Kamienna Góra. Podziemne miasto

Transkrypt

1 Kamienna Góra 2010 Podziemne miasto

2 W okolicach ul. Cisowej (w szerokim znaczeniu pod Górą Kościelną) znajduje się sztolnia, której wejście obudowane jest cegłą, na którym widoczne są ślady po zawiasach mocujących drzwi. Sztolnia kształtem przypomina literę L i kończy się przodkiem. Tunel nie jest obudowany ani wzmocniony. Długość wyrobisk wynosi ok. 50 m. W początkowej części sztolni znajduje się duży obwał. Skała jest silnie zwietrzała, co w każdej chwili grozi zawałem. Nad podziemiami biegnie ulica, pojazdy przejeżdżające po niej powodują drganie całego górotworu, stwarzając dodatkowe zagrożenie. Nie jest znane przeznaczenie sztolni, a nawet nie wiadomo, czy wydrążono ją w czasie II wojny światowej, czy też znacznie wcześniej. Być może tunel służył jako chłodnia-magazyn dla jakiegoś zakładu, np. browaru. Marek Lubicz-Woyciechowski Kamienna Góra zbrojeniowe centrum produkcyjno-badawcze nr 12(71) 2008 styczeń Nowy Rok Makarego, Izydora Genowefy, Danuty Anieli, Eugeniusza Szymona, Edwarda Kacpra, Melchiora, Baltazara Lucjana, Juliana Seweryna, Mścisława Marcjanny, Marcelego Wilhelma, Jana Honoraty, Zenona Arkadiusza, Czesława Weroniki, Bogumiły Feliksa, Hilarego Izydora, Pawła Marcelego, Włodzimierza Antoniego, Jana Piotra, Małgorzaty Mariusza, Henryka Fabiana, Sebastiana Agnieszki, Jarosława Wincentego, Anastazji Rajmunda, Marii Felicji, Tymoteusza Pawła, Miłosza Polikarpa, Pauli Jana, Przybysława Juliana, Walerego Franciszka, Zdzisława Macieja, Martyny Ludwika, Marceliny luty Ignacego. Brygidy Marii, Mirosława Błażeja, Oskara Andrzeja, Witosława Agaty, Adelajdy Doroty, Tytusa Romualda, Ryszarda Jana, Piotra Apolonii, Cyryla Jacka, Scholastyki Dezyderego, Lucjana Modesta, Eulalii Katarzyny, Grzegorza Walentego, Zenona Józefa, Faustyna Julianny, Danuty Donata, Juliana Konstancji, Symeona Konrada, Marcelego Leona, Eustachego Feliksa, Eleonory Marty, Małgorzaty Izabeli, Damiana Macieja, Sergiusza Wiktora, Cezarego Aleksandra, Mirosława Gabriela, Wiktora Makarego, Romana

3 marzec Niedaleko dworca kolejowego znajduje się niewielka góra Widok, a w niej, w XIX-w. kamieniołomie są wejścia do podziemnego kompleksu, jest to bardzo dziwny obiekt. Posiada jedno dostępne wejście (drugie jest zawalone, można ewentualnie przeczołgać się przez szczelinę w zawale). Był to prawdopodobnie schron dla załóg pobliskich zakładów lub laboratoriów. Tunele są częściowo obetonowane, a w niektórych fragmentach ściany są wzmocnione (obudowane) specjalną kostką betonową, widoczne są także resztki systemu kanalizacyjno-odwadniającego. W jednym z pomieszczeń znajdowała się jeszcze niedawno (w 1999 r.) zaślepiona rura wychodząca ze ściany (obecnie wyrwana). Podziemia były oświetlone, pozostały ślady mocowania przewodów elektrycznych do ścian. Interesującym miejscem jest jeden z korytarzy, zamurowany z obu końców kamiennymi blokami, a wnętrze wypełnia rumosz skalny. Był on prawdopodobnie łącznikiem (skrótem) pomiędzy chodnikiem głównym a drugim wejściem, ale dlaczego