiedniego wykształcenia czy potrzebnych kwalifikacji. Mogą to być bariery różnego rodzaju. Studenci z fizycznymi niepełnosprawnościami, np. niedowidzący lub niedosłyszący czy nie w pełni sprawni motorycznie, będą czuli się znacznie pewniej na uczelni, gdzie już studiowali i o której wiedzą, że ich niepełnosprawność nie uniemożliwi im kształcenia się. Uczelnia, która raz przyjęła studenta lub studentkę z niepełnosprawnością, jest przygotowana także na jego powrót i konieczność dostosowania niektórych działań edukacyjnych nie będzie stanowiła zaskoczenia. To samo dotyczy barier kulturowych, wynikających ze stereotypów związanych z wiekiem, religią, płcią czy sytuacją społeczną. Uczelnie, które umiały wyjść naprzeciw specyficznym potrzebom niektórych swoich studentów, będą stanowiły dla nich także naturalne miejsce powrotu w przypadku kształcenia ustawicznego. STRONA - 48

49 3. Obniżanie kosztów Wzajemna znajomość uczelni i absolwentów, o której była mowa wyżej, pozwala na obniżenie kosztów na kilku polach: obniżenie kosztów transakcyjnych pozyskiwania informacji obniżenie kosztów marketingu przy pozyskiwaniu słuchaczy szkoleń i studiów podyplomowych efektywne wykorzystanie nakładów poniesionych na działania w celu zapewnienia równego udziału w edukacji, m.in. poprzez dostosowanie uczelni do studentów o specyficznych potrzebach efektywne wykorzystanie nakładów poniesionych na budowę produktów skierowanych do absolwentów. Obniżenie kosztów pozwoli na skierowanie do absolwentów szczególnej oferty, zachęcającej ich do kształcenia ustawicznego na macierzystej uczelni, którą mogą być: 4. Przywileje dla absolwentów Strategia dotycząca oferty pewnych przywilejów musi być każdorazowo dostosowana do polityki uczelni oraz jej planu finansowego. Można tu jednak zasugerować: zniżki dla absolwentów, którzy wspólnie zgłoszą chęć uczestniczenia w szkoleniu zniżki na wybrane szkolenia lub studia podyplomowe, które uczelnia chce promować zniżki na zakup publikacji. Poniższa tabela prezentuje wymienione wyżej przewagi macierzystej uczelni w zestawieniu z działaniami, jakie podejmowane są w ramach wdrażania modelu ideagora. STRONA - 49

50 Tabela 1 Zalety kształcenia przez całe życie w ramach uczelni macierzystej PRZEWAGA UCZELNI MACIERZYSTEJ NAD INNYMI OŚRODKAMI ŚWIADCZĄCYMI USŁUGI EDUKACYJNE Znajomość organizacji DZIAŁANIA ideagora WPISUJĄCE SIĘ W PRZEWAGI UCZELNI MACIERZYSTYCH Kwartalnik ideagora Platforma ideagora Wspólne działania edukacyjne (budowanie programów nauczania, podręcznik tworzony we współpracy ze studentami) Znajomość absolwentów przez kadrę Platforma ideagora Wspólne działania edukacyjne (budowanie programów nauczania, podręcznik tworzony we współpracy ze studentami) Obniżanie kosztów Całość działań w ramach modelu ideagora Przywileje dla absolwentów Dostęp do zasobów wiedzy na uczelni Możliwość zgłaszania zapotrzebowania na konkretne kursy, szkolenia czy studia podyplomowe Źródło: Opracowanie własne Model ideagora zakłada także tworzenie szerszych i nowoczesnych ram współpracy z absolwentami niż tylko uczestniczenie w ich dalszym kształceniu. Ilustracja 1 przedstawia współczesne kierunki rozwoju edukacyjnego i zawodowego, które uwzględnia również model ideagora. Charakteryzuje je odejście od sztywnych, w dużym stopniu zhierarchizowanych więzi pomiędzy uczestnikami procesu kształcenia oraz pomiędzy osobami zaangażowanymi STRONA - 50

51 w działanie przedsiębiorstw. Działanie według przyjętego schematu w odgórnie określonej grupie lub zespole zastępuje podejście zindywidualizowane, połączone jednak z rozwijaniem umiejętności współpracy. Z kolei sztywny system kontroli i oceny jest uelastyczniany i uzupełniany przez podejście nieformalne. Ilustracja 1 Cele, strategie i narzędzia kształcenia ustawicznego - perspektywa edukacji oraz rynku pracy Źródło: Opracowanie własne na podstawie Redecker Ch., Leis M., Leendertse M., Punie Y., Gijsbers G., Kirschner, Stoyanov S., Hoogveld B., The Future of Learning:Preparing for Change, JRC, raport Komisji Europejskiej, STRONA - 51

52 Umiejętność pracy w zespole, dobra komunikacja i otwartość wobec innych członków zespołu stanowi coraz ważniejszy element kompetencji zawodowych. Rozwojowi tych kompetencji u absolwentów ma służyć budowa sieci społecznych i platform kontaktów. Takie działania są bardzo wyraźnie związane z nieformalnym podejściem, gdzie liczą się również opinie absolwentów, a oni sami mogą decydować o stosowanych kryteriach ocen innych osób zaangażowanych we współpracę. Podejście nieformalne daje również pracodawcom, zaangażowanym jako interesariusze w działania ideagory, możliwość pełniejszej oceny absolwentów potencjalnych pracowników. Poznają oni w ten sposób ocenę zbliżoną do zasady feed-back 360º, co przedstawia ilustracja 2. Ilustracja 2 Ocena absolwenta typu feed-back 360º w modelu ideagora Źródło: Opracowanie własne Uczelnie macierzyste mogą także, poprzez utrzymywany stale kontakt z absolwentami, zachęcić ich do kontynuowania kształcenia. Polska ma niskie wskaźniki skolaryzacji osób w wieku powyżej 25. roku życia, a motywacja do kształcenia ustawicznego różni się od motywacji, jaką wykazują STRONA - 52

53 mieszkańcy krajów wyżej rozwiniętych. Jak pokazuje to rysunek 1, udział osób w wieku lata kształcących się ustawicznie był w Polsce w 2008 r. wyraźnie niższy niż w krajach europejskich ogółem (niewiele ponad 4% przy średniej dla badanych krajów bliskiej 10%), a niemal ośmiokrotnie niższy niż w krajach o najwyższym poziomie skolaryzacji tej grupy wiekowej Finlandii, Danii i Szwecji. Mimo że Polska, podobnie jak inne kraje europejskie, odnotowała pewien wzrost omawianego wskaźnika pomiędzy rokiem 2003 a 2008, był on również mniej korzystny niż gdzie indziej. Dla krajów Wspólnoty Europejskiej przyrost wyniósł mniej więcej 1 punkt procentowy, natomiast dla Polski zaledwie 0, 3 punktu procentowego. Rysunek 1 Wskaźnik skolaryzacji osób w wieku lata w % ,2 32,4 31, ,1 22,4 24, ,6 8,5 1,3 1,4 1,1 1,5 4,4 4,7 5,1 7,8 7,9 BUŁGARIA POLSKA NIEMCY DANIA EU 27 RUMUNIA CZECHY FINLANDIA SZWECJA 6 Źródło: Opracowanie własne na podst. danych EUROSTAT Europe in figures. Eurostat Yearbook 2010, s. 273 W tym samym badaniu Eurostatu respondenci polscy jako barierę w kształceniu ustawicznym najczęściej wskazywali wysokie koszty kształcenia (pozytywna odpowiedź aż 61,3% respondentów, podczas gdy dla krajów Unii Europejskiej ogółem takiej odpowiedzi udzieliło 31,2% respondentów). Wskazuje to na duży potencjał działań omówionych wyżej, które mogą prowadzić do obniżenia kosztów kształcenia, podobnie jak na duże znaczenie angażowania pracodawców w podnoszenie kwalifikacji u pracowników. STRONA - 53

54 Najczęściej wskazywanym powodem niepodejmowania kształcenia ustawicznego w skali wszystkich badanych krajów europejskich był brak czasu albo ze względu na zobowiązania rodzinne (wskazanie 40,2% respondentów), albo zobowiązania zawodowe (niemal tyle samo, bo 37,8%). W Polsce takiej odpowiedzi udzieliło znacznie mniej odpowiednio 29,2% i 31,4% badanych. Widać więc, że potencjalni studenci kolejnych etapów kształcenia dysponują pewnymi rezerwami czasu, które mogliby w tym celu wykorzystać. Jako najmniej istotną barierę w podejmowaniu kształcenia ustawicznego zarówno polscy, jak i pozostali respondenci wskazali wiek i/lub problemy zdrowotne (w Polsce 9,1% wskazań, w krajach badanych ogółem 14,8% wskazań). Interesujące mogą być wskazania przyczyny określonej przez prowadzącej badanie jako nie chcę już wracać do szkoły. W skali 27 badanych krajów europejskich tę odpowiedź wskazało 14,9% badanych, w Polsce więcej, bo 17,5%. Z kolei przyczyny inne wybrało odpowiednio 26,8% i 11,1% respondentów 46. Istnieje więc znacząca grupa zniechęconych do powrotu do trybu formalnej edukacji, a także tych, którzy prawdopodobnie nie zastanawiali się poważnie nad jej ponownym podjęciem. Takie osoby z pewnością są adresatami działań ideagory. Rysunek 2 Bariery w podejmowaniu kształcenia w grupie wiekowej lata 1- zdrowie, wiek; 2 za długi dojazd; 3 brak czasu ze względu na rodzinę; 4 brak przesłanek; 5 za wysokie koszty; 6 niechęć do powrotu do szkoły; 7- brak wsparcia ze strony pracodawcy; 8 konflikt z czasem pracy; inne EU 27 POLSKA Źródło: Opracowanie własne na podstawie EUROSTAT Europe in figures. Eurostat Yearbook 2010, s Wszystkie dane za: Europe in figures. Eurostat Yearbook 2010, s STRONA - 54

55 Respondenci mieli możliwości wyboru więcej niż jednej odpowiedzi. Zbiorcze zestawienie omówionych powyżej wyników przedstawia rysunek 2. Równie ważne jak bariery są przyczyny podejmowania dalszego kształcenia. Wiążą się one z podejściem do zdobywania wiedzy w ogóle, co będzie przedmiotem kolejnego podrozdziału. 2. Otwarty dostęp do wiedzy (na uczelni, wiedzy P2P) Zadaniem uczelni jest szerzenie wiedzy. Powstaje pytanie, jakiego rodzaju jest to wiedza i w jaki sposób może ona najskuteczniej być przekazywana potencjalnym odbiorcom. Aby na nie odpowiedzieć, przyjrzyjmy się najpierw motywacji, jaką kierują się osoby podejmujące kształcenie pomiędzy 25. a 64. rokiem życia. Podobnie jak w przypadku barier, tak i tutaj obserwujemy pewne różnice pomiędzy wynikami badaniami ogółem dla krajów europejskich a odpowiedziami respondentów polskich. Zostały one przedstawione na rysunku 3 (respondenci mieli możliwości wyboru więcej niż jednej odpowiedzi).. Rysunek 3 Motywacja w podejmowaniu kształcenia w grupie wiekowej lata 1- zdobycie wiedzy, nauczenie się czegoś ciekawego; 2 zdobycie wiedzy lub umiejętności przydatnych w codziennym życiu; 3 zwiększenie szans na zdobycie/zmianę pracy; 4 zobowiązanie do ustawicznego kształcenia; 5 zmniejszenie ryzyka utraty pracy; 6 poprawa kwalifikacji i szanse na awans; 7- poznanie nowych ludzi; 8 zdobycie kwalifikacji; 9 założenie własnej firmy; 10 inne EU 27 POLSKA Źródło: Opracowanie własne na podstawie EUROSTAT Europe in figures. Eurostat Yearbook 2010, s. 274 STRONA - 55

56 Najważniejszą motywację w obu grupach stanowi chęć podniesienia swoich kwalifikacji zawodowych i stworzenia sobie możliwości awansu. Dla krajów Unii Europejskiej ogółem odpowiedź tę wskazało 64,0% respondentów, w Polsce - 67,1%. Jednak kolejny powód dla badanych ogółem stanowiło samo zdobycie wiedzy, poznanie interesujących tematów lub umiejętności. Taką odpowiedź wskazało 51% respondentów, podczas gdy w Polsce zaledwie 7,6%. Stanowi to najniższy wynik następna w kolejności jest Bułgaria, gdzie tę odpowiedź wybrało ponad 30% badanych (brak danych dla Irlandii, Malty i Rumunii). Żadna inna motywacja nie zdobyła wśród polskich respondentów więcej niż 10% odpowiedzi, a motywacja określona jako okazja do poznania nowych osób wyniosła zaledwie 0,5% (również najniższy udział ze wszystkich krajów, przy średniej w krajach europejskich ogółem 15% ). Świadczy to wyraźnie o braku więzi społecznych, które mogłyby kształtować się na uczelni. Zachęcenie absolwentów do dalszego kształcenia powinno opierać się na pomocy w przezwyciężaniu barier oraz wzmacnianiu zachęt innych niż chęć zminimalizowania ryzyka funkcjonowania na rynku zawodowym. Uatrakcyjnienie oferty edukacyjnej uczelni ma duże znaczenie dla osób starszych, które w ograniczony jak dotąd sposób uczestniczą w tworzeniu i rozwoju społeczeństwa informacyjnego 47. Jak wynika z badań Eurostatu, wiedza zgromadzona na uczelniach powinna być nie tylko dostępna, ale także przystępna i atrakcyjna dla absolwentów. Rodzaje zasobów wiedzy i informacji na uczelni można opisać podobnie jak zasoby wiedzy przedsiębiorstwa. Będą to więc: wiedza ogólna, przedstawiana przede wszystkim podczas zajęć. Przekazywanie tej wiedzy jest domeną uczelni. Jej szczególnym zasobem są zasoby biblioteczne, a dostęp do nich zostanie pokrótce omówiony poniżej kwalifikacje zawodowe, zarówno kadry uczelni, jak i absolwentów. Znaczenie kwalifikacji zawodowych dydaktyków (zarówno w zakresie wiedzy, umiejętności jej przekazywania, jak i doświadczenia praktycznego) jest oczywiste. W ideagora taki zasób stanowią jednak także kwalifikacje absolwentów, którzy angażują się we współpracę z uczelnią zasoby informacyjne dotyczące otoczenia rynkowego uczelni: podmiotów społecznych i gospodarczych. Są one gromadzone na uczelni, ale zasadnicze znaczenie ma pozyskiwanie tych informacji od absolwentów działających w otoczeniu gospodarczym 47 Szerzej: K. Kędziora-Kornatowska, A. Grzanka-Tykwińska, Osoby starsze w społeczeństwie informacyjnym, Gerontologia Polska, tom 19, nr 2, , STRONA - 56

57 zasoby informacyjne dotyczące otoczenia instytucjonalnego uczelni: podmiotów tworzących sektor informacyjny gospodarki narodowej. Również w tym przypadku uczelnia powinna korzystać z wiedzy absolwentów pracujących w sektorze publicznym i tam zdobywających doświadczenia infrastrukturalne zbiory/systemy informacji 48, czyli przede wszystkim zasoby biblioteczne. W ostatnich latach rozwinęła się szeroka dyskusja wokół różnie definiowanego otwartego dostępu (open acces OA) do zasobów naukowych. Rozumie się go przede wszystkim jako darmowy dostęp do treści takich jak artykuły, monografie, publikacje konferencyjne i zbiory danych zgromadzone podczas badań oraz możliwość swobodnego korzystania poprzez czytanie, zapisywanie, kopiowanie, drukowanie i tworzenie odsyłaczy. 49 Jedyne ograniczenie stanowi etyka naukowa, to jest niezbywalne prawo autora do kontroli nad integralnością jego pracy oraz cytowaniami. Ważne jest, aby uczelnia w możliwie szeroki sposób udostępniała studentom, a także absolwentom bazy zasobów naukowych. Może to robić albo poprzez udostępnianie na miejscu w bibliotece komputerów wyposażonych w narzędzia otwartego dostępu (wykupione licencje), albo poprzez tworzenie kont osobistych. W przypadku zasobów bibliotecznych istotne jest także ułatwienie korzystania z nich poprzez: budowanie intuicyjnej nawigacji, szczególnie tej związanej z wyszukiwaniem pozycji kompleksowość oferty zebranie wykazów i indeksów w jednym miejscu treść oferty dostosowaną do kierunków 50. Poszczególni użytkownicy mogą także budować swoje własne środowisko uczenia się, gromadząc różnego rodzaju informacje, materiały i odesłania do innych zasobów. Może także istnieć system wymiany i udostępniania takich materiałów, co pozwoli tworzyć grupy uczestników pracujące we wspólnym środowisku projektowym Zasoby informacyjne wg J. Oleński, Elementy ekonomiki informacji. Podstawy ekonomiczne informatyki gospodarczej, Warszawa, Katedra Informatyki Gospodarczej i Analiz Ekonomicznych UW, Warszawa 2000 s. 522, za: K. Materska, Rozwój koncepcji informacji i wiedzy jako zasobu organizacji, w: Od informacji naukowej do technologii społeczeństwa informacyjnego. Miscellanea Informatologica Varsoviensia. Praca zb. pod red. B. Sosińskiej-Kalaty i M. Przastek-Samokowej przy współpracy A. Skrzypczaka. Warszawa, Wydaw. SBP (2005): B. Barańska-Malinowska, Oferta polskich bibliotek naukowych w zakresie otwartych zasobów wiedzy, 2011 s Ibidem, s Banachowski L., Rola uczelni w rozwoju procesów uczenia się przez całe życie, Edu@kcja, Magazyn edukacji elektronicznej, s. 60. STRONA - 57

58 Ilustracja 3 Przepływ zasobów informacyjnych w ich kluczowych obszarach pomiędzy uczelnią a absolwentem (na zielono zaznaczono działania uczelni, na niebiesko działania absolwentów) STRONA - 58

59 Dwustronna wymiana wiedzy pomiędzy uczelnią a absolwentami może przebiegać na różnych polach. Obszary takiego przepływu wiedzy w modelu ideagora, przedstawione również na ilustracji 3, to: praca zespołowa, w której studenci i dydaktycy wspólnie rozwiązują problemy, warsztaty tematyczne, wspólna praca nad podręcznikiem. Może ona mieć formę spotkań face-to-face, ale także odbywać się w przestrzeni wirtualnej (webinaria, blogi, inne formy kontaktu) platforma internetowa, której treści mogą tworzyć wszyscy użytkownicy (pracownicy uczelni, w tym także pracownicy pełniący inne funkcje niż dydaktyczne, studenci, absolwenci) spotkania formalne i nieformalne (wykłady wygłaszane przez absolwentów, którzy prowadzą szczególnie interesującą działalność zawodową, prowadzone przez nich warsztaty oraz spotkania o charakterze nieformalnym). Na platformie internetowej ideagora mogą pojawić się także z czasem blogi, które mogą zawierać różnorodne treści przydatne dla absolwentów: blogi-filtry: zbiory informacji i linków łączących się ze źródłami zewnętrznymi w stosunku do samego bloga blogi osobiste, introspektywne: przedstawiające osobiste doświadczenia edukacyjne i zawodowe absolwentów knowledge-blogi: blogi tematyczne związane np. z kierunkami studiów, poszczególnymi przedmiotami, zagadnienia zawodowymi, nowoczesnymi technologiami, sprawami organizacyjnymi i działalnością społeczną absolwentów, o której będzie mowa w kolejnym podrozdziale blogi mieszane: łączące trzy wymienione wyżej treści i strategie kształtowania blogów blogi o nauce: prezentujące treści naukowe blogi uczelniane: prowadzone przez dział informacji lub promocji, zawierający ważne treści organizacyjne STRONA - 59

60 mikroblogi naukowe lub techniczne: krótkie informacje tekstowe, pojedyncze zdjęcia lub filmiki w ramach jednego wpisu 52. Szczególnie ważna jest otwarta forma zarówno platformy, jak i różnorodnych działań, która pozwoli korzystać z wielu kanałów przepływu informacji. Uelastycznienie systemu kształcenia służy przede wszystkim optymalizacji sposobu, w jaki uczelnia działa we współczesnym społeczeństwie informacyjnym, które cechuje się: dużym i stale rosnącym znaczeniem procesów informacyjnych w życiu codziennym zanikiem stanowisk pracy wymagających jedynie siły fizycznej wzrostem zapotrzebowania na coraz wyższe kwalifikacje intelektualne pracowników i obywateli, przy jednoczesnym zmniejszeniu zapotrzebowania na pracę osób o średnich kwalifikacjach 53. Otwieranie dostępu do wiedzy na uczelni, podobnie jak uelastycznianie systemu kształcenia, służy: rozszerzeniu zdolności adaptacyjnych uczelni, której pracownicy muszą stale dostosowywać się do zmian technologicznych związanych z wymianą wiedzy oraz doskonalić zarządzanie wiedzą na uczelni rozszerzeniu oferty edukacyjnej uczelni w zakresie różnych form kształcenia ustawicznego ułatwienie wprowadzania mechanizmów proefektywnościowych ułatwieniu wprowadzania procedury zapewniania jakości kształcenia na danej uczelni 54. Otwarcie dostępu do wiedzy uczelni, w szczególności do wyników badań na niej prowadzonych oraz projektów realizowanych z udziałem studentów i absolwentów, ułatwia porównania i ocenę poszczególnych szkół wyższych. Otwiera także dostęp do wzorców i wiedzy tworzonych przez najlepszych. Sama otwartość uczelni i jej gotowość zarówno do konkurowania, jak i współpracy z innymi ośrodkami wiąże się ze zmianami w postrzeganiu roli uczelni wyższych w społeczeństwie, o czym będzie mowa w kolejnym podrozdziale. 52 Systematyzacja blogów wg S. C. Herring et al., Bridging the gap: a genre analysis of weblogs w: Proceedings of the 37th Hawaii International Conference on System Sciences [on-line]. Hawaii, 2004, za: Kulczycki, Kulczycki E., Blogi i serwisy naukowe. Komunikacja naukowa w kulturze konwergencji, 2012, s Morawski R. Z., Wstępna charakterystyka elastyczności systemu kształcenia w szkolnictwie wyższym 2012, s Ibidem, s. 24. STRONA - 60

61 3. Zmiana społecznej roli uczelni Uczelnie od stuleci odgrywają niezwykle ważną rolę w rozwoju społeczno-gospodarczym. Nazywano je wspólnotą mistrzów i uczniów, kolebką wiedzy, instytucją nauki i nauczania (...), odpowiedzą na kluczowe zagadnienia dnia dzisiejszego i na te, które objawią się jutro 55 i uważano za kluczowe instytucje rozwoju, ponieważ cokolwiek dzieje się na uniwersytetach dzisiaj, jutro znajdzie odbicie w społeczeństwie i świecie 56. Tradycyjnie zadaniem uczelni było poszerzanie zakresu dostępnej wiedzy poprzez prowadzenie badań naukowych oraz udostępnianie tej wiedzy poprzez nauczanie. Za kolejne zadanie związane z przemianami cywilizacyjnymi uznaje się bezpośrednią służebność publiczną uczelni 57. W Wielkiej Karcie Uniwersytetów Europejskich, podpisanej w Bolonii w 1988 r., zapisano, że przyszłość ludzkości zależy w dużym stopniu od kulturalnego, naukowego i technicznego rozwoju, który dokonuje się w takich ośrodkach kultury, wiedzy i badań, jakimi są prawdziwe uniwersytety 58. Uczelnie wyższe muszą nie tylko zaspokoić dzisiejsze potrzeby edukacyjne, ale prognozować przyszłe potrzeby i oczekiwania studentów oraz absolwentów. Należy przy tym uwzględnić, że pomiędzy prognozami tworzonymi przez szkoły wyższe a przewidywaniami samych studentów mogą pojawiać się znaczne różnice. W wysokozmiennym otoczeniu, szczególnie w dziedzinach wymagających najwyższych kwalifikacji, przewidywania takie są bardzo trudne, na co zwracają uwagę liczni autorzy. Niemniej jednak można wychwycić pewne istotne trendy, do których należą: zmienność wykonywanej pracy związana z postępem gospodarczym i technologicznym konieczność zmiany zawodu, przekwalifikowywania się konieczność stałego podnoszenia kwalifikacji zanikanie zawodów środka, rosnące zapotrzebowanie na pracowników o wysokich i bardzo wysokich kwalifikacjach Laskowska J., Pomiędzy specjalistą i humanistą-rola uniwersytetu w kształtowaniu współczesnej gospodarki, Anthropos? 18-19, 2012, s Srivastava P., Diversity and Independence. In: Abiding Issues, changing Perspectives. Visions of the University across a Halfcentury. Ed. G. Neave. Paris: International Association of Universities, 2000, s. 204, za: Laskowska J., Pomiędzy specjalistą i humanistą...op. cit. 57 Woźnicki J., Strategia rozwoju szkolnictwa wyższego: Przedstawienie projektu środowiskowego, Nauka 1/2010, s Wielka Karta Uniwersytetów Europejskich, Bolonia 1988, za: Laskowska J., Pomiędzy specjalistą i humanistą...op. cit., s. 31 tłumaczenie własne. 59 Szerzej: Rifkin J., Koniec pracy, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław STRONA - 61

62 Trendy te wiążą się z kilkoma istotnymi czynnikami kształtującymi rynek pracy. Jest to przede wszystkim ogromne i stale rosnące tempo zmian społecznych, gospodarczych i związanych z postępem technicznym. W krajach wysoko rozwiniętych konsekwencją tego postępu jest także rosnąca automatyzacja (zastępowanie pracy ludzkiej przez prace maszynowe) oraz reengineering (zastępowanie pracy ludzkiej przez techniki informatyczne). W obu przypadkach spada zapotrzebowanie na pracę pod względem ilościowym liczby zatrudnionych osób oraz czasu poświęconego przez nie na pracę. Rośnie natomiast zapotrzebowanie pod względem jakościowym korzystanie z zaawansowanych rozwiązań technicznych, zarówno maszyn, jak i programów komputerowych, wymaga wyższych kwalifikacji niż tradycyjne metody pracy. Podstawowym wyzwaniem społecznym, jakie czeka polskie uczelnie w związku ze współpracą absolwentami, jest zachęcenie ich do kształcenia ustawicznego, które tworzyłoby bazę trwałej i wieloletniej więzi z uczelnią. Wyzwania przyszłości w zakresie kształcenia początkowego oraz kształcenia ustawicznego, zidentyfikowane w raporcie Komisji Europejskiej, to: integracja grup zróżnicowanych pod względem kulturowym, ze względu na rosnącą migrację oraz zmiany demograficzne. Na uczelniach można spodziewać się także napływu studentów zagranicznych wydłużenie okresu kształcenia w celu poprawy jakości zasobów siły roboczej i zwiększenia konkurencyjności gospodarek rozwój indywidualnych talentów oraz odpowiedzialności indywidualnej jako podstawy dla budowania gospodarki opartej na wiedzy i innowacjach. Zmieniające się gospodarka i rozwój społeczny wymagają stałej gotowości nie tylko do realizacji wskazanych zadań, ale też do podejmowania samodzielnych decyzji, rozwiązywania problemów, działania w sposób twórczy i niekonwencjonalny zmniejszanie barier pomiędzy instytucjami edukacyjnymi a rynkiem pracy, w tym ułatwienie absolwentom wejścia na rynek pracy. Temu niezwykle ważnemu zagadnieniu został poświęcony jeden z kolejnych podrozdziałów ułatwienie powrotu na rynek pracy osobom, które przez pewien (szczególnie dłuższy) czas pozostawały bez zatrudnienia. W dzisiejszej gospodarce uzyskanie wyższego wykształcenia nie tylko nie gwarantuje już dobrej i dobrze płatnej pracy, ale przestało być gwarancją pracy. Dotyczy to nie tylko Polski, ale także krajów najwyżej rozwiniętych 60. Dlatego tak ważne jest kształcenie ustawiczne i stałe podnoszenie kwalifikacji 60 Thurow L., Fortuna sprzyja odważnym. Co robić, by zbudować trwałą i dobrze prosperującą gospodarkę globalną, Wydawnictwo Literackie Muza, Warszawa, STRONA - 62

63 skupienie na stałym uzupełnianiu i odnawianiu kwalifikacji, aby absolwenciuczestnicy rynku pracy mogli sprostać zmianom, jakie zachodzą w gospodarce 61. Model ideagora wpisuje się w tę misję społeczną uczelni, szczególnie w zakresie wydłużenia okresu kształcenia w celu poprawy jakości zasobów siły roboczej i zwiększenia konkurencyjności gospodarek, zmniejszania barier pomiędzy instytucjami edukacyjnymi a rynkiem pracy, w tym ułatwienie absolwentom wejścia na rynek pracy stałym uzupełnianiu i odnawianiu kwalifikacji, aby absolwenci-uczestnicy rynku pracy mogli sprostać zmianom, jakie zachodzą w gospodarce. Szczególnym elementem odpowiedzialności społecznej uczelni jest zmiana liczby i lokalizacji uczelni w kraju związana z rozwojem prywatnego wyższego szkolnictwa. Uczelnie publiczne zlokalizowane są w największych ośrodkach miejskich w Polsce, przede wszystkim w dawnych i obecnych miastach wojewódzkich. Prywatne uczelnie powstają w miastach, które utraciły funkcje wojewódzkie, i w mniejszych, niemetropolitarnych ośrodkach. Stanowią atrakcyjną ofertę dla osób, dla których dojazd lub przeniesienie się do większego miasta byłoby trudne lub nawet niemożliwe. Jednocześnie absolwenci tych uczelni pozostają w otaczającej je społeczności lokalnej. Sam ten fakt powinien stanowić podstawę do budowy trwałych więzi z absolwentami. W całym okresie transformacji obserwujemy rosnące znaczenie tej swoistej decentralizacji szkolnictwa wyższego. Obecnie na 470 uczelni działających w Polsce 132 to uczelnie publiczne, a niepubliczne 62. Dynamikę zachodzących zmian przedstawia rysunek Redecker Ch., Leis M., Leendertse M., Punie Y., Gijsbers G., Kirschner P., Stoyanov S., Hoogveld B., The Future of Learning:Preparing for Change, JRC, raport Komisji Europejskiej, Dane Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, pobrane STRONA - 63

64 Rysunek 4 Liczba uczelni wyższych ogółem i uczelni wyższych niepublicznych w wybranych latach, w okresie szkoły w yższe ogółem szkoły w yższe niepubl ra 1992/93 ra 1995/96 ra 2005/2006 ra 2010/2011 ra 2000/2001 ra 2008/2009 Źródło: Opracowanie własne z wykorzystaniem danych Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego Jak pokazują przedstawione informacje, rola uczelni wyższych ściślej związanych ze społecznościami lokalnymi rosła w ostatnich latach. Dlatego też w ramach współpracy uczelni z absolwentami nie można pominąć zagadnienia społecznej odpowiedzialności organizacji, przede wszystkim właśnie ze względu na społeczność lokalną, w jakiej funkcjonuje uczelnia. Społeczna odpowiedzialność organizacji wzięła swój początek w społecznej odpowiedzialności biznesu, zgodnie z którą przedsiębiorstwo starało się ograniczać negatywne efekty zewnętrzne działające na otoczenie, a wzmacniać efekty pozytywne. Z czasem pojęcie to rozszerzono, obejmując nim wszystkie organizacje działające w gospodarce, w tym organizacje sektora publicznego, a także uczelnie. Najkrócej mówiąc, społeczna odpowiedzialność organizacji polega na wdrażaniu zasad rozwoju zrównoważonego ponad wymagane prawem normy. Do modelu ideagora zasada ta stosuje się w obszarze dotyczącym zagadnień stricte społecznych, STRONA - 64

65 a uczelnie wdrażające ten model przyjmują go dobrowolnie, realizując działania przekraczające wymagania prawa oraz Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach współpracy z absolwentami. Tabela 2 Rodzaje wspólnot w teorii społecznej odpowiedzialności oraz ich odpowiedniki w modelu ideagora GŁÓWNE KATEGORIE SPOŁECZNOŚCI Społeczność funkcjonalna Społeczność przestrzenna TYPY WSPÓLNOT Społeczność wspólnych interesów (common interest community) Wspólnota miejsca (site and facility community), określona przez lokalizację region, miasto, dzielnicę, ale także poprzez regulacje prawne i wspólnie obowiązujące procedury Wspólnota zatrudnienia (employee community) pracownicy mogą oczekiwać świadczeń ze strony pracodawcy na rzecz ich społeczności Wspólnota sąsiedztwa (fence-line community) okoliczni mieszkańcy odczuwają efekty zewnętrzne wywoływane przez obecność przedsiębiorstwa Wspólnota wpływu (impact ODPOWIEDNIK W MODELU ideagora Wspólne cele uczelni i absolwentów: uzyskanie jak najwyższej efektywności kształcenia Wspólnota lokalna studenci i absolwenci zazwyczaj pochodzą z tej samej okolicy, w jakiej mieści się uczelnia. Wspólnota regulacji prawnych dotyczących szkolnictwa wyższego oraz regulacji wewnętrznych uczelni Absolwenci mogą oczekiwać działań uczelni na ich rzecz Lokalizacja uczelni ma znaczenie dla najbliższego sąsiedztwa rolą uczelni jest zadbanie, aby były to pozytywne efekty zewnętrzne. Absolwenci stanowią dobre źródło informacji na temat tego rodzaju oddziaływania Absolwenci powinni czuć się STRONA - 65

66 community) skutki działalności organizacji mogą sięgać daleko od jej siedziby Wspólnota internetowa (cyber community) najnowsza społeczność, nieuznająca żadnych granic i komunikująca się za pomocą Internetu reprezentantami uczelni. Skutki ich działań, znaczenie ich wiedzy i wykształcenia mogą wpływać nie tylko na społeczność lokalną Dostęp absolwentów do specjalnych narzędzi internetowych stworzonych specjalnie dla nich w ramach platformy ideagora buduje tego rodzaju wspólnotą pomiędzy nimi oraz pomiędzy nimi a uczelnią Źródło: Opracowanie własne z wykorzystaniem systematyki E. M. Burke`a zawartej w: E. M. Burke, Managing a Company in an Activis World: The leadership Challnge of Corporate Citizenship, Preager Publishers, Westpor 2005 s , za: M. Geryk, Społeczna odpowiedzialność uczelni, Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa 2012 Uczelnia jest związana ze swoimi absolwentami na wielu poziomach, które można opisać poprzez kategorie społeczności zaproponowane przez E. M. Burke`a społeczność funkcjonalną (wspólnotę interesów) oraz społeczność przestrzenną, która dzieli się na pięć typów. Są one przedstawione w tabeli 2. Społeczna odpowiedzialność uczelni ma w tym przypadku kilka wymiarów: społeczna odpowiedzialność uczelni jako organizacji, ważna dla absolwentów, którzy mają czuć się przez całe życie członkami wspólnoty akademickiej swojej Alma Mater społeczna odpowiedzialność organizacji, z którymi uczelnia współpracuje, przede wszystkim przedsiębiorstw i osób prowadzących działalność gospodarczą, a w szczególności absolwentów- przedsiębiorców, którzy uczestniczą w działaniach edukacyjnych uczelni znajomość i realizacja zasad społecznej odpowiedzialności przez absolwentów. STRONA - 66

67 Pojęcie społecznej odpowiedzialności wiąże się z teorią interesariuszy (stakeholders), czyli wszystkich, na których wpływa lub może wpływać działalność danej organizacji. Interesariuszy uczelni przedstawia ilustracja 4. Ilustracja 4 Interesariusze działań uczelni Źródło: Opracowanie własne Uczelnia ponosi społeczną odpowiedzialność przede wszystkim wobec dwóch grup interesariuszy: absolwentów oraz ich pracodawców. Obecnie prezentowane są różne punkty widzenia na najważniejszą grupę interesariuszy działań uczelni. Niejednokrotnie jako prawdziwych odbiorców działań edukacyjnych wskazuje się pracodawców, którzy zatrudniają STRONA - 67