został zlikwidowany? Tego niestety nie wiadomo. Długość tych podziemi wynosi około 185 m. Marek Lubicz-Woyciechowski Kamienna Góra miasto podziemi 10(69)/ Albina, Antoniny Pawła, Heleny Kunegundy, Tycjana Kazimierza, Łucji Wacława, Bogumiła Wiktora, Róży Tomasza, Pawła Beaty, Wincentego Franciszki, Katarzyny Makarego, Cypriana Konstantyna, Benedykta Grzegorza, Bernarda Krystyny, Bożeny Leona, Matyldy Klemensa, Longina Hilarego, Izabeli Patryka, Zbigniewa Cyryla, Edwarda Józefa, Bogdana Anatola, Klaudii Benedykta, Lubomira Bogusława, Katarzyny Józefa, Pelagii Jana, Katarzyny Marii, Ireneusza Emanuela, Teodora Lidii, Ernesta Jana, Sykstusa Wiktora, Eustachego Dobromira, Anieli Gwidona, Balbiny kwiecień Teodora, Grażyny Franciszka, Urbana Ryszarda, Pankracego Niedziela Wielkanocna Poniedziałek Wielkanocny Celestyna, Wilhelma Donata, Rufina Dionizego, Januarego Mai, Marii Michała, Apoloniusza Leona, Filipa Damiana Juliusza Przemysława, Idy Justyny, Walerego Anastazji, Bazylego Benedykta, Julii Roberta, Rudolfa Bogusławy, Apoloniusza Tymona, Leona Agnieszki, Czesława Anzelma, Feliksa Łukasza, Leona Wojciecha, Jerzego Aleksandra, Grzegorza Jarosława, Marka Marii, Marzeny Zyty, Teofila Pawła, Marka Piotra, Bogusława Katarzyny, Mariana

4 (...) w wielkim pośpiechu ogłoszono apel całego obozu i popędzono nas do lochów znajdujących się pod górą po drugiej stronie Bobru, nieopodal obozu. Biegnąc, z daleka zobaczyliśmy wybity w zboczu góry duży otwór. W ten otwór wbiegliśmy popędzani przez esesmanów i szczuci psami. Przekroczyliśmy potężną bramę zrobioną z żelaza, która po naszym wejściu szczelnie zamknęła otwór. Kilka metrów za tą bramą była druga brama zrobiona z żelaznej kratownicy, która również za nami została zamknięta. Wpędzono nas do długiego korytarza, bardzo wysokiego, wykutego w skale, bez obudowy. Po bokach leżały żelazne rury, pręty metalowe, druty. Korytarz był oświetlony bardzo słabym światłem. Jakie to było oświetlenie, nie pamiętam. Następnie popędzono nas do obszernej hali również wykutej w skale. Nie była ona zabudowana. Byto tam ciemno. Trochę światła wpadającego z korytarza bardzo mało oświetlało halę, tak że trudno było coś dokładniej zauważyć. Hala ta musiała być bardzo obszerna, skoro wszyscy więźniowie tam zmieścili się. Gdy zamknęły się za nami żelazne wrota, ogarnął nas strach i niepewność. Sądziliśmy, że tu będą mogli nas zagazować (...). Zwróciłem się do jednego z zapytaniem (po niemiecku), czy nie chcą nas tutaj wykończyć gazem. Odpowiedział po polsku, że tu gazów nie użyją, gdyż są porobione wywietrzniki do samego szczytu góry (...). Przypuszczaliśmy, że budują tam jakąś fabrykę. Byliśmy więźniami Gross-Rosen Janusz Karpiński maj Święto Pracy Zygmunta, Anastazego Święto Konstytucji Floriana, Moniki Ireny, Waldemara Jana, Gościwita Ludomira, Benedykta Stanisława, Eryka Grzegorza, Bożydara Izydora, Antoniego Franciszka, Ignacego Dominika, Pankracego Roberta, Serwacego Dobiesława, Bonifacego Zofii, Izydora Andrzeja, Wieńczysława Weroniki, Sławomira Aleksandry, Feliksa