68 absolwentów uczelni. W tym ujęciu absolwenci stają się niejako produktem, kształtowanym przez organizację. Uznając niezwykle ważną rolę, jaką w kształtowaniu działalności uczelni pełni otoczenie przedsiębiorcze, warto zwrócić uwagę, że traktowanie zarówno pracodawców, jak i absolwentów-pracowników jako równie ważnych interesariuszy prowadzi do powstania sytuacji typu win-win-win, na której korzystają wszyscy zainteresowani. Działania podejmowane w ramach wdrażanego programu stanowią element realizacji społecznej odpowiedzialności uczelni wobec obydwóch tych grup. Można spodziewać się, że rola społecznej odpowiedzialności organizacji, w tym uczelni, w nowoczesnej gospodarce będzie rosła. Stopniowo tematyka ta będzie zapewne wprowadzana do programu nauczania większości uczelni. Uczelnie powinny być również przygotowane do prowadzenia zajęć dotyczących zagadnień społecznej odpowiedzialności organizacji w ramach szkoleń i studiów podyplomowych, a także odpowiedzi na pytania absolwentów w ramach pracy Biura Karier. Działaniami, które mogą skutecznie tworzyć więź pomiędzy absolwentami a ich macierzystą uczelnią, są wspólne działania na rzecz społeczeństwa lokalnego, szczególnie te, w których absolwenci mogą wykorzystywać kompetencje i doświadczenia zdobyte podczas studiów. Schemat dotyczący podejmowanych działań przedstawia ilustracja 5. Działalność taka powinna stanowić element ciągłości kontaktu z uczelnią, najpierw studenta, a następnie absolwenta. Status interesariusza zmienia się ze studenta na absolwenta, ale forma i zakres działań prospołecznych mogą nie ulec zmianie. Przykładami takich działań mogą być: wspieranie edukacji dzieci (np. w lokalnej szkole podstawowej) działania na rzecz osób niepełnosprawnych (w tym na rzecz osób zatrudnionych lub studiujących na uczelni: współpraca z uczelnią przy usuwaniu barier pełnego uczestnictwa osób z niepełnosprawnościami w życiu uczelni) wspieranie działań na rzecz ochrony zdrowia (zaangażowanie studentów i absolwentów kierunków związanych z medycyną i zdrowiem publicznym) wspieranie sportu (organizacja wydarzeń sportowych z udziałem pracowników uczelni, studentów, absolwentów i członków społeczności lokalnych) wspieranie działań w obszarze kultury i sztuki (wspólne działania artystyczne pracowników uczelni, studentów, absolwentów z okazji uroczystości na uczelni) STRONA - 68

69 działania na rzecz ochrony środowiska naturalnego (ograniczenie negatywnego oddziaływania na środowisko w ramach uczelni, działania edukacyjne - zaangażowanie studentów i absolwentów kierunków związanych z ochroną środowiska) akcje charytatywne (trwałe wspieranie wybranych organizacji pożytku publicznego, w tym szczególnie tych związanych z profilem działania uczelni oraz zawodami absolwentów) rozwój społeczeństwa informacyjnego, społeczeństwa wiedzy (otwarte wykłady i prelekcje, warsztaty organizowane wspólnie przez studentów i absolwentów dla członków społeczności lokalnych). Ilustracja 5 Zakresy działania uczelni, studentów i absolwentów zgodnie z zasadami społecznej odpowiedzialności uczelni Źródło: Opracowanie własne STRONA - 69

70 Działania takie rzadko są podejmowane przez uczelnie 63, co jest jedną z przyczyn słabych więzi studentów, a następnie absolwentów z uczelnią, a także marnotrawieniem potencjału uczelni jako ośrodka o dużym znaczeniu społecznym. W ramach programu ideagora możliwe jest propagowanie tego rodzaju działań, a platforma modelu zapewnia łatwy i skuteczny sposób porozumiewania się oraz szukania potencjalnych współpracowników do podejmowanych działań. Ich inicjatorami mogą być zarówno studenci, jak i absolwenci uczelni, a ich aktywność stanowiłaby element oceny widocznej dla wszystkich użytkowników platformy. Uczelnia może stać się ośrodkiem działalności wolontariackiej, sama lub we współpracy z lokalnymi organizacjami pożytku publicznego. Studenci i absolwenci wolontariusze nabywają podczas takich działań umiejętności i kompetencje, które są bardzo często poszukiwane przez pracodawców i mogą być pomocne w wykonywaniu zawodu. Budują w ten sposób bogaty i atrakcyjny zasób doświadczeń. 4. Monitoring absolwentów dla poprawy oferty edukacyjnej (relacja dwustronna - absolwenci dla uczelni, uczelnia dla absolwentów) Każde skuteczne działania wymaga wykorzystania narzędzi kontrolnych dotyczących każdego etapu zarządzania nim, a więc: planowania: aby weryfikować zakładane cele, a w razie potrzeby wprowadzać zmiany w misji organizacji organizowania, aby mieć wiedzę na temat efektywności realizacji działań poprzez poszczególne osoby oraz efektywności wykorzystania zasobów organizacji wykorzystywanych w danym zadaniu motywowania, aby znać podejście osób zaangażowanych w pracę organizacji do realizowanych zadań. W przypadku wdrażania modelu ideagora istotne jest monitorowanie sytuacji absolwentów na rynku pracy oraz poziomu ich kwalifikacji. Pozwoli to ocenić ofertę edukacyjną uczelni i jej efektywność w kształtowaniu środowiska absolwentów złożonego z przedsiębiorczych, samodzielnych i odpowiedzialnych osób o wysokich kwalifikacjach. Wśród elementów, które mogą podlegać monitorowaniu, wskazać można badanie kluczowych kompetencji u kandydatów na studia oraz absolwentów np. w zakresie określonym w badaniach 63 Lista obszarów możliwych działań (poza przykładami) oraz ocena niskiego poziomu aktywności uczelni w tym zakresie za: Geryk. M., Społeczna odpowiedzialność...op.cit., s STRONA - 70

71 UNESCO. Za najważniejsze umiejętności u potencjalnych pracowników pracodawcy w Estonii, Francji, Grecji, Hiszpanii, Holandii, na Islandii, w Irlandii, na Malcie, w Niemczech, Polsce, na Słowacji i w Wielkiej Brytanii uznali umiejętności: analizy i syntezy; czyli zdolności wskazania w danym zagadnieniu lub obiekcie elementów składowych oraz zdolności łączenia w spójną i logiczną całość posiadanych informacji lub danych, wnioskowanie logiczne stosowania wiedzy w praktyce; szczególnie ważna na studiach I stopnia jest umiejętność łączenia wiedzy zdobywanej na studiach z zadaniami praktycznymi, o charakterze zawodowym pracy w grupie, w tym jasnego komunikowania się, zarówno przekazywania wątpliwości, jak i wyrażania własnego zdania; zdolność do zmiany zdania pod wpływem argumentacji; umiejętność dzielenia zadań i ich wspólnej realizacji. Umiejętność ta wiąże się z następną w kolejności umiejętnością autoprezentacji oraz poprawnego pisemnego i ustnego przekazywania komunikatów; twórczego działania, wyjścia poza wyuczone schematy, zaproponowanie własnych rozwiązań rozwiązywania problemów, związane z twórczym myśleniem, ale także gotowością do podjęcia ryzyka, w tym ryzyka porażki czy pomyłki poszukiwania informacji w różnych źródłach, umiejętność niezwykle ważna w czasach natłoku informacji o różnej wartości poznawczej, wiąże się z nią umiejętność oceny źródła jako wiarygodnego i wyczerpującego badawcze, związane nie tylko z zadaniami praktycznymi, ale poszerzaniem posiadanego zasobu wiedzy planowania czasu, działania nie tylko pod cudzą presją, ale organizowania samodzielnie pracy i nauki w sposób efektywny stosowania technologii informacyjnej, zgodnie z obecnym stanem jej dostępności; gotowość uczenia się nowych technik Za: Piróg D., Usługi edukacyjne na poziomie akademickim w kontekście wymagań rynku pracy, w: Prace Komisji Geografii Przemysłu Polskiego Towarzystwa Geograficznego 18, STRONA - 71

72 Monitorowanie kompetencji społecznych absolwentów, które mogą być kluczowe dla ich kariery zawodowej, powinno obejmować minimum trzy etapy: 1. Kwalifikacja na studia - ocena kompetencji uzyskanych na poziomie szkoły podstawowej, gimnazjum i szkoły średniej. Jest to ważne ze względu na problemy, na które zwracają uwagę autorzy piszący o kształceniu na tych etapach życia. Zwraca się tu uwagę na przystosowywanie raczej do korzystania ze sprytu niż z rzetelności, niektórzy piszą wręcz o systemie oszukiwania i lawirowania 65, jakiego uczą szkoły. 2. Ukończenie studiów - ocena pozwala określić, jakie kompetencje student nabył podczas pobytu na uczelni. Jest to informacja podwójnie ważna, ponieważ zarówno służy samym absolwentom w wyborze kariery zawodowej, jak i umożliwia uczelni skuteczność stosowanych metod rozwijania tych kompetencji u studentów. Może stać się podstawą modyfikacji i usprawniania działań dydaktycznych. 3. Praca zawodowa. Aby na tym etapie możliwa był ocena kompetencji, konieczne jest utrzymanie więzi z absolwentami, które stanowi główny cel wdrażania modelu. Podobnie jak w etapie drugim, tak i w tym przypadku pozyskane informacje służą absolwentom, ale także pracownikom dydaktycznym uczelni w ich pracy. Schemat tych działań został przedstawiony na ilustracji 6. Ilustracja 6 Etapy oceny kompetencji studentów/absolwentów oraz podejmowanych w związku z tą oceną działań uczelni Źródło: Opracowanie własne 65 Firlej K., Chcemy szkoły pozwalającej rozwinąć skrzydła, w: Rozwój i edukacja. Wielkie przewartościowanie, Instytut badań nad gospodarką rynkową, Gdańsk STRONA - 72

73 Monitorowanie absolwentów wiąże się z procesem zarządzania wiedzą na uczelni, czyli systematycznym, zorganizowanym procesem zbierania, gromadzenia, użycia oraz współdzielenia się danymi, informacjami, dokumentami i materiałami dydaktycznymi w celu ulepszenia procesów uczelnianych, wspierany przy użyciu narzędzi technologii informatycznych 66. Pytania wskazywane w literaturze, na które powinny odpowiedzieć sobie uczelnie, to między innymi: Jak poprawić rezultaty kształcenia studentów? Jakie są oczekiwania i potrzeby studentów? Jak lepiej spełnić oczekiwania i potrzeby studentów? Jakiego rodzaju interwencje dydaktyczne działają w sposób najbardziej skuteczny w przypadku pojawienia się problemów dydaktycznych? Jak ograniczyć liczbę studentów, którzy rezygnują ze studiów? 67 Istotne mogą być także pytania: Jakie są przyczyny rezygnacji ze studiów lub z kolejnych etapów kształcenia? Ilu absolwentów studiów licencjackich/inżynierskich powraca na uczelnię na studia magisterskie? Jakie są główne powody ich decyzji? Ilu absolwentów studiów licencjackich/inżynierskich wybiera studia magisterskie na innej uczelni? Jakie są główne powody ich decyzji? Wiedza pozyskana od absolwentów jest szczególnie cenna, ponieważ oceniają oni swoje doświadczenia na uczelni już poprzez pryzmat doświadczenia zawodowego i znają przydatność wykształcenia, jakie otrzymali na wybranej ścieżce kariery. Dlatego też szkolenia i studia podyplomowe powinny wykorzystywać wiedzę, którą absolwenci zdobyli podczas studiów. Konieczna jest elastyczna modyfikacja programów. Jak już wspomniano, nawet najlepiej przygotowane metody i programy kształcenia nie zapewnią wszystkim absolwentom sukcesu na rynku pracy. Sytuacja absolwentów pod tym względem będzie różna. Ważne jest utrzymanie kontaktu z jak najbardziej różnorodną grupą absolwentów, pozyskiwanie od nich informacji na temat ich funkcjonowania na rynku pracy oraz przedstawienie zróżnicowanej oferty. Będzie o tym mowa w ostatniej części tego rozdziału. 66 Banachowski L., Nowacki, J. P., Zastosowanie zarządzania wiedzą i e-nauczania do ulepszenia procesu kształcenia studentów, Edu@kcja. Magazyn edukacji elektronicznej , s Ibidem, s. 3 STRONA - 73

74 5. Wsparcie absolwentów w kształceniu praktycznym (adepci zawodu w relacji mistrz-uczeń) Różne wizje znaczenia i roli uczelni, o których była mowa wyżej, powodują powstanie zróżnicowanych oczekiwań wobec szkolnictwa wyższego. Można je połączyć w dwie grupy: Kształcenie na uczelniach służy realizacji pasji i zainteresowań intelektualnych, a uczelnia ma obowiązek przekazać studentowi aktualną i możliwie najszerszą wiedzę w zakresie wybranego kierunku studiów. Kształcenie stanowi element przygotowania zawodowego i powinno być dostosowane do rynku pracy; dotyczy to zarówno kształtowania programów kształcenia, jak i odpowiedzialnego wyboru kierunku studiów przez studentów; obowiązkiem uczelni jest zapewnienie przede wszystkim kompetencji przydatnych w zawodzie 68. Można również spotkać się z poglądem, że studia I stopnia mają służyć przygotowaniu zawodowemu, natomiast podczas studiów II stopnia należy rozszerzać prezentowane studentom treści o bardziej ogólne i służące ich rozwojowi intelektualnemu, a niekoniecznie doskonaleniu konkretnych umiejętności zawodowych. Wiele osób zwraca uwagę na bardzo prawdopodobny wzrost znaczenia profilu praktycznego w ramach kształcenia w uczelniach wyższych oraz znaczenia elastyczności szkolnictwa wyższego. Aby działalność uczelni była w tym zakresie efektywna, konieczne jest zachowanie odpowiednich proporcji między przekazywaniem wiedzy i nauczaniem umiejętności. Musi to mieć miejsce nie tylko w skali całego programu kształcenia, ale także w skali pojedynczych przedmiotów składających się na ten program 69. Powszechnie obserwowanym faktem jest niepełne dostosowanie wykształcenia do późniejszych wymogów rynku pracy. Jak wynika z badań przeprowadzonych przez CBOS w 2009 r., aż 30% absolwentów uważało, że wykształcenie nie miało wpływu na ich karierę (mimo że 49% odpowiedziało na to pytanie twierdząco), a 28% w ogóle nie wykorzystuje swojego wykształcenia w pracy zawodowej o 6 punktów procentowych więcej niż w 1994 r. Problem ten jest jednak szerszy, związany w dużym stopniu z dynamicznymi zmianami w gospodarce 70. Obecnie opracowane są już wskaźniki, które pozwalają monitorować (nie)dostosowanie wykształcenia i przygotowania zawodowego do potrzeb rynku pracy. Są to: 68 Piróg D., Usługi edukacyjne..., op.cit. 69 Morawski R. Z., Wstępna charakterystyka...op.cit., s Szerzej: Skills supply and demand in Europe. Methodological framework, Research paper No 25, Luxembourg: Publications Office of the European Union, 2012 i Skill mismatch. The role of the enterprise, Research paper No 21, Luxembourg: Publications Office of the European Union, STRONA - 74

75 wskaźnik zmiany (indicator of change, IC): zmiana, jaka zachodzi pomiędzy założeniem co do struktury poziomu kwalifikacji (udział miejsc pracy dla osób o niskich, średnich i wysokich kwalifikacjach w liczbie miejsc pracy ogółem) w danym obszarze pracy (np. budownictwie lub opiece medycznej) a faktyczną strukturą poziom konieczności zmiany (measure of constraint, MC): wielkość zmiany, jaka musi zajść pomiędzy rokiem bazowym a ostatnim rokiem prognozowanego okresu. Im większe niedostosowanie kwalifikacji do potrzeb rynku, tym poziom ten będzie wyższy wskaźnik przyszłej nierównowagi popytu (indicator of futeure imbalances od demand, IFIOD): wskaźnik łączący ogólną (nie)równowagę pomiędzy podażą pracowników o określonych kwalifikacjach a popytem na pracowników. Im bardziej wskaźnik ten odchyla się od 1, tym trudniej będzie znaleźć pracodawcom osoby o odpowiednich kwalifikacjach, a pracownikom odpowiednią pracę. 71 Warto wspomnieć w tym miejscu o rosnącej roli oceny nieformalnej wiedzy, pozyskiwanej przede wszystkim przez doświadczenia zawodowe oraz learning by doing. W kilku krajach Europy podjęto już starania włączenia tego zakresu umiejętności do oceny. W Niemczech opracowano narzędzie Profil Pass, które służy odnotowywaniu i certyfikacji umiejętności zdobytych poza formalnym systemem kształcenia. Służy ono przede wszystkim osobom wchodzącym na nową ścieżkę zawodową oraz imigrantom, którzy chcą skuteczniej odnajdywać się na niemieckim rynku pracy. Prace nad podobnymi narzędziami trwają w Hiszpanii i na Litwie, natomiast na Islandii umożliwiono osobom o dużym doświadczeniu zawodowym uznanie ich umiejętności i skrócenie czasu studiów dla tych, którzy chcieli na nie powrócić (wcześniej ich nie ukończywszy) lub je rozpocząć 72. Warto zauważyć, że także w Polsce pojawiają się działania w tym kierunku, m.in. program VCC bazujący na trzech rodzajach kompetencji: zawodu, języka zawodowego oraz technik komputerowych. Model ideagora nie obejmuje skali tak dużej jak wspomniane wyżej rozwiązania, natomiast system nieformalnej oceny umiejętności i uznania kompetencji absolwentów o dużym doświadczeniu zawodowym jest jego ważną częścią. Ocena ta ma być dokonywana i widoczna na platformie internetowej, a formą uznania nieformalnych kompetencji absolwentów będzie także zapraszanie ich do prowadzenia gościnnych wykładów i innych form zajęć. Wiedza absolwentów może być pomocna ich młodszym kolegom i koleżankom na wszystkich etapach kształcenia: 71 Future skills supply and demand in Europe Forecast 2012 Research paper No 26, Luxembourg: Publications Office of the European Union, 2012, s New Skills for New Jobs Policy initiatives in the field of education: Short overview of the current situation in Europe, raport Komisji Europejskiej 2010, s. 27. STRONA - 75

76 podczas podejmowania decyzji o wyborze kierunku studiów podczas podejmowania decyzji o wyborze zawodu podczas podejmowania decyzji o zmianie zawodu lub w przypadku chęci podniesienia swoich kwalifikacji i awansowania w pracy podczas kształtowania ścieżki rozwoju i kariery na bardziej zaawansowanych etapach pracy zawodowej. Działania, jakie mogą być w tym zakresie podejmowane przez absolwentów, również w ramach współpracy z uczelnią, przedstawia ilustracja 7. STRONA - 76

77 Ilustracja 7 Działania absolwentów na rzecz studentów i absolwentów na wcześniejszych etapach kształcenia i rozwoju zawodowego Źródło: Opracowanie własne STRONA - 77

78 Uczelnia może także w ramach modelu podejmować współpracę z pracodawcami na rzecz swoich absolwentów. Takie wspólne działanie może przyjmować następujące postacie: staże i praktyki absolwentów u wybranych pracodawców wykłady, spotkania, warsztaty prowadzone przez przedstawicieli przedsiębiorstw, ośrodków administracji publicznej czy NGOs dla absolwentów doradztwo zawodowe prowadzone przez uczelnię (Biuro Karier) we współpracy z pracodawcami (przede wszystkim w zakresie informacji przekazywanych przez pracodawców). Należy wyróżnić trzy grupy absolwentów, których potrzeby i oczekiwania wobec uczelni będą się od siebie różnić. Są to: absolwenci poszukujący zatrudnienia, w najgorszych wypadkach osoby długo lub trwale bezrobotne. Planowanie programów kształcenia oraz stosowane metody kształcenia studentów powinny prowadzić do tego, aby grupa ta była jak najmniejsza (lub aby takich absolwentów na rynku pracy w ogóle nie było). Niestety, nawet w przypadku najlepszego analizowania rynku pracy i jak najlepszego dostosowania działań, nie można wykluczyć, że taka grupa absolwentów na rynku pracy się pojawi. Przyczyną jest przede wszystkim bardzo wysoka zmienność i turbulentność otoczenia gospodarczego, możliwe okresy dekoniunktury lub kryzysu gospodarczego i globalna konkurencja ci, którzy podejmują pracę w istniejących przedsiębiorstwach na stanowiskach niekierowniczych. Do grupy tej zaliczono także osoby prowadzące jednoosobową działalność gospodarczą i niezatrudniające innych osób, ze względu na duże podobieństwo sytuacji tych absolwentów. Nie kształtują one w sposób aktywny rynku pracy, nie zatrudniają innych osób i są przede wszystkim uzależnione od działań pracodawców i zleceniodawców absolwenci prowadzący własne przedsiębiorstwa zatrudniające pracowników oraz osoby zatrudnione w firmach, ośrodkach administracji i innych instytucjach, ale pełniące funkcje kierownicze. STRONA - 78

79 Tabela 3 Działania uczelni w zakresie współpracy z absolwentami w zależności od etapu edukacji i rozwoju zawodowego oraz sytuacji absolwenta na rynku pracy ETAP EDUKACJI I ROZWOJU ZAWODOWEGO ABSOLWENTA ZAPOTRZEBOWANIE NA DZIAŁANIA ZE STRONY UCZELNI ABSOLWENCI PODZIAŁ ZE WZGLĘDU NA ROLĘ NA RYNKU PRACY Absolwenci poszukujący zatrudnienia Absolwenci pracownicy i prowadzący jednooosobową działalność gospodarczą Absolwenci pracodawcy i kadra zarządzająca Poszukiwanie pracy etap naboru Poszukiwanie szkoleń z zakresu kompetencji społecznych Wybór zawodu. Zmiana zawodu Przekwalifikowanie się Podnoszenie kwalifikacji w wybranych dziedzinach zawodowych Zapewnienie platformy informacji dotyczących miejsc pracy oraz oczekiwań pracodawców w stosunku do kwalifikacji pracowników Oferta szkoleń i studiów podyplomowych w obszarach kompetencji społecznych potrzebnych w poszukiwaniu pracy (przygotowywanie cv, listów motywacyjnych, prezentacja swoich kompetencji formalnych i nieformalnych, przygotowanie do rozmowy kwalifikacyjnej) Doradztwo zawodowe nakierowanie na pomoc w znalezieniu pracy prowadzone we współpracy z absolwentami prowadzącymi własne firmy Oferta szkoleń i studiów podyplomowych podnoszących kwalifikacje według zgłaszanego zapotrzebowania. Nie dotyczy Oferta szkoleń i studiów podyplomowych w obszarach kompetencji społecznych potrzebnych w pracy (praca zespołowa, komunikacja, zdolność samooceny, umiejętności prezentacji zadań i wyników działania, umiejętności negocjacyjne). Doradztwo zawodowe nakierowane na znajdywanie korzystniejszych nisz rynkowych prowadzone we współpracy z absolwentami zajmującymi się zawodowo zarządzaniem Oferta szkoleń i studiów podyplomowych podnoszących kwalifikacje według zgłaszanego zapotrzebowania. Zapewnienie platformy informacji dotyczących pracowników poszukujących pracy i ich kwalifikacji Oferta szkoleń i studiów podyplomowych w obszarach kompetencji społecznych potrzebnych w zarządzaniu pracą (komunikacja, zdolność oceny i zarządzania ryzykiem, ocena pracowników, motywowanie pracowników, wdrażanie zasad społecznej odpowiedzialność organizacji). Doradztwo zawodowe nakierowane na konkurencję z innymi wysoko kwalifikowanymi pracownikami i przedsiębiorcami. Tworzenie nieformalnych grup absolwentówprzedsiębiorców i absolwentów pracujących na stanowiskach kierowniczych Ustalenie zasad kształtowania oferty szkoleń i studiów podyplomowych oraz warunków finansowania i współfinansowania uczestnictwa pracowników w szkoleniach i studiach (prezentacja korzyści dla przedsiębiorców i pracodawców) Źródło: Opracowanie własne STRONA - 79

80 Absolwenci nieradzący sobie na rynku pracy są szczególną grupą. Wymaga ona nie tylko przygotowania specjalnie skonstruowanej oferty, ale i zachęcenia w sposób szczególny do utrzymania więzi z uczelnią. Absolwenci ci mogą być rozczarowani lub rozgoryczeni dotychczasowymi relacjami z uczelnią, mimo że nie musi ona ponosić odpowiedzialności za ich sytuację. Pozyskanie od nich informacji dotyczących ich problemów będzie wymagało więcej zaangażowania ze strony uczelni, zwłaszcza że upublicznianie ich obok sukcesów odnoszonych przez innych absolwentów może być krępujące. Wiele zależy od konkretnych rozwiązań, a przede wszystkim zaufania zbudowanego pomiędzy obecnymi absolwentami a uczelnią jeszcze na etapie studiów. W przypadku tych absolwentów szczególnie ważna jest sama ich aktywizacja. Z kolei jeżeli chodzi o absolwentów sprawujących funkcje kierownicze, zadaniem uczelni w ramach modelu ideagora byłoby zachęcenie ich do wyboru Alma Mater jako miejsca dalszego kształcenia, ponieważ, jak wynika z badań, to właśnie menedżerowie są grupą najczęściej uczestniczącą w szkoleniach i innych formach kształcenia ustawicznego 73. W tych rozważaniach należy wziąć także pod uwagę wpływ obecnego kryzysu na edukację absolwentów. Niektóre kraje rozwinięte zwróciły szczególną uwagę na rolę edukacji na poziomie szkolnictwa wyższego w przeciwdziałaniu skutkom spowolnienia i recesji, z jakimi mamy obecnie do czynienia. Można zwrócić uwagę na następujące działania podjęte przez cztery kraje: W Grecji położono szczególny nacisk na przewidywanie zapotrzebowania rynku pracy na pracowników o konkretnych kwalifikacjach oraz na dostosowanie podaży pracy do popytu na nią. Najszerzej zakrojone działania podjęto w odniesieniu do branży budowlanej i turystycznej, które najmocniej odczuły skutki kryzysu. Wiązały się one ze szkoleniami, podnoszeniem i zmianą kwalifikacji. Na Łotwie po pojawieniu się kryzysu rozpoczęto dokładniejsze monitorowanie i identyfikację zapotrzebowania rynku pracy na pracowników o konkretnych kwalifikacjach. Uczelnie bardzo zaangażowały się w ten proces. Na Islandii władze zwróciły uwagę na znaczenie zarówno formalnego, jak i nieformalnego kształcenia pracowników. Pomimo cięć w obszarze szkolnictwa uruchomiono specjalne rezerwy dla rozwoju kształcenia ustawicznego. Na Węgrzech uruchomiono programy szkoleniowe mające zwiększyć konkurencyjność pracowników i ich zdolność do dostosowywania się do zmieniających się warunków 73 Szłapińska J., Szkolenia i rozwój zawodowy utalentowanych pracowników, Studia Edukacyjne nr 19/2012, UAM, Poznań STRONA - 80

81 rynkowych. Przedsiębiorstwa mogą korzystać z dofinansowywanych szkoleń dla swoich pracowników podczas wymuszonych przerw w produkcji. 74 Edukacja i odpowiedni poziom kwalifikacji jest jedną z najskuteczniejszych broni zarówno przed zagrożeniami indywidualnej karieru zawodowej, jak i zagrożeniami gospodarczymi, przed którymi stoją całe kraje, w tym Polska. Wiedza, kwalifikacje zawodowe i kompetencje społeczne, o których była mowa wyżej, wymagają więc ciągłego doskonalenia, przede wszystkim w ramach uczelni. Temu właśnie służy model ideagora. 74 New Skills for New Jobs Policy...op.cit., s. 29. STRONA - 81

82 Rozdział V ideagora jako organizacja ucząca się M. Lucjan Paszkiewicz Organizacja, która potrafi się uczyć, idzie do przodu. Jack Welch, były wiceprezes General Electric 1. Myślenie systemowe Żyjemy w czasach znaczących zmian praktycznie wszystkich obowiązujących dotychczas paradygmatów. Walnie przyczyniają się do tego trzy główne czynniki: (1) globalizacja, (2) niespotykana do tej pory łatwość i szybkość przemieszczania się po świecie oraz (3) gwałtowny rozwój technologii informacyjnych. Ostatni czynnik sprawia, że przestrzeń fizyczna coraz bardziej się kurczy, zaś wirtualna coraz lepiej ją zastępuje. Internet oferuje niemal nieograniczony dostęp do zasobów (informacje i kontakty) oraz ułatwia komunikowanie się na odległość. Jednostki i organizacje tworzą samoorganizujące się, wirtualne sieci, które potrafią bardzo efektywnie ze sobą współpracować. Dzięki spłaszczonej strukturze oraz dużej skali działania szybciej gromadzą i agregują dane w celu projektowania skuteczniejszych rozwiązań z wielu dziedzin - poczynając od tworzenia nowych produktów i usług, systemów ocen i rekomendacji, dzielenia się wiedzą, po rozwiązywanie trudnych problemów społecznych. Organizacje takie przestają być statyczne i sformalizowane, a stają się bardziej otwartymi, sieciowymi platformami współpracy, które generują nowe wartości. Powyższe zjawiska zwracają uwagę na ideę organizacji uczącej się. Jest ona trwale obecna w refleksji nad rozwojem organizacji, głównie biznesowych, od 1990 r., gdy ukazało się pierwsze wydanie książki Petera Senge Piąta dyscyplina. Teoria i praktyka organizacji uczących się. 75 Źródłem opracowania były poszukiwania przez autora nowego kierunku rozwoju w erze postindustrialnej. Koncepcja organizacji uczącej się wywodzi się właśnie z ciągłej potrzeby dostosowywania sposobów zarządzania organizacją do zmian zachodzących w jej otoczeniu i potrzeby osiągania przewagi konkurencyjnej. Coraz więcej firm i organizacji, a także państw (por. Finlandia) zauważyło czasem w bardzo bolesny dla siebie sposób, jak np. koncern IBM Pierwsze wydanie polskie: P.Senge, Piąta dyscyplina. Teoria i praktyka organizacji uczących się, Kraków Chodzi o lata 80. XX w., gdy koncern IBM, globalny potentat w dziedzinie komputerów o dużej mocy obliczeniowej, zlekceważył rosnące zainteresowanie komputerami osobistymi (PC) i będąc liderem, oddał palmę pierwszeństwa takim nowym firmom jak Apple i Compaq, a w dziedzinie systemów operacyjnych - nikomu bliżej nieznanej, wręcz garażowej firmie Microsoft. STRONA - 82

83 że kluczowym czynnikiem rozwoju jest już nie tylko technologia, ale współpraca oparta na wspólnym uczeniu się jej członków i skuteczne zarządzanie wiedzą. Podstawową umiejętnością okazało się tutaj opanowanie tzw. myślenia systemowego, czyli widzenia całości, wzajemnych relacji między obiektami i dostrzegania charakteru zmian 77. Dla Senge jest to tzw. piąta dyscyplina. Pozwala ona na zrozumienie oraz doskonalenie każdej organizacji i stanowi fundament czterech dyscyplin podstawowych: doskonalenie umiejętności osobistych (nie tylko zawodowych) - MISTRZOSTWO OSOBISTE ujawnianie i wyjaśnianie myślowych modeli działania ludzi i organizacji - MODELE MYŚLOWE tworzenie wspólnie uzgodnionej wizji przyszłości - WSPÓLNA WIZJA umiejętność uczenia się i doskonalenia w zespołach i grupach - ZESPOŁEWE UCZENIE SIĘ. Rysunek nr 1 Piąta dyscyplina Źródło: Opracowanie własne Myślenie systemowe integruje wyżej przedstawione cztery dyscypliny organizacji uczącej się Petera Senge go i jest najważniejsze dla idei organizacji uczącej się. Istotą myślenia systemowego jest umiejętność postrzegania organizacji a w naszym przypadku platformy ideagora jako całości, przy równoczesnym uwzględnianiu poszczególnych elementów składowych oraz 77 Por. Senge, jw. s. 86. STRONA - 83

84 zachodzących pomiędzy nimi interakcji. Pomaga to w wyjaśnianiu i zrozumieniu dynamicznych zjawisk i zdarzeń systemowych, gdyż podchodzi do nich całościowo (holistycznie) 78. Układ złożony, jakim jest szkoła wyższa, to system wielu powiązanych ze sobą, czasem niewidocznych, struktur i wzajemnie warunkujących się zjawisk. Czasem mijają lata, zanim jedne z nich w pełni wywrą wpływ na inne, tym bardziej że uczelnia ze swej natury zajmuje się procesami długofalowymi, jak choćby rozłożenie w czasie etapów rozwoju naukowego jej pracowników. Ponieważ to studenci, kadra naukowo-dydaktyczna i absolwenci stanowią składową tej struktury, jest im szczególnie trudno dostrzec całość zachodzących procesów i zmian z uwagi na zgoła odmienne doświadczenia całego systemu. Mają więc oni skłonność do koncentrowania się na migawkowych obrazach izolowanych części systemu i dziwią się, że ich najpoważniejsze problemy najczęściej nie zostają rozwiązane. Piąta najważniejsza dyscyplina wymaga wnikliwego analizowania i rozumienia złożonej sieci relacji i powiązań między różnymi zjawiskami, wydarzeniami oraz grupami społecznymi. Pomaga to dostrzec i ocenić nie tylko proste schematy liniowe między przyczynami i skutkami (tzw. złożoność szczegółów obrazowo mówiąc: widzimy drzewo), ale cały mechanizm sprzężeń zwrotnych między sieciami przyczyn i skutków (tzw. złożoność dynamiczna obrazowo mówiąc: widzimy las, a nie tylko pojedyncze drzewa). W rezultacie pojawia się w miarę pełny obraz całości, który umożliwia precyzyjniejsze przewidywanie przyszłych konsekwencji decyzji i realizowanych dzisiaj działań. Jest to o tyle cenne, że w dobie szybkich zmian większość przyszłych skutków obarczona jest sporą dozą niepewności i ryzyka. Typowy sposób myślenia, skądinąd sprawdzający się w życiu codziennym, charakteryzuje się liniowym modelem przyczynowo-skutkowym, czyli jeśli zaistnieje przyczyna, to ma miejsce i skutek. przyczyna skutek Myślenie systemowe ma charakter wielopoziomowy i pozwala zbadać zachowanie złożonych systemów. Zachodzi tutaj następstwo: przyczyna to skutek, skutek to przyczyna. Inaczej rzecz 78 Por. West G., Mądrość w liczbach, Świat Nauki, nr 6 (262), s. 20, czerwiec 2013 Prószyński Media. Zdarzenia systemowe charakteryzują sie znaczącą złożonością, co wpływa na ich dynamikę. Zależności między nimi nie są jasne na pierwszy rzut oka, a tym samym trudne do zbadania. Tym nie mniej stanowią istotne wyzwanie dla naszych czasów. STRONA - 84

85 ujmując, przyczyna wywołuje określony skutek, ale jednocześnie oddziałuje na swoją przyczynę, co stanowi sprzężenie zwrotne. przyczyna skutek Rzeczywista sieć powiązań jest w większości przypadków jeszcze bardziej złożona i trudno uchwytna. Jednak nie zauważymy tego, jeśli poszczególne zdarzenia i zjawiska rozpatrujemy oddzielnie. Odwołując się do wcześniejszej analogii, chodzi o to, aby wiedzieć jednocześnie i pojedyncze drzewa, i cały las w tle. przyczyna skutek skutek W organizacji uczącej się myślenie systemowe powinno służyć identyfikacji prawdziwych oddziaływań, które decydują o problemie, a nie koncentrują się na sztywnych, wewnętrznych podziałach i elementach oderwanych od całości. Bez wątpienia wymaga to nieco więcej wysiłku i może być bardziej pracochłonne, ale pozwala na twórczy opis problemów i wyzwań, uchwycenie ich istoty a tym samym - znalezienie lepszych rozwiązań i podejmowanie trafniejszych decyzji. STRONA - 85

86 2. Mistrzostwo osobiste Mistrzostwo osobiste jest fundamentem organizacji uczącej się. Jego główne cele to: utrzymanie u członków organizacji twórczego napięcia (luka między wizją rozwoju a rzeczywistością będąca źródłem energii twórczej) pogłębianie wizji przyszłości obiektywne obserwowanie rzeczywistości kształcenie cierpliwości w zaangażowaniu na rzecz rozwoju organizacji. Członek organizacji powinien być przekonany, że ma wpływ na nią oraz jej otoczenie w większym stopniu na bliższe (tam, gdzie ma szansę na wchodzenie w bezpośrednie relacje), w mniejszym na dalsze (kontekstowe, systemowe). Powinien mieć możliwość kształtowania własnych metod działania. Zadaniem organizacji jest stwarzanie odpowiednich warunków do rozwoju osobistego. Dążenie do mistrzostwa osobistego nie może być ograniczane nadmierną ilością procedur, standardów i limitów. Bariery stwarzane przez organizacje mogą być hamulcem na drodze poszukiwania przez jednostki nowych, twórczych rozwiązań. Dyscyplina osobistego mistrzostwa powinna być główną siłą napędową kształtowania organizacji uczącej się. Tutaj najszybciej i najłatwiej będzie dostrzec ludziom ich indywidualne korzyści w postaci autentycznego samorozwoju. A to jest źródło radości i satysfakcji, czyli miękkie koło zamachowe rozwoju. 3. Modele myślowe Modele myślowe (paradygmaty) to przede wszystkim głęboko zakorzenione założenia, uogólnienia, wyobrażenia, nawyki, stereotypy i schematy, które wpływają na to, jak rozumiemy otaczający nas świat i dlaczego podejmujemy takie, a nie inne działania. W zrozumieniu i przełamywaniu modeli myślowych ogromną rolę pełni umiejętność i wprawa w patrzeniu na dany problem z różnych perspektyw i przy uwzględnieniu wielu sposobów jego oceny. Najlepiej służy temu dyscyplina zespołowego uczenia się. Sprawdzonym i efektywnym narzędziem łączącym obie dyscypliny jest tzw. myślenie scenariuszowe. Zakłada ono przyjmowanie w sposób ustrukturyzowany, zdyscyplinowany i logiczny różnych wariantów przyszłych zdarzeń będących konsekwencją określonych decyzji. Coraz więcej organizacji na świecie wdraża planowanie oparte na tworzeniu wielu alternatywnych, równie prawdopodobnych scenariuszy STRONA - 86