Piotra, Mikołaja Krystyny, Bernarda Wiktora, Tymoteusza Emila, Heleny Zielone Świątki Joanny, Zuzanny Grzegorza, Urbana Pauliny, Filipa Jana, Juliana Augustyna, Jaromira Marii, Magdaleny Ferdynanda, Feliksa Anieli, Petroneli czerwiec Konrada, Jakuba Marianny, Marcelina Boże Ciało Karola, Franciszka Walerii, Bonifacego Pauliny, Norberta Roberta, Wiesława Seweryna, Medarda Pelagii, Felicjana Bogumiła, Małgorzaty Barnaby, Radomila Jana, Onufrego Antoniego, Lucjana Bazylego, Walerego Jolanty, Bernarda Aliny, Justyny Laury, Marcjana Marka, Elżbiety Gerwazego, Protazego Florentyny, Bogny Alicji, Alojzego Pauliny, Flawiusza Wandy, Zenona Jana, Danuty Wilhelma, Łucji Jana, Pawła Marii, Władysława Leona, Ireneusza Piotra, Pawła Emilii, Lucyny

5 Od strony ulic Lubawskiej i Parkowej znajdują się wejścia do jednego z najciekawszych podziemnych kompleksów Kamiennej Góry. Posiada on dwa obecnie dostępne wejścia i jedno niedostępne zalane. Obiekt ten ma powierzchnię ok m 2, a jego kubatura wynosi ok m 3. Sumaryczna długość wyrobisk to 350 m. Szerokość korytarzy wynosi 3 m, wysokość 2,1-2,5 m. Część chodników, głównie narożniki jest obetonowana, jedynie niewielkie fragmenty obmurowane cegłą. Spąg jest gliniasty, niczym nieutwardzony, z widocznymi śladami po torach kolejki. Największą atrakcją kompleksu jest wielka hala o długości 55,5 m, szerokości 7 m i wysokości 5,2 m. Wyraźnie widać po niedokończonych pracach, że hala miała być powiększona i prawdopodobnie połączona z korytarzem biegnącym od 3 wejścia. W korytarzu nr 2 wydrążono klasyczną śluzę. Prawdopodobnie miało to być główne wejście do podziemi. Halę zaczęto obudowywać cegłą, natomiast wolne przestrzenie między obudową a skałą wypełniano lekkim betonem. W hali widoczne są fragmenty drewnianego szalunku. Obudowywanie hali znacznie zmniejszało jej rozmiary. Spąg znajduje się ok. 1,5 m niżej niż poziom pozostałych korytarzy. Stan kompleksu poza nielicznymi obwałami jest dobry. Zastanawia fakt, że w podziemiach jest stosunkowo ciepło, świadczyć może to o dobrej wentylacji. Kompleks jest nieukończony, trudno powiedzieć, na jakim etapie drążenia prace przerwano. Przeznaczenie obiektu nie jest znane. Istniejący kształt wyrobisk raczej wyklucza wykorzystanie kompleksu na cele przemysłowo-produkcyjne. Rzadko spotykana ceglana obudowa hali (cegłę zastosowano jako izolator termiczny - ocieplenie) może wskazywać na przeznaczenie podziemi na laboratoria lub biura projektowe, przecież w Kamiennej Górze w tym czasie zaczynały działać zakłady produkujące samoloty Arado. Marek Lubicz-Woyciechowski Kamienna Góra zbrojeniowe centrum produkcyjno-badawcze ODKRYWCA nr 12(71) 2008 lipiec Haliny, Mariana Marii, Urbana Jacka, Anatola Teodora, Innocentego Karoliny, Antoniego Dominika, Łucji Benedykta, Cyryla Adriana, Elżbiety Weroniki, Zenona Amelii, Filipa Cypriana, Olgi Jana, Weroniki Małgorzaty, Eugeniusza Marcelina, Bonawentury Henryka, Włodzimierza Marii, Benedykta Anety, Bogdana Szymona, Kamila Arnolda, Wincentego Czesława, Hieronima Praksedy, Wiktora Marii, Magdaleny