87 przyszłości. Proces ten niezwykle silnie angażuje wszystkich uczestników i rozwija wewnątrzorganizacyjny dialog, a w efekcie pozwala na zmianę modeli myślowych wszystkich członków. 4. Wspólna wizja Wizja odpowiada na pytanie: Co?, dając obraz przyszłości, jaką chce kreować. Jak twierdzi P. Senge posiadanie wspólnej wizji jest niezbędne dla organizacji uczącej się, ponieważ właśnie owa wizja stanowi centrum koncentracji wysiłków i energii w działaniu. Podczas gdy adaptacyjne uczenie się jest możliwe bez posiadania wizji, uczenie twórcze następuje tylko wtedy, gdy ludzie walczą o dokonanie czegoś, co głęboko ich dotyczy 79. Wizja rozwoju typowej organizacji w Polsce najczęściej opiera się na jej dziedzictwie historycznym i stanowi propozycję kierownictwa lub właścicieli. Jest zdefiniowana w sposób zamknięty. W organizacji uczącej się wizja zakłada nowe możliwości, nie kwestionując historycznego dziedzictwa i jest otwarta na zmiany. W procesie jej tworzenia uczestniczą wszyscy członkowie organizacji. Wdrażanie takiej wizji polega na zarządzaniu nią. Jeżeli członek danej organizacji będzie czuł, że współtworzy swoją organizację lub choćby tylko jej część, to z większym zaangażowaniem włączy się w działania zespołowe zmierzające do osiągnięcia celów, które przybliżą go do organizacji marzeń. Wizja rozwoju jest fundamentem każdej strategii. Ustalenie jej dla organizacji wyznacza pożądany azymut transformacji. Oddana w ręce jednostek ją tworzących pozwala w zasadzie wszystkim osobom i grupom podążać w tym samym kierunku, pozostawiając wolność w interpretacji i kształtowaniu konkretnych rozwiązań kierunkowych. Tym samym strategia rozwoju organizacji przestaje być zamkniętym dokumentem lub przekonaniami, sztywną mapą drogową, a staje się otwarta na ciągłe doskonalenie i uściślanie. 79 Senge, jw. s STRONA - 87

88 5. Zespołowe uczenie się Zespołowe uczenie się jest procesem ukierunkowania zespołu [grupy społecznej] i rozwoju jego możliwości uzyskiwania wyników, których jego członkowie naprawdę pragną 80 mówi Senge. Kluczowe jest tutaj praktykowanie (uczenie) dialogu i debaty publicznej. Organizacja ma szansę stać się forum konwersacji o niespotykanej sile oddziaływania. Trzeba zaznaczyć, że indywidualne uczenie się ludzi różni się istotnie od procesu uczenia się w zespole i grupie. Nie jest wtedy prostym pozyskiwaniem informacji, lecz tworzeniem unikalnych mikro-światów stymulujących uczenie się całej organizacji 81. Dzięki tej dyscyplinie kształtuje się nawyk uczenia się. Zespołowe uczenie się powinno prowadzić do generowania innowacji. Jeszcze sto czy pięćdziesiąt lat temu sądzono, że dobrobyt państwa zależy w dużej mierze od jego zasobów naturalnych, takich jak terytorium, surowce lub siła robocza, dzięki którym dany kraj zdobywa przewagę konkurencyjną nad innymi krajami. W gospodarce opartej na wiedzy organizacje, przedsiębiorstwa, ale i jednostki mogą w tani sposób pozyskiwać zasoby z dowolnego miejsca, co sprawia, że zmniejszają się koszty produkcji, a tym samym - dóbr użytkowych. Stopa życiowa rośnie w tych państwach, gdzie organizacje społeczne, edukacyjne, naukowe i oczywiście biznesowe zwiększają swoją produktywność, nieustannie poszukując źródeł przewagi na polu wiedzy, inwestycji oraz innowacyjności. Ponieważ sama innowacyjność to proces spontaniczny i oddolny, najlepszą rzeczą, jaką organizacja może zrobić dla jej wspierania, jest niwelowanie barier i ograniczeń. Powinno się rozwijać wszystkie przestrzenie, w których może dochodzić do uczenia się i wymiany poglądów. Daje to szansę na powstanie takich miejsc jak biblioteki przyszłości, parki naukowe, inkubatory przedsiębiorczości i kreatywności, laboratoria, kawiarnie dyskusyjne itp. Wiele takich miejsc powstaje w Internecie: wiki, blogi, wyszukiwarki, portale wiedzy, fora dyskusyjne 82. W kontekście organizacji i zespołowego uczenia się należy pamiętać o zagrożeniach. Zalicza się do nich m.in. próżniactwo społeczne oraz myślenie stadne, kiedy bardziej zaczyna się liczyć spójność grupy i solidarność między jej członkami niż realizm współpracy i tworzonych pomysłów. W rezultacie istotne fakty mogą być pomijanie, a podejmowane decyzje są błędne. Największe zagrożenie to jednak trudności i bariery komunikacyjne, których źródłem są 80 Jw. s Jw. s Ciekawym przykładem jest tutaj portal STRONA - 88

89 niedopracowane systemy przekazywania informacji, szumy informacyjne, a w sferze osobistej - brak otwartości na argumenty innych, negatywne emocje. Podsumowanie Model ideagora doskonale wpisuje się w ideę organizacji uczącej się. Przekształca on tradycyjną formę uczelni, opartej na autorytecie i odgórnym sterowaniu, w platformę współpracy, gdzie społeczność akademicka przyjmuje postawę proaktywną, nastawioną na permanentne uczenie się i wzajemną otwartość. Zarówno władze uczelni, jak i kadra naukowo-dydaktyczna, studenci oraz absolwenci stają się partnerami przyjmującymi na siebie odpowiedzialność za swój wzajemny rozwój, a także rozwój całej uczelni. Jednocześnie trzeba mieć na uwadze, że główne wyzwanie stanowi tutaj właśnie przekształcanie postaw, co jest procesem długofalowym. Tym bardziej że trzy dyscypliny: myślenie systemowe, modele myślowe i mistrzostwo osobiste powinny być kształtowane przez jednostki (poziom indywidualny), a dwie pozostałe (wspólna wizja i zespołowe uczenie się) odnoszą się do działań zespołowych. Ilustruje to poniższy rysunek: Źródło: Opracowanie własne ideagora, jako platforma ucząca się i katalizator procesu uczenia się przez całe życie, może znacząco wzmocnić motywację zaangażowania na poziomie indywidualnym. STRONA - 89

90 Wybór idei organizacji uczącej się jako głównej osi rozwojowej modelu ideagora powinien prowadzić do tworzenia klimatu zachęcającego całą społeczność zgromadzoną wokół uczelni, niezależnie od wieku i statusu, do zdobywania i rozwijania nowych umiejętności i wykorzystywania w tym celu każdej okazji. Potrzebne są różne mechanizmy wsparcia i ułatwień, np. programy kształcenia dla absolwentów, zarówno indywidualnego, jak i zespołowego, formalnego oraz nieformalnego. W wybranych obszarach uczelnia poprzez platformę ideagora powinna inwestować szczególnie w szkolenia i warsztaty dla absolwentów, np. z obszaru myślenia systemowego, komunikacji interpersonalnej, zarządzania wiedzą, kreatywności, rozwiązywania problemów, zarządzania sobą i własną karierą itp. Wpłynie to istotnie na wzrost kompetencji poszczególnych osób, co już stanowi wartość choćby poprzez zwiększenie szans na rynku pracy. W konsekwencji rozbudzi to w naturalny sposób potrzebę rozwijania całej platformy poprzez zdecentralizowany proces tworzenia interdyscyplinarnych sieci i zespołów współpracy i wsparcia. W celu faktycznego osiągnięcia statusu platformy uczącej się niezbędne jest zaangażowanie w nią osób o zdolnościach do mentoringu, coachingu i facyliacji procesów grupowych. Miernikiem rozwoju idei będzie wzrost proaktywności wyrażający się w zdolności generowania własnych pomysłów oraz ich realizacji przez absolwentów. Oparcie modelu ideagora na koncepcie organizacji uczącej się jest prawdziwym skokiem jakościowym w przyszłość. Istnieje szansa, że dzięki niej w ciągu najbliższych 7-10 lat w istotny sposób wzrośnie jakość relacji uczelni z absolwentami. STRONA - 90

91 Rozdział VI Sieci społeczne: bezpośrednie, wirtualne i związane z uczelnią dr Konrad Maj 1. Heterogeniczność a sieci społeczne Polityka Unii Europejskiej stawia obecnie na innowacyjność i współpracę. Nie ma się co dziwić, że takiego znaczenia nabrały wymiany studenckie i naukowe, tworzenie konsorcjów naukowych oraz współpraca nauki i biznesu. Praktycznie każda uczelnia ma w świecie jakichś partnerów naukowych, a każde miasto ma swojego bliźniaczego odpowiednika za granicą, z którym jest w stałym kontakcie. Widzimy, jak szybko rozprzestrzenia się nie tylko wiedza, ale i moda czy nowe idee. Na poziomie globalnym daje to często wymierne korzyści, choć oczywiście, to, że żyjemy w coraz większych powiązaniach społecznych i gospodarczych, ma też swoją złą stronę. Uwydatnił to znacząco ostatni kryzys finansowy. To może trudno wyobrażalne, że upadek banków znajdujących się setki kilometrów dalej na odległym kontynencie (USA) mógł spowodować również kłopoty finansowe polskich firm, ale tak właśnie się dzieje w sytuacji szerokich powiązań społecznych, w jakiej znajduje się świat w XXI wieku. Współczesne społeczeństwo polskie staje się coraz bardziej zróżnicowane. Jesteśmy od ponad 20. lat w stanie transformacji ustrojowej, a co się z tym wiąże społecznej. Panuje demokracja, podniósł się znacząco odsetek ludzi z wyższym wykształceniem, wskaźnik zamożności oraz ogólna świadomość społeczna. Uczestnictwo Polski w strukturach europejskich, szeroka wymiana międzynarodowa (zwłaszcza programy typu Erasmus), możliwość podejmowana legalnej pracy za granicą to wszystko spowodowało napływ do naszego kraju innych wzorów kulturowych, a ilość dostępnych modeli życia znacznie się poszerzyła. Obecne trendy wychowawcze są takie, że nacisk na indywidualny rozwój kładzie się już w przypadku małych dzieci. Rodzice, wybierając ścieżkę edukacji swojemu potomstwu, mają do wyboru wyprofilowane przedszkola, gimnazja, licea czy technika. Następnie młodzi ludzie, już na ogół sami, wybierają sobie z ogromnej palety możliwości odpowiadającą im uczelnię wyższą (i to zarówno spośród krajowych, jak i zagranicznych uniwersytetów). STRONA - 91

92 Życie w większej różnorodności na ogół wpływa dobrze na gospodarkę i społeczeństwo. Wykazano, że najlepsze efekty pracy zespołowej osiąga się wtedy, gdy w grupie są osoby, które mają już za sobą pewną historię współpracy, ale jednocześnie jest tam domieszka świeżej krwi nowych osób, które swoją obecnością wnoszą elementy nowych powiązań społecznokulturowych. Sprzyja to generowaniu większej produktywności i innowacyjności. 83 W sytuacji znacznej heterogeniczności społecznej trudniej jest utrzymać dużą spoistość i silną tożsamość społeczną 84. Tradycyjne powiązania społeczne uległy gwałtownej przemianie. Przykładowo wyraźna niegdyś granica między ludźmi z miasta i ludźmi ze wsi zatarła się. 85 Jeszcze niedawno ogólna stabilność w strukturze społecznej była znacznie większa ludzie dużo rzadziej zmieniali miejsca zamieszkania czy nawet kraj, rozwody były rzadsze, a człowiek pracował w jednym miejscu przez wiele lat. Sieć powiązań społecznych w takiej sytuacji miała charakter bardziej trwały i stabilny niż obecnie. Badania prowadzone przez Adama Wojciechowskiego 86 pokazały, że z biegiem lat utrzymujemy kontakty z coraz mniejszą liczbą osób i jest tak bez względu na wielkość jednostki zamieszkania, płeć czy wykształcenie. Może to skutkować poczuciem osamotnienia. Studia te ujawniły również, że częściej utrzymujemy kontakty z kolegami czy koleżankami z pracy aniżeli z rodziną i jest to również niezależne od statusu materialnego, pozycji społecznej czy typu miejsca zamieszkania. Nie ma się co dziwić, że tak się dzieje, skoro znacznie częściej niż w przeszłości przenosimy się z własnego miejsca urodzenia i to nie tylko do innego miasta, ale nawet na zupełnie inny kontynent. Jak pisze Wojciechowski: 87 wspólnota nie jest już związana z miejscem ściśle utkaną siecią, jej obraz zbliża się raczej ku uwolnionej przestrzennie luźno utkanej sieci. Bez wątpienia obecne zróżnicowanie daje dużo możliwości, ale też czasami nieco oddala ludzi od siebie 88. Ludzie dostrzegają swoją inność. A trzeba pamiętać, że mamy tendencję do poszukiwania podobnych do nas samych. Model Donna Byrne 89 mówi, że w kontaktach społecznych dokonujemy stałej selekcji - z puli ludzi, których spotykamy na swojej drodze automatycznie 83 Uzzi B., Spiro J., Collaboration and creativity: The small world problem, American Journal of Sociology, nr 111, 2005, s Bruhn, J., Efekt grupy spójność społeczna i jej konsekwencje dla zdrowia, Warszawa: Academica, Wojciechowski, A. (2004). Rozległość kontaktów i siła wzajemnej pomocy w sieci powiązań społecznych. Studia Regionalne i Lokalne. 3, 2004 r. 86 Wojciechowski, A. (2004). Rozległość kontaktów i siła wzajemnej pomocy w sieci powiązań społecznych. Studia Regionalne i Lokalne. 3, 2004 r. 87 Wojciechowski, A. (2004). Rozległość kontaktów i siła wzajemnej pomocy w sieci powiązań społecznych. Studia Regionalne i Lokalne. 3, 2004, s Bruhn J, op. cit. 89 Byrne D., The Attraction Paradigm, New York: Academic Press, STRONA - 92

93 odsiewamy, tych, którzy są do nas ewidentnie niepodobni w zakresie postaw, statusu społecznego, stylu życia czy wyglądu, a wśród tych, którzy przeszli przez to sito, analizujemy stopień podobieństwa. Znajomość kontynuujemy z tymi, którzy je przejawiają tkamy w ten sposób sieć społeczną. 2. Sieci społeczne i ich moc Przebywanie w grupie bez wątpienia daje nam szereg korzyści. Nieprzypadkowo ludzie na ogół skupiają się w większych zbiorowościach. W dużej grupie mamy większe szanse na przetrwanie i reprodukcję, mamy możliwość wykonywania czynności niemożliwych do samodzielnego wykonania, możemy budować swoją samoocenę, pozycję społeczną, stymulować i motywować się albo po prostu odczuwać przyjemność z samego przebywania razem z innymi ludźmi 90. Czym wobec tego jest sieć społeczna? Zdaniem Nicholas A. Christakisa oraz Jamesa H. Flowera 91 społeczność sieciowa (network community) to grupa osób, które są ze sobą związane dużo ściślej niż z członkami innych grup powiązanych ze sobą ludzi, znajdujących się w pozostałych częściach sieci. Moc sieci społecznych po raz pierwszy wykazali w swoim pokazowym eksperymencie Jeffrey Travers i Stanley Millgram 92. Rozdali oni w USA, w stanie Nebraska, kilkaset listów zaadresowanych do pewnego biznesmena z Bostonu. Następnie obliczono, ile przeskoków musiał pokonać list, aby dotrzeć do docelowego odbiorcy. Okazało się, że było ich średnio jedynie 6 (!). Wynik ten wypromował określenie sześć stopni oddalenia, a z czasem zaczęto mówić o efekcie małego miasta 93. Christakis i Flower 94 twierdzą, że sieć społeczna stanowi nadorganizm. Działa podobnie jak mrowisko, w którym owady wchodzą ze sobą w rozmaite interakcje, na ogół kooperując ze sobą. Ten globalny układ nerwowy stanowi wręcz swoiste dobro publiczne. Badacze uważają, że sieć ma charakter ponaddiadyczny czyli tendencję do rozprzestrzeniania się skutków pewnych działań między kolejnymi osobami z pominięciem bezpośrednich i indywidualnych sieci społecznych. Po prostu przyjaciele przyjaciół mają na nas wpływ. W jaki sposób? My wpływamy na swoich przyjaciół, nasi przyjaciele na swoich przyjaciół, przyjaciele przyjaciół naszych przyjaciół na swoich przyjaciół itd. tak rozprzestrzeniają się nie tylko choroby i informacje, ale również idee, postawy czy emocje. Jak się okazuje, poprzez swoiste zarażanie się normami 90 Wojciszke B., Człowiek wśród ludzi, Scholar, Warszawa 2002 r., s Christakis, N., Fowler, J., W sieci. Jak sieci społeczne kształtują nasze życie, Smak Słowa, Sopot 2011 r., s Travers, J., & Milgram, S., An experimental study of the small world problem. Sociometry 32, 1969, Watts, D.J.; Strogatz, S.H., Collective dynamics of small-world networks. Nature 1998 r., Christakis N., Flower J., op. cit. STRONA - 93

94 szerzyć się może otyłość, pijaństwo, ryzykowne zachowania seksualne, a nawet tendencja do popełniania samobójstw. Ale i dystrybucja szeroko rozumianego dobra jest często napędzana przez sieć społeczną zaczynamy sami pomagać, gdy jesteśmy w grupie osób, w której istnieje norma pomagania 95, w taki też sposób może również rozprzestrzeniać się współpraca 96. Mamy niezwykłą skłonność do zarażania się emocjami i nastrojem w obrębie naszej sieci. Nie chodzi tu tylko o napady paniki, histerii, ale i również zbiorowej radości. Analizy matematyczne wskazują, że jeśli mamy bezpośredni kontakt z osobą szczęśliwą, to o 15% zwiększamy własną szansę odczuwania szczęścia, jeśli z kolei mamy kontakt z osobami samotnymi, to aż o 52% wzrasta prawdopodobieństwo bycia samotnym 97. Ta zaraźliwość jest szczególnie silna w środowisku rodzinnym 98. W ramach sieci społecznej utrzymujemy kontakty o rozmaitym stopniu intensywności. Oczywiste jest, że z częścią osób tworzymy silne więzi są to osoby związane z nami więzami pokrewieństwa lub powstałymi wskutek bliskości zamieszkania. Najbliższa rodzina bezsprzecznie udziela nam dużego wsparcia w trudnych sytuacjach 99, jednak to przyjaciele towarzyszą nam w codziennych aktywnościach i zapewniają emocjonalne wsparcie 100. Co więcej - choć sieć społeczna zbudowana w dużym stopniu z członków własnej rodziny z jednej strony udzieli potrzebnego wsparcia w trudnych chwilach, to z drugiej potrafi dostarczyć nam na co dzień silnego stresu i dyskomfortu 101. Okazuje się, że to właśnie słabe więzi mają często większe znaczenie dla uzyskania informacji i rozmaitej pomocy, z pracą włącznie. Już wiele lat temu wykazał to Mark Granovetter 102 poprzez pewien sondaż przeprowadzony na grupie mieszkańców Bostonu, którzy otrzymali pracę dzięki swoim znajomym. Zadał im on proste pytanie, które brzmiało mniej więcej tak: Jak często wcześniej widywałeś tą osobę, która pomogła Ci znaleźć pracę?. Okazało się, że zazwyczaj z tymi osobami widywano się sporadycznie (55% odpowiedzi) albo rzadko (28%), jedynie 17% odpowiedziało: często (wykres poniżej). 95 Carman, Social Influences and the Designation of Charitable Contributions: Evidence from the Workplace Working Paper, Harvard University r. 96 Christakis N., Flower J., op. cit. 97 Christakis N., Flower J., op. cit. 98 Larson, R. W., Richards, M. H., Family emotions: Do young adolescents and their parents experience the same states? Journal of Research on Adolescence, 4, 1994 r., Wellman, B., Wortley, S., Different strokes from different folks. American Journal of Sociology, 3, 1990 r., Shavit, Y., Fisher, C. S., Koresh, Y., Kin and nonkin under collective threat: Israeli networks during the Gulf War. Social Forces, 4, 1994 r., s Pahl R., Pevalin D. J., Between family and friends: a longitudinal study of friendship choice,[w:] British Journal of Sociology, 3, 2005 r., s Granovetter M., The Strength Of Weak Ties, [w:] American Journal of Sociology, 78, 1973 r., s STRONA - 94

95 % odpowiedzi respondentów Wykres nr 1 Moc słabych sieci społecznych. Badanie Marka Granovettera (1973) Jak często wcześniej widywałeś tą osobę, która pomogła Ci znaleźć pracę? Źródło: Granovetter, M. (1973) Badanie te ujawniło, że nowe zatrudnienie znajdujemy wcale nie dzięki najbliższym znajomym, ale dzięki kolegom ze studiów, byłej pracy czy poprzednim pracodawcom. Jak to wytłumaczyć? Być może pomoc od ludzi z dalszego kręgu jest związana z chęcią wzmocnienia słabszych więzi, zbudowania kapitału społecznego. Być może ma to związek z dostępem do informacji wśród członków naszej sieci. Ale w jaki sposób? Otóż w razie jakiejś potrzeby analizujemy zazwyczaj szybko możliwości w najbliższym otoczeniu, ale ono często nie ma dla nas pomocy. Najbliższe osoby są bardziej do nas podobne niż otoczenie dalsze, mamy też zbliżony zbiór zasobów czy możliwości. Dopiero wyjście poza najbliższe osoby poszerza nam znacząco pole manewru. Wydaje się też, że pomoc nieco dalszych znajomych, a nie bardzo bliskich w zatrudnianiu może być dla nas bezpieczniejsza. Nie musimy odczuwać silnej odpowiedzialności za nich, ich ewentualna kompromitacja mniej w nas uderza i zawsze możemy się od nich zdystansować. Po prostu nieudolność np. brata czy syna, który został zatrudniony za naszym wstawiennictwem, kosztować nas może więcej wstydu niż nieporadność kolegi ze studiów. STRONA - 95

Szkolnictwo Wyższe i Nauka

Szkolnictwo Wyższe i Nauka Szkolnictwo Wyższe i Nauka Priorytet IV Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013 Paulina Gąsiorkiewicz-Płonka 20.11.2008 r. Projekt współfinansowany z Europejskiego Funduszu Społecznego Ministerstwo

Bardziej szczegółowo

integralną częścią instrukcji jest podręcznik Jak wdrażać model ideagora, cz. II - praktyka

integralną częścią instrukcji jest podręcznik Jak wdrażać model ideagora, cz. II - praktyka integralną częścią instrukcji jest podręcznik Jak wdrażać model ideagora, cz. II - praktyka STRONA - 2 Produktem finalnym Modelu kształcenia przez całe życie w oparciu o trwałą relację z uczelnią: ideagora

Bardziej szczegółowo

PROJEKTOWANIE PROGRAMU STUDIÓW W OPARCIU O EFEKTY KSZTAŁCENIA W WARUNKACH ISTNIENIA RAM KWALIFIKACJI

PROJEKTOWANIE PROGRAMU STUDIÓW W OPARCIU O EFEKTY KSZTAŁCENIA W WARUNKACH ISTNIENIA RAM KWALIFIKACJI PROJEKTOWANIE PROGRAMU STUDIÓW W OPARCIU O EFEKTY KSZTAŁCENIA W WARUNKACH ISTNIENIA RAM KWALIFIKACJI Seminarium Bolońskie PWSZ w Lesznie 10.03.2011 Tomasz SARYUSZ-WOLSKI Politechnika Łódzka Ekspert Boloński

Bardziej szczegółowo

PRAKTYKI STUDENCKIE JAK ZNALEŹĆ DOBRYCH KANDYDATÓW?

PRAKTYKI STUDENCKIE JAK ZNALEŹĆ DOBRYCH KANDYDATÓW? PRAKTYKI STUDENCKIE JAK ZNALEŹĆ DOBRYCH KANDYDATÓW? www.nauka.gov.pl/praktyki SPIS TREŚCI 1. CZYM SĄ STUDENCKIE PRAKTYKI ZAWODOWE 2. CO ZYSKUJE PRACODAWCA 3. GDZIE SZUKAĆ STUDENTÓW NA PRAKTYKI 3.1 Portal

Bardziej szczegółowo

MISTRZ I UCZEŃ - model kształcenia praktycznego

MISTRZ I UCZEŃ - model kształcenia praktycznego Spotkanie branżowe dla studentów i pracodawców Kierunek: INFORMATYKA NOWOCZESNE PLATFORMY INFORMATYCZNE COLLEGIUM MAZOVIA Innowacyjna Szkoła Wyższa realizuje projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej

Bardziej szczegółowo

UCHWAŁA Nr 2/2017 Senatu Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie z dnia 19 stycznia 2017 r.

UCHWAŁA Nr 2/2017 Senatu Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie z dnia 19 stycznia 2017 r. UCHWAŁA Nr 2/2017 Senatu Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie z dnia 19 stycznia 2017 r. w sprawie wprowadzenia wytycznych dotyczących projektowania programów studiów oraz planów i programów

Bardziej szczegółowo

I. Plan studiów doktoranckich. 1. Plan roku I studiów doktoranckich obejmuje następujące przedmioty:

I. Plan studiów doktoranckich. 1. Plan roku I studiów doktoranckich obejmuje następujące przedmioty: Uchwała o zmianach w programie studiów doktoranckich na Wydziale Stosowanych Nauk Społecznych i Resocjalizacji z siedzibą w Instytucie Stosowanych Nauk Społecznych oraz Międzywydziałowych Środowiskowych

Bardziej szczegółowo

Stowarzyszenie Klaster Grupa Meblowa HORECA. Toruń, 28.04.2015 r.

Stowarzyszenie Klaster Grupa Meblowa HORECA. Toruń, 28.04.2015 r. Stowarzyszenie Klaster Grupa Meblowa HORECA Toruń, 28.04.2015 r. GRUPA MEBLOWA HORECA 9 firm produkcyjnych oraz WSZP/UMK 2 firmy z branży informatycznej Produkcja mebli w technologiach: drewno, płyty meblowe,

Bardziej szczegółowo

I POSTANOWIENIA OGÓLNE. 1) Studia wyższe studia pierwszego stopnia, studia drugiego stopnia lub jednolite studia magisterskie.

I POSTANOWIENIA OGÓLNE. 1) Studia wyższe studia pierwszego stopnia, studia drugiego stopnia lub jednolite studia magisterskie. Załącznik do uchwały nr 53/2016 z dnia 27 kwietnia 2016 r. WYTYCZNE DLA RAD WYDZIAŁÓW DOTYCZĄCE SPOSOBU USTALANIA PROGRAMÓW KSZTAŁCENIA, W TYM PLANÓW I PROGRAMÓW STUDIÓW, STUDIÓW DOKTORANCKICH, STUDIÓW

Bardziej szczegółowo

Konsultacja publiczna na temat skuteczności wsparcia innowacji w Europie. Kwestionariusz Cześć B, podmioty instytucjonalne

Konsultacja publiczna na temat skuteczności wsparcia innowacji w Europie. Kwestionariusz Cześć B, podmioty instytucjonalne Konsultacja publiczna na temat skuteczności wsparcia innowacji w Europie Kwestionariusz Cześć B, podmioty instytucjonalne Sekcja I: Identyfikacja respondenta 1. Skąd dowiedział(a) się Pan(i)o konsultacji

Bardziej szczegółowo

Wsparcie przedsiębiorców w latach 2014-2020 możliwości pozyskania dofinansowania w nowej perspektywie unijnej

Wsparcie przedsiębiorców w latach 2014-2020 możliwości pozyskania dofinansowania w nowej perspektywie unijnej Wsparcie przedsiębiorców w latach 2014-2020 możliwości pozyskania dofinansowania w nowej perspektywie unijnej Iwona Wendel Podsekretarz Stanu Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju Warszawa, 22 maja 2014

Bardziej szczegółowo

P r o g r a m s t u d i ó w. Ogólna charakterystyka studiów podyplomowych. Nauki społeczne Dwa

P r o g r a m s t u d i ó w. Ogólna charakterystyka studiów podyplomowych. Nauki społeczne Dwa Załącznik nr 2 do wytycznych w sprawie warunków, jakim powinny odpowiadać programy kształcenia na studiach podyplomowych P r o g r a m s t u d i ó w Ogólna charakterystyka studiów podyplomowych Instytut

Bardziej szczegółowo

Program Operacyjny Kapitał Ludzki Plan Działania na rok Priorytet IX. Biuro Koordynacji Projektów Oddział Projektów Społecznych

Program Operacyjny Kapitał Ludzki Plan Działania na rok Priorytet IX. Biuro Koordynacji Projektów Oddział Projektów Społecznych Program Operacyjny Kapitał Ludzki Plan Działania na rok 2011 Priorytet IX Biuro Koordynacji Projektów Oddział Projektów Społecznych 1 Poddziałanie 9.1.1 Zmniejszanie nierówności w stopniu upowszechnienia

Bardziej szczegółowo

Strategia Politechniki Rzeszowskiej im. Ignacego Łukasiewicza do roku 2020 PREZENTACJA

Strategia Politechniki Rzeszowskiej im. Ignacego Łukasiewicza do roku 2020 PREZENTACJA Strategia Politechniki Rzeszowskiej im. Ignacego Łukasiewicza do roku 2020 PREZENTACJA HIERARCHIA PLANÓW STRUKTURA PLANÓW PLAN STRATEGICZNY Horyzont czasowy kilkanaście lub kilkadziesiąt lat; Zakres działania

Bardziej szczegółowo

Nazwa innowacji: Ekonomia i finanse - innowacyjny moduł programowy dla przedmiotu Podstawy przedsiębiorczości

Nazwa innowacji: Ekonomia i finanse - innowacyjny moduł programowy dla przedmiotu Podstawy przedsiębiorczości Nazwa innowacji: Ekonomia i finanse - innowacyjny moduł programowy dla przedmiotu Podstawy przedsiębiorczości Rodzaj innowacji: programowa i metodyczna Etap kształcenia: IV etap edukacyjny Podstawa opracowania

Bardziej szczegółowo

Program wyborczy Andrzej Kaleta

Program wyborczy Andrzej Kaleta Program wyborczy Andrzej Kaleta Podjąłem decyzję kandydowania w wyborach na stanowisko Rektora Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu. Dlaczego kandyduję? 1) Nasza Uczelnia staje wobec poważnych wyzwań

Bardziej szczegółowo

PROJEKTOWANIE PROGRAMU STUDIÓW W OPARCIU O EFEKTY KSZTAŁCENIA W WARUNKACH ISTNIENIA RAM KWALIFIKACJI

PROJEKTOWANIE PROGRAMU STUDIÓW W OPARCIU O EFEKTY KSZTAŁCENIA W WARUNKACH ISTNIENIA RAM KWALIFIKACJI PROJEKTOWANIE PROGRAMU STUDIÓW W OPARCIU O EFEKTY KSZTAŁCENIA W WARUNKACH ISTNIENIA RAM KWALIFIKACJI Seminarium Bolońskie Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu 08.03.2011 Tomasz SARYUSZ-WOLSKI Politechnika

Bardziej szczegółowo

Uchwała Nr 28/2013/IV Senatu Politechniki Lubelskiej z dnia 26 kwietnia 2013 r.

Uchwała Nr 28/2013/IV Senatu Politechniki Lubelskiej z dnia 26 kwietnia 2013 r. Uchwała Nr 28/2013/IV Senatu Politechniki Lubelskiej z dnia 26 kwietnia 2013 r. w sprawie określenia efektów kształcenia dla studiów podyplomowych Zarządzanie Logistyką w Przedsiębiorstwie, prowadzonych

Bardziej szczegółowo

Public Disclosure of Student Learning Form

Public Disclosure of Student Learning Form International Assembly for Collegiate Business Education Public Disclosure of Student Learning Form Institution: Academic Business Unit: WYŻSZA SZKOŁA BANKOWA W POZNANIU WYDZIAŁ FINANSÓW I BANKOWOŚCI Academic

Bardziej szczegółowo

2.nauki o polityce. 6. Forma studiów: niestacjonarne 7. Liczba semestrów: sześć

2.nauki o polityce. 6. Forma studiów: niestacjonarne 7. Liczba semestrów: sześć PROGRAM KSZTAŁCENIA 1. Nazwa Wydziału: Wydział Administracji i Nauk Społecznych 2. Kierunek studiów: administracja 3. Poziom kształcenia: studia pierwszego stopnia 4. Profil kształcenia: ogólnoakademicki

Bardziej szczegółowo

ROLA PARTNERSTW STRATEGICZNYCH I MOBILNOŚCI W PROGRAMIE ERASMUS+

ROLA PARTNERSTW STRATEGICZNYCH I MOBILNOŚCI W PROGRAMIE ERASMUS+ ROLA PARTNERSTW STRATEGICZNYCH I MOBILNOŚCI W PROGRAMIE ERASMUS+ Akcja 1 Mobilność edukacyjna uczniów i kadry VET Akcja 2 Partnerstwa strategiczne VET AKCJA 1. MOBILNOŚĆ EDUKACYJNA Staże zawodowe za granicą

Bardziej szczegółowo

Część I. Kryteria oceny programowej

Część I. Kryteria oceny programowej Część I Kryteria oceny programowej 1. Jednostka formułuje koncepcję rozwoju ocenianego kierunku. 1) Koncepcja kształcenia nawiązuje do misji Uczelni oraz odpowiada celom określonym w strategii jednostki,

Bardziej szczegółowo

Kompetencje społeczne na plus na przykładzie programu Wolontariusz + Ewa Zadykowicz asystent prorektora ds. studenckich i kształcenia

Kompetencje społeczne na plus na przykładzie programu Wolontariusz + Ewa Zadykowicz asystent prorektora ds. studenckich i kształcenia Kompetencje społeczne na plus na przykładzie programu Wolontariusz + Ewa Zadykowicz asystent prorektora ds. studenckich i kształcenia Ogólnopolskie Seminarium Projakościowe "INSPIRACJE" Uniwersytet Jagielloński,

Bardziej szczegółowo

Partnerstwa strategiczne w dziedzinie szkolnictwa wyższego ogólna charakterystyka. Małgorzata Członkowska-Naumiuk

Partnerstwa strategiczne w dziedzinie szkolnictwa wyższego ogólna charakterystyka. Małgorzata Członkowska-Naumiuk Partnerstwa strategiczne w dziedzinie szkolnictwa wyższego ogólna charakterystyka Małgorzata Członkowska-Naumiuk Plan prezentacji Partnerstwo strategiczne cechy formalne projektu Projekty dotyczące jednego

Bardziej szczegółowo

Program studiów podyplomowych

Program studiów podyplomowych Program studiów podyplomowych Wydział prowadzący studia podyplomowe: Nazwa studiów podyplomowych: Nazwa studiów podyplomowych w j. angielskim: Umiejscowienie studiów w obszarze : Ogólna charakterystyka

Bardziej szczegółowo

Projekt Foresight Akademickie Mazowsze 2030

Projekt Foresight Akademickie Mazowsze 2030 Projekt Foresight Akademickie Mazowsze 2030 ZAKRES NOWELIZACJI USTAWY PRAWO O SZKOLNICTWIE WYŻSZYM Maria Tomaszewska Akademia Leona Koźmińskiego 16 grudnia 2010 r. Projekt współfinansowany ze środków Unii

Bardziej szczegółowo

UNIWERSYTET KAZIMIERZA WIELKIEGO w BYDGOSZCZY INSTYTUT HISTORII I STOSUNKÓW MIĘDZYNARODOWYCH. Wewnętrzny System Zapewnienia Jakości Kształcenia

UNIWERSYTET KAZIMIERZA WIELKIEGO w BYDGOSZCZY INSTYTUT HISTORII I STOSUNKÓW MIĘDZYNARODOWYCH. Wewnętrzny System Zapewnienia Jakości Kształcenia UNIWERSYTET KAZIMIERZA WIELKIEGO w BYDGOSZCZY INSTYTUT HISTORII I STOSUNKÓW MIĘDZYNARODOWYCH I. Wprowadzenie Wewnętrzny System Zapewnienia Jakości Kształcenia Podpisanie przez Polskę w 1999 roku Deklaracji

Bardziej szczegółowo

ZGŁOSZENIE POMYSŁU do Konkursu INNOWACYJNY POMYSŁ 2008

ZGŁOSZENIE POMYSŁU do Konkursu INNOWACYJNY POMYSŁ 2008 ZGŁOSZENIE POMYSŁU do Konkursu INNOWACYJNY POMYSŁ 2008 KONKURS Zgłoszenie pomysłu do Konkursu należy przysłać do 17 listopada, e-mailem na adres konkurs@uni.lodz.pl Rozstrzygnięcie Konkursu do 12 grudnia

Bardziej szczegółowo

STRATEGIA WYDZIAŁU MATEMATYCZNO-PRZYRODNICZEGO AKADEMII im. JANA DŁUGOSZA w CZĘSTOCHOWIE NA LATA 2014-2020

STRATEGIA WYDZIAŁU MATEMATYCZNO-PRZYRODNICZEGO AKADEMII im. JANA DŁUGOSZA w CZĘSTOCHOWIE NA LATA 2014-2020 STRATEGIA WYDZIAŁU MATEMATYCZNO-PRZYRODNICZEGO AKADEMII im. JANA DŁUGOSZA w CZĘSTOCHOWIE NA LATA 2014-2020 I. CELE STRATEGICZNE W ZAKRESIE NAUKI I WDROŻEŃ Cel strategiczny 1 - Opracowanie i realizacja

Bardziej szczegółowo

Wsparcie sektora MŚP w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego w perspektywie Warszawa, 23 stycznia 2014 r.