Bogny, Apolinarego Krystyny, Kingi Krzysztofa, Jakuba Anny, Grażyny Natalii, Julii Wiktora, Innocentego Marii, Flory Julity, Ludmiły Heleny, Ignacego sierpień 30 1 Justyna, Piotra Gustawa, Kariny Lidii, Nikodema Dominika, Protazego Marii, Oswalda Sławy, Jakuba Konrada, Kajetana Emiliana, Cypriana Romana, Juliana Wawrzyńca, Bogdana Zuzanny, Włodzimierza Klary, Lecha Hipolita, Kasjana Euzebiusza, Alfreda Wniebowzięcie NMP Rocha, Joachima Anastazji, Jacka Heleny, Klary Bolesława, Juliusza Bernarda, Samuela Joanny, Franciszki Cezarego, Hipolita Filipa, Wiktora Bartłomieja, Jerzego Luizy, Ludwika Marii, Konstantego Moniki, Józefa Augustyna, Aleksego Jana, Sabiny Róży, Szczęsnego Rajmunda, Bohdana

6 O podziemiach pod Górą Zamkową krążą liczne przedziwne historie. Ponoć miał znajdować się tam olbrzymi podziemny szpital. Niektórzy autorzy podają nawet liczbę łóżek szpitalnych. Wejść do obiektu miało być kilkanaście, a znajdować się one miały od strony rzeki Zadrny, przy ulicach Księcia Bolka I i Katowickiej, w ogródkach działkowych, a nawet w kaplicy pobliskiego cmentarza. Według ustaleń, jakie udało mi się poczynić, rzeczywiście wejścia do podziemi znajdowały się (...) przy ulicy Księcia Bolka I i u podstawy skarpy przy rzece Zadrna. Wbrew pokutującym poglądom, prawdopodobnie drążono nie jeden, lecz dwa oddzielne podziemne obiekty, być może przewidywano w przyszłości ich połączenie - tego obecnie nie jesteśmy w stanie ustalić. (...) Pierwszy kompleks prawdopodobnie po ukończeniu miał pełnić funkcje podziemnego szpitala, ale nie jest to wcale pewna informacja. Kształt tego obiektu przypomina grecką literę n. Łączna długość wyrobisk wg inwentaryzacji z 1970 r. wynosi ok. 200 m, kubatura ok m 3, a powierzchnia ok. 520 m 2. Korytarze, a właściwie jeden długi korytarz z nielicznymi bocznymi pomieszczeniami, jest częściowo obetonowany, a jego szerokość waha się od 2,2 do 2,5 m. Marek Lubicz-Woyciechowski Kamienna Góra zbrojeniowe centrum produkcyjno-badawcze ODKRYWCA nr 12(71) 2008 wrzesień Bronisława, Idziego Stefana, Juliana Szymona, Izabeli Rozalii, Róży Doroty, Wawrzyńca Beaty, Albina Melchiora, Reginy Marii, Nestora Piotra, Sergiusza Mikołaja, Łukasza Jacka, Prota Marii, Gwidona Eugenii, Filipa Bernarda, Cypriana Nikodema, Albina Edyty, Kornela Justyny, Franciszka Ireny, Stanisława Konstancji, Januarego Filipiny, Faustyny Mateusza, Hipolita Tomasza, Maurycego Tekli, Bogusława Teodora, Gerarda Kleofasa, Aurelii Cypriana, Justyny Kosmy, Damiana Wacława, Marka Michała, Michaliny Zofii, Grzegorza październik Danuty, Remigiusza Teofila, Dionizego Teresy, Gerarda Rozalii, Franciszka Apolinarego, Placyda Artura, Brunona Marii, Marka Pelagii, Brygidy Dionizego, Arnolda Franciszka, Pauliny Emila, Brunona Maksymiliana, Witolda Teofila, Edwarda Kaliksta, Dominika Jadwigi, Teresy Ambrożego, Gerarda Małgorzaty, Lucyny Łukasza, Juliana Piotra, Ziemowita Ireny, Jana Urszuli, Hilarego Korduli, Filipa Teodora, Romana Rafała, Marcina Darii, Kryspina Ewarysta, Łucjana Sabiny, Wincentego Tadeusza, Szymona Narcyza, Wioletty Edmunda, Przemysława Augusta, Antoniego