Wsparcie sektora MŚP w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego w perspektywie Warszawa, 23 stycznia 2014 r. Wsparcie sektora MŚP w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego w perspektywie 2014-2020 Warszawa, 23 stycznia 2014 r. Efekty wsparcia przedsiębiorstw w perspektywie 2007-2013 ze wsparcia EFS skorzystało

Bardziej szczegółowo

ZAŁOŻENIA POLITYKI PAŃSTWA W OBSZARZE NAUKI DO 2020 ROKU

ZAŁOŻENIA POLITYKI PAŃSTWA W OBSZARZE NAUKI DO 2020 ROKU ZAŁOŻENIA POLITYKI PAŃSTWA W OBSZARZE NAUKI DO 2020 ROKU maj-czerwiec, 2013 ul. Hoża 20 \ ul. Wspólna 1/3 \ 00-529 Warszawa \ tel. +48 (22) 529 27 18 \ fax +48 (22) 628 09 22 ZAŁOŻENIA POLITYKI PAŃSTWA

Bardziej szczegółowo

Jak budować markę? Zestaw praktycznych porad

Jak budować markę? Zestaw praktycznych porad Budowa marki 2018 Jak budować markę? Zestaw praktycznych porad Kto jest kim w markowym zespole? Wybrany członek zarządu: pełni rolę sponsora projektu, ułatwia promocję projektu w organizacji i nadaje mu

Bardziej szczegółowo

Uchwała Nr 11/2013/II Senatu Politechniki Lubelskiej z dnia 21 marca 2013 r.

Uchwała Nr 11/2013/II Senatu Politechniki Lubelskiej z dnia 21 marca 2013 r. Uchwała Nr 11/2013/II Senatu Politechniki Lubelskiej z dnia 21 marca 2013 r. w sprawie określenia efektów kształcenia dla menedżerskich studiów podyplomowych Master of Business Administration (MBA) prowadzonych

Bardziej szczegółowo

STRATEGIA ROZWOJU WYDZIAŁU INŻYNIERII PRODUKCJI I LOGISTYKI DO ROKU 2020

STRATEGIA ROZWOJU WYDZIAŁU INŻYNIERII PRODUKCJI I LOGISTYKI DO ROKU 2020 Politechnika Opolska Wydział Inżynierii Produkcji i Logistyki STRATEGIA ROZWOJU WYDZIAŁU INŻYNIERII PRODUKCJI I LOGISTYKI DO ROKU 2020 Opole, maj 2014 r. Krótka informacja o nas Historia Wydziału Inżynierii

Bardziej szczegółowo

Wytyczne dotyczące projektowania programów kształcenia i planów studiów, ich realizacji i oceny rezultatów.

Wytyczne dotyczące projektowania programów kształcenia i planów studiów, ich realizacji i oceny rezultatów. Załącznik do Uchwały nr 3/I/12 Senatu PWSTE im. ks. Bronisława Markiewicza w Jarosławiu z dnia 18 stycznia 2012r. Wytyczne dotyczące projektowania programów kształcenia i planów studiów, ich realizacji

Bardziej szczegółowo

Studia podyplomowe Metody Statystycznej Analizy Danych Społeczno-Ekonomicznych

Studia podyplomowe Metody Statystycznej Analizy Danych Społeczno-Ekonomicznych Studia podyplomowe Metody Statystycznej Analizy Danych Społeczno-Ekonomicznych Zwięzły opis Studia są odpowiedzią na zapotrzebowanie istniejące na rynku pracowników sektora administracyjnego na poszerzanie

Bardziej szczegółowo

Agenda: Ocena efektów uczenia się -przykłady dobrych praktyk. Uznanie efektów uczenia się poza edukacją formalną

Agenda: Ocena efektów uczenia się -przykłady dobrych praktyk. Uznanie efektów uczenia się poza edukacją formalną Ocena efektów uczenia się -przykłady dobrych praktyk Dr inż. Justyna M. Bugaj Instytut Ekonomii, Finansów i Zarządzania Uniwersytet Jagielloński Agenda: 1. Ocena Kompetencji i Rozwój Pracowników moje zainteresowania

Bardziej szczegółowo

Działania Rządu na rzecz CSR w Polsce. Zespół do spraw Społecznej Odpowiedzialności Przedsiębiorstw

Działania Rządu na rzecz CSR w Polsce. Zespół do spraw Społecznej Odpowiedzialności Przedsiębiorstw Działania Rządu na rzecz CSR w Polsce 2 Trendy yglobalne Globalizacja Zmiany demograficzne Zmiany klimatu WYZWANIE: Konieczność budowania trwałych podstaw wzrostu umożliwiających realizację aspiracji rozwojowych

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Wstęp... 9 KOMUNIKACJA MARKETINGOWA UCZELNI WYŻSZEJ... 11 ZNACZENIE MARKI W KOMUNIKACJI MARKETINGOWEJ UCZELNI WYŻSZEJ...

Spis treści. Wstęp... 9 KOMUNIKACJA MARKETINGOWA UCZELNI WYŻSZEJ... 11 ZNACZENIE MARKI W KOMUNIKACJI MARKETINGOWEJ UCZELNI WYŻSZEJ... Spis treści Wstęp... 9 Rozdział I KOMUNIKACJA MARKETINGOWA UCZELNI WYŻSZEJ... 11 Rozdział II ZNACZENIE MARKI W KOMUNIKACJI MARKETINGOWEJ UCZELNI WYŻSZEJ... 33 Rozdział III ROLA SERWISU INTERNETOWEGO UCZELNI

Bardziej szczegółowo

Regulamin Klubu Innowatora. Postanowienia ogólne

Regulamin Klubu Innowatora. Postanowienia ogólne Regulamin Klubu Innowatora Postanowienia ogólne 1 Kub Innowatora, zwany dalej Klubem, jest powołany przez Katowicką Specjalną Strefę Ekonomiczną S.A. (KSSE). 2 Siedzibą Klubu Innowatora jest siedziba KSSE

Bardziej szczegółowo

POLITYKA JAKOŚCI KSZTAŁCENIA UNIWERSYTETU ZIELONOGÓRSKIEGO

POLITYKA JAKOŚCI KSZTAŁCENIA UNIWERSYTETU ZIELONOGÓRSKIEGO Uczelniana Rada ds. Jakości Kształcenia POLITYKA JAKOŚCI KSZTAŁCENIA UNIWERSYTETU ZIELONOGÓRSKIEGO - REKOMENDACJE - Przyjęte na posiedzeniu Uczelnianej Rady ds. Jakości Kształcenia 13 lutego 2017. Założenie

Bardziej szczegółowo

Kompetencje informacyjne, ich wdrożenia i rozwój.

Kompetencje informacyjne, ich wdrożenia i rozwój. Kompetencje informacyjne, ich wdrożenia i rozwój. Na przykładzie wybranych uczelni technicznych, medycznych, ekonomicznych i ogólnych Anna Tonakiewicz-Kołosowska Iwona Socik Krajowe Ramy Kwalifikacji dla

Bardziej szczegółowo

POLSKA KOMISJA AKREDYTACYJNA. Kryterium 1. Koncepcja kształcenia i jej zgodność z misją oraz strategią uczelni

POLSKA KOMISJA AKREDYTACYJNA. Kryterium 1. Koncepcja kształcenia i jej zgodność z misją oraz strategią uczelni Projekt szczegółowych kryteriów oceny programowej Polskiej Komisji Akredytacyjnej ze wskazówkami Profil ogólnoakademicki Profil praktyczny Kryterium 1. Koncepcja kształcenia i jej zgodność z misją oraz

Bardziej szczegółowo

Wskaźniki/ Instrumenty realizacji. Obszary Główne cele strategiczne. Dydaktyka

Wskaźniki/ Instrumenty realizacji. Obszary Główne cele strategiczne. Dydaktyka Załącznik do uchwały Nr 000-9/2/2016 Senatu UTH Radom z dnia 24 listopada 2016 r. Strategia Rozwoju Uniwersytetu Technologiczno-Humanistycznego im. Kazimierza Pułaskiego w Radomiu na lata 2017-2021 wyznacza

Bardziej szczegółowo

Podstawy procesu programowania perspektywy finansowej 2014-2020. Konsultacje społeczne Gliwice, 24 maja 2013 r.

Podstawy procesu programowania perspektywy finansowej 2014-2020. Konsultacje społeczne Gliwice, 24 maja 2013 r. Podstawy procesu programowania perspektywy finansowej 2014-2020 Konsultacje społeczne Gliwice, 24 maja 2013 r. Uwarunkowania programowe Unia Europejska Strategia Europa 2020 Pakiet legislacyjny dla Polityki

Bardziej szczegółowo

Strategia umiędzynarodowienia Uczelni na potrzeby wniosku programu Erasmus

Strategia umiędzynarodowienia Uczelni na potrzeby wniosku programu Erasmus Strategia umiędzynarodowienia Uczelni na potrzeby wniosku programu Erasmus WSZ E pretenduje do stania się nowoczesną placówką naukową, edukacyjną, badawczą i szkoleniową, wykorzystującą potencjał korporacji

Bardziej szczegółowo

MISJA, DZIAŁALNOŚĆ, KIERUNKI ROZWOJU OFERTA DLA DOKTORANTÓW I MŁODYCH PRACOWNIKÓW NAUKI.

MISJA, DZIAŁALNOŚĆ, KIERUNKI ROZWOJU OFERTA DLA DOKTORANTÓW I MŁODYCH PRACOWNIKÓW NAUKI. MISJA, DZIAŁALNOŚĆ, KIERUNKI ROZWOJU OFERTA DLA DOKTORANTÓW I MŁODYCH PRACOWNIKÓW NAUKI Jednostka powołana Uchwałą Senatu Politechniki Śląskiej, prowadząca działalność na rzecz aktywizacji zawodowej kandydatów

Bardziej szczegółowo

Inteligentne organizacje zarządzanie wiedzą i kompetencjami pracowników

Inteligentne organizacje zarządzanie wiedzą i kompetencjami pracowników 2010 Inteligentne organizacje zarządzanie wiedzą i kompetencjami pracowników Paulina Zadura-Lichota Zespół Przedsiębiorczości Warszawa, styczeń 2010 r. Pojęcie inteligentnej organizacji Organizacja inteligentna

Bardziej szczegółowo

Strategia rozwoju Politechniki Śląskiej na lata

Strategia rozwoju Politechniki Śląskiej na lata Załącznik do uchwały Senatu nr IV/23/16/17 Strategia rozwoju Politechniki Śląskiej na lata 2016-2020 Gliwice, grudzień 2016 r. 5 1. WIZJA I MISJA POLITECHNIKI ŚLĄSKIEJ Misja Politechniki Śląskiej: Politechnika

Bardziej szczegółowo

Szkoła zawodowa szkołą pozytywnego wyboru. Mielec, 6 września 2013 r.

Szkoła zawodowa szkołą pozytywnego wyboru. Mielec, 6 września 2013 r. Szkoła zawodowa szkołą pozytywnego wyboru Mielec, 6 września 2013 r. Zmiany ustawy o systemie oświaty Zmiany w kształceniu zawodowym zostały wprowadzone ustawą z dnia 19 sierpnia 2011 r. o zmianie ustawy

Bardziej szczegółowo

Przygotowanie dokumentacji na potrzeby akredytacji kierunku studiów po wejściu w życie Krajowych Ram Kwalifikacji

Przygotowanie dokumentacji na potrzeby akredytacji kierunku studiów po wejściu w życie Krajowych Ram Kwalifikacji Przygotowanie dokumentacji na potrzeby akredytacji kierunku studiów po wejściu w życie Krajowych Ram Kwalifikacji WIESŁAW DŁUGOKĘCKI ARNOLD KŁONCZYŃSKI Uniwersytet Gdański Uchwała nr 461 / 2012 Prezydium

Bardziej szczegółowo

Wydział Matematyki Stosowanej. Politechniki Śląskiej w Gliwicach

Wydział Matematyki Stosowanej. Politechniki Śląskiej w Gliwicach Wydział Matematyki Stosowanej Politechniki Śląskiej w Gliwicach Wydział Matematyki Stosowanej jeden z 13 wydziałów Politechniki Śląskiej w Gliwicach. Od kilkunastu lat główną siedzibą Wydziału oraz Instytutu

Bardziej szczegółowo

Szczegółowe kryteria oceny programowej Polskiej Komisji Akredytacyjnej ze wskazówkami

Szczegółowe kryteria oceny programowej Polskiej Komisji Akredytacyjnej ze wskazówkami Szczegółowe kryteria oceny programowej Polskiej Komisji Akredytacyjnej ze wskazówkami Profil ogólnoakademicki Profil praktyczny 1.1. Koncepcja kształcenia Kryterium 1. Koncepcja kształcenia i jej zgodność

Bardziej szczegółowo

Uchwała nr 23/ Senatu Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie z dnia 25 stycznia 2017 r. w sprawie wytycznych dla rad wydziałów Uniwersytetu

Uchwała nr 23/ Senatu Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie z dnia 25 stycznia 2017 r. w sprawie wytycznych dla rad wydziałów Uniwersytetu Uchwała nr 23/2016-2017 Senatu Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie z dnia 25 stycznia 2017 r. w sprawie wytycznych dla rad wydziałów Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie dotyczących tworzenia i doskonalenia

Bardziej szczegółowo

Rola Urzędu Patentowego w innowacyjnej gospodarce z punktu widzenia instytucji akademickich

Rola Urzędu Patentowego w innowacyjnej gospodarce z punktu widzenia instytucji akademickich 1 Rola Urzędu Patentowego w innowacyjnej gospodarce z punktu widzenia instytucji akademickich Konferencja Własność przemysłowa w innowacyjnej gospodarce transfer technologii z uniwersytetów do przemysłu

Bardziej szczegółowo

Senat przyjmuje strategię Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie, stanowiącą załącznik do uchwały.

Senat przyjmuje strategię Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie, stanowiącą załącznik do uchwały. UCHWAŁA NR 5 / 2017 Senatu Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie z dnia 11 stycznia 2017 r. w sprawie przyjęcia strategii Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie Działając na podstawie art. 62 ust.

Bardziej szczegółowo

KARTA PROCEDURY Procedura przygotowywania i zatwierdzania oferty programowej studiów wyższych Oferta

KARTA PROCEDURY Procedura przygotowywania i zatwierdzania oferty programowej studiów wyższych Oferta Rodzaj dokumentu: Tytuł: Dotyczy procesu: KARTA PROCEDURY Procedura przygotowywania i zatwierdzania oferty programowej studiów wyższych Oferta Numer: II-O-1 Wersja: 1 Liczba stron: 8 Opracował: Zatwierdził:

Bardziej szczegółowo

Zarządzanie kompetencjami

Zarządzanie kompetencjami Zarządzanie kompetencjami Zarządzanie kompetencjami reprezentuje jeden z najnowszych nurtów zarządzania zasobami ludzkimi. Jako datę początku zainteresowania zarządzaniem kompetencjami w literaturze wskazuje

Bardziej szczegółowo

Europejski system przenoszenia i akumulowania osiągnięć w kształceniu i szkoleniu zawodowym (ECVET)

Europejski system przenoszenia i akumulowania osiągnięć w kształceniu i szkoleniu zawodowym (ECVET) Europejski system przenoszenia i akumulowania osiągnięć w kształceniu i szkoleniu zawodowym (ECVET) Akumulowanie i przenoszenie osiągnięć Za każdym razem, gdy nauczymy się czegoś nowego i zostanie to potwierdzone,

Bardziej szczegółowo

REKOMENDACJE UCZELNIANEGO ZESPOŁU DS. JAKOŚCI KSZTAŁCENIA

REKOMENDACJE UCZELNIANEGO ZESPOŁU DS. JAKOŚCI KSZTAŁCENIA REKOMENDACJE UCZELNIANEGO ZESPOŁU DS. JAKOŚCI KSZTAŁCENIA dotyczące profili i programów kształcenia Biuro ds. Jakości Kształcenia Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego Rekomendacje Uczelnianego Zespołu ds.

Bardziej szczegółowo

Krajowe Ramy Kwalifikacji

Krajowe Ramy Kwalifikacji Krajowe Ramy Kwalifikacji wdrażanie problemy - interpretacje Elżbieta Kołodziejska Pełnomocnik Rektora ds. Jakości Kształcenia Regulacje prawne Ustawa Prawo o szkolnictwie wyższym z 27 lipca 2005 z późniejszymi

Bardziej szczegółowo

Koncepcja pracy i rozwoju ZESPOŁU SZKÓŁ NR 2 W PUŁAWACH NA LATA

Koncepcja pracy i rozwoju ZESPOŁU SZKÓŁ NR 2 W PUŁAWACH NA LATA Koncepcja pracy i rozwoju ZESPOŁU SZKÓŁ NR 2 W PUŁAWACH NA LATA 2016-2021 Spis treści: Wprowadzenie... 3 Misja... 3 Wizja... 4 Diagnoza... 4 Zadania, działania do zrealizowania i planowane efekty w poszczególnych

Bardziej szczegółowo

Środki strukturalne na lata

Środki strukturalne na lata Środki strukturalne na lata 2007-2013 Prof. Tadeusz Więckowski Prorektor ds. Badań Naukowych i Współpracy z Gospodarką Plan wystąpienia: Część I Charakterystyka ogólna Część II Finansowanie infrastruktury

Bardziej szczegółowo

Erasmus+ Erasmus+ Szkolnictwo wyższe 2014-2020. Erasmus 2007-2013

Erasmus+ Erasmus+ Szkolnictwo wyższe 2014-2020. Erasmus 2007-2013 Szkolnictwo wyższe Erasmus+ program Komisji Europejskiej, który zastąpił między innymi wcześniejsze programy sektorowe Uczenie się przez całe życie i Młodzież w działaniu. Erasmus 2007-2013 Erasmus+ Szkolnictwo

Bardziej szczegółowo

Wytyczne do tworzenia programów kształcenia, w tym programów i planów studiów, o profilu praktycznym w Politechnice Wrocławskiej

Wytyczne do tworzenia programów kształcenia, w tym programów i planów studiów, o profilu praktycznym w Politechnice Wrocławskiej Wytyczne do tworzenia programów kształcenia, w tym programów i planów studiów, o profilu praktycznym w Politechnice Wrocławskiej 1. Postanowienia ogólne 1. Poniższe postanowienia dotyczą programów kształcenia,

Bardziej szczegółowo

Kostka Rubika dla Początkujących - optymalne modele współpracy pracodawców ze szkołami zawodowymi.