7 Powiat Kamienna Góra, wzgórze Antonin na linii Jelenia Góra - Wałbrzych. Była fabryka amunicji na obszarze 70 ha, 44 budynki naziemne. Bardzo wiele magazynów podziemnych niezupełnie zbudowanych (częściowo zasypane i zalane wodą). Fabryka zatrudniała 9000 ludzi. Wykaz obiektów opuszczonych i niewłaściwie zagospodarowanych z 1953 roku fot. Kamila Stypuła Kompleks był ogrodzony trzymetrowej wysokości płotem zrobionym z drutu kolczastego. Niektórzy mieszkańcy Antonówki wspominają, że płot był podwójny. Wnętrze kompleksu podzielono na strefy, ogrodzone wysokim drewnianym płotem, wykonanym deska w deskę, uniemożliwiającym zobaczenie co dzieje się w sąsiednim sektorze. Zabronione było poruszanie się między strefami nieupoważnionym osobom, a dodatkowo każdy sektor był oddzielnie strzeżony. Zastanawiająca jest różnorodność rozwiązań konstrukcyjnych zastosowanych w halach, wyglądało to, jakby projekty poszczególnych hal wykonali różni architekci. Wśród nich były 3 hale o prawie półmetrowej grubości betonowych stropach, na których w celu maskowania nasypano ok. 30 cm ziemi i sadzono krzewy lub drzewa, tak aby obiekt był trudny do identyfikacji przez rozpoznanie lotnicze. Dachy betonowe wykonano ze stalowych legarów (dwuteowniki) wspartych na słupach i ścianach, a przestrzeń między legarami wypełniono cegłą na kształt sklepień kolebkowych. Na to wylewano kilka warstw betonu oddzielonych od siebie izolacją (papa i smoła). Część hal miała centralne ogrzewanie zasilane z jednej głównej kotłowni, a niektóre z nich posiadały także pomieszczenia sanitarne z umywalkami, natryskami itp. Wszystkie budynki miały wiele okien oraz wiele leżących na przestrzał wejść. Trudno opisać wszystkie typy zastosowanych rozwiązań konstrukcyjnych. Nadmienię tylko, że szczególnie ciekawe rozwiązania zastosowano przy budowie drewnianych dachów (stropów). Większość hal miała bardzo gładkie podłogi, na których brak było śladów mocowania jakichkolwiek maszyn, wskazywać to może na magazynowe przeznaczenie hal lub że produkcja (montaż) odbywała się na drewnianych nie przymocowanych do podłoża stołach (...). Bocznica kolejowa, dochodząca z Kamiennej Góry do Antonówki, na terenie kompleksu na pewno dzieliła się na dwie odnogi biegnące równolegle (taką informację uzyskałem od mieszkańców osiedla) - może tych odnóg było więcej? W każdym razie, jedną z nich zlikwidowano tuż po zakończeniu II wojny światowej. Na końcu bocznicy znajdowała się parowozownia - był to budynek murowano-drewniany. Wagony po terenie kompleksu przetaczano za pomocą drezyn napędzanych sprężoną parą pobieraną z kotłowni (aby wykluczyć iskrzenie z parowozu). (...) W połowie lat 90. (pomiędzy 1994 a 1998 r.) w pobliżu osiedla mieszkaniowego, na północno-zachodnim jego skraju, zapadła się ziemia, odsłaniając czeluść ogromnego szybu o średnicy ok. 5 m i głębokości do lustra wody m, natomiast jego całkowita głębokość wynosiła ok. 30 m (mieszkańcy Antonówki zmierzyli ją przy pomocy obciążonego sznurka). Przekrój szybu miał kształt zbliżony do koła, a ściany jego nie były niczym zabezpieczone. Wcześniej szyb był zakryty (zamaskowany?) drewnianymi balami o grubości ok. 0,5 m i przysypany ziemią. Przed zawaleniem nic nie wskazywało na to, że w tym miejscu znajduje się szyb, chodzono po nim, jeżdżono w pobliżu (a może nawet po nim) traktorem. Po paru dniach szyb został zasypany przez służby miejskie. (...) Marek Lubicz-Woyciechowski Postscriptum Kamienna Góra nr 3(74) marzec 2005 listopad Wszystkich Świętych Bogdana, Jerzego Huberta, Sylwii Karola, Olgierda Elżbiety, Zachariasza Feliksa, Leonarda Zytomira, Antoniego Wiktoryny, Sewera Ursyna, Teodora Leny, Andrzeja Dzień Niepodległości Renaty, Witolda Stanisława, Mikołaja Józefata, Wawrzyńca Leopolda, Alberta Edmunda, Marka Salomei, Hugona Romana, Tomasza Elżbiety, Seweryna Anatola, Feliksa Janusza, Wiesława Cecylii, Marka Felicyty, Klemensa Flory, Jana Erazma, Katarzyny Konrada, Sylwestra Maksymiliana, Waleriana Zdzisława, Grzegorza Błażeja, Saturnina Andrzeja, Konstantego grudzień Eligiusza, Natalii Pauliny, Balbiny Franciszka, Ksawerego Barbary Sabiny, Kryspina Mikołaja, Emiliana Ambrożego, Marcina Marii, Delfiny Leokadii, Wiesława Julii, Marii Damazego, Daniela Adelajdy, Aleksandra Łucji, Otylii Alfreda, Izydora Celiny, Waleriana Aliny, Euzebiusza Olimpii, Łazarza Bogusława, Gracjana Dariusza, Urbana Teofila, Dominika Tomasza, Jana Honoraty, Zenona Sławomira, Wiktorii Adama, Ewy Boże Narodzenie Szczepana, Dionizego Jana, Cezarego Antoniego, Godzisława Tomasza, Dominika Eugeniusza, Sabiny Sylwestra, Melanii

8 W roku 2009 Gmina Miejska Kamienna Góra złożyła dwa wnioski dotyczące zagospodarowania na cele turystyczne wyrobisk górniczych pod Górą Parkową oraz terenu Góry Parkowej. Zostały one złożone o dofinansowanie w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Dolnośląskiego na lata Priorytet 9, Działanie 9.1 Odnowa zdegradowanych obszarów miejskich w miastach powyżej 10 tys. mieszkańców zgodnie z zatwierdzonym przez Radę Miejską Kamienna Góra Lokalnym Planem Rewitalizacji Gminy Miejskiej Kamienna Góra na lata Łączna całkowita wartość projektów ,36 zł Łączna kwota dofinansowania z RPO ,97 zł Wydział Organizacyjny Tel Tel Sekretariat: Tel Fax sekretariat@kamiennagora.pl Wydział Promocji i Rozwoju Miasta Tel Biuro Rady Miasta Tel Wydział Edukacji, Kultury i Sportu Tel Tel Urząd Stanu Cywilnego Tel Tel Wydział Ewidencji Ludności Tel Tel Tel Wydział Spraw Społecznych Tel Wydział Kontroli i Audytu Wewnętrznego Tel Wydział Architektury i Gospodarki Nieruchomościami Architektura: Tel Gospodarka Nieruchomościami: Tel Tel Tel Wydział Zamówień Publicznych, Inwestycji i Funduszy Zewnętrznych Tel Tel Tel Wydział Infrastruktury Miejskiej i Ochrony Środowiska Tel Tel Wydział Gospodarki Lokalowej Tel Tel Biuro ds. Zarządzania Kryzysowego i Informacji Niejawnych Tel Wydział Finansowo Budżetowy Tel Tel Tel Kasa Tel Kalendarz Miejski 2010 Wydawca: Urząd Miasta w Kamiennej Górze Fotografie i opracowanie graficzne: Pracownia Reklam EXPRINT, tel Tekst: Miesięcznik ODKRYWCA