Kostka Rubika dla Początkujących - optymalne modele współpracy pracodawców ze szkołami zawodowymi. Kostka Rubika dla Początkujących - optymalne modele współpracy pracodawców ze szkołami zawodowymi. Nota metodologiczna Ze względu na złożoność problematyki oraz stosowanie licznych technik zbierania danych,

Bardziej szczegółowo

KRK w kontekście potrzeb pracodawców. Krzysztof Chełpiński, członek Zarządu Krajowej Izby Gospodarczej Elektroniki i Telekomunikacji

KRK w kontekście potrzeb pracodawców. Krzysztof Chełpiński, członek Zarządu Krajowej Izby Gospodarczej Elektroniki i Telekomunikacji KRK w kontekście potrzeb pracodawców Krzysztof Chełpiński, członek Zarządu Krajowej Izby Gospodarczej Elektroniki i Telekomunikacji Gospodarka Oparta na Wiedzy Inwestycje w badania i rozwój. Wzrost zatrudnienia

Bardziej szczegółowo

Oferta Instytutu Kształcenia Ustawicznego Nauczycieli BD Center

Oferta Instytutu Kształcenia Ustawicznego Nauczycieli BD Center Oferta Instytutu Kształcenia Ustawicznego Nauczycieli BD Center Instytut Kształcenia Ustawicznego Nauczycieli BD Center Głównym celem szkoleń realizowanych przez BD Center w ramach Instytutu Kształcenia

Bardziej szczegółowo

Polska Rama Kwalifikacji szansą na kompetencje dostosowane do potrzeb rynku pracy

Polska Rama Kwalifikacji szansą na kompetencje dostosowane do potrzeb rynku pracy Polska Rama Kwalifikacji szansą na kompetencje dostosowane do potrzeb rynku pracy Tomasz Saryusz-Wolski Politechnika Łódzka, Instytut Badań Edukacyjnych w Warszawie Projekt Opracowanie założeń merytorycznych

Bardziej szczegółowo

Ekonomia miasta zrównoważonego Potrzeby i wyzwania współczesnego kształcenia

Ekonomia miasta zrównoważonego Potrzeby i wyzwania współczesnego kształcenia 11.03.2016, Kraków Seminarium: Gospodarka przestrzenna potrzeby praktyki i nowatorskie formy kształcenia DR AGNIESZKA RZEŃCA KATEDRA GOSPODARKI REGIONALNEJ I ŚRODOWISKA UŁ Ekonomia miasta zrównoważonego

Bardziej szczegółowo

Konsultacje społeczne

Konsultacje społeczne Konsultacje społeczne Strategia Rozwoju Kapitału Społecznego 2011-2020 10 maja 2011 r. Strategia Rozwoju Kapitału Społecznego Prezentacja drugiego celu operacyjnego: zwiększenie partycypacji społecznej

Bardziej szczegółowo

WOJSKOWA AKADEMIA TECHNICZNA

WOJSKOWA AKADEMIA TECHNICZNA WOJSKOWA AKADEMIA TECHNICZNA im. JAROSŁAWA DĄBROWSKIEGO UCHWAŁA NR 43/IV/2013 SENATU WOJSKOWEJ AKADEMII TECHNICZNEJ im. JAROSŁAWA DĄBROWSKIEGO z dnia 27 marca 2013 r. zmieniająca uchwałę w sprawie zasad

Bardziej szczegółowo

Elementy procesu bolońskiego w doradztwie zawodowym. Monika Włudyka doradca zawodowy

Elementy procesu bolońskiego w doradztwie zawodowym. Monika Włudyka doradca zawodowy Elementy procesu bolońskiego w doradztwie zawodowym Monika Włudyka doradca zawodowy Plan prezentacji Czym jest proces boloński? Cele procesu bolońskiego kształtowanie społeczeństwa opartego na wiedzy (społeczeństwa

Bardziej szczegółowo

PROGRAM KSZTAŁCENIA NA KIERUNKU BEZPIECZEŃSTWO I HIGIENA PRACY

PROGRAM KSZTAŁCENIA NA KIERUNKU BEZPIECZEŃSTWO I HIGIENA PRACY PROGRAM KSZTAŁCENIA NA KIERUNKU BEZPIECZEŃSTWO I HIGIENA PRACY stacjonarne i niestacjonarne studia licencjackie (I stopień), praktyczny profil kształcenia. Celem studiów na kierunku Bezpieczeństwo i Higiena

Bardziej szczegółowo

Szukanie wspólnej wartości (korzyści) w klastrze

Szukanie wspólnej wartości (korzyści) w klastrze Szukanie wspólnej wartości (korzyści) w klastrze Struktura klastrowa M. Porter - klastry to geograficzne koncentracje wzajemnie powiązanych przedsiębiorstw, wyspecjalizowanych dostawców (w tym dostawców

Bardziej szczegółowo

Program Studiów podyplomowych w zakresie zarządzania Executive Master of Business Administration

Program Studiów podyplomowych w zakresie zarządzania Executive Master of Business Administration Program Studiów podyplomowych w zakresie zarządzania Executive Master of Business Administration Wydział realizujący studia podyplomowe: Ogólna charakterystyka studiów podyplomowych Wydział Nauk Ekonomicznych

Bardziej szczegółowo

Rozwój inteligentny Rozwój zrównoważony Rozwój sprzyjający włączeniu społecznemu

Rozwój inteligentny Rozwój zrównoważony Rozwój sprzyjający włączeniu społecznemu Europa 2020 Cele Europa 2020 Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu Rozwój inteligentny Rozwój zrównoważony Rozwój sprzyjający włączeniu społecznemu

Bardziej szczegółowo

Ekonomia II stopień ogólnoakademicki stacjonarne Gospodarka regionalna i lokalna Katedra Strategii Gospodarczych Dr Paulina Nowak.

Ekonomia II stopień ogólnoakademicki stacjonarne Gospodarka regionalna i lokalna Katedra Strategii Gospodarczych Dr Paulina Nowak. KARTA MODUŁU / KARTA PRZEDMIOTU Kod modułu Z-EKO2-52 Nazwa modułu Zarządzanie rozwojem regionalnym Nazwa modułu w języku angielskim Regional development management Obowiązuje od roku akademickiego 2012/2013

Bardziej szczegółowo

Zarządzenie Nr 13 A Rektora. Wyższej Szkoły Gospodarki Krajowej w Kutnie. z dnia 27 maja 2015 roku

Zarządzenie Nr 13 A Rektora. Wyższej Szkoły Gospodarki Krajowej w Kutnie. z dnia 27 maja 2015 roku Zarządzenie Nr 13 A Rektora Wyższej Szkoły Gospodarki Krajowej w Kutnie z dnia 27 maja 2015 roku w sprawie : projektowania, zatwierdzania dokumentacji i monitorowania programu kształcenia 1. Na podstawie

Bardziej szczegółowo

STRATEGICZNY PLAN ROZWOJU SZKOŁY NA LATA

STRATEGICZNY PLAN ROZWOJU SZKOŁY NA LATA STRATEGICZNY PLAN ROZWOJU SZKOŁY NA LATA 2013 2020 Spis treści Wprowadzenie... 3 Misja... 4 Wizja... 5 Diagnoza... 6 Zadania, działania do zrealizowania i planowane efekty w poszczególnych obszarach...

Bardziej szczegółowo

Studia magisterskie uzupełniające Kierunek: Ekonomia. Specjalność: Ekonomia Menedżerska

Studia magisterskie uzupełniające Kierunek: Ekonomia. Specjalność: Ekonomia Menedżerska Studia magisterskie uzupełniające Kierunek: Ekonomia Specjalność: Ekonomia Menedżerska Spis treści 1. Dlaczego warto wybrać specjalność ekonomia menedżerska? 2. Czego nauczysz się wybierając tę specjalność?

Bardziej szczegółowo

STRATEGIA ROZWOJU WYDZIAŁU ZARZĄDZANIA GÓRNOŚLĄSKIEJ WYŻSZEJ SZKOŁY HANDLOWEJ im. WOJCIECHA KORFANTEGO w KATOWICACH założenia na lata

STRATEGIA ROZWOJU WYDZIAŁU ZARZĄDZANIA GÓRNOŚLĄSKIEJ WYŻSZEJ SZKOŁY HANDLOWEJ im. WOJCIECHA KORFANTEGO w KATOWICACH założenia na lata STRATEGIA ROZWOJU WYDZIAŁU ZARZĄDZANIA GÓRNOŚLĄSKIEJ WYŻSZEJ SZKOŁY HANDLOWEJ im. WOJCIECHA KORFANTEGO w KATOWICACH założenia na lata 2013 2020 Strategia rozwoju Wydziału Zarządzania GWSH wpisuje się ściśle

Bardziej szczegółowo

REKOMENDACJE RADY ds. JAKOŚCI KSZTAŁCENIA. dotyczące doskonalenia jakości kształcenia na UAM w Poznaniu

REKOMENDACJE RADY ds. JAKOŚCI KSZTAŁCENIA. dotyczące doskonalenia jakości kształcenia na UAM w Poznaniu 28.01.2013 REKOMENDACJE RADY ds. JAKOŚCI KSZTAŁCENIA dotyczące doskonalenia jakości na UAM w Poznaniu Propozycje działań na rzecz doskonalenia jakości przygotowane przez uczelnianą Radę ds. Jakości Kształcenia

Bardziej szczegółowo

Projektowanie programu studiów w oparciu o efekty kształcenia zdefiniowane dla obszarów kształcenia

Projektowanie programu studiów w oparciu o efekty kształcenia zdefiniowane dla obszarów kształcenia Projektowanie programu studiów w oparciu o efekty kształcenia zdefiniowane dla obszarów kształcenia Andrzej Kraśniewski AGH, 20 stycznia 2011 PLAN PREZENTACJI Projektowanie programu studiów (w oparciu

Bardziej szczegółowo

Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka (IG)

Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka (IG) Priorytet 1 - Badania i rozwój nowoczesnych technologii Działanie1.1. Wsparcie badań naukowych dla budowy gospodarki opartej na wiedzy Identyfikacja kierunków prac B+R mających na celu zdynamizowanie rozwoju

Bardziej szczegółowo

Program studiów doktoranckich

Program studiów doktoranckich Program studiów doktoranckich Efekty kształcenia dla studiów doktoranckich w zakresie biologii Lp. Po ukończeniu studiów doktoranckich w zakresie biologii absolwent osiąga następujące efekty kształcenia:

Bardziej szczegółowo

Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. prof. Edwarda F. Szczepanika w Suwałkach. Sprawozdanie z ankietyzacji absolwentów studiów stacjonarnych I stopnia

Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. prof. Edwarda F. Szczepanika w Suwałkach. Sprawozdanie z ankietyzacji absolwentów studiów stacjonarnych I stopnia Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. prof. Edwarda F. Szczepanika w Suwałkach Sprawozdanie z ankietyzacji absolwentów studiów stacjonarnych I stopnia Wydział Humanistyczno Ekonomiczny kierunek Filologia

Bardziej szczegółowo

Zimowa Szkoła Leśna X Sesja. Współczesne problemy komunikacji społecznej i edukacji w leśnictwie WNIOSKI

Zimowa Szkoła Leśna X Sesja. Współczesne problemy komunikacji społecznej i edukacji w leśnictwie WNIOSKI Zimowa Szkoła Leśna X Sesja Współczesne problemy komunikacji społecznej i edukacji w leśnictwie WNIOSKI 1. Dynamiczne zmiany środowiskowe, gospodarcze i społeczne mają istotny wpływ na kształtowanie oczekiwań

Bardziej szczegółowo

Program Operacyjny Kapitał Ludzki

Program Operacyjny Kapitał Ludzki 4 marca 2009 Priorytet IV Szkolnictwo wyższe i nauka Program Operacyjny Kapitał Ludzki Paulina Gąsiorkiewicz-Płonka Zastępca Dyrektora Departament Wdrożeń i Innowacji Priorytet IV Szkolnictwo wyższe i

Bardziej szczegółowo

Działanie 9.1 Wyrównywanie szans edukacyjnych i zapewnienie wysokiej jakości usług edukacyjnych świadczonych w systemie oświaty

Działanie 9.1 Wyrównywanie szans edukacyjnych i zapewnienie wysokiej jakości usług edukacyjnych świadczonych w systemie oświaty Priorytet IX Rozwój wykształcenia i kompetencji w regionach Działanie 9.1 Wyrównywanie szans edukacyjnych i zapewnienie wysokiej jakości usług edukacyjnych świadczonych w systemie oświaty Cel Działania:

Bardziej szczegółowo

Ocena programowa Profil ogólnoakademicki/profil praktyczny Szczegółowe kryteria i standardy jakości kształcenia (projekt)

Ocena programowa Profil ogólnoakademicki/profil praktyczny Szczegółowe kryteria i standardy jakości kształcenia (projekt) Profil ogólnoakademicki Standard jakości kształcenia 1.1 Koncepcja i cele kształcenia są zgodne z misją i strategią uczelni oraz polityką jakości, mieszczą się w dyscyplinie lub dyscyplinach, do których

Bardziej szczegółowo

ZACHODNIOPOMORSKI UNIWERSYTET TECHNOLOGICZNY w Szczecinie WYDZIAŁ BUDOWNICTWA I ARCHITEKTURY PROGRAM KSZTAŁCENIA

ZACHODNIOPOMORSKI UNIWERSYTET TECHNOLOGICZNY w Szczecinie WYDZIAŁ BUDOWNICTWA I ARCHITEKTURY PROGRAM KSZTAŁCENIA ZACHODNIOPOMORSKI UNIWERSYTET TECHNOLOGICZNY w Szczecinie WYDZIAŁ BUDOWNICTWA I ARCHITEKTURY PROGRAM KSZTAŁCENIA na studiach trzeciego stopnia w dyscyplinie architektura i urbanistyka 1. Koncepcja kształcenia

Bardziej szczegółowo

STRATEGIA ROZWOJU Uniwersytetu Pedagogicznego im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie w latach

STRATEGIA ROZWOJU Uniwersytetu Pedagogicznego im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie w latach STRATEGIA ROZWOJU Uniwersytetu Pedagogicznego im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie w latach 2014-2022 wynikająca z dostosowania do Ustawy z dnia 20 lipca 2018r. Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce

Bardziej szczegółowo

Finasowanie Oświaty w perspektywie 2014 2020. Środki UE. www.bras-edukacja.pl

Finasowanie Oświaty w perspektywie 2014 2020. Środki UE. www.bras-edukacja.pl Finasowanie Oświaty w perspektywie 2014 2020. Środki UE Działalność szkół, placówek oświatowych, instytucji wsparcia oświaty finansowana będzie w ramach dwóch głównych Programów Operacyjnych: 1. Regionalny

Bardziej szczegółowo

ZARZĄDZENIE NR 4 REKTORA UNIWERSYTETU WARSZAWSKIEGO

ZARZĄDZENIE NR 4 REKTORA UNIWERSYTETU WARSZAWSKIEGO Poz. 7 ZARZĄDZENIE NR 4 REKTORA UNIWERSYTETU WARSZAWSKIEGO z dnia 13 stycznia 2017 r. w sprawie szczegółowego sposobu projektowania programów Na podstawie 2 ust. 1 uchwały nr 36 Senatu Uniwersytetu Warszawskiego

Bardziej szczegółowo

Projekt Programu rozwoju edukacji w Warszawie w latach 2013-2020 (streszczenie)

Projekt Programu rozwoju edukacji w Warszawie w latach 2013-2020 (streszczenie) Projekt Programu rozwoju edukacji w Warszawie w latach 2013-2020 (streszczenie) Program rozwoju edukacji w Warszawie w latach 2013-2020 jest strategicznym dokumentem opisującym cele i sposoby rozwoju warszawskiej

Bardziej szczegółowo

Jednostka Koordynująca Wdrażanie RIS. Śląska Rada Innowacji - Komisja Ekspertów ds. Programu Wykonawczego Ustalenia strategiczne

Jednostka Koordynująca Wdrażanie RIS. Śląska Rada Innowacji - Komisja Ekspertów ds. Programu Wykonawczego Ustalenia strategiczne Jednostka Koordynująca Wdrażanie RIS Śląska Rada Innowacji - Komisja Ekspertów ds. Programu Wykonawczego 2009-2010 Ustalenia strategiczne Programu Wykonawczego 2009-2010 dla Regionalnej Strategii Innowacji

Bardziej szczegółowo

AKCJA 2 Partnerstwa Strategiczne. Fundacja Rozwoju Społeczeństwa Przedsiębiorczego

AKCJA 2 Partnerstwa Strategiczne. Fundacja Rozwoju Społeczeństwa Przedsiębiorczego AKCJA 2 Partnerstwa Strategiczne Fundacja Rozwoju Społeczeństwa Przedsiębiorczego CELE Rozwój oraz wdrażanie innowacyjnych rozwiązań i praktyk w obszarze edukacji pozaformalnej młodzieży i osób pracujących

Bardziej szczegółowo

System ustalania wartości punktów ECTS dla przedmiotów na Wydziale Ekonomiczno-Socjologicznym UŁ

System ustalania wartości punktów ECTS dla przedmiotów na Wydziale Ekonomiczno-Socjologicznym UŁ System ustalania wartości punktów ECTS dla przedmiotów na Wydziale Ekonomiczno-Socjologicznym UŁ Opis systemu. System akumulacji i transferu punktów ECTS przyjęty na Wydziale Ekonomiczno- Socjologicznym

Bardziej szczegółowo