Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego. na lata Gmina Łapsze Niżne Gmina Czorsztyn Gmina Nowy Targ

Transkrypt

1 Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata Gmina Łapsze Niżne Gmina Czorsztyn Gmina Nowy Targ

2 SPIS TREŚCI: 1. STRESZCZENIE CHARAKTERYSTYKA OBECNEJ SYTUACJI ZBIORNIKA WODNEGO HISTORIA JEZIORA CZORSZTYŃSKIEGO POŁOŻENIE ZBIORNIKA FUNKCJE ZBIORNIKA STATUS PRAWNY OBSZARU OBJĘTEGO PLANEM DOSTĘPNOŚĆ KOMUNIKACYJNA ZAGOSPODAROWANIE TERENU NAJWIĘKSZE ATRAKCJE I OŚRODKI TURYSTYCZNO REKREACYJNE POTENCJAŁ TURYSTYCZNY ŚRODOWISKO NATURALNE KLIMAT OBSZARY CHRONIONE KULTURA LUDOWA MUZEA I ZABYTKI TURYSTYKA WODNA TURYSTYKA PIESZA TURYSTYKA ROWEROWA TURYSTYKA KONNA TURYSTYKA POWIETRZNA WĘDKARSTWO WYDARZENIA KULTURALNE WYDARZENIA SPORTOWE RUCH TURYSTYCZNY WYBRANE ELEMENTY GOSPODARKI DEMOGRAFIA BEZROBOCIE PODMIOTY GOSPODARCZE USŁUGI ANALIZA SWOT KLUCZOWE PROBLEMY I WYZWANIA DLA JEZIORA CZORSZTYŃSKIEGO WRAZ Z NADBRZEŻEM NAWIĄZANIE DO STRATEGICZNYCH DOKUMENTÓW DOTYCZĄCYCH ROZWOJU PRZESTRZENNO SPOŁECZNO GOSPODARCZEGO REGIONU STRATEGIA ROZWOJU WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO NA LATA STRATEGIE ROZWOJU GMIN STRATEGICZNE DOKUMENTY DOTYCZĄCE ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMIN W OBRĘBIE JEZIORA CZORSZTYŃSKIEGO POZOSTAŁE DOKUMENTY STRATEGICZNE DOTYCZĄCE SEKTORÓW SPOŁECZNO GOSPODARCZYCH POZIOM KRAJOWY POZIOM REGIONALNY I SUBREGIONALNY POZIOM LOKALNY KIERUNKI ROZWOJU PLANU ZBIORNIKA WODNEGO KONSULTACJE SPOŁECZNE WSKAŹNIKI REALIZACJI PLANU ZBIORNIKA WODNEGO LISTA PROJEKTÓW PLANU ROZWOJU ZBIORNIKA WODNEGO SPIS ILUSTRACJI SPIS WYKRESÓW SPIS TABEL BIBLIOGRAFIA Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata

3 1. Streszczenie Niniejszy dokument stanowi opis koncepcji rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego wraz z nadbrzeżem na okres W Planie Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego opisana została obecna sytuacja zbiornika wodnego, ze szczególnym uwzględnieniem infrastruktury turystycznej oraz walorów przyrodniczo kulturowych obszaru objętego planem. W celu szczegółowej identyfikacji głównych zasobów oraz słabych stron Jeziora Czorsztyńskiego, przeprowadzona została analiza SWOT, dzięki której możliwe było określenie najważniejszych barier oraz wyzwań, przed którymi stoją lokalne jednostki samorządowe, aby w pełni wykorzystać potencjały obszaru nadbrzeża zalewu dla wzrostu gospodarczo społecznego. Podczas opracowywania koncepcji rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego miały miejsce konsultacje społeczne w formie spotkań z mieszkańcami i przedsiębiorcami, a także badanie ankietowe. Wyniki konsultacji potwierdzają priorytetowe założenie Planu Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego, jakim jest rozwój turystyki w oparciu o unikatowy, innowacyjny i nowoczesny produkt turystyczny. Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego Lokalizacja zbiornika: Gmina Czorsztyn, Gmina Łapsze Niżne, Gmina Nowy Targ. Obszar objęty planem: 18,73 km 2 Granica obszaru objętego planem rozwoju zbiornika wodnego ma swój początek w miejscowości Czorsztyn (Gmina Czorsztyn), biegnąc wzdłuż ulicy Polnej do DW969 w miejscowości Kluszkowce (Gmina Czorsztyn), następnie wzdłuż DW969 przez obszar miejscowości Mizerna, Maniowy i Huba (wszystkie miejscowości należą do Gminy Czorsztyn) do granicy z Gminą Nowy Targ. Na terenie Gminy Nowy Targ obszar objęty planem stanowią miejscowości Szlembark oraz Dębno, graniczące ze Zbiornikiem Czorsztyńskim oraz fragmentem rzeki Dunajec, uchodzącej w tym miejscu do ww. zbiornika. Granica obszaru objętego planem rozwoju zbiornika biegnie następnie z miejscowości Dębno drogą powiatową 1639K przez miejscowość Frydman oraz Falsztyn, obejmując cały obszar tych miejscowości, należących do Gminy Łapsze Niżne. W miejscowości Falsztyn granica obszaru objętego planem odbija od drogi powiatowej 1639K, wciąż biegnąc wzdłuż tejże trasy, obejmując obszar położony około 0,5 km na południe od drogi 1639K, aż do miejscowości Niedzica-Zamek (Gmina Łapsze Niżne), której cały obszar objęty jest planem rozwoju zbiornika wodnego. Granica obszaru kieruje się następnie do miejscowości Niedzica (Gmina Łapsze Niżne), gdzie obszarem objętym planem są tereny tej miejscowości położone w odległości od około 1,3 km do około 0,4 km od granic Zbiornika Sromowieckiego, biegnąc następnie do granicy Państwa oraz przez zaporę na Zbiorniku Sromowieckim. Obszar planu rozwoju zbiornika obejmuje część miejscowości Sromowce Wyżne (Gmina Czorsztyn) Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata

4 położoną w najbliższej odległości od Zbiornika Sromowieckiego, następnie granica tego obszaru biegnie na zachód od drogi powiatowej 1638K aż do miejscowości Czorsztyn, obejmując cały obszar tej miejscowości. Mapka sytuacyjna / plan obszaru: strona 92 dokumentu Czas trwania planu: początek planu VIII 2016 roku, plan na lata Cele planu: rozwój przemysłów czasu wolnego na nadbrzeżu Jeziora Czorsztyńskiego Środki realizacji celów: środki własne jednostek samorządu terytorialnego oraz przedsiębiorców, wsparcie pomocowe Unii Europejskiej z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Małopolskiego na lata Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata

5 2. Charakterystyka obecnej sytuacji zbiornika wodnego 2.1. Historia Jeziora Czorsztyńskiego Jezioro Czorsztyńskie, zwane też Zalewem Czorsztyńskim, składa się z dwóch sztucznych zbiorników wodnych o charakterze zaporowym na rzece Dunajec: Zbiornika Czorsztyńskiego (zbiornik główny) oraz znacznie mniejszego Zbiornika Sromowieckiego (nazywanego także Zbiornikiem Sromowskim), pełniącego rolę zbiornika wyrównawczego. Oficjalna nazwa Zalewu brzmi Zespół Zbiorników Wodnych Czorsztyn Niedzica i Sromowce Wyżne im. Gabriela Narutowicza. Jezioro położone jest w Kotlinie Nowotarskiej, pomiędzy Pieninami a Gorcami. Zbiornik Czorsztyński został utworzony poprzez wybudowanie w Niedzicy (Gmina Łapsze Niżne) zapory wodnej pomiędzy Pieninami Spiskimi i Właściwymi. Zbiornik został uruchomiony w 1997 roku, a prace związane z tą inwestycją trwały od 1970 roku. Zbiornik Sromowiecki znajduje się poniżej zapory Zbiornika Czorsztyńskiego i powstał przez zbudowanie zapory wodnej w Sromowcach Wyżnych. Zlokalizowany jest pomiędzy zamkiem w Niedzicy a wsią Sromowce Wyżne (Gmina Czorsztyn). Do użytku został oddany w 1994 roku. Rejon na którym obecnie znajduje się zalew był ustawicznie nękany przez powodzie. Wobec tego już w pierwszych dekadach XX wieku narodziła się idea utworzenia zapory wodnej na rzece Dunajec. Głównym promotorem tej idei był pierwszy prezydent Rzeczypospolitej, Gabriel Narutowicz. Jako inżynier i wybitny konstruktor kierował wcześniej budową wielu hydroelektrowni w zachodniej części Europy, między innymi we Francji, Szwajcarii, Hiszpanii czy we Włoszech. Pomimo powodzi w 1934 roku, która znacznie przyspieszyła prace nad projektem, z ostateczną decyzją o rozpoczęciu budowy zespołu zbiorników należało czekać aż do końca lat sześćdziesiątych ubiegłego wieku. Zatwierdzenie projektu wstępnego Zespołu Zbiorników Wodnych Czorsztyn Niedzica i Sromowce Wyżne przez Komisję Planowania przy Radzie Ministrów miało miejsce w 1968 roku. Planowana inwestycja wiązała się z koniecznością budowy nowych osiedli mieszkaniowych, ponieważ w planach zagospodarowania przewidziano tereny do wyburzenia i wysiedlenia. W 1975 roku rozpoczęto budowę trzech zapór czołowych: głównej zapory Czorsztyn Niedzica, zapory Sromowce, a także zapory na potoku Niedziczanka. W 1994 roku do użytku oddany został zbiornik wyrównawczy. Data zakończenia inwestycji uruchomienia głównego zbiornika lipiec 1997 roku zbiegła się z pamiętną wielką powodzią. Podczas największej fali powodziowej zespół zbiorników przechwytywał około 60% wzburzonych wód. Pomogło to zapobiec katastrofie lądowej, ale także przekonało do celowości istnienia zapór wiele osób, które wcześniej sceptycznie odnosiły się do tego projektu. Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata

6 2.2. Położenie zbiornika Jezioro Czorsztyńskie jest trzecim co do wielkości sztucznym zbiornikiem w Polsce. Pod względem administracyjnym zalew znajduje się w powiecie nowotarskim, na obszarze trzech gmin: Czorsztyn, Łapsze Niżne i Nowy Targ. Można uznać, że pod względem hydrograficznym lewostronne części obu zbiorników należą do Gminy Czorsztyn, natomiast prawostronne do Gminy Łapsze Niżne, a granica przebiega w obrębie powierzchni wodnej. W obrębie Gminy Nowy Targ znajduje się jedynie niewielki fragment strefy cofkowej Zalewu Czorsztyńskiego. Otoczenie jeziora stanowią miejscowości przynależne do dwóch krain historyczno etnograficznych Podhala i Spisza. Miejscowości znajdujące się wokół zbiorników to: Czorsztyn (Gmina Czorsztyn), Dębno (Gmina Nowy Targ), Falsztyn (Gmina Łapsze Niżne), Frydman (Gmina Łapsze Niżne), Huba (Gmina Czorsztyn), Kluszkowce (Gmina Czorsztyn), Maniowy (Gmina Czorsztyn), Mizerna (Gmina Czorsztyn), Niedzica (Gmina Łapsze Niżne), Niedzica Zamek (Gmina Łapsze Niżne), Sromowce Wyżne (Gmina Czorsztyn), Szlembark (Gmina Nowy Targ). Zalew Czorsztyński położony jest w strefie kontaktu dwóch rozległych podprowincji karpackich Zewnętrznych Karpat Zachodnich (513), do których należą m.in. Gorce i Beskid Sądecki, oraz Centralnych Karpat Zachodnich (514), obejmujących tereny pozostałych wymienionych mezoregionów. Położenie obu zbiorników w globalnej siatce równoleżników i południków wyznaczają następujące współrzędne geograficzne: Zbiornik Czorsztyński oraz , Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata

7 Zbiornik Sromowiecki oraz Regionalizacja fizyczno geograficzna Polski (Jerzy Kondracki, 1998) lokalizuje Jezioro Czorsztyńskie na pograniczu kilku mezoregionów fizyczno geograficznych. Są to: Gorce (513.52), Beskid Sądecki (513.54), Kotlina Orawsko Nowotarska (514.11) Pieniny (514.12), Pogórze Spisko Gubałowskie (514.13), przechodzące w słowackie pasmo Magury Spiskiej. Rysunek 1. Jezioro Czorsztyńskie widok z lotu ptaka, fot. Michał Adamowski Jezioro Czorsztyńskie zlokalizowane jest w dorzeczu Dunajca oraz w zlewisku Morza Bałtyckiego i zasilają je wody spływające z obszaru km 2. Dział wodny tej zlewni na znacznym odcinku jest działem europejskim, rozdzielającym zlewiska Morza Bałtyckiego i Morza Czarnego. Zapora Zbiornika Czorsztyńskiego została wybudowana na 173,3 km biegu Dunajca, zamykając tym samym zlewnię o powierzchni km 2. Zapora Zbiornika Sromowieckiego jest zlokalizowana na 171,4 km biegu Dunajca. Zbiornik wyrównawczy przyjmuje wody ze zbiornika głównego oraz zlewni własnej o powierzchni 140 km 2. System hydrograficzny Dunajca powoduje spływanie do zbiorników wody z Tatr (polskich Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata

8 i słowackich), Rowu Podtatrzańskiego, Pogórza Spisko Gubałowskiego, Kotliny Orawsko Nowotarskiej, Beskidu Orawsko Podhalańskiego, Gorców, Beskidu Sądeckiego i Pienin. Najważniejsze bezpośrednie lewostronne dopływy zbiorników to Piekiełko, Limierzysko, Mizerzanka, Kluszkowianka oraz Głęboki Potok, natomiast prawostronne Białka, Przykopa, Branisko, Kosarzyska i Niedziczanka. Zapora w Niedzicy, znajdująca się na Jeziorze Czorsztyńskim, ma 56 m wysokości i 404 m długości, co umożliwia piętrzenie wód Dunajca do wysokości 534,5 m n.p.m., przy czym minimalny poziom piętrzenia wynosi 510 m n.p.m. Normalny poziom piętrzenia wód to 529 m n.p.m. W zależności od współczynnika piętrzenia, Zbiornik Czorsztyński umożliwia retencję od 36,5 do 234,5 mln m 3 wody. Ilość wody zgromadzonej w misie zbiornika ma wpływ na zmianę jego powierzchni, która wynosi od 4,15 km 2 do 13,35 km 2. Powierzchnia Zbiornika Czorsztyńskiego obejmuje zazwyczaj około 11 km 2, przy 9 km długości i 1,5 km szerokości. Głębokość zbiornika w okolicach zapory w Niedzicy osiąga 50 m i stopniowo zmniejsza się w stronę cofki, czyli miejsca, gdzie uchodzi główny dopływ zbiornika rzeka Dunajec. Średnia głębokość przy maksymalnym poziomie piętrzenia wynosi około 17,5 m. Długość linii brzegowej Zbiornika Czorsztyńskiego zależna jest od ilości wody, zazwyczaj podaje się liczbę 29,7 km. Zbiornik Sromowiecki ma 1,2 km długości i 0,75 km szerokości, a jego powierzchnia wynosi 88 ha, co stanowi 8,3% powierzchni zbiornika głównego. Pojemność całkowita zbiornika wynosi 7,5 mln m 3. Ziemna zapora w Sromowcach Wyżnych ma 11 m wysokości i 460 m długości. W momencie uruchomienia zbiornika, jego wody zalały tzw. Rówień Sromowską, znajdującą się na granicy pomiędzy Pieninami Czorsztyńskimi a Pieninami Spiskimi. Wody Zbiornika Sromowieckiego podlegają całkowitej ochronie i nie może on być wykorzystywany do celów rekreacyjnych. Obszar znajdujący się po południowej stronie zbiornika należy do Pienińskiego Parku Narodowego i także nie jest dostępny turystycznie. Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata

9 Rysunek 2. Zapora w Niedzicy, fot. Jakub Kliszcz Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata

10 2.3. Funkcje Zbiornika Jezioro Czorsztyńskie kojarzone jest z kilkoma kierunkami eksploatacji, należy jednak zaznaczyć, że za wielofunkcyjny uznaje się zbiornik główny, czyli Czorsztyński. Wody Zbiornika Sromowieckiego, jako że podlegają całkowitej ochronie, nie mogą być wykorzystywane w celach rekreacyjnych. Najważniejszą i podstawową funkcją obydwu zbiorników jest ochrona przeciwpowodziowa doliny Dunajca, odbywająca się poprzez gromadzenie nadmiaru wody płynącej rzeką w czasie wezbrań. Najczęściej podawanym przykładem w kontekście przeciwpowodziowej funkcji zalewu jest wielka powódź z lipca 1997 roku, kiedy kulminacyjny dopływ do Zbiornika Czorsztyńskiego wynosił 1383 m 3 /s, a maksymalny odpływ ze Zbiornika Sromowieckiego kształtował się na poziomie 587 m 3 /s. Kolejną ważną funkcją zbiorników jest produkcja energii elektrycznej, uzyskiwanej dzięki pracy integralnych elektrowni wodnych, zarządzanych przez największe przedsiębiorstwo na terenie nadbrzeża Jeziora Czorsztyńskiego Zespół Elektrowni Wodnych Niedzica S.A., będące jednoosobową spółką akcyjną Skarbu Państwa. Elektrownia szczytowo-pompowa, która usytuowana jest przy zaporze Zbiornika Czorsztyńskiego, dysponuje maksymalną mocą 92 MW. W przypadku hydroelektrowni zlokalizowanej przy zaporze Zbiornika Sromowieckiego moc wynosi 2 MW. Średnia roczna produkcja energii elektrycznej wynosi odpowiednio 80,0 GWh i 8,2 GWh. Elektrownia Wodna Niedzica ma techniczną możliwość prowadzenia tzw. pracy w cyklu pompowym, czyli powtórnego wykorzystania wody przepompowanej ze zbiornika wyrównawczego do głównego. Wybudowanie zbiorników spowodowało także wzrost dyspozycyjnych zasobów wodnych Dunajca. Wpływa to zarówno na zwiększenie możliwości poboru wody w dolnych częściach zlewni, jak również na podwyższenie przepływów minimalnych poniżej zapory. Ma to szczególnie istotne znaczenie dla organizacji spływu przełomem pienińskim tratwami flisackimi, zwłaszcza w okresach suszy. Jezioro Czorsztyńskie wpływa także w znacznym stopniu na wzrost atrakcyjności turystycznej terenów przylegających do niego, jak również całego regionu Spisza. Zalew ten można uznać za jedną z głównych atrakcji regionu. Jezioro stanowi atrakcję turystyczną samo w sobie, będąc trzecim co do wielkości sztucznym zbiornikiem w Polsce. Zbiornik umożliwia uprawianie turystyki wodnej i nadwodnej. Turyści szukający możliwości spędzania czasu nad Zalewem Czorsztyńskim w rezultacie zwiększają ruch turystyczny w odniesieniu do całego nadbrzeża, bogatego w walory przyrodnicze, krajobrazowe oraz kulturowe. Region Pienin jest jednym z najbardziej unikatowych rejonów Polski, pod względem krajobrazowym, przyrodniczym oraz kulturowym. Jezioro Czorsztyńskie Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata

11 wpisuje się w krajobraz Pienin, umożliwiając jednocześnie uprawianie różnych form rekreacji, opierających się na turystyce wodnej. Nadbrzeże zalewu bogate jest w elementy dziedzictwa historycznego a także unikalne zasoby krajobrazowe. Obecność Jeziora Czorsztyńskiego dodatkowo wpływa na ruch turystyczny na tym obszarze, przyciągając co roku więcej turystów szukających miejsca do nawodnego wypoczynku. Istotną funkcją Jeziora Czorsztyńskiego jest ochrona miejscowej fauny. Realizacja ogromnego przedsięwzięcia, jakim była budowa zespołu zbiorników wodnych, nie pozostała bez wpływu na okoliczne środowisko naturalne. Ingerencja w krajobraz wiązała się między innymi ze znacznymi zmianami w drzewostanach, zalaniem części łąk i pól uprawnych oraz zmianą stanowisk poszczególnych gatunków roślin i zwierząt. Aby przeciwdziałać negatywnemu wpływowi na środowisko, w obrębie zbiorników podjęto działania, mające na celu unormowanie siedlisk danych gatunków oraz poprawę ich bezpieczeństwa. Na Zbiorniku Czorsztyńskim zlokalizowano tzw. Ptasią Wyspę, która jest sztucznie usypaną wysepką, stanowiącą miejsce lęgowe dla ptactwa wodnego. Nad Zbiornikiem Sromowieckim znajdują się bariery, które uniemożliwiają żabom wchodzenie na ruchliwą ulicę, natomiast po wschodniej części Jeziora Czorsztyńskiego zbudowano specjalne stawy dla żab, które mogą tam składać skrzek. Obecnie trwają prace nad projektem dotyczącym utworzenia stanowiska dla jednego z najcenniejszych gatunków fauny regionu motyla niepylaka apollo. Stanowisko to miałoby się znajdować na skarpie zapory. Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata

12 2.4. Status prawny obszaru objętego planem Jezioro Czorsztyńskie jako sztuczny zbiornik usytuowany na wodach płynących, kwalifikuje się na podstawie przepisu art. 5 ust. 3 Prawa wodnego do kategorii śródlądowych wód powierzchniowych płynących. W myśl przepisu art. 10 ust. 1a Prawa wodnego śródlądowe wody powierzchniowe płynące, podobnie jak wody morza terytorialnego, morskie wody wewnętrzne, oraz wody podziemne, stanowią własność Skarbu Państwa. Wody te nie podlegają obrotowi cywilnoprawnemu, a korzystanie z nich odbywa się wyłącznie na podstawie przepisów Prawa wodnego. Wszystkie śródlądowe wody powierzchniowe płynące stanowią własność Skarbu Państwa, a prawa właścicielskie w stosunku do tych wód, stosownie do regulacji zawartych w art. 11 Prawa wodnego, wykonują: Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej, dyrektor parku narodowego oraz marszałek województwa, co stanowi zadanie z zakresu administracji rządowej, realizowane przez samorząd województwa. Z powierzchniowych wód śródlądowych stanowiących własność Skarbu Państwa może korzystać każdy, w ramach zasady powszechnego korzystania. Dotyczy to między innymi uprawiania turystyki i sportu, wypoczynku oraz amatorskiego połowu ryb. Grunty pokryte śródlądowymi wodami powierzchniowymi również stanowią własność Skarbu Państwa. Gospodarowanie gruntami w granicach linii brzegu wykonują te same organy i jednostki, które w imieniu Skarbu Państwa wykonują prawa właścicielskie wobec wód. Grunty przyległe do śródlądowych wód powierzchniowych płynących należeć mogą natomiast do dowolnej jednostki, osoby fizycznej lub prawnej. Granicą między gruntami pokrytymi wodami powierzchniowymi a gruntami przybrzeżnymi jest linia brzegu, którą określa się dla cieków naturalnych, jezior oraz innych naturalnych zbiorników wodnych. Należy zaznaczyć, że pojęcie linii brzegowej nie dotyczy zasięgu lustra wody w sztucznych zbiornikach wodnych, w przypadku których może ona przebiegać pod zwierciadłem wody. Jezioro Czorsztyńskie wraz z terenami bezpośrednio do niego przylegającymi położone jest na działkach stanowiących w głównej mierze własność Zespołu Elektrowni Wodnych Niedzica S.A. Wyjątek stanowią działki pokryte naturalnymi wodami płynącymi Dunajca i jego dopływów, które jako grunty pokryte płynącymi wodami powierzchniowymi w rozumieniu art. 14 ust. 2 Ustawy Prawa wodnego wyłączone są z obrotu cywilno prawnego i stanowią własność Skarbu Państwa w trwałym zarządzie Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Krakowie. Spółka Zespół Elektrowni Wodnych Niedzica S.A. powstała w 1997 roku, nosząc pierwotnie nazwę Zespół Zbiorników Wodnych Czorsztyn Niedzica Sromowce Wyżne. Spółka powołana została głównie w celu wytwarzania energii elektrycznej i utrzymania zbiorników wodnych Czorsztyn Niedzica oraz Sromowce. W miarę upływu Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata

13 czasu przedmiot działalność spółki ulegał rozszerzeniu i obecnie obejmuje przede wszystkim wytwarzanie, przesyłanie i dystrybucję energii elektrycznej, pobór i uzdatnianie wody z wyłączeniem działalności usługowej, prowadzenie hoteli, pól kempingowych, miejsc krótkiego zakwaterowania, restauracji, placówek gastronomicznych, barów oraz działalność związaną ze sportem oraz rekreacją. Działalność ukierunkowana na rekreację stworzyła szansę rozwoju spółki w tym kierunku, jak również umożliwiła oddawanie w dzierżawę terenów zlokalizowanych wokół Jeziora Czorsztyńskiego lokalnym przedsiębiorcom w celu prowadzenia działalności związanej z turystyką, handlem i transportem na obszarze nadbrzeża. Tabela 1. Zestawienie liczby najemców/dzierżawców od ZEW Niedzica S.A. wraz z informacją na temat przeznaczenia terenu oddanego w najem lub dzierżawę (dane uzyskane w ZEW Niedzica S.A.) Przeznaczenie terenu oddanego w najem lub dzierżawę Lp. Gmina Miejscowość Rekreacja * Rekreacja/ utrzymanie zieleni** Działalność gospodarcza* ** Działalność statutowa **** Rolnicza/ utrzymanie zieleni***** Inna ****** 1 Nowy Targ Szlembark 2 Nowy Targ Dębno Czorsztyn Czorsztyn Czorsztyn Mizerna 5 Czorsztyn Maniowy Czorsztyn Kluszkowce Czorsztyn Sromowce Wyżne Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata

14 Przeznaczenie terenu oddanego w najem lub dzierżawę Lp. Gmina Miejscowość Rekreacja * Rekreacja/ utrzymanie zieleni** Działalność gospodarcza* ** Działalność statutowa **** Rolnicza/ utrzymanie zieleni***** Inna ****** 8 Łapsze Niżne Falsztyn 9 Łapsze Niżne Frydman Łapsze Niżne Niedzica Łączna ilość najemców * tereny przeznaczone pod szeroko rozumianą rekreację indywidualną, oraz dojście do pomostu, dojście do jeziora ** część terenu przeznaczona jest pod szeroko rozumianą rekreację, oraz utrzymanie zieleni *** prowadzona działalność gospodarcza związana jest głównie z świadczeniem usług z zakresu usług turystyczno rekreacyjnych, w tym prowadzenie działalności gastronomiczno handlowej, ale również z prowadzeniem zakładu przeróbczego kruszywa, lub też stacji paliw **** działalność prowadzona przez organizacje np. yacht kluby, kluby sportowe, towarzystwa żeglarskie, kluby wędkarskie ***** tereny przeznaczone są pod uprawę rolną lub utrzymanie zieleni ******* inna np. teren przeznaczony pod Wodne Pogotowie Ratunkowe, wybieg dla koni, miejsce na reklamę, miejsce składowania materiałów Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata

15 2.5. Dostępność komunikacyjna Główną arterią komunikacyjną w okolicy Jeziora Czorsztyńskiego jest droga wojewódzka numer 969 (DK969), która łączy Nowy Targ ze Starym Sączem oraz Nowym Sączem. Droga ta, o łącznej długości 67,3 km, biegnie równolegle do północnego nadbrzeża Zbiornika Czorsztyńskiego, przechodząc przez następujące miejscowości położone nad zalewem: Dębno (Gmina Nowy Targ), Maniowy (Gmina Czorsztyn), Mizerna (Gmina Czorsztyn), Kluszkowce (Gmina Czorsztyn). Pozostałą część sieci komunikacji drogowej w obrębie zalewu stanowią drogi lokalne powiatowe oraz gminne. Drogi powiatowe, biegnące przez miejscowości położone nad Jeziorem Czorsztyńskim: 1639K Dębno Niedzica Granica Państwa 15,7 km; 1640K Niedzica Kacwin 3,2 km; 1642K Groń Trybsz Niedzica 20,2 km; 1643K Krempachy Frydman 4,8 km. Dojazd do Jeziora Czorsztyńskiego jest możliwy także od strony Słowacji, poprzez trasę 543, która kończy swój bieg na granicy polsko słowackiej w Niedzicy. W rejon zalewu można dostać się za pośrednictwem PPKS, którego pojazdy kursują na DK969, a także korzystając z usług prywatnych przewoźników. Dojazd nad zalew koleją nie jest możliwy najbliższy szlak kolejowy przebiega przez Nowy Targ. Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata

16 Mapa 1. Układ komunikacyjny nadbrzeża Jeziora Czorsztyńskiego Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata

17 2.6. Zagospodarowanie terenu W wyniku wieloletniego procesu osadnictwa, a także współczesnych przemian zagospodarowania przestrzennego obszar okalający Jezioro Czorsztyńskie podzielić można na dwie zasadnicze części gorczańską i pienińską, które powiązane są doliną Dunajca. Część gorczańska struktury przestrzennej obszaru oparta jest o przebieg drogi wojewódzkiej 969. Jej cechy charakterystyczne to specyficzny równoleżnikowy układ, w którym obszary przyrodnicze sąsiadują z obszarami osadniczo rolniczymi oraz z obszarami o charakterze otwartym, obejmującymi tereny rolne i wód zbiornika. Pienińską część struktury przestrzennej nadbrzeża zalewu podzielić można na dwa obszary: przyrodnicze, obejmujące głównie kompleksy leśne, oraz obszary rolno osadnicze, ze skoncentrowaną zabudową. Charakter zabudowy mieszkaniowej w poszczególnych gminach i miejscowościach jest znacznie zróżnicowany. Układ zabudowy wsi otaczających Jezioro Czorsztyńskie, ukształtowany w historycznym, procesie rozwoju osadnictwa, obecnie ulega wyraźnemu rozmyciu. Zwarte układy zabudowy zaczynają rozlewać się na otwarte tereny rolnicze. Wobec tego zjawiska szczególnie istotna jest ochrona miejsc o najwyższych walorach krajobrazowych i przyrodniczych. W celu konkretyzacji koncepcji rozwoju przestrzennego gmin otaczających Jezioro Czorsztyńskie, w nadrzędnych dokumentach strategicznych i planistycznych gmin określono poszczególne strefy i obszary o zróżnicowanych zasadach zagospodarowania i kierunkach działania. Podziały te uwzględniają uwarunkowania wynikające z dotychczasowego stanu zagospodarowania przestrzennego gmin oraz z potrzeby racjonalnego i kompleksowego zagospodarowania terenów otaczających Jezioro Czorsztyńskie w kontekście rozwoju turystyki i wypoczynku. Zmiany w strukturze przestrzennej poszczególnych gmin mają mieć zróżnicowany charakter, w zależności od obszaru. W Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Czorsztyn wyodrębniono następujące strefy polityki przestrzennej: Strefa I Osadniczo turystyczna związana jest z rozwojem na obszarze gminy mieszkalnictwa i usług, w tym związanych z intensyfikacją turystyki i wypoczynku, a także ożywieniem wytwórczości i utrzymaniem rolnictwa. Strefa I obejmuje swoim zasięgiem trzy odrębne enklawy osadnictwa: zespół zabudowy Huby i części Maniów, zespół wsi Maniowy, Mizerna i Kluszkowce oraz zespół wsi Sromowce Wyżne i Niżne, wraz z otaczającymi je terenami otwartymi, enklawami leśnymi, ciekami z zadrzewieniami i zakrzewieniami. Wymienione miejscowości charakteryzuje skupiona zabudowa, z różnymi typami zabudowy mieszkaniowej, usługowej i rzemiosła, obszary Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata

18 podlegające zabudowie oraz przylegające obszary niezabudowane, które w części mogą być traktowane jako rezerwy terenów rozwojowych. Celem polityki przestrzennej w Strefie I jest: tworzenie warunków do porządkowania i racjonalnej rozbudowy istniejących układów osadniczych, ze szczególnym uwzględnieniem rozwoju turystyki, usług i działalności gospodarczej, prowadzenie racjonalnej gospodarki rolnej, ochrona elementów systemu przyrodniczego oraz utrzymanie wybitnych walorów krajobrazu. Strefa II Turystyczno wypoczynkowa istotna w odniesieniu do planowanych koncepcji rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego, związana jest z turystyką oraz ochroną walorów krajobrazu i wartościowych zasobów środowiska przyrodniczego i kulturowego. Strefa ta obejmuje tereny nadbrzeżne Jeziora Czorsztyńskiego na południe od drogi nr 969, rejon przełęczy Snozka i Góry Wdżar, a ponadto wieś Czorsztyn wraz z fragmentem Pienińskiego Parku Narodowego i zespołem zamku czorsztyńskiego. Wyłączając skupioną pensjonatową i jednorodzinną zabudowę wsi Czorsztyn oraz osadę turystyczną na półwyspie Stylchyn, obszary te są otwarte, cechujące się bardzo dużą atrakcyjnością turystyczną, wynikającą z walorów przyrodniczych, kulturowych i krajobrazowych. Celem polityki przestrzennej w Strefie II jest: ukształtowanie na terenach nadbrzeżnych Zbiornika Czorsztyńskiego atrakcyjnego centrum rekreacyjnego o zróżnicowanym charakterze zabudowy i sposobie urządzenia terenu, tworzenie warunków dla rozwoju wypoczynku, turystyki i sportów zimowych i letnich w rejonie Góry Wdżar, utrzymanie walorów przyrodniczych, kulturowych, krajobrazowych obszaru objętego Strefą II jako bazy dla rozwoju funkcji turystycznych i wypoczynkowych. Strefa III Przyrodnicza związana jest z ochroną wartościowych zasobów środowiska przyrodniczego i krajobrazu, oraz uprawianiem turystyki kwalifikowanej, krajoznawczej i rekreacji. Obejmuje ona kompleksy leśne wraz ze śródleśnymi polanami oraz przylegającymi do lasów niezalesionymi stokami. Celem polityki przestrzennej w Strefie III jest zachowanie istniejących lasów, stanowiących ostoję cennych elementów Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata

19 środowiska oraz czynnik kształtujący klimat, stosunki wodne i walory krajobrazowe, a także wzrost lesistości i utrzymanie trwałej pokrywy roślinnej, utrwalającej strome stoki. Strefa IV Parkowa związana z ochroną najwartościowszych zasobów środowiska przyrodniczego i krajobrazu, funkcjonowaniem Pienińskiego Parku Narodowego oraz rozwojem turystyki krajoznawczej i edukacji. Obejmuje tereny objęte obszarem Pienińskiego Parku Narodowego, za wyjątkiem odrębnie położonych enklaw. Celem polityki przestrzennej w Strefie IV jest ochrona unikalnych wartości przyrodniczych zgodnie z obowiązującymi przepisami, a także wykorzystywanie PPN zgodnie z jego funkcjami. Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Łapsze Niżne określa kierunki zagospodarowania przestrzennego dla poszczególnych obszarów gminy, w oparciu o kryteria historyczne, funkcjonalne, przyrodnicze oraz architektoniczne. W dokumencie zidentyfikowano następujące obszary: Obszary do zabudowy tereny osiedleńcze, obejmujące: tereny zabudowane we wszystkich miejscowościach, głównie zabudowę mieszkaniową (jednorodzinną i wielorodzinną) oraz zagrodową, wraz z różnego rodzaju usługami (komercyjnymi i publicznymi) i drobną wytwórczością, tereny zabudowane, w tym głównie historyczne układy wsi o istotnych wartościach kulturowych, tereny do zainwestowania na cele sportu i rekreacji, w tym tereny budownictwa rekreacji indywidualnej. Obszary chronione przed intensywną zabudową obejmujące tereny rolnicze, z dopuszczeniem następujących kierunków użytkowania i zagospodarowania: zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna, pensjonatowa, budownictwo rekreacji indywidualnej, zabudowa związana z obsługą sportów i rekreacji, tereny sportów zimowych, w tym wymagające zgody na zmianę przeznaczenia. Obszary wyłączone z zabudowy obejmują tereny najcenniejsze pod względem przyrodniczym i krajobrazowym, zapewniają prawidłowe funkcjonowanie struktury przyrodniczej oraz ochronę ekspozycji krajobrazu; zasady ochrony tych obszarów wynikają między innymi z położenia w Małopolskim Obszarze Chronionego Krajobrazu. Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata

20 Tereny zamknięte na potrzeby obronności i bezpieczeństwa państwa w Gminie Łapsze Niżne jest to kompleks wojskowy nr 4696 o powierzchni 0,88 ha, Obszary objęte ochroną sposób ich zagospodarowania i kryteria są objęte odrębnymi przepisami. Zagospodarowanie przestrzenne miejscowości nadbrzeżnych Jeziora Czorsztyńskiego, należących do Gminy Nowy Targ, czyli wsi Dębno i Szlembark, jest uwarunkowane założeniami zawartymi w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego Gminy Nowy Targ na terenach przeznaczonych do zainwestowania obszar Dębno 01 oraz obszar Szlembark 19. Dokument ten zakłada, że formowanie ładu przestrzennego miejscowości obejmuje między innymi: kształtowanie struktury przestrzennej z uwzględnieniem obecnego stanu zagospodarowania, ochronę elementów wyróżniających rzeźbę i pokrycie terenu, zakaz lokalizacji obiektów handlowych o powierzchni sprzedażowej większej niż 2000 m 2, nakaz przestrzegania zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska we wszelkich poczynaniach inwestycyjnych, nakaz utrzymania czystości wód polegający na korzystaniu z ich zasobów zgodnie z odrębnymi przepisami. Miejscowe Plany Zagospodarowania Przestrzennego dla miejscowości Dębno oraz Szlembark określają również zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków. W tym celu utworzone zostały odpowiednie strefy: Strefa A ścisła ochrona konserwatorska; w jej zakres wchodzą obiekty o wybitnej wartości kulturowej oraz krajobrazowej. Obiekt stanowi kościół św. Michała Archanioła w Dębnie, objęty ochroną światowych dóbr kultury UNESCO; w strefie tej obowiązuje zakaz lokalizacji nowych obiektów, niebędących uzupełnieniem obecnego ładu przestrzennego. Strefa D strefa dominacji zabudowy tradycyjnej oraz obiektów wysokiej wartości; strefą tą objęte są obszary, gdzie wartości zabytkowe nie dominują bezwzględnie, a działalność inwestycyjną można prowadzić zgodnie z zasadami integracji konserwatorskiej. Strefą D objęty jest obszar miejscowości Szlembark oraz większość obszaru miejscowości Dębno. Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata

21 2.7. Największe atrakcje i ośrodki turystyczno rekreacyjne Największą atrakcją turystyczną obszaru jest Zapora w Niedzicy. Obiekt ten ma charakter budowli ziemnej z rdzeniem gruntowym. Jej długość wynosi 404 m, a wysokość 56 m, co czyni ją trzecią pod względem wysokości zaporą w Polsce. Zapora w Niedzicy gromadzi wody spływające z obszaru ponad 1100 km², a umieszczone w niej urządzenia upustowe umożliwiają zrzut wody w ilości ponad 2 tys. m³ w ciągu sekundy. W budowli zapory zlokalizowana jest elektrownia szczytowo pompowa, która jest udostępniona do zwiedzania. Turyści mają możliwość zobaczenia urządzeń i pomieszczeń technologicznych elektrowni (m.in. urządzenia do produkcji prądu), jak i podziemnego tunelu wraz ze znajdującą się w nim galerią kontrolną zapory. Galeria ta została poprowadzona w skale na głębokości ponad 45 metrów od lustra wody i nasypu budowli tamy. Według danych uzyskanych z archiwum Zespołu Elektrowni Wodnych Niedzica S.A., w 2015 roku elektrownię wodną zwiedziło osób. Atrakcyjność turystyczną zapory w Niedzicy zwiększa ogromne trójwymiarowe malowidło znajdujące się w górnej, spacerowej części konstrukcji. Obraz Moc Żywiołów autorstwa Ryszarda Paprockiego przedstawia płynącą rzekę, wodospady oraz wiry, a jego całkowita długość to 34 m. Rysunek 3. Obraz 3D "Moc Żywiołów", znajdujący się na zaporze w Niedzicy, fot. Jakub Kliszcz Jedną z największych atrakcji turystycznych okolic Jeziora Czorsztyńskiego jest ośrodek Czorsztyn Ski w Kluszkowcach. Kompleks znany jest przede wszystkim z dużej stacji narciarskiej, w skład której wchodzi 6 wyciągów narciarskich, w tym 2 wyciągi krzesełkowe (2 i 4 osobowe), oraz 8 tras o zróżnicowanym poziomie trudności. Najdłuższa trasa Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata

22 ma 1200 m długości, a łączna długość wszystkich tras przekracza 4,5 km. Ośrodek oferuje także trasy przeznaczone do narciarstwa biegowego, o łącznej długości około 5 km. Stacja usytuowana jest na stokach góry Wdżar (795 m n.p.m.), którą tworzą skały wulkaniczne. W krajobrazie fliszowych Beskidów góra ta stanowi ewenement. Rozkwit ośrodka rozpoczął się wraz z budową pierwszej, dwuosobowej kolejki krzesełkowej. Czorsztyn Ski szybko stało się popularnym ośrodkiem narciarskim. Ze względu na trudniejszy charakter poszczególnych tras, stacja zyskała status świetnego miejsca do treningu oraz zawodów w narciarstwie alpejskim w Polsce. Budowa drugiej kolei krzesełkowej oraz przystąpienie do regionu TatrySki, który umożliwia korzystanie z jednego karnetu w kilku ośrodkach narciarskich w Polsce i na Słowacji (Bachledova Dolina, Białka Tatrzańska, Jurgów, Czarna Góra, Litwinka), ugruntowało pozycję Czorsztyn Ski jako jednego z najlepiej zorganizowanych i popularnych ośrodków narciarskich na polskim Podtatrzu. Kompleks posiada ponadto dobrze rozwiniętą infrastrukturę przy dolnej stacji znajduje się ośrodek noclegowy Pod Wulkanem, a także parkingi, wypożyczalnie sprzętu oraz kilka punktów gastronomicznych, zarówno na dolnej, jak i górnej stacji kolejki krzesełkowej. Czorsztyn Ski jest miejscem, gdzie przyjeżdżają nie tylko amatorzy narciarstwa czy snowboardu. Również latem oferta ośrodka pozwala na aktywne spędzanie wolnego czasu. Joy Ride Bike Park jest zlokalizowanym na górze Wdżar parkiem rowerowym, z trasami o różnym poziomie trudności, wypożyczalnią rowerów górskich, a nawet szkółką jazdy ekstremalnej. Korzystanie z poszczególnych tras parku jest możliwe dzięki wyciągowi krzesełkowemu, który zimą obsługuje narciarzy. W parku odbywają się imprezy o tematyce rowerowej, z których największą uwagę przyciąga Joy Ride Bike Festival. Odbywają się wówczas zawody rowerowe, premiery filmowe oraz targi, które przyciągają rzesze zawodników oraz obserwatorów. Oprócz wspomnianego parku, rowerzyści mają możliwość skorzystania ze ścieżek rowerowych, które przebiegają przez Kluszkowce i okolice. Stacja oferuje także tor saneczkowy, mający 1000 m długości oraz 84 m różnicy poziomów. Umożliwia on ekscytujący zjazd z prędkością około 40 km/h. Na terenie obiektu znajduje się ścieżka edukacyjno dydaktyczna, która biegnie wzdłuż starego kamieniołomu. Ścieżka pozwala na zapoznanie się z przyrodą nietypowej góry, strukturą geologiczną oraz historią kamieniołomu, a pokonanie całej trasy wymaga korzystania z łańcuchów i drabinek, co stanowić może namiastkę turystyki wysokogórskiej. Ośrodek dysponuje ponadto własną zatoką, w skład której wchodzi parking, trawiasta plaża, wypożyczalnia sprzętu wodnego, boisko do piłki plażowej oraz punkt gastronomiczny. Kolejnym dużym ośrodkiem turystycznym, zlokalizowanym w pobliżu zalewu jest Osada Czorsztyn, znajdująca się w miejscowości Kluszkowce, na półwyspie Stylchyn. Stanowi ona Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata

23 kompleks zabytkowych drewnianych willi, chałup, zagród i innych zabudowań, pochodzących z drugiej połowy XIX i początku XX wieku. Obiekty te zostały przeniesione z terenów stanowiących obecnie dno Zbiornika Czorsztyńskiego, a następnie pieczołowicie odbudowane w celu ochrony zabytków architektury regionalnej. Skansen zlokalizowany jest tuż przy granicy Pienińskiego Parku Narodowego, na półwyspie Stylchyn, który uchodzi za najpiękniejszy pod względem krajobrazowym punkt nadbrzeża Jeziora Czorsztyńskiego. Osada oprócz funkcji muzealnej posiada także rozwiniętą ofertę noclegowo konferencyjną. Do dyspozycji gości oddany jest luksusowy hotel, umiejscowiony w trzech stylowych willach, a także restauracja U Szperlinga. Ośrodek dysponuje również nowoczesnym centrum konferencyjnym. Innym dużym obiektem rekreacyjnym, znajdującym się na nadbrzeżu Jeziora Czorsztyńskiego, jest Zespół Rekreacyjny Polana Sosny, zlokalizowany w Niedzicy, w pobliżu Dunajca oraz Zbiornika Sromowieckiego. W skład kompleksu wchodzą wille regionalne, zaadaptowane na wysokiej klasy obiekty noclegowe: XIX wieczna Chata Spiska, przeniesiona z Łapsz Niżnych, oraz Chata z Kir. Ponadto na terenie ośrodka znajduje się między innymi camping z nowoczesnym zapleczem sanitarnym, piaszczysta plaża na brzegu Dunajca, amfiteatr z widownią mieszczącą 200 osób, restauracja regionalna Dwór, boisko do piłki plażowej, plac zabaw dla dzieci oraz wypożyczalnia rowerów. Polana Sosny oferuje także aktywny zimowy wypoczynek, dzięki funkcjonowaniu Stacji Narciarskiej Polana Sosny. Ośrodek ten, położony w Niedzicy, na zboczu granicznego szczytu Sosny w Magurze Spiskiej, oferuje narciarzom i snowboardzistom 5 sztucznie oświetlanych tras o różnym stopniu trudności (najdłuższa trasa 800 m długości), 3 orczykowe wyciągi narciarskie, 2 szkółki narciarskie, park zabaw dla dzieci, bezpłatne parkingi oraz punkty gastronomiczne. Stacja została uhonorowana tytułem Najlepszej Stacji Narciarskiej Małopolski 2012/2013, w dorocznym plebiscycie organizowanym przez Gazetę Krakowską, Małopolską Organizację Turystyczną, samorząd województwa małopolskiego, a także TVP Kraków oraz Radio Kraków. Dużą atrakcję turystyczną stanowi również Rodzinny Park Rozrywki Spiska Kraina znajdujący się w Niedzicy. Park ten umożliwia aktywne spędzanie czasu wolnego dla całej rodziny, a także pozwala na zapoznanie się z historią regionu. Jedną z głównych atrakcji ośrodka jest park miniatur, w którym znajdują się pomniejszone konstrukcje między innymi zamku w Czorsztynie, Niedzicy, sanktuarium w Lourdes oraz Fatimie. Klienci korzystać mogą z parku linowego, oferującego trasy o różnym stopniu trudności, a także z parku rozrywki z dmuchanymi zamkami, torami przeszkód oraz zjeżdżalniami. Ośrodek wyposażony jest ponadto w planetarium 3D, a starsi użytkownicy mogą spróbować swoich sił w laserowym Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata

24 paintballu. W obrębie kompleksu znajduje się także restauracja regionalna Karczma Zadyma Potencjał turystyczny Położenie Jeziora Czorsztyńskiego umożliwia całoroczne wykorzystywanie zalewu wraz z jego obrzeżami w celach rekreacyjnych oraz turystycznych. Jezioro samo w sobie stanowi doskonałe miejsce do nadwodnego odpoczynku. Znajdujące się w okolicy ścieżki rowerowe, szlaki turystyczne, zabytki czy muzea dodatkowo zwiększają konkurencyjność obszaru pod względem atrakcyjności oraz przyciągają wielu odwiedzających. W nadbrzeżnych miejscowościach znajdują się także stacje i wyciągi narciarskie czy trasy biegowe, co powoduje, że chętnych do przyjazdu nad Zalew Czorsztyński nie brakuje również zimą Środowisko naturalne Środowisko naturalne zarówno nadbrzeża Jeziora Czorsztyńskiego, jak i całego regionu Pienin jest zróżnicowane. Dzięki urozmaiconej rzeźbie terenu na obszarze tym znajduje się znaczna różnorodność siedlisk oraz mikroklimatów. W Pieninach, w tym także na obszarze Jeziora Czorsztyńskiego, stwierdzono występowanie około 1100 gatunków roślin naczyniowych, 400 gatunków glonów, 320 gatunków mchów i wątrobowców, 470 gatunków porostów a także blisko 1200 gatunków grzybów. Długa historia rozwoju pienińskiej flory oraz brak zlodowaceń spowodowały, że na terenie tym wykształciły się liczne relikty trzeciorzędowe, odmiany endemiczne oraz endemity, czyli gatunki, które nie występują nigdzie indziej na świecie. Spotykane w okolicach Jeziora Czorsztyńskiego endemity to mniszek pieniński oraz pszonak pieniński. Do odmian endemicznych zaliczyć natomiast można między innymi takie gatunki jak chaber barwny, wapienna odmiana rozchodnika ostrego czy bylica piołun. Przykładami występujących w tym rejonie reliktów, czyli roślin, które przetrwały na swoich stanowiskach z wcześniejszych okresów geologicznych, są chryzantema Zawadzkiego, dębik ośmiopłatkowy oraz jałowiec sawina. Różnorodność warunków środowiskowych sprawia, że również pienińska fauna jest unikatowa pod wieloma względami. W rejonie tego pasma górskiego naliczono około 7000 gatunków zwierząt, w tym około 235 gatunków kręgowców oraz 160 gatunków ptaków. Fauna kręgowców, pomimo swojej szerokiej skali, nie wykazuje szczególnej odrębności w stosunku do innych obszarów. Wyjątek stanowią nietoperze, których w Pieninach występuje aż 15 gatunków, w tym niezwykle rzadki podkasyniec mały. Na uwagę zasługują bezkręgowce, wśród których jest wiele endemitów i gatunków reliktowych. Liczbę gatunków bezkręgowców występujących w Pieninach szacuje się na około W okolicach Jeziora Czorsztyńskiego spotkać można między innymi blisko 50 gatunków mrówek oraz ponad 30 gatunków ważek. Okoliczne łąki słyną z różnorodności motyli, Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata

25 z których najcenniejszych jest endemiczny niepylak apollo. Ogółem na tych obszarach występuje około 1800 gatunków motyli, co stano 65% wszystkich gatunków motyli, jakie spotkać można w Polsce. W krajobrazie Pienin wyodrębnia się trzy podstawowe kompleksy środowiskowe, które różnią się między sobą pod względem roślinności: stoki północne dominują tam mezofilne lasy jodłowo bukowe, występują zbiorowiska półnaturalne (łąki, pastwiska); stoki południowe zajęte w dużej mierze przez roślinność naskalną oraz ciepłolubne lasy jodłowo bukowe, czemu sprzyja wysokie nasłonecznienie terenu, spotykane są także grunty orne i suche pastwiska; dolina Dunajca oraz jego większych dopływów obszar obecnie pozbawiony w dużej mierze swych naturalnych zbiorowisk roślinnych, przede wszystkim lasów łęgowych; znaczną część terenu zajmują osiedla mieszkalne, pola uprawne, łąki i pastwiska Klimat Okolice Jeziora Czorsztyńskiego przez przeważającą część roku (średnio 220 dni) znajdują się pod wpływem prądów polarno kontynentalnych, przez około 70 dni rejon zalewa powietrze polarno morskie, natomiast przez pozostałą część roku do regionu napływają masy powietrza zwrotnikowego oraz arktycznego. Cechą charakterystyczną regionu jest niewielka ilość dni z opadami, a także niskie średnie roczne sumy opadów, które kształtują się na poziomie mm (w dolinie Dunajca). Nasłonecznienie obszaru jest duże, zwłaszcza na południowych stokach wzniesień. Lata zazwyczaj są ciepłe średnia temperatura w lipcu to około 15 C natomiast zimy niezbyt mroźne średnia temperatura w styczniu wynosi 4 C. Średnia roczna temperatura dla obszaru nadbrzeża zalewu wynosi 6 C. Najcieplejszymi miesiącami są czerwiec i lipiec, najzimniejszymi natomiast styczeń i luty. Pokrywa śnieżna może pojawiać się nawet w połowie listopada, a zanika zazwyczaj na przełomie marca i kwietnia. Na obszarze nadbrzeża zalewu dominują wiatry zachodnie i północno zachodnie, które charakteryzuje niewielka siła średnia roczna prędkość wiatrów na dnie doliny Dunajca wynosi około 2 m/s. Wiatry halne są słabo odczuwalne, występują jednak silne wiatry lokalne (przeciągi), przede wszystkim w dolinach. Kolejną cechą charakterystyczną obszaru Jeziora Czorsztyńskiego oraz nadbrzeża są często występujące mgły, których utrzymywanie się jest spowodowane zwężaniem się doliny Dunajca. Klimat Jeziora Czorsztyńskiego jest w dużym stopniu uwarunkowany zmianami, które wynikają z obecności sztucznych zbiorników wodnych. Szacuje się, że obecność zalewu wpływa na wzrost temperatury w promieniu do 5 km średnio o 0,3 C. Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata

26 Może to powodować zmniejszanie się dobowych wahań temperatury, a także skracanie okresu z ujemnymi temperaturami powietrza o kilkanaście dni Obszary chronione Część wód zalewu, a także terenów położonych w jego obrębie, wchodzi w skład Pienińskiego Parku Narodowego, który uznać należy za jeden z największych walorów regionu, zarówno pod względem turystycznym, jak i przyrodniczym. Jest to najstarszy park narodowy w Polsce data jego utworzenia to 1 czerwca 1932 roku. PPN wraz z powołanym w tym samym roku Słowackim Rezerwatem Przyrodniczym w Pieninach utworzył pierwszy w Europie pograniczny park narodowy. Pieniński Park Narodowy obejmuje swoim zakresem najcenniejsze pod względem przyrodniczym oraz krajobrazowym obszary Pienin Właściwych: Masyw Trzech Koron, Pieninki, Pieniny Czorsztyńskie oraz Przełom Dunajca. Pomimo swojej stosunkowo niewielkiej powierzchni 23,46 km 2 (dla porównania, powierzchnia Tatrzańskiego Parku Narodowego wynosi 211,64 km 2, a Gorczańskiego Parku Narodowego 70,28 km 2 ), PPN posiada najwyższy współczynnik ruchu turystycznego w przeliczeniu na 1 ha powierzchni spośród wszystkich parków narodowych w Polsce. Szacuje się, że tereny parku odwiedza blisko turystów rocznie (dane uzyskane w Bibliotece PPN), dla których udostępniono 35 km szlaków. Cały obszar Pienin, w tym także część nadbrzeża Jeziora Czorsztyńskiego, objęty jest programem Natura Dotyczy on obszarów objętych ochroną przyrody na terytorium całej Unii Europejskiej, a jego nadrzędnym celem jest zachowanie określonych typów siedlisk przyrodniczych oraz gatunków uważanych za cenne i zagrożone w skali Europy. Na obszarze miejscowości Niedzica Zamek oraz Falsztyn znajduje się Rezerwat Zielone Skałki, będący długim na 2 km pasmem skał wapiennych w Pieninach Spiskich. Najwyższy punkt pasma zlokalizowany jest na wysokości 616 m n.p.m. Od strony Zbiornika Czorsztyńskiego Zielone Skałki oddzielają strome urwiska o wysokości nawet do 100 m. Jeden ze szczytów pasma Rybiarka ma charakter pionowej ściany o stumetrowej wysokości, która po napełnieniu zalewu wodą jest niewidoczna. Wschodnia część pasma tworzy na obszarze jeziora malowniczy półwysep. Rezerwat jest cenny pod względem przyrodniczym na jego terenie występują rzadkie gatunki roślin, na przykład pluskwica europejska. Dawniej w tym miejscu znajdowało się także jedyne w Pieninach stanowisko żbika. W 1966 roku obszar rezerwatu o powierzchni 24,17 ha został włączony do Pienińskiego Parku Narodowego, natomiast w 1970 roku otrzymał status obszaru ochrony ścisłej. Zielone Skałki to jedyna część Pienin Spiskich objęta zakresem PPN. Obszar rezerwatu nie jest udostępniony turystycznie. Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata

27 W Kluszkowcach znajduje się Rezerwat Przyrody Modrzewie, utworzony w 1959 roku dla ochrony stanowisk modrzewia polskiego. Rezerwat znajduje się na południowych stokach Lubania (pasmo Gorce), na obszarze lasów państwowych zarządzanych przez Nadleśnictwo Krościenko, a jego powierzchnia wynosi 10,43 ha. Na terenie rezerwatu znajdują się ścieżki edukacyjne (w tym jedna dostosowana dla osób niepełnosprawnych), a także żółty szlak, prowadzący z Kluszkowiec na Lubań. Kolejnym rezerwatem w najbliższym otoczeniu Jeziora Czorsztyńskiego jest Rezerwat Rzeka Białka Tatrzańska. Jego powierzchnia wynosi 300 ha i obejmuje koryto rzeki wraz z otoczeniem, od granic Tatrzańskiego Parku Narodowego aż po ujście do Zbiornika Czorsztyńskiego. W Sromowcach Wyżnych, w pobliżu Zbiornika Sromowieckiego, znajduje się także pomnik przyrody dwie lipy szerokolistne o obwodach odpowiednio 331 cm i 333 cm. Inny pomnik przyrody, także lipa, o obwodzie pnia 430 cm, zlokalizowany jest w Dębnie. Wszystkie gminy, na obszarze których znajduje się Jezioro Czorsztyńskie, wchodzą w skład Południowomałopolskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu (POCK). Powstał on na podstawie uchwały Sejmiku Województwa Małopolskiego z 27 lutego 2012 roku, w celu ochrony terenów wyróżniających się ze względu na krajobraz, funkcje ekologiczne, występowanie zróżnicowanych ekosystemów oraz potencjał turystyczny. Łączna powierzchnia POCK wynosi ha. Na terenach objętych POCK wprowadzono szereg ustaleń dotyczących ochrony ekosystemów, w celu zachowania ich trwałości oraz zwiększania różnorodności biologicznej. Ustalenia te obejmują między innymi utrzymanie ciągłości i trwałości ekosystemów terenów leśnych oraz nieleśnych, zachowanie siedlisk chronionych gatunków, utrzymanie odpowiedniego poziomu wód gruntowych oraz zachowywanie i odtwarzanie korytarzy ekologicznych Kultura ludowa Istotnym walorem antropogenicznym obszaru nadbrzeża Jeziora Czorsztyńskiego jest różnorodność kultur ludowych w poszczególnych miejscowościach. Nadbrzeże Jeziora Czorsztyńskiego jest miejscem zetknięcia się dziedzictwa trzech kultur spiskiej, pienińskiej oraz podhalańskiej. Folklor Spisza, który pod wieloma względami przypomina folklor podhalański, z racji położenia regionu był na przestrzeni wieków poddawany wpływom węgierskim, słowackim oraz wołoskim. Spisz jest regionem transgranicznym, przy czym Polski Spisz tworzy 14 miejscowości, spośród których 4 są położone bezpośrednio przy brzegach Jeziora Czorsztyńskiego. Są to Niedzica, Niedzica Zamek, Falsztyn oraz Frydman. Ludność Spisza Spiszacy (górale spiscy) posiadają duże poczucie odrębności własnej kultury od okolicznych grup etnograficznych. Elementami które odróżniają Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata

28 Spiszaków od np. górali podhalańskich jest gwara i strój ludowy (wiele naleciałości słowackich, węgierskich i germańskich), budowa wsi (miasteczkowy charakter wsi w odróżnieniu od ulicówek na Podhalu) czy techniki budowlane (mnogość murowanych budynków, zgodnych z dawnymi węgierskimi przepisami przeciwpożarowymi). Drugą grupę etnograficzną, zamieszkującą północe brzegi Jeziora Czorsztyńskiego, stanowią górale pienińscy. Grupa ta zamieszkuje tereny wschodnie Podhala, ciągnące się od Maniów do Szczawnicy. Pomimo wielu podobieństw do kultury i tradycji Podhala i Spisza, górale pienińscy również wyróżniają się na tle innych grup etnograficznych. Głównym wyróżnikiem mieszkańców tej części nadbrzeża jest strój regionalny z charakterystyczną, bogato haftowaną niebieską kamizelką, która jest nieodłącznym elementem ubioru flisaków. Poprzez wykonywany zawód kultywują oni tradycję swojego regionu. Gwara pienińska podobna jest do podhalańskiej, z poszczególnymi cechami gwar sądeckich. Budownictwo pienińskie również nawiązuje do architektury Podhala, a także do architektury uzdrowiskowej z XIX wieku, co widać zwłaszcza w zabudowie Szczawnicy. Aktualnie tradycyjna zabudowa pienińska jest już coraz rzadziej spotykana. Miejscowości graniczące z Jeziorem Czorsztyńskim należące do Gminy Nowy Targ (Szlembark i Dębno) zamieszkiwane są przez górali podhalańskich, a ściślej przez ich północną podgrupę Nowotarżan. Podhalanie są prawdopodobnie najlepiej rozpoznawalną grupą górali polskich, na co wpływa wiele czynników: żywo kultywowany folklor, rozpoznawalna powszechnie gwara, niemal niezmieniony na przestrzeni wieków strój regionalny, prężnie rozwijająca się sztuka ludowa, wykorzystywanie tradycyjnych materiałów w budowie czy detale architektoniczne. Obecność wszystkich wymienionych grup etnograficznych ma wpływ na różnorodność i unikalność terenów nadbrzeża Jeziora Czorsztyńskiego, oddziałując tym samym na atrakcyjność turystyczną i kulturową Muzea i zabytki Jednym z najczęściej odwiedzanych, a także najbardziej rozpoznawalnych obiektów o charakterze historyczno turystycznym w okolicach Jeziora Czorsztyńskiego są ruiny zamku w Czorsztynie. Najstarsza część zamku pochodzi z drugiej połowy XIII wieku. Za czasów Kazimierza Wielkiego dobudowano mury obwodowe, natomiast w XV wieku powstał dolny zamek i brama, na której ówczesny starosta czorsztyński Jan Baranowski wzniósł wieżę, która do dziś góruje nad zamkiem. Poprzez swoją lokalizację przy historycznym szlaku kupieckim, forteca posiada bardzo bogatą historię. Zamek odwiedzany był przez królów: Kazimierza Wielkiego, Ludwika Węgierskiego, królową Jadwigę, Władysława Jagiełłę czy Władysława Warneńczyka. Przez pewien czas starostą na zamku był Zawisza Czarny. W Czorsztynie schronienia szukał między innymi Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata

29 Jan Kazimierz podczas potopu szwedzkiego, a także kozacy i konfederaci barscy. Pod koniec XVIII wieku zamek spłonął w pożarze i zaczął popadać w ruinę. Pierwsze prace zabezpieczające ruiny zaczęto prowadzić w 1951 roku. W 1985 roku Główna Komisja Konserwatorska zatwierdziła projekt adaptacji i konserwacji ruin zamku, który został zrealizowany z funduszy Pienińskiego Parku Narodowego, a także Okręgowej Dyrekcji Gospodarki Wodnej w Krakowie. Prace konserwatorskie trwają do chwili obecnej. Ruiny zamku należą do powstałego w 1921 roku Rezerwatu Zamek Czorsztyn, a od 1996 roku stanowią integralną część Pienińskiego Parku Narodowego jako Uroczysko Zamek Czorsztyn. Do zwiedzania udostępniono przyziemia Baszty Baranowskiego, zamku średniego i głównego. Z tarasu widokowego rozciąga się piękny widok na Jezioro Czorsztyńskie, panoramę Tatr oraz rezerwat Zielone Skałki. Obszar zamku jest także istotny pod względem geologicznym oraz przyrodniczym. W kontekście geologicznym należy wyróżnić występowanie skamieniałości z okresu jury oraz dolnej kredy. Najważniejszym walorem przyrodniczym wzgórza zamkowego jest natomiast liczna populacja pszonaka pienińskiego roślinnego gatunku endemicznego, występującego wyłącznie w Pieninach. Innym ważnym obiektem historyczno muzealnym na obszarze Jeziora Czorsztyńskiego jest Zamek Dunajec. Podobnie jak ruiny zamku w Czorsztynie, również ta budowla stanowi jedną z największych atrakcji turystycznych o znaczeniu historycznym w polskiej części Karpat. Zamek powstał między rokiem 1320 a 1325 na wapiennym wzniesieniu, na którym wcześniej zlokalizowana była wałowa budowla obronna. Budowa fortecy została zainicjowana przez Jana Berzeviczego lub, jak podają inne źródła, jego brata Rykolfa, którzy byli węgierskimi kolonizatorami ziem granicznych. Rzeka Dunajec oddzielała wówczas obszar państwa węgierskiego od Polski, od jej nazwy pochodzi także nazwa zamku. Obecnie obiekt znajduje się w miejscowości Niedzica Zamek, która funkcjonuje jako oddzielna miejscowość od 1 stycznia 2014 roku. Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata

30 Rysunek 4. Zamek w Niedzicy, w tle ruiny zamku w Czorsztynie, fot. Jakub Kliszcz Przez długi okres zamek był siedzibą rodów węgierskich, jedynie przez część XVI wieku znajdował się w rękach polskiego rodu Łaskich. Po zakończeniu I wojny światowej zamek znalazł się w granicach Rzeczpospolitej Polskiej, choć formalnie wciąż był własnością węgierskiego rodu Salamonów (aż do 1945 roku). Od 1949 roku zamkiem opiekuje się Stowarzyszenie Historyków Sztuki. Po odbudowie części zamku oraz pracach konserwatorskich, w obiekcie otworzono muzeum. W pobliżu zamku znajduje się XIX wieczny spichlerz, a także celnica drewniany budynek przypominający dworek, wzniesiony w dwudziestoleciu międzywojennym, obecnie zlokalizowany na wzgórzu obok zamku. Na atrakcyjność turystyczną zamku składa się jego malownicze położenie oraz legendy z nim związane, z których zdecydowanie najbardziej popularną jest ta o ukrytym na zamku skarbie Inków. Według podania, pod koniec XVIII wieku w fortecy rezydowali Inkowie, potomkowie Tupaca Amaru II, oraz część arystokracji. Uciekali oni przed hiszpańskimi konkwistadorami. Na terenie zamku inkascy zbiegowie mieli ukryć część skarbu przeznaczonego najprawdopodobniej na sfinansowanie powstania przeciwko Hiszpanom. Na zamku znaleziono także zagadkowy dokument w języku węzełkowym, który podobno miał być testamentem Inków, zawierającym informacje o kosztownościach zatopionych w jeziorze Titicaca. Jednym z najcenniejszych zabytków regionu jest kościół św. Michała Archanioła w Dębnie. Jest to drewnian gotycka świątynia, wpisana na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Obecny kościół powstał w drugiej połowie XV wieku, w miejsce starszej świątyni. Kościół w Dębnie jest jednym z najlepiej zachowanych tego typu obiektów w Polsce, a jednocześnie jednym z najbardziej znanych polskich zabytków w kraju i za granicą jako jedyny drewniany kościół otrzymał nominację w konkursie siedmiu cudów Polski. Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata

31 Wyróżnia się wkomponowaną w krajobraz sylwetką, która pozostaje niemal niezmieniona od czasów powstania. Świątynia posiada bardzo cenne wyposażenie ruchome, a także unikatową drewnianą polichromię patronową, najstarszą w całości zachowaną w Europie. Atrakcją kościoła są również dzwonki, które pochodzić mogą nawet z V wieku. Kościół w Dębnie dwukrotnie (w 1996 oraz 1998 roku) znalazł się na liście World Monuments Watch jako jeden ze 100 najcenniejszych zabytków na świecie, które zagrożone są zniszczeniem. Kolejnym obiektem o charakterze muzealnym znajdującym się w okolicy zespołu zbiorników jest Izba Regionalna, znajdująca się w Sromowcach Wyżnych. Jest ona prowadzona przez miejscowe Koło Gospodyń Wiejskich i posiada stałą wystawę, składającą się z eksponatów przeznaczonych do obróbki lnu i wełny. Zobaczyć można także wyposażenie związane z hodowlą, rolnictwem, a także wystrój regionalnej kuchni. Obiekt prowadzi regularne warsztaty i pokazy, skierowane w szczególności do dzieci i młodzieży. Dotyczą one pieczenia chleba, darcia pierza, przędzenia czy gotowania potraw regionalnych. Izba udziela się także w corocznych spotkaniach opłatkowych dla seniorów i osób samotnych. W miejscowościach znajdujących się na nadbrzeżu Jeziora Czorsztyńskiego znajduje się ogółem 14 obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, a także 249 obiektów objętych ewidencją zabytków, właściwą dla każdej z trzech gmin. Poza wymienionymi wcześniej obiektami zabytkowymi i historycznymi, do ciekawszych można zaliczyć również: drewnianą kaplicę św. Sebastiana z 1772 roku w Maniowach, murowaną kapliczkę z początku XIX wieku w miejscowości Huba, piwnice frydmańskie, w których dawniej składowano wino przewożone z Węgier do Polski; zwiedzanie możliwe za zgodą właścicieli, wczesnogotycki kościół św. Stanisława we Frydmanie, kasztel Horvathów we Frydmanie typowa dla Spisza rezydencja wiejska o cechach obronnych, pochodząca z XVII wieku, kościół pw. św. Bartłomieja w Niedzicy, datowany na początek XIV. Część obiektów zabytkowych o charakterze sakralnym oraz historycznym wchodzi w skład Szlaku Gotyckiego. Ten transgraniczny szlak jest wspólną inicjatywą Fundacji Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego oraz słowackiego Stowarzyszenia Rozwoju Turystyki w Zamagurzu. Obejmuje on obiekty zarówno w Polsce, jak i na Słowacji. Obiekty wchodzące w skład Szlaku Gotyckiego zlokalizowane w najbliższej okolicy Jeziora Czorsztyńskiego to między innymi kościół: św. Michała Archanioła w Dębnie, zamki w Czorsztynie oraz Niedzicy czy gotyckie kościoły we Frydmanie oraz Niedzicy. Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata

32 Rysunek 5. Kościół św. Michała Archanioła w Dębnie, fot. Jakub Kliszcz Obiekty historyczne oraz sakralne, znajdujące się w obrębie nadbrzeża Jeziora Czorsztyńskiego, wchodzą również w skład Szlaku Architektury Drewnianej. Przebiega on przez województwa śląskie, małopolskie i podkarpackie i liczy około 1500 km długości. W Małopolsce Szlak Architektury Drewnianej obejmuje 237 zespołów architektonicznych, z których wszystkie są oznakowane, a drogę do nich wskazują specjalne znaki. Całość szlaku została podzielona na kilka tras trasa III to region podhalańsko pieniński, w zakres której wchodzą następujące obiekty, znajdujące się nad Jeziorem Czorsztyńskim: kościół św. Michała Archanioła w Dębnie, Osada Czorsztyn na półwyspie Stylchyn w Kluszkowcach, kaplica cmentarna św. Sebastiana w Maniowach, spichlerz w Niedzicy, zabudowa na Polanie Sosny w Niedzicy. Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata

33 Rysunek 6. Wczesnogotycki kościół św. Sebastiana we Frydmanie, fot. Jakub Kliszcz Turystyka wodna Jezioro Czorsztyńskie jest obok rzeki Dunajec głównym filarem, na którym opiera się turystyka wodna całego regionu Podtatrza. Jedną z najczęściej wybieranych atrakcji turystycznych w Pieninach jest spływ Dunajcem. Trasa biegnie przez przełom rzeki, która tworzy w tym miejscu wiele ostrych zakoli, co w połączeniu ze stromymi skalnymi ścianami (nawet 300 m wysokości) stanowi jeden z najpiękniejszych przełomów rzecznych w Europie. Początek spływu ma miejsce w Sromowcach Wyżnych. Tam również znajduje się flisacka przystań oraz pawilon Pienińskiego Parku Narodowego. Trasa kończy się w Szczawnicy (długość trasy 18 km) lub w Krościenku nad Dunajcem (długość 23 km). Spływy odbywają się na tradycyjnych flisackich tratwach, a początki tej regionalnej tradycji sięgają XIX wieku, kiedy to w ten sposób podróżowali kuracjusze ze Szczawnicy oraz goście z zamków w Czorsztynie oraz Niedzicy. Po polskiej stronie granicy spływy Dunajcem organizowane są przez Polskie Stowarzyszenie Flisaków Pienińskich na rzece Dunajec w Sromowcach Niżnych (PSFP). Flisacy pienińscy to osoby zawodowo zajmujące się transportem turystów na rzece Dunajec, rekrutujący się spośród pienińskich górali, zamieszkujących w pięciu pienińskich miejscowościach: Czorsztynie, Sromowcach Niżnych, Sromowcach Wyżnych, Krościenku i Szczawnicy. Liczba turystów korzystających ze spływu Dunajcem co roku sięga prawie W ostatnich latach zauważalny jest także wzrost zainteresowania możliwością pontonowego lub kajakowego spływu rzeką. Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata

34 Oferta turystyczna Jeziora Czorsztyńskiego umożliwia rejsy po jego wodach. Turyści mogą podróżować pomiędzy dwoma zamkami w Niedzicy oraz w Czorsztynie. Rejsy w sezonie odbywają się co około 20 minut i są wykonywane przez dwa statki Halny oraz Dunajec, z których każdy może zabrać na pokład około 100 osób. Do użytku turystów oddany jest także statek Harnaś, obsługujący rejsy spacerowe po Jeziorze Czorsztyńskim. Jego pokład mieści 130 osób, posiada kawiarnię, możliwa jest także organizacja imprez okolicznościowych. Podróżowanie na trasie pomiędzy zamkami jest także możliwe za pośrednictwem gondolek. Kursy gondolami Czorsztynianka odbywają się od 1 maja do 30 września, a oprócz połączenia między zamkami gondole oferują także możliwość wykupienia rejsu dookoła jeziora. W obrębie nadbrzeża Jeziora Czorsztyńskiego znajduje się kilka przystani i plaż, umożliwiających wypoczynek nad wodą. Część z nich oferuje także wypożyczanie sprzętu wodnego oraz korzystanie z pól namiotowych i campingowych. Miejsca takie zlokalizowane są między innymi w Kluszkowcach, we Frydmanie oraz w Falsztynie. Jedynym strzeżonym kąpieliskiem jest Plaża Zamajerz w miejscowości Niedzica Zamek. Plaża ma charakter piaszczysty, a w jej obrębie znajduje się punkt gastronomiczny, wypożyczalnia sprzętu wodnego oraz boisko do piłki plażowej. W rejonie kąpieliska regularnie badana jest czystość wody. Rysunek 7. Wypożyczalnia rowerów wodnych na Plaży Zamajerz, w tle Zamek Dunajec, fot. Jakub Kliszcz Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata

35 Turystyka piesza Gmina Czorsztyn oraz Gmina Łapsze Niżne oferują turystom łącznie 19 znakowanych szlaków (Gmina Czorsztyn 15 szlaków, Gmina Łapsze Niżne 4 szlaki). Ścieżki turystyczne przebiegają także przez miejscowości Dębno i Szlembark. Część szlaków umożliwia połączenie pomiędzy terenami Pienińskiego Parku Narodowego a obszarami znajdującymi się w obrębie Gorczańskiego Parku Narodowego. Szlaki przebiegające przez miejscowości położone nad Jeziorem Czorsztyńskim to: szlak czerwony z Czarnej Góry do Niedzicy 24,5 km długości, szlak czerwony z Niedzicy na Macelak (857 m n.p.m.) 8 km długości, szlak żółty Falsztyn Łapsze Niżne 4,6 km długości, szlak żółty z Osady Czorsztyn w Kluszkowcach na szczyt Lubania (1225 m n.p.m.) 8,7 km długości, szlak zielony z Maniów do polany Kudów 7 km długości, szlak niebieski z Maniów pod Kotelnicę 3 km. W obrębie miejscowości położonych nad Jeziorem Czorsztyńskim znajdują się 2 szlaki udostępnione turystom przez Pieniński Park Narodowy. Są to: szlak zielony: Czorsztyn Zamek Czorsztyn (czas przejścia 1/4 godz.), szlak czerwony: przystań flisacka w Sromowcach Wyżnych Kątach Trzy Kopce (czas przejścia 1 i 1/4 godz.). Ciekawą ofertę dla amatorów pieszych wędrówek w okolicach zalewu proponuje ośrodek Czorsztyn ski, w obrębie którego znajduje się ścieżka edukacyjno dydaktyczna o charakterze wysokogórskim (na trasie znajdują się łańcuchy i drabinki). Ścieżka pozwala na zapoznanie ze strukturą i historią kamieniołomu, wzdłuż którego biegnie trasa. Na obszarze nadbrzeża zalewu zlokalizowane są ponadto nieoznakowane ścieżki, prowadzące najczęściej na lokalne wzniesienia bądź nad brzegi zalewu. Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata

36 Turystyka rowerowa Okolice Jeziora Czorsztyńskiego charakteryzują się wysokim potencjałem w zakresie turystyki rowerowej. Ma to związek przede wszystkim z urozmaicona rzeźbą terenu oraz walorami krajobrazowymi tego obszaru. Najbardziej rozbudowaną ofertę rowerową w rejonie nadbrzeża zalewu oferuje ośrodek Czorsztyn ski w Kluszkowcach, który umożliwia korzystanie z wielu wariantów tras o zróżnicowanym poziomie trudności. Dostęp do części z nich jest możliwy za pomocą wyciągu krzesełkowego, który na potrzeby rowerzystów funkcjonuje także latem. W obrębie kompleksu odbywają się festiwale rowerowe, zawody oraz pokazy filmowe, z których na największą uwagę zasługuje wspomniany wcześniej Joy Ride Bike Festival. Ośrodek prowadzi także wypożyczalnie sprzętu rowerowego oraz szkolenia w zakresie jazdy ekstremalnej. Dookoła miejscowości zlokalizowane są ścieżki rowerowe o różnej długości i trudności. Część z nich łączy nadbrzeżne miejscowości zalewu z pasmem Gorców. Wymienione trasy rowerowe wykorzystywane są podczas różnego rodzaju zawodów rowerowych, między innymi Maratonu Górskiego w ramach Joy Ride Bike Festival. Najciekawsze propozycje pętli rowerowych to: trasa z Kluszkowiec dookoła góry Wdżar polnymi drogami do sąsiednich wsi, następnie asfaltem przez wieś Krośnicę i Grywałd; ostatni fragment biegnie w stronę Lubania (pasmo Gorców), w połowie góry można zjechać na dół lub wjechać na szczyt długość trasy około 26 km, poziom trudności średni; trasa startująca w Kluszkowcach, następnie przez wieś Mizerna, Maniowy, Huba wjeżdża w masyw Lubania, możliwy jest wjazd na szczyt Lubania długą granią, następnie zjazd szlakiem w dół długość trasy około 55 km, poziom trudności wysoki; trasa startująca w Kluszkowcach, poprzez okoliczne miejscowości dociera się do grani Turbacza i Lubania, trasa kilkukrotnie wcina się w masyw i biegnie wzdłuż grani długość około 88 km, poziom trudności bardzo wysoki. Część miejscowości leżących wokół Jeziora Czorsztyńskiego stanowi atrakcyjną bazę startową dla wycieczek rowerowych w głąb Pienin zarówno po polskiej, jak i słowackiej stronie granicy. Za przykład może posłużyć trasa prowadząca wokół doliny Dunajca, mająca początek w Sromowcach Wyżnych, a także trasa wzdłuż Magury Spiskiej, rozpoczynająca się w Niedzicy. Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata

37 Rysunek 8. Zawody "Joy Ride Bike Festival" w Kluszkowcach, fot. Wojciech Bulas Turystyka rowerowa poza wymienionymi trasami przeznaczonymi do kolarstwa górskiego odbywać się może wyłącznie po drogach publicznych w okolicach Jeziora Czorsztyńskiego brak ścieżek rowerowych o odpowiedniej, utwardzonej nawierzchni, umożliwiających bezpieczne podróżowanie rowerem. Jedną z ciekawszych opcji wycieczek o charakterze szosowym jest pętla dookoła Jeziora Czorsztyńskiego, której długość wynosi 37 km. Za początek trasy najczęściej wybierana jest Niedzica, a sama trasa pozwala na podziwianie krajobrazów oraz najważniejszych zabytków, zlokalizowanych w okolicach zalewu. Kolejną ciekawą opcję wycieczki rowerowej stanowi tzw. Pętla Spiska. Trasa o łącznej długości 43,7 km jest częściowo oznakowana. Pętla ma swój początek w miejscowości Niedzica Zamek, biegnąc następnie przez spiskie wioski: Kacwin, Łapsze Niżne, Łapszanka, Dursztyn, Trybsz i Czarna Góra. Turyści podróżujący na trasie mają okazję poznania walorów kulturowych i przyrodniczych obszaru, takich jak Zamek Dunajec, park miniatur w Niedzicy, punkt widokowy Cisówka, wodospad na potoku Kacwinianka, przełom rzeki Białka oraz zabytki sakralne w Trybszu. Należy jednak zaznaczyć, że ta forma turystyki na obszarze nadbrzeża jeziora jest niebezpieczna, co spowodowane jest przede wszystkim dużym ruchem samochodowym, zwłaszcza na drodze wojewódzkiej, a także stanem dróg lokalnych, które często są wąskie i pozbawione szerokich poboczy. Kolejnym czynnikiem utrudniającym turystykę rowerową w obrębie Jeziora Czorsztyńskiego jest regulamin Pienińskiego Parku Narodowego, który zabrania poruszania się na rowerze po zdecydowanej większości szlaków turystycznych w parku dla rowerzystów udostępniono jedynie fragment Drogi Pienińskiej, Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata

38 biegnącej ze Szczawnicy do Czerwonego Klasztoru na Słowacji, oraz fragment drogi do krasu w Krościenku. Obecnie trwają prace nad projektem VeloDunajec, który stanowić będzie element Zintegrowanej Sieci Tras Rowerowych w Województwie Małopolskim. Trasa VeloDunajec ma mieć około 142 km długości, zaczynać się będzie w Zakopanem (powiat tatrzański), kończyć natomiast w miejscowości Wietrzychowice (powiat tarnowski). Szlak ma przebiegać przez rejon Jeziora Czorsztyńskiego, co stanowić będzie uzupełnienie kolejnego planowanego przedsięwzięcia, realizowanego przez Fundację Rozwoju Regionu Jeziora Czorsztyńskiego, które ma na celu budowę ścieżki rowerowej dookoła jeziora. Projekt VeloDunajec wpisany jest do Wykazu Przedsięwzięć Wieloletnich Województwa Małopolskiego na lata Budowa trasy ma na celu otwieranie nowych możliwości dla turystyki, zwłaszcza w odniesieniu do zbiorników wodnych, przez których obszar będzie przebiegać (Jezioro Rożnowskie, Jezioro Czchowskie oraz Jezioro Czorsztyńskie). Zwiększy to w dużym stopniu dostępność do wielu atrakcji turystycznych oraz walorów przyrodniczo krajobrazowych w tych regionach. Szlak VeloDunajec będzie bezpośrednio oddziaływał na obszar pogranicza, gdyż stanowić ma bazę dla połączeń rowerowych z innymi jego częściami, między innymi z Podkarpaciem, Śląskiem, Krajem Preszowskim czy Krajem Żylińskim na Słowacji. Planowane trasy umożliwią przyłączenie się do Szlaku Europy Wschodniej EuroVelo 11, funkcjonującego w ramach Europejskiej Sieci Szlaków Rowerowych, a także do systemu Zielonych Szlaków Greenways, będących trasami dziedzictwa kulturowo przyrodniczego Turystyka konna Okolice Jeziora Czorsztyńskiego oferują bardzo dobre warunki do uprawiania turystyki konnej oraz jeździectwa. W miejscowości Czorsztyn znajduje się ośrodek jeździecki, który prowadzi kursy nauki jazdy konnej, a także kilkudniowe wyprawy oraz rajdy. W okolicznych gminach znajduje się około 120 km ścieżek przeznaczonych do jazdy konnej, jednak w zdecydowanej większości znajdują się one na obszarze Gorców, oddalonych nieco od samego zalewu. Regulamin Pienińskiego Parku Narodowego nie zezwala na jazdę konno po wyznaczonych szlakach. Trasy położone w najbliższej okolicy Jeziora Czorsztyńskiego to między innymi: trasa Frydman Niedzica (15 km długości), trasa Niedzica Kacwin (11 km długości). Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata

39 Te jak i pozostałe ścieżki poza najbliższymi okolicami zalewu wchodzą w skład Transkarpackiego Szlaku Turystyki Jeździeckiej Turystyka powietrzna Głównym ośrodkiem turystyki powietrznej w najbliższej okolicy Jeziora Czorsztyńskiego jest Góra Wdżar, gdzie organizowane są loty paralotniarskie, organizowane przez Aeroklub Nowy Targ. Instytucja ta organizuje także samolotowe loty widokowe nad Jeziorem Czorsztyńskim, a także nad Pieninami oraz Gorcami Wędkarstwo Wędkarstwo jest kolejną bardzo popularną formą rekreacji, uprawianą w obrębie Jeziora Czorsztyńskiego. Wody zalewu, a także rzeki Dunajec obfitują w wiele gatunków ryb takich jak: pstrągi, głowacice, lipienie, płotki, szczupaki, czy osiągające w zalewie wyjątkowo duże rozmiary leszcze. Na jeziorze organizowane są regularnie zawody Grand Prix Polski w dyscyplinie muchowej, a także zawody w wędkarstwie podlodowym, w tym także Podlodowe Mistrzostwa Polski. Łowiska są zarządzane przez nowosądecki oddział Polskiego Związku Wędkarskiego Wydarzenia kulturalne Miejscowości położone nad Jeziorem Czorsztyńskim oferują mieszkańcom oraz turystom szereg imprez o charakterze kulturalnym, z których duża część odbywa się cyklicznie. Wydarzenia kulturalne na podanym obszarze najczęściej wiążą się z tradycją, historią, folklorem oraz zwyczajami regionu. Imprezy o charakterze kulturalnym pełnią funkcję dydaktyczną, integrują lokalną społeczność, a także pomagają w propagowaniu unikalnych walorów regionu. Najważniejsze wydarzenia kulturalne, zaplanowane w obrębie nadbrzeża Jeziora Czorsztyńskiego w 2016 roku, przedstawia poniższa tabela. Tabela 2. Wydarzenia kulturalne na terenie nadbrzeża Jeziora Czorsztyńskiego w roku 2016 Wydarzenie Organizatorzy Termin Miejsce Śpiskie Zwyki Gminny Ośrodek Kultury (GOK) w Łapszach Niżnych z/s w Niedzicy, Muzeum Zespół Zamkowy w Niedzicy Niedzica, Niedzica Zamek Otwarte warsztaty Popołudnie z Naukowcami z AGH ZEW Niedzica SA Niedzica Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata

40 Wydarzenie Organizatorzy Termin Miejsce Gminny konkurs o tematyce prozdrowotnej Żyj zdrowo Gminne Centrum Kultury (GCK) w Kluszkowcach z/s w Maniowach, Zespół Placówek Oświatowych (ZPO) w Maniowach Luty Maniowy XVI Konkurs Recytatorski Nad wodą wielką i czystą GCK w Kluszkowcach z/s w Maniowach, ZPO w Maniowach Kluszkowce Konkurs tańca GCK w Kluszkowcach z/s w Maniowach, ZPO w Maniowach Marzec Maniowy Konkurs Prosto z pola na idola ZPO w Maniowach Kwiecień Maniowy Gminny Przegląd Pieśni Patriotycznej Szkoła Podstawowa w Kluszkowcach Kwiecień Kluszkowce Gminne eliminacje Konkursu Talentów Otwarcie Sezonu Turystycznego z Sherlockiem Holmesem Festyn Otwarcie Sezonu Turystycznego GOK w Łapszach Niżnych z/s w Niedzicy, Stowarzyszenie Dzieci i Młodzież Spisza Niedzica ZEW Niedzica SA Niedzica GCK w Kluszkowcach z/s w Maniowach, Wójt Gminy, Rada sołecka, Koło Gospodyń Wiejskich (KGW), OSP Czorsztyn Dzień Dziecka festyn rodzinny (finał Konkursu Talentów ) GOK w Łapszach Niżnych z/s w Niedzicy, Gmina Łapsze Niżne, Stowarzyszenie Dzieci i Młodzież Spisza Niedzica Święto Muzyki Szkoła Podstawowa w Kluszkowcach Czerwiec Kluszkowce Święto szkoły festyn rodzinny Szkoła Podstawowa w Sromowcach Wyżnych Sromowce Wyżne Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata

41 Wydarzenie Organizatorzy Termin Miejsce Wakacje z Duchami uroczyste rozpoczęcie akcji z TVP Kraków ZEW Niedzica SA, Gmina Łapsze Niżne, TVP Kraków Niedzica, Niedzica Zamek Śpisko Watra GOK w Łapszach Niżnych z/s w Niedzicy Niedzica IV Międzynarodowy Festiwal Pieśni Chóralnej nad Jeziorem Czorsztyńskim Kluszkowce 2016 XXI Konkurs Potraw i Nalewek Regionalnych Festyn Dzień Kluszkowiec Festyn Wieczór z folklorem Piknik z Filmem Górskim Festyn Lato w Mizernej 2016 Chór i parafia Kluszkowce, GCK w Kluszkowcach z/s w Maniowach GCK w Kluszkowcach z/s w Maniowach, Wójt Gminy Czorsztyn, Rada Sołecka, KGW GCK w Kluszkowcach z/s w Maniowach, Wójt Gminy Czorsztyn, Rada Sołecka, KGW, OSP GCK w Kluszkowcach z/s w Maniowach, Wójt Gminy Czorsztyn, Rada Sołecka, KGW, OSP ZEW Niedzica SA, Stowarzyszenie Spotkania z Filmem Górskim GCK w Kluszkowcach z/s w Maniowach, Wójt Gminy Czorsztyn, Rada sołecka, KGW, OSP Kluszkowce Maniowy Kluszkowce Sromowce Wyżne sierpień/ wrzesień Niedzica Zamek Mizerna XVI Konkurs Literacki A w tym kraju... GCK w Kluszkowcach z/s w Maniowach, ZPO w Maniowach październik/ listopad Kluszkowce Obchody Dnia Niepodległości GCK w Kluszkowcach z/s w Maniowach, Wójt Gminy Czorsztyn, Oddział Związku Podhalan w Kluszkowcach Kluszkowce Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata

42 Wydarzenie Organizatorzy Termin Miejsce Cecyliada przegląd parafialnych schol i zespołów Parafia św. Bartłomieja Apostoła w Niedzicy, GOK w Łapszach Niżnych z/s w Niedzicy Niedzica Wydarzenia sportowe Samorządy gmin położonych w obrębie nadbrzeża Jeziora Czorsztyńskiego, a także lokalne instytucje i stowarzyszenia organizują w tym rejonie różnego rodzaju imprezy sportowe. Mają one na celu integrowanie lokalnej społeczności, propagowanie zdrowego stylu życia i aktywności fizycznej, a także promowanie regionu wraz z jego walorami geograficznymi i krajobrazowymi. Ukształtowanie oraz różnorodność terenu nadbrzeża umożliwiają organizację zawodów sportowych w różnych dyscyplinach. Poniższa tabela przedstawia kalendarium najważniejszych wydarzeń sportowych w 2016 roku, organizowanych przez instytucje lokalne. Tabela 3. Wydarzenia sportowe na terenie nadbrzeża Jeziora Czorsztyńskiego w 2016 roku Wydarzenie Organizatorzy Termin Miejsce Zawody narciarskie O puchar Gorców Otwarte Zawody w Narciarstwie Alpejskim o Puchar Prezesa ZEW Niedzica SA Halowy Puchar Wójta Indywidualne Młodzieżowe Mistrzostwa Gminy Czorsztyn w narciarstwie alpejskim i w snowboardzie dziewcząt i chłopców Indywidualne i drużynowe Mistrzostwa Gminy Czorsztyn w czwórboju lekkoatletycznym dziewcząt i chłopców Oddział Związku Podhalan w Kluszkowcach, Wójt Gminy Czorsztyn, GCK w Kluszkowcach z/s w Maniowach luty Kluszkowce ZEW Niedzica SA Niedzica Gminne Zrzeszenie LZS, Gmina Łapsze Niżne Niedzica Wójt Gminy Czorsztyn Kluszkowce Wójt Gminy Czorsztyn Maniowy Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata

43 Wydarzenie Organizatorzy Termin Miejsce Cross thriathlon Mocarny Zbój Fundacja Rozwoju Regionu Jeziora Czorsztyńskiego Maniowy, Niedzica Zamek Rodzinny Rajd Rowerowy Małopolski Związek Kolarski, Gmina Łapsze Niżne, ZEW Niedzica SA Niedzica Międzynarodowe Regaty Kajakowe na Dunajcu im. Olgi Małkowskiej Uczniowski Klub Sportowy Spływ, Wójt Gminy Czorsztyn czerwiec Sromowce Wyżne Frydman Triathlon Fundacja Rozwoju Regionu Jeziora Czorsztyńskiego Frydman Regaty o Puchar Zielonej Wstęgi Jeziora Czorsztyńskiego PTŻ Nowy Targ, ZEW Niedzica SA Niedzica Zamek Thriathlon Tatraman Niedzica Kasprowy Wierch Fundacja Rozwoju Regionu Jeziora Czorsztyńskiego Niedzica Oprócz wydarzeń sportowych organizowanych przez organy lokalne, na terenach okalających Jezioro Czorsztyńskie odbywa się szereg zawodów i konkursów w różnych dyscyplinach. Część z nich ma charakter ogólnopolski lub wojewódzki. Za przykład takich imprez sportowych można podać: Eliminacje Mistrzostw Polski Amatorów w narciarstwie alpejskim w Kluszkowcach, Przystanek AZS Winter Cup w narciarstwie alpejskim w Kluszkowcach, Mistrzostwa Polsk Instruktorów PZN, organizowane w Kluszkowcach, Mistrzostwa Polski w wędkarstwie podlodowym organizowane na terenie Zbiornika Czorsztyńskiego. Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata

44 Ruch turystyczny Pieniny są regionem bardzo popularnym pod względem turystycznym, ze względu na unikalne walory krajobrazowe, przyrodnicze i kulturowe. Możliwość uprawiania różnych form turystyki i rekreacji w tym regionie wpływa na ruch turystyczny, który w poszczególnych dziedzinach utrzymuje stały poziom na przestrzeni lat, a w niektórych wykazując tendencję wzrostową. Ruch turystyczny na nadbrzeżu Jeziora Czorsztyńskiego obrazują dane statystyczne z rocznych analiz dotyczących poszczególnych atrakcji oraz ośrodków turystycznych tego obszaru Pienińskiego Parku Narodowego, zamków w Czorsztynie oraz w Niedzicy, ośrodka Czorsztyn ski oraz ośrodka Polana Sosny. Pieniński Park Narodowy udostępnia turystom ponad 35 km szlaków turystycznych, w tym 27,2 km szlaków pieszych (razem z 1,8 km ścieżek udostępnionych rowerzystom) oraz 8 km szlaku wodnego na przełomie Dunajca, z którego można korzystać tylko przy użyciu sprzętu pływającego (tratwy flisackie, pontony, kajaki). Wstęp na teren PPN jest bezpłatny, opłaty pobierane są jedynie za udostępnienie niektórych obszarów i obiektów. Udostępnianie parku do zwiedzania odbywa się na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (tj. Dz. U. z 2015 r., poz z późn. zm.) oraz planu ochrony, zatwierdzonego rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 1 lipca 2014 r. w sprawie ustanowienia planu ochrony dla Pienińskiego Parku Narodowego (Dz. U. poz. 1010). Ogólna liczba osób odwiedzających PPN w 2015 roku wyniosła około Liczba ta, oszacowana na podstawie odczytów z migratorów oraz ilości sprzedanych biletów, wzrosła w stosunku do roku 2014 o 13,29%. Mniejsza liczba turystów na szlakach w 2014 roku miała związek ze złymi warunkami atmosferycznymi w okresie od maja do końca sierpnia. Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata

45 Wykres 1. Liczba turystów odwiedzających Pieniński Park Narodowy Kolejny wykres obrazuje ilość turystów odwiedzających ruiny zamku w Czorsztynie w latach Właścicielem obiektu jest Pieniński Park Narodowy. Wstęp na zamek jest płatny. Z opłat za wstęp zwolnieni są stali mieszkańcy gmin: Szczawnica Krościenko, Czorsztyn, Łapsze Niżne oraz dzieci do lat 7. Bezpłatne zwiedzanie obiektu możliwe jest także pod przewodnictwem pracownika PPN w ramach programu Wakacyjne spotkania z przyrodą i kulturą Pienin. Dane dotyczące turystów korzystających ze spływu przełomem Dunajca pokazują, jak znacząca jest ta gałąź usług turystycznych dla wpływów z całego sektora turystyki w regionie Pienin. W 2015 roku ogólna liczba osób korzystających ze spływu Dunajcem wyniosła W stosunku do 2014 roku wskaźnik ten wzrósł o 14,3%. Spośród całej liczby biletów, sprzedano osobom spływającym Dunajcem pontonami oraz kajakami; pozostała liczba turystów wybierała tradycyjny spływ tratwami flisackimi. Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata

46 Wykres 2. Liczba turystów odwiedzających ruiny zamku w Czorsztynie Wykres 3. Liczba turystów korzystających ze spływu rzeką Dunajec Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata

47 Następny wykres obrazuje liczbę turystów, którzy zwiedzali Zamek Dunajec, na przestrzeni lat Wykres 4. Liczba turystów odwiedzających Zamek Dunajec w miejscowości Niedzica Zamek Ruch turystyczny w kolejnym dużym ośrodku turystycznym położonym w pobliżu Jeziora Czorsztyńskiego Czorsztyn ski w Kluszkowcach również wykazuje tendencję wzrostową. Dowodem tego są dane zgromadzone na podstawie raportów kasowych, dotyczących użytkowników stacji narciarskiej oraz punktów gastronomicznych w obrębie kompleksu. Wykres 5. Klienci ośrodka "Czorsztyn ski" w Kluszkowcach Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata

48 Kolejne wykresy obrazują liczbę osób zwiedzających elektrownię wodną znajdującą się w budowli zapory w Niedzicy Dane zgromadzone na podstawie sprzedanych biletów pochodzą z archiwum ZEW Niedzica S.A. Wykres 6. Liczba osób zwiedzających elektrownię w Niedzicy 3. Wybrane elementy gospodarki 3.1. Demografia Łączna liczba mieszkańców miejscowości graniczących z Jeziorem Czorsztyńskim w obrębie gmin Czorsztyn oraz Łapsze Niżne wynosi (dane na dzień roku, uzyskane w gminnych działach ewidencji ludności). Według danych na dzień roku, miejscowości znajdujące się w obrębie Gminy Nowy Targ zamieszkuje 1441 osób. (Dębno 821 osób, Szlembark 620 osób) Tabela 4. Liczba mieszkańców poszczególnych miejscowości nadbrzeżnych Jeziora Czorsztyńskiego Miejscowość Gmina Liczba mieszkańców Czorsztyn Czorsztyn 394 Dębno Nowy Targ 821 Huba Czorsztyn 122 Falsztyn Łapsze Niżne 308 Frydman Łapsze Niżne Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata

49 Kluszkowce Czorsztyn Maniowy Czorsztyn Mizerna Czorsztyn 600 Niedzica Łapsze Niżne Niedzica Zamek Łapsze Niżne 260 Sromowce Wyżne Czorsztyn Szlembark Nowy Targ 620 Łącznie Poniższy wykres ilustruje liczbę mieszkańców z uwzględnieniem podziału na płeć, w odniesieniu do wybranych miejscowości nadbrzeżnych Jeziora Czorsztyńskiego (dane na dzień roku uzyskane w gminnych działach ewidencji ludności). Wykres 7. Liczba mieszkańców wybranych miejscowości nadbrzeżnych z podziałem na płeć Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata

50 3.2. Bezrobocie Kierując się danymi pochodzącymi z Banku Danych Lokalnych na dzień 31 marca 2016 roku zauważyć można, że poziom bezrobocia na terenie trzech gmin otaczających Jezioro Czorsztyńskie na przestrzeni ostatnich lat wykazuje tendencję spadkową. Przedstawione dane dotyczą całego obszaru gmin, liczbę bezrobotnych zarejestrowanych jedynie w miejscowościach otaczających Jezioro Czorsztyńskie należy uznać za jeszcze niższą (dotyczy to zwłaszcza Gminy Nowy Targ, która z Jeziorem Czorsztyńskim graniczy jedynie poprzez 2 spośród 21 sołectw). Wykres 8. Liczba osób bezrobotnych w gminach otaczających Jezioro Czorsztyńskie na przestrzeni lat Wykres 9. Osoby bezrobotne w gminach otaczających Jezioro Czorsztyńskie w roku 2015 Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata

51 Poniższe wykresy przestawiają procentowy udział ludności w wieku przedprodukcyjnym, produkcyjnym oraz poprodukcyjnym we wszystkich trzech gminach, graniczących z Jeziorem Czorsztyńskim (dane BDL na dzień roku) Gęstość zaludnienia w gminach otaczających Jezioro Czorsztyńskie prezentuje się następująco (informacje z Banku Danych Lokalnych na dzień ) Gmina Czorsztyn 122 os/km 2, Gmina Łapsze Niżne 73 os/km 2, Gmina Nowy Targ 114 os/km 2. Średnia gęstość zaludnienia we wszystkich trzech gminach wynosi 103 os/km 2. Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata

52 3.3. Podmioty gospodarcze Wśród podmiotów gospodarczych, zarejestrowanych w miejscowościach położonych nad brzegiem Jeziora Czorsztyńskiego, zdecydowanie dominuje sektor prywatny. Największą grupę podmiotów stanowią osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą. Działalność lokalnych podmiotów gospodarczych koncentruje się wokół następujących branży: szeroko pojęta turystyka (wynajem pokoi, gastronomia, usługi turystyczne, działalność produkcyjna, agroturystyka), budownictwo, transport, handel oraz pozostała działalność usługowa. Według bazy danych Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG) na dzień roku, we wszystkich miejscowościach nadbrzeżnych zalewu zarejestrowane są łącznie 922 podmioty gospodarcze. Tabela 5. Podmioty gospodarcze zarejestrowane w miejscowościach nadbrzeżnych Jeziora Czorsztyńskiego Miejscowość Gmina Liczba podmiotów Czorsztyn Czorsztyn 34 Dębno Nowy Targ 24 Falsztyn Łapsze Niżne 11 Frydman Łapsze Niżne 35 Huba Czorsztyn 2 Kluszkowce Czorsztyn 90 Maniowy Czorsztyn 88 Mizerna Czorsztyn 19 Niedzica Łapsze Niżne 98 Niedzica Zamek Łapsze Niżne 17 Sromowce Wyżne Czorsztyn 489 Szlembark Nowy Targ 15 ŁĄCZNIE 922 Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata

53 Zdecydowaną większość podmiotów gospodarczych stanowią mikroprzedsiębiorstwa zatrudniające maksymalnie do 9 pracowników. Biorąc pod uwagę dane Banku Danych Lokalnych na I kwartał 2016 roku, na terenie gmin Czorsztyn, Łapsze Niżne oraz Nowy Targ funkcjonują łącznie 83 podmioty zatrudniające od 10 do 49 pracowników oraz 5 przedsiębiorstw zatrudniających od 50 do 249 pracowników. Do podmiotów o największym znaczeniu gospodarczym oraz największych pracodawców, funkcjonujących na obszarze nadbrzeża Jeziora Czorsztyńskiego, zaliczyć można między innymi: Zespół Elektrowni Wodnych Niedzica S.A., P.H.U. Jędruś w Czorsztynie, Hotel Umina w Czorsztynie, CZORSZTYN SKI Sp. z o.o. w Kluszkowcach, BUD REM JANDURA Michał Jandura w Kluszkowcach SUPERSNOW Sp. z o.o. w Maniowach, Hotel Pieniny w Niedzicy ZEW Niedzica S.A., F.P.H.U. BUDOMAX w Sromowcach Wyżnych, MANSTEL Bednarczyk, Słowik, Wiącek Sp. j. w Maniowach, Zespół Rekreacyjny Polana Sosny w Niedzicy ZEW Niedzica S.A., Dom Wypoczynkowy Pod Taborem w Niedzicy ZEW Niedzica S.A., Ośrodek Wypoczynkowy Trzy Korony we Frydmanie, Usługi remontowo budowlane ROBMOST w Dębnie, Firmę handlowo usługową Janos w Dębnie. Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata

54 3.4. Usługi Wyjątkowe walory krajobrazowe, kulturowe oraz przyrodnicze obszaru nadbrzeża sprawiają, że znaczna część przedsiębiorców sektora prywatnego prowadzi działalność w branży okołoturystycznej agroturystyka, gastronomia czy obiekty noclegowe. Tereny, gdzie działalność ta jest najbardziej zauważalna to obszar nadbrzeża Jeziora Czorsztyńskiego w rejonie Kluszkowiec, Czorsztyna oraz miejscowości Niedzica oraz Niedzica Zamek. Według danych znajdujących się na portalach internetowych urzędów gmin, na terenie miejscowości otaczających Jezioro Czorsztyńskie znajduje się ogółem 111 obiektów turystycznych, w tym: 10 hoteli, 16 ośrodków wypoczynkowych oraz obiektów udostępniających domki letniskowe, 18 obiektów gastronomicznych, 13 gospodarstw agroturystycznych, 54 apartamenty, pensjonaty oraz kwatery prywatne. Dane uzyskane w urzędach gmin pozwalają również na podanie liczby miejsc noclegowych w odniesieniu do całego obszaru danej gminy. Liczby te prezentują się następująco: Gmina Czorsztyn miejsc noclegowych, Gmina Łapsze Niżne miejsc noclegowych, Gmina Nowy Targ 500 miejsc noclegowych. Część przedsiębiorców prywatnych prowadzących działalność związaną z udostępnianiem bazy noclegowej oraz agroturystyką, zrzeszona jest w Góralskim Stowarzyszeniu Agroturystycznym. Stowarzyszenie obejmuje aktualnie 74 członków prowadzących działalność turystyczną i agroturystyczną na obszarze powiatów nowotarskiego i tatrzańskiego. Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata

55 3.5. Analiza SWOT Analiza SWOT jest jedną z najbardziej popularnych i najczęściej używanych technik analizy strategicznej. Technika analityczna SWOT polega na posegregowaniu posiadanych informacji na cztery kategorie czynników strategicznych. Nazwa pochodzi od pierwszych liter angielskich wyrazów: S (strenghts) mocne strony, W (weaknesses) słabe strony, O (opportunities) możliwości, T (threats) zagrożenia. Analiza SWOT ma na celu określenie silnych i słabych stron danego podmiotu, instytucji lub obszaru, w tym przypadku Jeziora Czorsztyńskiego wraz z nadbrzeżem, oraz pojawiających się przed nim szans i zagrożeń. Identyfikacja silnych i słabych stron obszaru stanowi część diagnostyczną analizy, odnoszącą się do czynników wewnętrznych podmiotu, natomiast określenie szans i zagrożeń to część prognostyczna badania, nawiązującą do czynników zewnętrznych. Mocne strony: Położenie geograficzne, ukształtowanie terenu Atrakcyjność przyrodniczo krajobrazowa Potencjał do uprawiania różnych form turystyki Walory historyczno kulturowe Popularność oraz marka poszczególnych miejscowości lub obiektów Położenie przygraniczne oraz makroregionalne Dobry stan środowiska naturalnego Różnorodne formy ochrony przyrody (oferta edukacyjna) Brak uciążliwego dla środowiska przemysłu Aktywność społeczna i gospodarcza, kreatywność mieszkańców Rozwinięta baza noclegowo gastronomiczna Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata

56 Słabe strony: Brak inwestycji strategicznych związanych z Jeziorem Czorsztyńskim Infrastruktura rowerowa Brak rozwiązań komunikacyjnych Niewielka ilość miejsc pracy Brak kąpielisk Niewielka ilość miejsc rozrywki dla młodzieży Marginalizacja poszczególnych miejscowości Ograniczona infrastruktura umożliwiająca uprawianie dyscyplin zimowych Niewystarczająca promocja regionu Zanieczyszczenie powietrza, zwłaszcza w trakcie zimy Szanse: Stworzenie unikalnego i konkurencyjnego produktu turystycznego Rozwój turystyki rowerowej, pieszej Rozwój szeroko pojętej bazy turystycznej, rekreacyjnej i noclegowej Ograniczanie emisji szkodliwych substancji Bliskość Pienin, Tatr, Gorców Możliwość rozwoju przedsiębiorczości mieszkańców w oparciu o walory obszaru Zwiększenie ilości miejsc pracy dzięki rozwojowi turystyki Współpraca regionalna, subregionalna oraz transgraniczna, zwłaszcza w zakresie tworzenia komplementarnej oferty turystycznej Możliwość promocji obszaru nadbrzeża Zwiększenie wykorzystania Jeziora Czorsztyńskiego do uprawiania aktywności nadwodnej Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata

57 Zagrożenia: Wzrost napływu środków finansowych ze źródeł europejskich Konkurencyjność okolicznych ośrodków turystyczno wypoczynkowych (Zakopane, Białka Tatrzańska, Szczawnica) Niewystarczający rozwój infrastruktury turystycznej mała konkurencyjność obszaru Brak rozwoju przedsiębiorczości lokalnej Brak zewnętrznych środków finansowych na planowane zadania Wzrost bezrobocia Brak rozwoju połączeń komunikacyjnych Wzrost ruchu na drogach zagrożenie dla rowerzystów i pieszych Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata

58 3.6. Kluczowe problemy i wyzwania dla Jeziora Czorsztyńskiego wraz z nadbrzeżem Analiza możliwości rozwoju obszaru umożliwia sformułowanie głównych problemów ograniczających lub opóźniających dalszy rozwój terenów wokół Jeziora Czorsztyńskiego, jak również wyzwań stojących przed samorządami lokalnymi oraz mieszkańcami, których realizacja warunkuje poprawny rozwój obszaru oraz wzrost jego konkurencyjności. Analiza kluczowych problemów nawiązuje do analizy SWOT oraz do obecnego stanu infrastruktury turystyczno rekreacyjnej na terenie nadbrzeża, opiera się także na konsultacjach społecznych z mieszkańcami miejscowości okalających jezioro. W rezultacie tych działań zidentyfikowano kluczowe problemy dla tego obszaru. 1. Niewykorzystany potencjał dziedzictwa kulturowego, historycznego i przyrodniczego Potencjał turystyczno kulturowo przyrodniczy nadbrzeża Jeziora Czorsztyńskiego nie jest w pełni wykorzystany, co wynika z sąsiedztwa bardziej atrakcyjnych i lepiej zagospodarowanych obszarów (Tatry, Białka Tatrzańska, Szczawnica), jak również z niewystarczającej infrastruktury turystycznej na tym obszarze. Problem ten dotyczy w dużej mierze dostępności komunikacyjnej do głównych atrakcji turystycznych w postaci dróg i ścieżek rowerowych oraz bazy noclegowej i gastronomicznej. Skutkiem powyższego jest stosunkowo niewielkie natężenie ruchu turystycznego na terenach okalających Jezioro Czorsztyńskie w stosunku do potencjału turystycznego tego obszaru. 2. Niedostateczna oferta infrastruktury rekreacyjnej w pobliżu miejsc o znaczących walorach kulturowych i przyrodniczych, umożliwiająca różnorodne formy spędzania wolnego czasu i wypoczynku W obecnych czasach wśród turystów coraz bardziej zauważalny staje się wzrost zainteresowania aktywnym spędzaniem czasu wolnego oraz uprawianiem sportu. Obszar nadbrzeża Jeziora Czorsztyńskiego posiada duży potencjał w zakresie środowiska przyrodniczego i kulturowego dla rozwoju turystyki i rekreacji. Niedostateczny rozwój ogólnodostępnej infrastruktury turystycznej, w tym między innymi brak uporządkowanych ciągów komunikacyjnych dla coraz bardziej popularnego ruchu rowerowego, stanowi o słabości oferty turystycznej, znacznie ograniczając możliwości aktywnego wypoczynku na tym obszarze. 3. Niedostateczne bezpieczeństwo podróżujących, szczególnie rowerzystów Ruch rowerowy wokół Jeziora Czorsztyńskiego koncentruje się na drogach, po których poruszają się pojazdy samochodowe. Poszczególne odcinki szos, zwłaszcza w terenach niezabudowanych, nie posiadają chodników. Na obszarze nadbrzeża brak jest również wytyczonych ścieżek rowerowych. W związku z powyższym cykliści są zmuszeni Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata

59 do poruszania się poboczem lub skrajem drogi. Natężenie ruchu samochodowego okresowo jest bardzo duże, zwłaszcza na DK969, będącą głównym traktem komunikacyjnym na terenie nadbrzeża. Skutkuje to poważnym zagrożeniem bezpieczeństwa niechronionych użytkowników ruchu, czyli rowerzystów, a także pieszych. Problem ten ma znaczenie zwłaszcza w odniesieniu do ludzi młodych i dzieci, najchętniej korzystających z rowerów jako środka komunikacji i rekreacji. Poruszanie się rowerem po sieci dróg publicznych, poza zagrożeniem dla rowerzystów, skutkuje utrudnieniami komunikacyjnymi z uwagi na ich nieprzystosowanie do równoległego ruchu o różnych prędkościach. Ponadto brak oznakowania części istniejących tras wykorzystywanych przez rowerzystów, utrudnia im orientację oraz dostępność do miejsc i obiektów stanowiących atrakcje przyrodnicze, historyczne i kulturowe. Dodatkowym utrudnieniem, szczególnie dla osób przyjezdnych korzystających ze ścieżek i dróg polnych usytuowanych w terenie górzystym, mogą być nieoznakowane przeszkody terenowe (potoki, uskoki). 4. Niski poziom zamożności gmin otaczających Jezioro Czorsztyńskie Niewielka liczba dużych zakładów pracy na terenie nadbrzeża Jeziora Czorsztyńskiego oraz oddalenie tego obszaru od dużych ośrodków miejskich powoduje ograniczone możliwości zatrudnienia dla mieszkańców. Wskaźnik G, odnoszący się do dochodów podatkowych na 1 mieszkańca danej gminy obrazuje niski poziom zamożności każdej z gmin otaczających Jezioro Czorsztyńskie (wskaźnik G na rok 2015 dla Gminy Czorsztyn: 748,98 zł, dla Gminy Łapsze Niżne: 797,08 zł, dla Gminy Nowy Targ: 443,19 zł; dla porównania Gmina Szczawnica: 1045,02 zł, Gmina Zakopane: 1986,35 zł). Biorąc pod uwagę fakt, że obszar nadbrzeża Jeziora Czorsztyńskiego posiada duży potencjał środowiska przyrodniczego i kulturowego dla rozwoju turystyki i rekreacji, aktywność zawodowa i przedsiębiorczość jego mieszkańców może rozwijać się między innymi w oparciu o sektor turystyczny. Na niewystarczające wykorzystanie tego potencjału wpływa brak ogólnodostępnej i bezpiecznej infrastruktury turystycznej, co przekłada się bezpośrednio na brak wzrostu ruchu turystycznego. Problem ten stanowi czynnik hamujący rozwój przedsiębiorczości mieszkańców obszaru nadbrzeża. 5. Niski poziom świadomości ekologicznej mieszkańców nadbrzeża Jeziora Czorsztyńskiego Przeprowadzone badania niezależnych instytucji (np. Studia Regionalne i Lokalne Nr (4)/2000 ISSN ) wskazują na niższą świadomość ekologiczną mieszkańców regionu Podtatrza od odwiedzających go turystów. Wynika to między innymi z niedoceniania dziedzictwa przyrodniczego przez lokalną społeczność, a także ograniczone możliwości prowadzenia przez szkoły zajęć ekologicznych w oparciu o wycieczki i zajęcia terenowe. Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata

60 Jednym z czynników negatywnie wpływających na ten stan rzeczy jest niedostateczna ilość przyjaznych środowisku naturalnemu połączeń komunikacyjnych z obszarami chronionymi, znajdującymi się na tym obszarze. Dotyczy to w szczególności rezerwatów przyrody, laboratoriów badawczych i poznawczych dla uczniów i nauczycieli. Według czynników strategicznych, opisanych w analizie SWOT, a także informacji zebranych podczas konsultacji społecznych, rozwój gospodarczy i społeczny obszaru nadbrzeża Jeziora Czorsztyńskiego zależny jest od rozwoju turystyki w oparciu o filar, jakim będzie unikalny i konkurencyjny produkt turystyczny. Musi on stanowić spoiwo integrujące szeroko pojętą bazę turystyczną obszaru, a także wyróżniać się spośród podobnych atrakcji w regionie oraz wpisywać się w trendy w turystyce. Produktem takim będzie ścieżka rowerowa dookoła Jeziora Czorsztyńskiego. Obszar nadbrzeża zalewu posiada unikalne walory przyrodnicze oraz kulturowe, jednak brak dostatecznie rozwiniętej infrastruktury turystycznej i rekreacyjnej utrudnia dostęp turystów do tych zasobów, a także wpływa hamująco na wzrost dochodów zarówno gmin otaczających jezioro, jak i ich mieszkańców. W związku z tym określono główne wyzwania dla obszaru nadbrzeża, które w zamierzeniu przynieść mają wymierne korzyści ekonomiczne i społeczne. 1. Pełniejsze udostępnienie potencjału dziedzictwa kulturowego, historycznego i przyrodniczego obszaru nadbrzeża Potencjał dziedzictwa kulturowego, historycznego i przyrodniczego obszaru nadbrzeża musi zostać udostępniony większej liczbie odbiorców. W wyniku powstania ścieżki rowerowej dookoła Jeziora Czorsztyńskiego infrastruktura turystyczna tego obszaru zostanie znacznie poszerzona. Planowana ścieżka umożliwiać będzie dostęp do Szlaku rowerowego wokół Tatr po stronie polskiej, a także trasy rowerowej VeloDunajec. Nowy produkt turystyczny w postaci zorganizowanego, oznakowanego, logicznie powiązanego z atrakcjami turystycznymi szlaku rowerowego, umożliwi dostęp do najciekawszych atrakcji obszaru podczas aktywnego wypoczynku. 2. Rozbudowa infrastruktury rekreacyjnej w sąsiedztwie miejsc o unikatowych walorach kulturowych i przyrodniczych, umożliwiająca różnorodne formy spędzania wolnego czasu i wypoczynku Udostępnienie ścieżki rowerowej dookoła Jeziora Czorsztyńskiego znacznie poszerzy ofertę dla różnorodnych form wypoczynku. Dotyczy to w szczególności aktywnego wypoczynku w postaci poznawczych wycieczek rowerowych w okresie wiosennym, letnim i jesiennym. Plan realizacji ścieżki rowerowej obejmuje także przygotowanie jej do uprawiania narciarstwa biegowego zimą. Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata

61 3. Poprawa bezpieczeństwa podróżujących, szczególnie rowerzystów Brak ścieżek rowerowych na terenie nadbrzeża zalewu w połączeniu z coraz większą popularnością turystyki rowerowej wymusza konieczność korzystania przez cyklistów z dróg przeznaczonych do ruchu pojazdów samochodowych. Skutkuje to dużym zagrożeniem niechronionych użytkowników ruchu, w szczególności rowerzystów. Istota tego problemu wynika z faktu, iż wycieczki rowerowe są coraz częściej stosowaną formą rodzinnego aktywnego wypoczynku. Ścieżka wyłączona z ruchu samochodowego skupi na sobie koncentrację ruchu rowerowego oraz pieszego. Natężenie ruchu niechronionych użytkowników na drogach publicznych w efekcie ulegnie znacznemu zmniejszeniu, co przełoży się bezpośrednio na poprawę bezpieczeństwa na drogach. 4. Wzrost poziomu zamożności gmin otaczających Jezioro Czorsztyńskie Sektor turystyki stanowi jedną z głównych podstaw, na których opierać może się aktywność zawodowa i przedsiębiorczość mieszkańców nadbrzeża zalewu. Wynika to z potencjału krajobrazowo przyrodniczo kulturowego, ale również z niedoboru dużych zakładów pracy na tym terenie. Rozwój bazy turystycznej, komplementarnej z planowanym głównym obiektem turystycznym nadbrzeża ścieżką rowerową dookoła jeziora pozwoli na zwiększenie liczby miejsc pracy, rozwój aktywności zawodowej oraz bezpośrednio wpłynie na wzrost poziomu zamożności zarówno gmin otaczających jezioro, jak i samych mieszkańców. 5. Wzrost poziomu świadomości ekologicznej mieszkańców nadbrzeża, w szczególności dzieci i młodzieży w wieku szkolnym Udostępnienie ścieżki rowerowej może wpłynąć na poprawę świadomości ekologicznej mieszkańców obszaru nadbrzeża Jeziora Czorsztyńskiego, szczególnie młodzieży szkolnej. Szkoły będą miały dodatkową możliwość prowadzenia atrakcyjnych zajęć terenowych z elementami poznawczymi i zajęciami ekologicznymi. Zarówno plany pracy szkół, jak i szkolne programy wychowawcze w sposób naturalny będą zakładały korzystanie z nowopowstałej infrastruktury turystycznej dla ich realizacji. Przełoży się to na poszerzenie wiedzy przyrodniczej młodzieży, propagowanie zachowań korzystnych dla środowiska naturalnego i wzrost świadomości ekologicznej uczniów. W oddziaływaniu długoterminowym przyczyni się to także do poprawy stanu środowiska naturalnego i zachowania unikalnego dziedzictwa przyrodniczego dla przyszłych pokoleń. Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata

62 4. Nawiązanie do strategicznych dokumentów dotyczących rozwoju przestrzenno społeczno gospodarczego regionu Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego odnosi się do zapisów dokumentów strategicznych na szczeblu lokalnym, regionalnym, wojewódzkim oraz krajowym. Stanowią one istotny element dla szeroko pojętego rozwoju zarówno samego jeziora, jak i całego regionu. Kwestie zawarte w wymienionych poniżej dokumentach w dużym stopniu regulują działania jednostek samorządowych w obszarze podmiotowym na poszczególnych szczeblach. Komplementarność z działaniami, celami strategicznymi oraz priorytetami tych dokumentów ma zatem bezpośredni wpływ na efektywność realizacji założeń Planu Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego (PRJC) realizowany jest w zgodności ze Strategią Rozwoju Województwa Małopolskiego (SRWM) na lata Dokument ten, przygotowany przez Samorząd Wojewódzki, jest najważniejszym dokumentem strategicznym w kontekście określenia celów oraz priorytetów polityki rozwoju dla Województwa Małopolskiego. Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego jest spójny z celem głównym SRWM , który brzmi efektywne wykorzystanie potencjałów regionalnej szansy dla rozwoju gospodarczego oraz wzrost spójności społecznej i przestrzennej Małopolski w wymiarze regionalnym, krajowym i europejskim. Działania określone w PRJC będą ponadto realizować cele Strategii, które zostały określone w następujących obszarach: Obszar 1. Gospodarka wiedzy i aktywności. Cel strategiczny dla tego obszaru został określony w następujący sposób: silna pozycja Małopolski jako regionu atrakcyjnego dla inwestycji, opartego na wiedzy, aktywności zawodowej i przedsiębiorczości mieszkańców. Dla realizacji tego celu wyznaczono działania kluczowe w poszczególnych kierunkach rozwoju, z których za najważniejszy w kontekście PRJC można uznać kierunek 1.5 Wzmacnianie i promocja przedsiębiorczości. Dla każdego kierunku rozwoju wyznaczono kluczowe działania, z których za najważniejsze w kontekście realizacji PRJC uznać można następujące działania Wsparcie działań wzmacniających rozwój przedsiębiorczości społecznej, oraz Rozwój regionalnego systemu obsługi inwestycji oraz promocja przedsiębiorczości. Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata

63 Obszar 2. Dziedzictwo i przemysły czasu wolnego. Realizacja założeń PRJC wykazuje spójność z celem strategicznym, określonym dla tego obszaru: Wysoka atrakcyjność Małopolski w obszarze przemysłów czasu wolnego dzięki wykorzystaniu potencjału dziedzictwa regionalnego i kultury. W kontekście PRJC, najważniejsze kierunki rozwoju wyznaczone w tym obszarze to: 2.1 Ochrona małopolskiej przestrzeni kulturowej, 2.2 Zrównoważony rozwój infrastruktury oraz komercjalizacja usług czasu wolnego oraz 2.4 Wzmocnienie promocji dziedzictwa regionalnego oraz oferty przemysłów czasu wolnego. Kierunek 2.1. odnosi się do działań z zakresu opieki nad regionalnym dziedzictwem kulturowym i przyrodniczym, a także ochrony i kształtowania krajobrazu. PRJC będzie realizował kluczowe działania tego kierunku rozwoju, między innymi: Kształtowanie zrównoważonego krajobrazu kulturowego, Ochrona i kształtowanie zabudowy historycznych miast i miasteczek, Ochrona tradycyjnej zabudowy regionalnej i układów ruralistycznych, Wdrożenie mechanizmów włączających wartości dziedzictwa w obieg gospodarczy. Kierunek 2.2 zwraca uwagę na rozwój poszczególnych form turystyki, które mają stanowić przewagę konkurencyjną Małopolski. W odniesieniu do PRJC, najważniejsze kluczowe działania w zakresie tego kierunku rozwoju to: Turystyka aktywna, rekreacyjna i specjalistyczna, Turystyka na terenach wiejskich, Turystyka przygraniczna. Dla realizacji założeń PRJC, najważniejszymi kluczowymi działaniami objętymi zakresem kierunku 2.3. Strategii Województwa Małopolskiego są: Inicjowanie i wspieranie działań mających na celu podnoszenie społecznej świadomości i wrażliwości w zakresie dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego (zabytków oraz obiektów kultury współczesnej), a także podejmowanie działań na rzecz poprawy poziomu estetycznego otoczenia i ładu przestrzennego, Promocja na rzecz ochrony i wykorzystania dziedzictwa regionalnego dla rozwoju gospodarczego regionu oraz aktywizacji użytkowników do inwestowania we własne nieruchomości i adaptacji ich do nowych funkcji, Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata

64 Obszar 3. Infrastruktura dla dostępności komunikacyjnej. Założenia PRJC wykazują komplementarność z celem strategicznym, określonym dla tego obszaru, który brzmi Wysoka zewnętrzna i wewnętrzna dostępność komunikacyjna regionu dla konkurencyjności gospodarczej i spójności przestrzennej. W kontekście PRJC najważniejszym kierunkiem rozwoju ujętym w tym obszarze jest kierunek 3.2 Wykreowanie subregionalnych węzłów transportowych, a w szczególności działanie kluczowe Wspieranie warunków dla rozwoju transportu ekologicznego. Obszar 4. Krakowski obszar metropolitalny i inne subregiony. Cel strategiczny tego obszaru Silna pozycja konkurencyjna Krakowskiego Obszaru Metropolitalnego w przestrzeni europejskiej oraz wzrost potencjału ekonomicznego subregionów w wymiarze regionalnym i krajowym jest istotny dla realizacji PRJC w kontekście rozwoju subregionu podhalańskiego, do którego odnosi się kierunek 4.4. Kluczowym w odniesieniu do PRJC działaniem jest działanie Rozwój potencjału gospodarczego subregionu podhalańskiego. Zakłada ono wzmocnienie funkcji subregionu poprzez rozwój infrastruktury i usług przemysłów czasu wolnego, związanych z działalnością w zakresie: turystyki aktywnej, rekreacyjnej i specjalistycznej ze szczególnym uwzględnieniem infrastruktury sportowej, organizacji imprez sportowych najwyższej rangi oraz rozwoju szlaków pieszych, rowerowych i tras biegowych, turystyki uzdrowiskowej i prozdrowotnej na bazie uzdrowisk podhalańskich: Rabka Zdrój i Szczawnica oraz innych miejscowości o potencjale uzdrowiskowo leczniczym, wykorzystania współpracy transgranicznej ze Słowacją dla rozwoju wspólnej oferty turystycznej oraz rynku pracy. Obszar 5. Rozwój miast i terenów wiejskich. Realizacja założeń PRJC jest spójna przede wszystkim z kierunkiem rozwoju 2.2 Rozwój gospodarczy małych i średnich miast oraz terenów wiejskich, a w szczególności z kluczowym działaniem Poprawa kondycji gospodarczej małych i średnich miast poprzez: wsparcie rewitalizacji i restrukturyzacji gospodarczej miast, rozwój oferty inwestycyjnej oraz poprawę standardów obsługi inwestorów, wspieranie działań lokalnych instytucji rynku pracy na rzecz zwiększenia zatrudnienia i przeciwdziałania bezrobociu. W kontekście PRJC istotny jest także kierunek 5.3. Funkcjonalne zarządzanie przestrzenią na poziomie lokalnym. Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata

65 Obszar 6. Bezpieczeństwo ekologiczne, zdrowotne i społeczne. Kierunki rozwoju obszaru nadbrzeżnego Jeziora Czorsztyńskiego wiążą się z celem strategicznym tego obszaru Wysoki poziom bezpieczeństwa mieszkańców Małopolski w wymiarze środowiskowym, zdrowotnym i społecznym. PRJC wykazuje spójność szczególnie z kierunkiem 6.1 Poprawa bezpieczeństwa ekologicznego oraz wykorzystanie ekologii dla rozwoju Małopolski, dla którego wyznaczono kilka istotnych działań kluczowych: Ochrona zasobów wodnych: ograniczenie zanieczyszczeń przedostających się do wód podziemnych, powierzchniowych i gleb, rozbudowa i utrzymanie systemów zaopatrzenia w wodę i optymalizacji zużycia wody, Przeciwdziałanie występowaniu i minimalizowanie skutków negatywnych zjawisk atmosferycznych, geodynamicznych i awarii przemysłowych, w tym: właściwe zagospodarowanie terenów zagrożonych powodzią i suszą hydrologiczną z uwzględnieniem wymagań dotyczących oceny zagrożenia i ryzyka powodziowego, zwiększanie retencyjności zlewni oraz efektywności urządzeń zabezpieczenia przeciwpowodziowego (budowa, modernizacja), współdziałanie z administracją rządową i sąsiednimi samorządami w celu realizacji kompleksowego systemu ochrony przed powodzią w dorzeczu Górnej Wisły, identyfikacja osuwisk i terenów zagrożonych ruchami masowymi, wprowadzenie systemu monitoringu, właściwe zabezpieczanie i zagospodarowywanie terenów osuwiskowych i terenów o predyspozycjach osuwiskowych, Ochrona i zachowanie środowiska przyrodniczego: ochrona różnorodności biologicznej oraz zrównoważone użytkowanie jej elementów, zapewnienie ciągłości istnienia gatunków i stabilności ekosystemów, przywracanie do stanu właściwego zasobów i składników przyrody, ochrona, rozwój i uporządkowanie systemu obszarów chronionych, wsparcie dla działań służących wykorzystaniu potencjału obszarów chronionych. Obszar 7. Zarządzanie rozwojem województwa. Założenia PRJC wykazują spójność przede wszystkim z kierunkiem 7.3 Rozwój współpracy terytorialnej oraz 7.4 Budowa i promocja marki Małopolska na arenie krajowej oraz międzynarodowej. Kluczowe działania o największym stopniu zgodności z polityką PRJC to: Rozwój europejskiej współpracy terytorialnej w wymiarze transgranicznym ze Słowacją oraz w wymiarze transnarodowym i międzyregionalnym, Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata

66 7.4.3 Aktywny udział Małopolski w krajowych i międzynarodowych sieciach współpracy. Wymienione powyżej kierunki i kluczowe działania ujęte w poszczególnych obszarach Strategii Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata mają bezpośredni wpływ na realizację założeń dokumentów w wymiarze europejskim oraz krajowym. Jednym z nich jest Strategia Na Rzecz Inteligentnego i Zrównoważonego Rozwoju Sprzyjającego Włączeniu Społecznemu Europa 2020, która stanowi strategię Unii Europejskiej na rzecz inteligentnego wzrostu gospodarczego. Założenia PRJC oraz powiązane z nimi kierunki rozwoju zawarte w Strategii Województwa Małopolskiego realizują następujące priorytety Europa 2020 : Priorytet 1. Inteligentny rozwój gospodarka oparta na wiedzy i innowacji, Priorytet 2. Zrównoważony rozwój wspieranie gospodarki efektywniej korzystającej z zasobów, bardziej przyjaznej środowisku i bardziej konkurencyjnej, Priorytet 3. Rozwój sprzyjający włączeniu społecznemu gospodarka charakteryzująca się wysokim poziomem zatrudnienia i zapewniająca spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną Strategie rozwoju gmin Strategia Rozwoju Gminy Czorsztyn na lata Strategia Rozwoju Gminy Czorsztyn na lata stanowi podstawę rozwoju gminy, formułuje misję, wizję, cele i kierunki działań na wyznaczony okres czasu. Do realizacji założeń Strategii niezbędna jest współpraca podmiotów składających się na całość gminy, w szczególności władz samorządu lokalnego, podmiotów gospodarczych oraz samych mieszkańców gminy. Wizja Gminy Czorsztyn brzmi: Gmina Czorsztyn w pełni korzysta z możliwości jakie daje jej położenie geograficzne, dzięki inwestowaniu w infrastrukturę turystyczną i kulturalno sportową. To miejsce przyjazne środowisku i mieszkańcom, a także przyciągające coraz więcej turystów. Gmina Czorsztyn rozwija przedsiębiorczość i generuje nowe miejsca pracy. Misja jednostki samorządowej zakłada natomiast, że Gmina Czorsztyn w 2022 roku to miejsce przyjazne środowisku i integracji społeczeństwa. To gmina turystyczna, której misją jest rozwój infrastruktury technicznej i społecznej, zwiększenie wykorzystania energii odnawialnej przy optymalnym wykorzystaniu jej walorów przyrodniczych i krajobrazowych. Gmina Czorsztyn stanowi ponadlokalne centrum kultury, rekreacji i przedsiębiorczości. Zarówno wizja Gminy, jak jej misja zakładają rozwój obszaru przy wykorzystaniu walorów geograficznych i krajobrazowych. PRJC wpisuje się przez to Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata

67 w założenia Strategii, gdyż Jezioro Czorsztyńskie stanowi jeden z filarów, na którym opierać ma się rozwój turystyczny, gospodarczy, kulturalny oraz społeczny wzrost gminy. W dokumencie wyznaczono cele strategiczne w obszarze poszczególnych dziedzin, cele natomiast podzielono na pierwszorzędne i drugorzędne i przyporządkowano im szczegółowe planowane działania. W kontekście realizacji PRJC najważniejsze kluczowe działania w poszczególnych obszarach to: W obszarze Przestrzeń : Zagospodarowanie terenów przy Jeziorze Czorsztyńskim 1. Zagospodarowanie terenów wokół Jeziora Czorsztyńskiego dla stworzenia miejsca na kąpielisko, 2. Budowa ścieżek pieszo rowerowych nad Jeziorem Czorsztyńskim w Mizernej. Zbudowanie funkcjonalnej infrastruktury turystycznej 1. Budowa ścieżki pieszo rowerowej od parkingu pod zamkiem do kościoła dla stworzenia bezpiecznego i wygodnego miejsca do spacerów, uprawiania sportu tj. nordic walking, jazdy rowerem czy na rolkach oraz wyposażenie jej w estetyczną i funkcjonalną małą architekturę ławki, kosze na śmieci, oświetlenie, ozdobną roślinność itp., w Czorsztynie, 2. Budowa dalszego ciągu ścieżki pieszo rowerowej od parkingu na zamek do przystani wodnych w Czorsztynie, 3. Budowa ścieżek pieszych i rowerowych na terenie Kluszkowiec, 4. Zagospodarowanie miejsca pod budowę siłowni na otwartym powietrzu w Czorsztynie, 5. Stworzenie punktu widokowego w Hubie. W obszarze Społeczność : Utworzenie ścieżek pieszych i rowerowych, ogrodu naukowo przyrodniczego 1. Budowa ścieżek pieszo rowerowych nad Jeziorem Czorsztyńskim w Mizernej 2. Budowa ścieżki pieszo rowerowej w Czorsztynie od parkingu pod zamkiem do kościoła dla stworzenia bezpiecznego i wygodnego miejsca do spacerów, uprawiania sportu tj. nordic walking, jazdy rowerem czy na rolkach oraz wyposażenie jej w estetyczną i funkcjonalną małą architekturę ławki, kosze na śmieci, oświetlenie, ozdobną roślinność itp., 3. Budowa dalszego ciągu ścieżki pieszo rowerowej od parkingu na zamek do przystani wodnych w Czorsztynie, 4. Budowa ścieżek pieszych i rowerowych na terenie Kluszkowiec, Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata

68 5. Wykonanie ścieżki pieszo rowerowej wzdłuż Dunajca w Sromowcach Niżnych. W obszarze Infrastruktura : 1. Budowa ścieżki pieszo rowerowej wraz z małą architekturą i miejscem na siłownię na otwartym powietrzu w Czorsztynie, 2. Zagospodarowanie terenu wzdłuż Dunajca (m.in. ławki, plaża, boisko do siatkówki plażowej) w Sromowcach Niżnych. Strategia Rozwoju Gminy Łapsze Niżne Strategia Gminy Łapsze Niżne na lata stanowi najważniejszy dokument strategiczny Gminy Łapsze Niżne, określając wizję, misję oraz cele strategiczne jednostki samorządowej na okres obowiązywania dokumentu. Strategia posiada szeroki kontekst regionalny, a jej założenia są spójne z dokumentami strategicznymi określającymi rozwój regionu, województwa oraz kraju. Wizja Gminy Łapsze Niżne zakłada, że w 2020 roku Gmina będzie miejscem: pięknym, bezpiecznym, czystym i zadbanym, przyjaznym turystom i mieszkańcom, bogatym w walory przyrodnicze, kulturowe, bogate w tradycje i dbającym o edukację i tożsamość regionu, dobrze promowanym i integrującym lokalne środowisko, promującym postawy proekologiczne, pozyskującym energię z baterii słonecznych, fotowoltaika i ogrzewane biomasą, przyjaznym środowisku i przyciągającym coraz większe ilość turystów, dobrze promowanym i integrującym lokalne środowisko. Misja Gminy Łapsze Niżne do 2020 roku zakłada rozwój turystyki, bazy kulturalnej i sportowej, maksymalne zwiększenie wykorzystania energii odnawialnej oraz odnowę i ochronę dziedzictwa kulturowego gminy, aby polepszyć standard życia mieszkańców, zwiększyć ruch turystyczny i utrzymać czyste środowisko naturalne. Dla jej realizacji wyznaczono następujące cele strategiczne: 1. Rozwój turystyki 2. Rozwój bazy kulturalnej i sportowej 3. Zwiększenie wykorzystania energii odnawialnej w gminie 4. Polepszenie standardu życia mieszkańców 5. Poprawa stanu środowiska naturalnego Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata

69 6. Wzrost przedsiębiorczości 7. Ochrona dziedzictwa kulturowego PRJC wykazuje spójność zarówno z misją, wizją, jak i niemal wszystkimi celami strategicznymi zawartymi w Strategii Rozwoju Gminy Łapsze Niżne. Założenia PRJC są zgodne z planowanymi kierunkami rozwoju gminy pod względem rozwoju gospodarczego regionu, a także w kontekście ochrony środowiska naturalnego oraz wzrostu konkurencyjności i popularności turystycznej obszaru gminy. Strategia Rozwoju Gminy Nowy Targ na lata Strategia Rozwoju Gminy Nowy Targ na lata stanowi podstawowy i najważniejszy dokument lokalnego samorządu, określający obszary, cele i kierunki interwencji polityki rozwoju, prowadzonej na obszarze Gminy Nowy Targ. Wizja gminy zakłada, że będzie ona miejscem o rozwiniętej gospodarce oraz turystyce opartej o lokalne zasoby i tradycje, stwarzającym atrakcyjne warunki życia i pracy dla mieszkańców, otwartym dla gości i budującym swoją przyszłość na fundamencie wielowiekowego dziedzictwa. Gmina Nowy Targ podobnie jak inne samorządy, w obrębie których znajduje się Jezioro Czorsztyńskie, za jedno z głównych założeń polityki wzrostu obiera rozwój turystyki w oparciu o lokalne zasoby geograficzne i kulturowe, przez co wizja zawarta w Strategii wykazuje zgodność z założeniami PRJC. Podobną zgodność wykazuje misja gminy, która zakłada tworzenie warunków do wykorzystania potencjału swojego położenia jako bramy do Tatr, Gorców i Pienin, rozwijanie w sposób zrównoważony swoich funkcji gospodarczych, rezydencjonalnych, turystyczno rekreacyjnych, z wykorzystaniem potencjału lokalnej społeczności, łącząc to co najlepsze z nowoczesności i tradycji, a także wykorzystując potencjał nowotarskiego ośrodka miejskiego do synergicznego rozwijania szeregu funkcji komunikacyjno logistycznych, handlowo usługowych, edukacyjno sportowych i kulturalnych na nowotarskim obszarze funkcjonalnym. Pomimo faktu, iż Gmina Nowy Targ swoim obszarem obejmuje jedynie niewielką część Jeziora Czorsztyńskiego, wymienione w Strategii poszczególne obszary rozwoju wraz z celami strategicznymi i operacyjnymi odnoszą się do kierunków rozwoju miejscowości Dębno oraz Szlembark wraz z fragmentem nadbrzeża zalewu, a także współpracy pomiędzy samorządami. W odniesieniu do koncepcji PRJC, najważniejsze obszary i cele strategiczne, zawarte w Strategii Rozwoju Gminy Nowy Targ, to: Obszar 1. Rozwój gospodarczy i przemysł czasu wolnego: Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata

70 Infrastruktura rozwija się w sposób zrównoważony i generuje dochody dla mieszkańców i gminy, Poszczególne miejscowości gminy rozwijają się w sposób zrównoważony tworząc atrakcyjną przestrzeń zarówno dla mieszkańców, jak i turystów odwiedzających gminę. Obszar 4. Dziedzictwo kulturowe i tożsamość regionu: Dziedzictwo kulturowe regionu wspiera i buduje lokalną tożsamość i czyni gminę atrakcyjniejszą dla osób ją odwiedzających. Do treści Strategii dodany został załącznik nr 1 Program Operacyjny na lata Ma on za zadanie przekształcenie ogólnej Strategii Rozwoju Gminy Nowy Targ w konkretne działania wraz z orientacyjnym planem finansowym. Plan opiera się na tych samych obszarach priorytetowych, celach strategicznych oraz operacyjnych. W odniesieniu do założeń PRJC, najważniejszymi planowanymi zadaniami na okres obowiązywania Programu są: budowa zintegrowanej sieci ścieżek rowerowych na terenie gminy (główna magistrala), wsparcie dla rozwoju agroturystyki poprzez wspólną i zintegrowaną promocję Strategiczne dokumenty dotyczące zagospodarowania przestrzennego gmin w obrębie Jeziora Czorsztyńskiego Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Czorsztyn Na zagospodarowanie przestrzenne w gminach decydujący wpływ mają kierunki rozwoju określone w studiach uwarunkowań i kierunkach zagospodarowania przestrzennego danej gminy. Spójność PRJC z tymi dokumentami strategicznymi, odnoszącymi się do każdej gminy w obrębie zalewu, jest istotna ze względu na różnorodność tego obszaru pod względem przyrodniczym, krajobrazowym oraz kulturowym. Głównym celem planowania przestrzennego jest tworzenie modelu użytkowania zasobów kulturowych i krajobrazowych danego terenu. W tym kontekście, spójność PRJC z dokumentami planistycznymi gmin, w obrębie których znajduje się Jezioro Czorsztyńskie jest niezbędna. Pierwszym dokumentem o charakterze planistycznym, do którego założeń odnosi się PRJC, jest Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego dla Gminy Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata

71 Czorsztyn. Cel główny tego dokumentu zakłada, że Gmina Czorsztyn jest ośrodkiem aktywnego rozwoju turystyki i wypoczynku oraz wzrostu standardu życia mieszkańców w oparciu o wykorzystanie atutów wynikających z zasobów, walorów i położenia gminy. Za jeden z najważniejszych walorów Gminy Czorsztyn wskazanych w dokumencie uznano Jezioro Czorsztyńskie. Dla osiągnięcie celu głównego wyznaczono uszczegółowione cele strategiczne: 1. Kształtowanie zagospodarowania gminy jako wiodącego, atrakcyjnego ośrodka turystyki letniej i zimowej poprzez rozwój ilościowy i jakościowy zespołów obiektów i urządzeń obsługi turystyki przy respektowaniu zasad zrównoważonego rozwoju, 2. Współdziałanie z samorządami gmin sąsiednich oraz instytucjami i podmiotami gospodarczymi w zakresie rozwoju w rejonie Zbiornika Czorsztyńskiego kompleksowych, uzupełniających się usług turystycznych i rekreacyjnych oraz promocji pienińskiego mikroregionu turystycznego, 3. Tworzenie warunków do rozwoju działalności gospodarczej, wytwórczej i usługowej, niekolidującej z zasadami ochrony środowiska oraz funkcjami turystycznymi gminy, 4. Tworzenie warunków przestrzennych dla poprawy standardów zamieszkania w oparciu o racjonalną rozbudowę systemu osadniczego przy zachowaniu cennych walorów przyrodniczych, krajobrazowych i kulturowych oraz utrzymaniu terenów o wysokiej jakości gleb jako otwartych, 5. Podnoszenie standardu wyposażenia w infrastrukturę techniczną i komunalną, 6. Zapewnienie sprawnej obsługi komunikacyjnej gminy, 7. Utrzymanie wybitnych wartości środowiska naturalnego i różnorodności biologicznej, przeciwdziałanie obniżeniu jakości wód zbiornika czorsztyńskiego, kształtowanie wysokiej retencji i zapobieganie erozji gleb oraz zachowanie gleb o wysokiej jakości do użytkowania rolnego, 8. Stopniowa poprawa wizerunku gminy poprzez ochronę wartościowych zasobów dziedzictwa kulturowego i krajobrazu oraz kształtowanie pożądanych standardów użytkowych i estetycznych zagospodarowania przestrzennego, szczególnie terenów nadbrzeżnych Zbiornika Czorsztyńskiego. W Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Czorsztyn została zawarta koncepcja rozwoju przestrzennego jej obszaru. Pierwszy punkt koncepcji, odnoszący się do rozwoju atrakcyjnych form zagospodarowania związanego z obsługą Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata

72 turystyki i wypoczynku, niemal w całości odnosi się do zagospodarowania przestrzeni wokół Jeziora Czorsztyńskiego. Zaplanowane w tym celu działania to: powstanie centrum rekreacyjnego na terenach nadbrzeżnych Zbiornika Czorsztyńskiego obejmującego trzy części o zróżnicowanym charakterze zagospodarowania: park nadwodny przeznaczony dla osób poszukujących relaksu (cypel Międzydrogi), park nadwodny z kompleksem sportowo rekreacyjnym i obiektami obsługi turystyki weekendowej (cypel Wyżni Dział) oraz półwysep Stylchyn o dobrych warunkach dla wypoczynku pobytowego (osada turystyczna skansen, zespół pensjonatów i hoteli z usługami, wioska wakacyjna, park nadwodny z urządzeniami rekreacyjnymi), budowa zespołu obiektów i urządzeń dla sportów i rekreacji zimowej oraz stacji turystycznej (Góra Lubań) wiążąca się z wykorzystaniem terenów przydatnych dla rozwoju narciarstwa w rejonie góry Wdżar przy równoczesnym wykorzystaniu tych urządzeń do uprawiania sportu i rekreacji letniej, wzbogacenie zagospodarowania turystycznego w Sromowcach Wyżnych wiążącego się z wykorzystaniem terenów przydatnych dla rozwoju wypoczynku nadwodnego poprzez m.in. realizację toru kajakowego, udostępnienie niezagospodarowanych odcinków wybrzeża Zbiornika Czorsztyńskiego powyżej rzędnej normalnego piętrzenia (529 m n.p.m.) oraz odcinków przybrzeżnych rzeki Dunajec dla ekstensywnych form rekreacji i turystyki, z zachowaniem nienaruszalności funkcjonowania szlaku migracji rzeki Dunajec, wytyczenie urozmaiconej sieci ścieżek rowerowych i tras turystyki konnej na obszarze gminy, szczególnie na stokach Gorców, z wyłączeniem Pienińskiego Parku Narodowego, ukształtowanie zespołów usług i obiektów usługowych bram gminy, położonych przy głównej trasie komunikacyjnej i w rejonie koncentracji turystyki, stanowiących atrakcyjne wizytówki gminy. Dokument określa ponadto główne kierunki działań polityki rozwoju przestrzennego: 1. Rozwój turystyki i aktywizacja gospodarcza 2. Kształtowanie zagospodarowania i zabudowy 3. Kształtowanie systemu komunikacyjnego Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata

73 4. Funkcjonowanie systemów infrastruktury technicznej i gospodarki komunalnej 5. Kształtowanie i ochrona zasobów środowiska przyrodniczego 6. Kształtowanie i ochrona środowiska kulturowego Kierunki rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego zawarte w PRJC wykazują zgodność zarówno z celem głównym Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Czorsztyn, jak również z określonymi w dokumencie kierunkami rozwoju przestrzennego oraz większością celów strategicznych. Dokument ten opisuje Jezioro Czorsztyńskie jako jeden z najważniejszych zasobów Gminy Czorsztyn, na którym poprzez politykę rozwoju przestrzennego opierać się ma rozwój gminy w kontekście gospodarczym i turystycznym, a także w zakresie ochrony walorów przyrodniczych i krajobrazowych. Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Łapsze Niżne Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Łapsze Niżne stanowi podstawę planowania i zagospodarowania przestrzennego na terenie Gminy Łapsze Niżne. Podobnie jak Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Czorsztyn, dokument ten skupia się na aspektach wynikających z szeroko pojętej różnorodności obszaru gminy: dziedzictwie kulturowym, turystyce oraz ochronie środowiska naturalnego. W zakresie ustaleń Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Łapsze Niżne wymieniono 14 punktów, odnoszących się do poszczególnych obszarów i kierunków polityki rozwoju gminy. W kontekście spójności z PRJC, za najważniejsze z nich uznać można: kierunki zmian w strukturze przestrzennej gminy oraz przeznaczeniu terenów, obszary oraz zasady ochrony środowiska i jego zasobów, ochrony przyrody, krajobrazu kulturowego, obszary oraz zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej, kierunki rozwoju systemów komunikacji i infrastruktury technicznej, obszary, na których rozmieszczone będą inwestycje celu publicznego o znaczeniu lokalnym, Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata

74 obszary, na których rozmieszczone będą inwestycje celu publicznego o znaczeniu ponadlokalnym, zgodnie z ustaleniami planu zagospodarowania przestrzennego województwa, obszary narażone na niebezpieczeństwo powodzi i osuwania się mas ziemnych, obszary wymagające przekształceń, rehabilitacji lub rekultywacji. Dokument określa także 8 celów głównych zagospodarowania przestrzennego Gminy Łapsze Niżne. Dla realizacji założeń PRJC, najważniejsze z nich to: 1. Racjonalne wykorzystanie zasobów przyrodniczych, społecznych i gospodarczych dla rozwoju gminy z uwzględnieniem zasad rozwoju zrównoważonego, gospodarki rynkowej i wymogów Unii Europejskiej. 2. Utrzymanie tożsamości kulturowej gminy i wykorzystanie walorów zabytkowej zabudowy dla rozwoju turystyki i kultury, a tym samym rozwoju całej gminy. 3. Stworzenie warunków do inwestowania (szczególnie w zakresie wyposażenia w infrastrukturę techniczną), na terenach korzystnych z punktu widzenia środowiska przyrodniczego (przy uwzględnieniu terenów zalewowych i osuwiskowych) i z uwagi na własności. 4. Poprawa jakości środowiska przyrodniczego poprzez m.in. wykorzystanie ekologicznych nośników energii, w tym ochrona przed zabudową terenów cennych przyrodniczo i krajobrazowo oraz kanałów wentylacyjnych. 5. Rozwój turystyki m.in. poprzez rozbudowę zaplecza turystycznego i kultywowanie tradycji regionalnych. 7. Uporządkowanie funkcjonalno przestrzenne i estetyczne zabudowy, w tym rewitalizacja zespołów historycznych w nawiązaniu do tradycji. Gmina Łapsze Niżne, podobnie jak Gmina Czorsztyn, kładzie duży nacisk na rozwój turystyki na swoim obszarze. Jezioro Czorsztyńskie wraz ze swoim nadbrzeżem stanowi jeden z głównych elementów wzmacniających konkurencyjność Gminy Łapsze Niżne pod względem turystycznym. Obszar nadbrzeżny Jeziora Czorsztyńskiego bogaty jest także w walory kulturowe i historyczne oraz przyrodnicze, których inteligentne wykorzystywanie oraz ochrona są jednymi z najważniejszych założeń Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Łapsze Niżne. Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata

75 Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Nowy Targ Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Nowy Targ jest kolejnym dokumentem planistycznym, do którego założeń odnosi się PRJC. Gmina Nowy Targ swoim zasięgiem obejmuje najmniejszą część Jeziora Czorsztyńskiego, mimo tego kierunki i polityka wzrostu Gminy Nowy Targ są istotne w kontekście rozwoju regionów Spisza oraz Podhala. Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Nowy Targ częściowo opiera się na Strategii Rozwoju Gminy Nowy Targ, misji rozwoju gminy oraz głównych celach strategicznych. Są one przez to określone podobnie w obydwu ww. dokumentach. Misja Gminy Nowy Targ brzmi Turystyka główną siłą rozwoju Gminy Nowy Targ, budowaną na bazie dziedzictwa kulturowego i naturalnych warunków przyrodniczych, w zgodzie z zasadami zrównoważonego rozwoju, z wykorzystaniem własnych i zewnętrznych środków finansowych. Gmina Nowy Targ, podobnie jak Gminy Czorsztyn i Łapsze Niżne, swoją politykę ukierunkowuje na rozwój turystyki w oparciu o walory kulturowe i krajobrazowe. W dokumencie określono główne cele strategiczne, sformułowane w układzie pięciu obszarów priorytetowych: gospodarka i infrastruktura (w tym handel i usługi), środowisko (w tym walory przyrodnicze, turystyka, ochrona środowiska, rolnictwo i rolnictwo ekologiczne), edukacja (w tym oświata i sport), kultura (w tym regionalizm, tradycja, rzemiosło tradycyjne, folklor), bezpieczeństwo (w tym bezpieczeństwo socjalne, ochrona zdrowia, bezpieczeństwo na drogach). W odniesieniu do kierunków rozwoju zawartych w PRJC, za najważniejszy uznać można priorytet 1 Gospodarka i infrastruktura (w tym handel i usługi), dla którego sformułowano określone zadania i cele pośrednie. W kontekście spójności z PRJC, najistotniejsze z nich to: promocja oferty turystycznej i inwestycyjnej, współpraca transgraniczna, budowa szlaków turystycznych, poprawa dostępności atrakcji turystycznych i miejsc wypoczynku, Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata

76 wytyczenie i oznakowanie nowych ścieżek oraz szlaków pieszych, rowerowych i narciarskich na terenie gminy, wspomaganie działalności turystycznej Pozostałe dokumenty strategiczne dotyczące sektorów społeczno gospodarczych Poziom krajowy Strategia Rozwoju Kraju 2020 Strategia Rozwoju Kraju 2020 (SRK 2020) jest główną strategią rozwojową Polski do 2020 roku. Dokument ten określa najważniejsze zadania państwa, które należy realizować w określonym przedziale czasowym, w celu przyspieszania rozwoju kraju na różnych płaszczyznach. SRK 2020 stanowi także część systemu zarządzania rozwojem kraju oraz bazę dla 9 strategii zintegrowanych, które realizują cele założone w SRK 2020 i uszczegóławiają ją. Dokument jest spójny z unijną Strategią Europa SRK zakłada dwukierunkowe podejście do rozwoju państwa, polegające na usuwaniu barier i słabości polskiej gospodarki oraz wykorzystywaniu jej mocnych stron. SRK wyznacza trzy obszary, na których powinny zostać skoncentrowane fundusze na politykę rozwoju. 1. Konkurencyjna gospodarka 2. Spójność społeczna i terytorialna 3. Sprawne i efektywne państwo Głównym celem SRK 2020 jest wzmocnienie i wykorzystanie gospodarczych, społecznych i instytucjonalnych potencjałów zapewniających szybszy i zrównoważony rozwój kraju oraz poprawę jakości życia ludności. W dokumencie obok 3 głównych obszarów strategicznych wyznaczone są cele i priorytety rozwojowe. Dla realizacji założeń PRJC, najistotniejsze z nich to: Zapewnienie ładu społecznego, Zwiększenie wykorzystania środków pozabudżetowych, Rozwój kapitału społecznego, Modernizacja i rozbudowa połączeń transportowych, Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata

77 Tworzenie warunków dla rozwoju ośrodków regionalnych, subregionalnych i lokalnych oraz wzmacniania potencjału obszarów wiejskich. Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata Program Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW) na lata stanowi instrument realizacji polityki Unii Europejskiej w zakresie rozwoju obszarów wiejskich w Polsce. Dokument określa cele, priorytety i zasady dotyczące korzystania z działań, jak również przewidywany budżet przeznaczony na ich realizację. Na tej podstawie wspierane są finansowo określone działania dotyczące rozwoju społeczno ekonomicznego obszarów wiejskich. PROW jest dokumentem przygotowanym zgodnie ze strategicznym podejściem zaproponowanym przez Komisję Europejską. Program został opracowany na podstawie unijnej strategii wzrostu Europa Dokumenty podobne do PROW przygotowywane są w każdym kraju członkowskim UE. Głównym celem PROW jest poprawa konkurencyjności rolnictwa, zrównoważone zarządzanie zasobami naturalnymi i działania w dziedzinie klimatu oraz zrównoważony rozwój terytorialny obszarów wiejskich. Program będzie realizował wszystkie sześć priorytetów wyznaczonych dla unijnej polityki rozwoju obszarów wiejskich na lata , a mianowicie: 1. Ułatwianie transferu wiedzy i innowacji w rolnictwie i leśnictwie oraz obszarach wiejskich, 2. Zwiększenie rentowności gospodarstw i konkurencyjności wszystkich rodzajów rolnictwa we wszystkich regionach oraz promowanie innowacyjnych technologii w gospodarstwach i zrównoważonego zarządzania lasami, 3. Wsparcie organizacji łańcucha żywnościowego, w tym przetwarzania i wprowadzania do obrotu produktów rolnych, dorastania zwierząt oraz zarządzania ryzykiem w rolnictwie, 4. Odtwarzanie, ochrona i wzbogacanie ekosystemów związanych z rolnictwem i leśnictwem, 5. Promowanie efektywnego gospodarowania zasobami i wspieranie przechodzenia w sektorach rolnym, spożywczym i leśnym na gospodarkę niskoemisyjną i odporną na zmianę klimatu, 6. Promowanie włączenia społecznego, zmniejszenia ubóstwa oraz rozwoju gospodarczego na obszarach wiejskich. W dokumencie zidentyfikowane zostały potrzeby obszarów wiejskich, określone na podstawie wskaźników kontekstowych oraz informacji jakościowych. W kontekście PRJC, za najważniejszą potrzebę zawartą w PROW uznać należy Aktywizację mieszkańców obszarów wiejskich i wykorzystanie potencjałów endogenicznych na rzecz rozwoju lokalnego. PROW określa również szczegółowo poszczególne Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata

78 zadania oraz przewidywane inwestycje. Dla założeń PRJC najważniejsze jest działanie 7 Podstawowe usługi i odnowa wsi na obszarach wiejskich, ze szczególnym wskazaniem poddziałania 7.4 Wsparcie inwestycji w tworzenie, ulepszanie i rozwijanie podstawowych usług lokalnych dla ludności wiejskiej, w tym rekreacji i kultury, oraz powiązanej infrastruktury. Poddziałanie to obejmuje istotną pod kątem realizacji koncepcji rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego operację ukształtowanie przestrzeni publicznej zgodnie z wymaganiami ładu przestrzennego. Program Rozwoju Turystyki 2020 Program Rozwoju Turystyki 2020 jest programem wykonawczym do Strategii Innowacyjności i Efektywności Rozwoju Dynamiczna Polska 2020, przyjętej przez Rząd w styczniu 2015 roku. Program ten określa działania ukierunkowane na przyspieszony rozwój branży turystycznej w Polsce, a w szczególności wyznacza ramy działalności i wsparcia dla całego sektora turystyki, ujętego jako część gospodarki narodowej. PRT 2020 kładzie nacisk na rozwój konkurencyjności polskiej turystyki oraz budowę turystycznych specjalizacji regionalnych i lokalnych (także z wykorzystaniem klastrów), co przyczyni się do budowy przewagi konkurencyjnej polskiego sektora turystycznego. Istotnym aspektem PRT 2020 jest wspieranie projektów turystycznych w formule partnerstwa publiczno prywatnego oraz system certyfikacji usług turystycznych, co ma przełożyć się na wzrost ich jakości. PRJC w swoich założeniach realizuje wizję PRT 2020, która brzmi Nowoczesna i otwarta gospodarka turystyczna, oparta na inteligentnych specjalizacjach turystycznych w polskich regionach, stanowiąca bazujący na wiedzy jeden z kluczowych czynników rozwoju regionalnego i kraju, wzmacniająca konkurencyjność kraju w Unii Europejskiej. Aby wizja ta została spełniona wyznaczono cel główny PRT 2020 Wzmocnienie rozwoju konkurencyjnej i innowacyjnej turystyki poprzez wspieranie przedsiębiorstw, organizacji i instytucji oraz inicjatyw sektora turystyki, oraz 4 podstawowe cele operacyjne, z których każdy spójny jest planowanymi kierunkami rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego: rozwój innowacyjności, atrakcyjności, jakości usług i produktów turystycznych, jako czynnika konkurencyjnej gospodarki, wzmocnienie aktywności społecznej i przedsiębiorczości w sektorze turystyki oraz zwiększenie kompetencji kadr, promocja priorytetowych obszarów turystycznych kraju i regionów oraz specjalizacji gospodarczych opartych na turystyce, Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata

79 zagospodarowanie i modernizacja przestrzeni dla rozwoju turystyki i infrastruktury turystycznej, przy zachowaniu zasad zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska. W PRT 2020 sformułowano także zadania, realizowane w ramach poszczególnych celów operacyjnych. Dla założeń PRJC najważniejsze z nich to: wspieranie innowacji oraz ekoinnowacji w turystyce i usługach turystycznych, promocja regionalnych produktów turystycznych i specjalizacji regionalnych w turystyce, wspieranie działań na rzecz odbudowy infrastruktury turystycznej, wspieranie rozwoju turystyki społecznej i krajoznawstwa. Marketingowa Strategia Polski w Sektorze Turystyki na lata Głównym celem opracowania Marketingowej Strategii Polski w Sektorze Turystyki na lata jest wskazanie najważniejszych kierunków i form działania, które mają być podejmowane dziedzinie turystyki. Rezultatem działań powinna być poprawa rozpoznawalności Polski jako kraju atrakcyjnego i gościnnego dla turystów oraz posiadającego konkurencyjne produkty turystyczne wysokiej jakości. Strategia jest głównym narzędziem działania Polskiej Organizacji Turystycznej (POT) i branży turystycznej. Dokument ten jest niezbędny w prowadzeniu spójnej i długofalowej polityki promocyjnej Polski w sektorze turystyki do 2020 roku. Założenia PRJC realizują cel strategiczny Marketingowej Strategii Polski, brzmiący: Poprawa pozycji konkurencyjnej Polski na międzynarodowym rynku turystycznym, a w szczególności odnoszą się do celu operacyjnego 2 Marketingowe wspieranie rozwoju produktu turystycznego. Dla celu operacyjnego wyznaczono działania, poddziałania oraz konkretne projekty. W odniesieniu do PRJC, szczególnie istotne jest działanie 2.2. Komunikacja na rynku krajowym, wraz z poddziałaniem Marketing wewnętrzny, dla którego wyznaczono następujące projekty: promocja przedsiębiorczości w turystyce, promocja projektów realizowanych ze środków strukturalnych. Strategia Zrównoważonego Rozwoju Wsi, Rolnictwa i Rybactwa na lata Głównym celem Strategii Zrównoważonego Rozwoju Wsi, Rolnictwa i Rybactwa na lata jest określenie kluczowych kierunków rozwoju obszarów wiejskich, rolnictwa i rybactwa w perspektywie do 2020 roku. Ma ona pozwolić na właściwie określenie zakresu Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata

80 interwencji publicznych, finansowanych ze środków krajowych i wspólnotowych w nowej perspektywie finansowej UE Dokument jest jedną z 9 zintegrowanych strategii dotyczących polityki rozwoju kraju i realizuje Średniookresową Strategię Rozwoju Kraju do 2020 roku oraz Długookresową Strategię Rozwoju Kraju do 2030 roku. Długookresowy cel dokumentu brzmi: poprawa jakości życia na obszarach wiejskich oraz efektywne wykorzystanie ich zasobów i potencjałów, w tym rolnictwa i rybactwa, dla zrównoważonego rozwoju kraju. Realizacji tego celu w perspektywie do 2020 roku mają służyć działania ujęte w pięciu celach szczegółowych: Cel 1 Wzrost jakości kapitału ludzkiego, społecznego, zatrudnienia i przedsiębiorczości na obszarach wiejskich, Cel 2 Poprawa warunków życia na obszarach wiejskich oraz poprawa ich dostępności przestrzennej, Cel 3 Bezpieczeństwo żywnościowe, Cel 4 Wzrost produktywności i konkurencyjności sektora rolno spożywczego, Cel 5 Ochrona środowiska i adaptacja do zmian klimatu na obszarach wiejskich. W odniesieniu do założeń PRJC, najbardziej istotne dla realizacji planu są cele 1 oraz 5, dla których określono następujące, istotne w kontekście rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego priorytety: 1.1. Rozwój przedsiębiorczości i pozarolniczych miejsc pracy z wykorzystaniem potencjału endogenicznego obszarów wiejskich, 5.2. Kształtowanie przestrzeni wiejskiej z uwzględnieniem ochrony krajobrazu i ładu przestrzennego. Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego : Regiony, Miasta, Obszary Wiejskie Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego : Regiony, Miasta, Obszary Wiejskie (KSRR) jest dokumentem określającym cele i sposób działania podmiotów publicznych, w szczególności rządu i samorządów województw, w odniesieniu do polskiej przestrzeni, co pomóc ma w osiągnięciu strategicznych celów rozwoju kraju. Dokument wyznacza cele polityki rozwoju regionalnego, w tym wobec obszarów wiejskich i miejskich, a także definiuje ich relacje w odniesieniu do innych polityk publicznych o ukierunkowaniu terytorialnym. Celem strategicznym polityki regionalnej określonym w KSRR jest efektywne Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata

81 wykorzystywanie specyficznych regionalnych oraz terytorialnych potencjałów rozwojowych dla osiągania celów rozwoju kraju wzrostu zatrudnienia i spójności w horyzoncie długookresowym. KSRR ustala trzy cele szczegółowe do 2020 roku, z których każdy wpisuje się w kierunki rozwoju opisane w PRJC: 1. Wspomaganie wzrostu konkurencyjności regionów 2. Budowanie spójności terytorialnej i przeciwdziałanie procesom marginalizacji na obszarach problemowych 3. Tworzenie warunków dla skutecznej, efektywnej i partnerskiej realizacji działań rozwojowych ukierunkowanych terytorialnie Poziom regionalny i subregionalny Regionalny Program Operacyjny Województwa Małopolskiego na lata Regionalny program operacyjny (RPO) jest dokumentem planistycznym, określającym osie priorytetowe oraz działania, jakie organy samorządu województwa podejmują lub mają zamiar podjąć na rzecz wspierania rozwoju danego województwa lub regionu. RPO Województwa Małopolskiego na lata jest programem finansowanym z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR) oraz Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS), a obszarem jego realizacji jest województwo małopolskie, zaliczone do regionów słabiej rozwiniętych. Realizacja PRJC jest spójna z założeniami 6 Osi Priorytetowej RPO WM Dziedzictwo Regionalne, ujętej w Szczegółowym Opisie Osi Priorytetowych RPO WM, a w szczególności z działaniem 6.3 Rozwój wewnętrznych potencjałów regionów oraz zawartym w nim poddziałaniu 6.3.3, odnoszącym się do turystycznego i rekreacyjnego zagospodarowania otoczenia zbiorników wodnych. W ramach poddziałania planowana jest realizacja przedsięwzięć związanych z wykorzystaniem lokalnych zasobów przyrodniczych i krajobrazowych, dotyczących zagospodarowania otoczenia zbiorników wodnych. Inwestycje te dotyczyć mają przede wszystkim budowy i rozbudowy infrastruktury turystycznej i rekreacyjnej na danym obszarze. Poddziałanie zakłada także, iż odpowiednie wykorzystanie zasobów zbiorników wodnych może być czynnikiem wspomagającym rozwój całego regionu, co w rezultacie wpłynąć ma na osiągnięcie korzyści w wymiarze społecznym i ekonomicznym. Jezioro Czorsztyńskie jest jednym z 7 zbiorników wodnych, których dotyczyć może interwencja w ramach poddziałania Koncepcja zawarta w PRJC nawiązuje także treścią do działania 6.1 Rozwój dziedzictwa kulturowego i naturalnego, a w szczególności do następujących poddziałań: Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata

82 6.1.4 Lokalne trasy turystyczne w ramach tego poddziałania planowana jest realizacja przedsięwzięć z zakresu budowy, rozbudowy i promocji szlaków turystycznych i rekreacyjnych w subregionach (tras rowerowych, biegowych, narciarskich tras biegowych itp.). Ponadto możliwe będzie wsparcie infrastruktury towarzyszącej miejsca postojowe, stojaki dla rowerów, ławki, stoły, kosze na śmieci, zaplecze sanitarne itp. Projekty dotyczyć mają terenów o wysokim potencjale dziedzictwa naturalnego; Regionalna sieć tras rowerowych poddziałanie to skupia się na realizacji przedsięwzięć z zakresu budowy, rozbudowy i promocji zintegrowanej sieci głównych tras rowerowych, które przebiegać mają przez całą Małopolskę, łącząc jej główne ośrodki. Podobnie jak w poddziałaniu 6.1.4, wsparcie projektów dotyczyć może infrastruktury towarzyszącej: stojaki dla rowerów, ławki, stoły, kosze na śmieci, zaplecze sanitarne, tablice informacyjne, urządzenia rekreacyjno gimnastyczne. Sieć tras rowerowych ma znacząco wpłynąć na poszerzenie oferty turystycznej Małopolski. Przedsięwzięcia związane z budową tras rowerowych służyć mają właściwemu ukierunkowaniu ruchu turystycznego na obszarach o unikalnych walorach krajobrazowo przyrodniczych, przyczyniając się tym samym do zwiększenia atrakcyjności turystycznej danego obszaru. Subregionalny Program Rozwoju do 2020 roku Subregionalny Program Rozwoju (SPR) do roku 2020 to dokument, który służyć ma wdrożeniu zasady zintegrowanego podejścia terytorialnego do rozwoju w wymiarze gospodarczym, społecznym i terytorialnym. SPR pełni funkcję wykonawczą wobec Strategii Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata , jest również komplementarny z Planem Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego. Założenia dokumentu wynikają także z innych dokumentów strategicznych na poziomie europejskim, krajowym i regionalnym. SPR określa politykę Województwa Małopolskiego wobec pięciu subregionów funkcjonalnych, którymi są: Krakowski Obszar Metropolitalny, subregion tarnowski, subregion sądecki, Małopolska zachodnia oraz subregion podhalański. SPR stanowić ma ofertę Samorządu Województwa Małopolskiego dla partnerów z różnych sektorów, mającą na celu uruchomienie oddolnych inicjatyw w celu efektywnego wykorzystania wewnętrznych potencjałów subregionów, dla zbudowania ich specjalizacji. Dla poszczególnych subregionów określone zostały kluczowe wyzwania rozwojowe oraz działania SPR. Dla subregionu podhalańskiego, w obrębie którego znajduje się Jezioro Czorsztyńskie, jednym z wymienionych wyzwań rozwojowych jest rozwój lokalnej gospodarki Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata

83 w oparciu o potencjał turystyczny. Z wybranych działań SPR, w kontekście spójności z PRJC wymienić należy działanie 1.1 lepsze warunki dla rozwoju przedsiębiorczości. Strategia Rozwoju Polski Południowej do 2020 roku Podstawą opracowywania odrębnych dokumentów strategicznych dla makroregionów było założenie, że dany obszar geograficzny musi być traktowany w odrębny sposób, adekwatnie do uwarunkowań gospodarczych, społecznych czy przyrodniczych. Strategia Rozwoju Polski Południowej do roku 2020 określa możliwości współpracy pomiędzy województwami śląskim i małopolskim oraz wskazuje kierunki interwencji umożliwiające rozwijanie i zacieśnianie tej współpracy. Rezultatem wspólnych inicjatyw podejmowanych przez oba województwa ma być kreowanie Polski południowej jako silnego i konkurencyjnego obszaru w Europie. PRJC realizuje wizję Strategii, która brzmi Polska Południowa nowoczesnym i atrakcyjnym regionem Europy. Dla realizacji wizji wyznaczono 3 cele strategiczne, z których w kontekście kierunków rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego zawartych w PRJC najważniejszy jest cel 3 Polska Południowa miejscem przyciągającym ludzi, podmioty i inicjatywy wzmacniające potencjały makroregionu. Cel ten jest ukierunkowany przede wszystkim na wzmacnianie pozycji makroregionu, w szczególności dzięki zwiększaniu jego atrakcyjności. Dla celu strategicznego określono ponadto kierunki interwencji, z których największą zgodność z PRJC wykazują: 3.1. Tworzenie pakietowych produktów turystycznych wykorzystujących potencjał obydwu województw,, 3.3. Kreowanie oferty inwestycyjnej, 3.4. Lobbing na rzecz makroregionu. Program Strategiczny Dziedzictwo i Przemysły Czasu Wolnego Program Strategiczny Dziedzictwo i Przemysły Czasu Wolnego jest kolejnym dokumentem, realizującym zapisy Strategii Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata Treść dokumentu odnosi się w szczególności do takich wyzwań Strategii, jak: 2.1 Ochrona małopolskiej przestrzeni kulturowej, 2.2 Zrównoważony rozwój infrastruktury oraz komercjalizacja usług czasu wolnego, 2.3 Kształcenie kadr dla rozwoju i obsługi przemysłów czasu wolnego, 2.4 Wzmocnienie promocji dziedzictwa regionalnego oraz oferty przemysłów czasu wolnego, Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata

84 7.2 Kształtowanie i rozwój aktywności obywatelskiej oraz wzmacnianie kapitału społecznego. Dla programu strategicznego określono cel główny, brzmiący: Podniesienie konkurencyjności regionu w oparciu o aktualne i innowacyjne walory dziedzictwa kulturowego i treści kultury oraz rozwiniętą atrakcyjność turystyczną, a także dzięki stymulowaniu, wspieraniu i modelowaniu postaw otwartych, aktywnych i kreatywnych. Aby cel główny był możliwy do osiągnięcia, w dokumencie zidentyfikowano 4 priorytety oraz właściwe dla nich działania. Największą spójność z koncepcją zawartą w PRJC wykazuje priorytet 3 Kreowanie innowacyjnej i atrakcyjnej oferty czasu wolnego dla wzmocnienia przewagi konkurencyjnej regionu. Określone dla tego priorytetu działania oraz szczegółowe kierunki interwencji również znajdują odniesienie do planowanych działań w zakresie PRJC: Działanie 3.1 Podnoszenie atrakcyjności turystycznej regionu w oparciu o zasoby dziedzictwa regionu: Wspieranie rozwoju różnych form turystyki, Podnoszenie konkurencyjności sektora MŚP oferującego usługi z zakresu przemysłów czasu wolnego, Stymulowanie konkurencyjności oferty turystycznej, Wspieranie współpracy z podmiotami działającymi w sektorze turystyki, Wspieranie działań na rzecz rozwoju oferty turystycznej kierowanej do osób niepełnosprawnych, dzieci i młodzieży oraz seniorów. Działanie 3.2 Rozwój infrastruktury turystycznej i okołoturystycznej: Efektywne wykorzystanie potencjału zasobów dziedzictwa naturalnego i walorów krajobrazowych regionu do rozwoju oferty dla spędzania aktywnego wypoczynku, w tym w szczególności wędrówek pieszych, rowerowych oraz biegowej i narciarsko biegowej aktywności ruchowej poprzez budowę, rozbudowę (między innymi oznakowanie, miejsca odpoczynku dla turystów, infrastruktura przyjazna niepełnosprawnym, punkty obsługi ruchu turystycznego) i promocję sieci szlaków turystycznych i rekreacyjnych w Małopolsce, Wdrożenie spójnej sieci tras rowerowych o oddziaływaniu regionalnym i ponadregionalnym (przykładowe przedsięwzięcie VeloMałopolska budowa i promocja Zintegrowanej Sieci Tras Rowerowych), Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata

85 Rozbudowa infrastruktury turystycznej w miejscach o największym potencjale dla uprawiania turystyki poprzez, między innymi, tworzenie centrów rekreacyjno wypoczynkowych, poszerzanych o bazę noclegową i gastronomiczną, mających szansę na stworzenie nowej, kompleksowej oferty turystycznej, Zagospodarowanie dla turystyki i rekreacji cieków i akwenów wodnych wraz z ich otoczeniem, Tworzenie transgranicznych produktów turystycznych z uwzględnieniem założeń zrównoważonego rozwoju turystyki na obszarze Karpat; stymulowanie rozwoju turystyki ze szczególnym uwzględnieniem turystyki przyjaznej środowisku na obszarach chronionych. Program Strategiczny Obszary Wiejskie Program Strategiczny Obszary Wiejskie (PSOW) to dokument realizujący treść Strategii Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata Dokument pełni także rolę platformy koordynującej wsparcie, kierowane w ramach poszczególnych polityk obszarów wiejskich, w celu możliwie maksymalnego zintegrowania lokalnych społeczności dla ich realizacji. Celem głównym PSOW jest Funkcjonalne zarządzanie przestrzenią oraz rozwój gospodarczy terenów wiejskich. PRJC wykazuje zgodność z poszczególnymi priorytetami oraz działaniami, wyznaczonymi dla realizacji celu głównego PSOW, którymi są: Priorytet 1. Wdrażanie instrumentów regulacyjnych i planistycznych służących zintegrowanemu rozwojowi obszarów wiejskich Działanie 1. Poprawa gospodarowania na obszarach wiejskich Priorytet 2. Aktywizacja gospodarcza terenów wiejskich Działanie 6. Gospodarcze wykorzystanie potencjału rolniczego i przyrodniczego w Karpatach Koncepcja Budowy Zintegrowanej Sieci Tras Rowerowych, Biegowych oraz Narciarskich Tras Biegowych w Województwie Małopolskim Koncepcja ta określa kierunki rozwoju zintegrowanej sieci tras turystycznych w województwie małopolskim, a także ma docelowo służyć jednostkom samorządów terytorialnych, organizacjom pozarządowym oraz podmiotom działającym w sektorze turystycznym w Małopolsce do realizacji inwestycji w zakresie budowy tras rowerowych, biegowych i narciarskich tras biegowych na swoim obszarze. Koncepcja zawiera propozycje przebiegu Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata

86 tras rowerowych i biegowych w obszarze karpackim, jurajskim i nadwiślańskim oraz narciarskich tras biegowych w obszarze karpackim. W treści dokumentu znajduje się również wykaz rekomendowanych inwestycji w zakresie podstawowej infrastruktury turystycznej wzdłuż proponowanej sieci tras oraz analiza planistyczna i własnościowa terenów, przez które przebiegają projektowane trasy. Jednym z elementów, na którym skupia się Koncepcja, jest budowa trasy VeloDunajec. Trasa ma przebiegać po najbardziej atrakcyjnych terenach doliny Dunajca, udostępniając znaczną część otoczenia rzeki. VeloDunajec ma docelowo otwierać nowe możliwości dla turystyki, zwłaszcza w otoczeniu jezior Czchowskiego, Rożnowskiego i Czorsztyńskiego. Trasa VeloDunajec przebiega przez część miejscowości położonych po południowej stronie Jeziora Czorsztyńskiego i ma się łączyć z planowaną ścieżką dookoła zalewu. Kolejnym elementem zintegrowanej sieci rowerowej, który dotyczy nadbrzeża jeziora, jest historyczno kulturowo przyrodniczy szlak wokół Tatr. Szlak ten, również opisany w Koncepcji, stanowi duży projekt trasy rowerowej obiegającej Tatry dookoła, docelowo obejmujący kilkanaście gmin po polskiej i słowackiej stronie. Trasa szlaku, częściowo pokrywająca się z VeloDunajec, miałaby przebiegać między innymi przez Dębno i Czorsztyn Poziom lokalny Strategia Rozwoju Społeczno Gospodarczego Powiatu Nowotarskiego Strategia ta jest podstawowym instrumentem, służącym do zarządzania rozwojem powiatu nowotarskiego. Ma ona zastosowanie w następujących działaniach i procesach rozwojowych powiatu: przygotowywanie wieloletnich planów finansowych, planowanie rocznych budżetów powiatu, planowanie projektów rozwojowych, optymalne wykorzystanie środków z funduszy Unii Europejskiej ocena władz powiatu przez społeczność lokalną Strategia zawiera główne kierunki rozwoju powiatu oraz podstawowe założenia dotyczące wynikających z nich długofalowych przedsięwzięć o charakterze programów rozwojowych. Koncentruje także uwagę na sprawach najbardziej istotnych dla powiatu, wskazując pożądany poziom zaangażowania w realizację poszczególnych priorytetów. Wizja powiatu nowotarskiego w 2022 roku zakłada, że jest to powiat: Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata

87 sprawnie zarządzany, przedsiębiorczy i innowacyjny, atrakcyjny turystycznie, ekologiczny, zapewniający mieszkańcom wysoką jakość życia. Szczególnie trzecie założenie zawarte w wizji charakteryzuje się spójnością z PRJC. Według Strategii, do 2022 roku powiat nowotarski będzie realizował aktywną politykę w zakresie podnoszenia atrakcyjności turystycznej, między innymi poprzez wspieranie rozwoju lokalnych produktów turystycznych, wspieranie rozwoju infrastruktury komunikacyjnej zapewniającej optymalny dostęp do atrakcji turystycznych oraz ochronę czystości środowiska naturalnego. Plany Odnowy Miejscowości poszczególnych sołectw w Gminie Czorsztyn na lata (POM Czorsztyn, POM Maniowy, POM Mizerna oraz POM Kluszkowce ) Głównym celem Planów Odnowy Miejscowości (POM) jest podejmowanie przedsięwzięć zaspokajających potrzeby społeczne, aktywizujących miejscową ludność, a także zwiększających atrakcyjność danej miejscowości. Konkretne działania i kolejność ich realizacji wynika z nakreślonych przez mieszkańców tych obszarów potrzeb i oczekiwań o znaczeniu priorytetowym dla poprawy jakości życia oraz wykorzystania zasobów miejscowości. Plany odnowy miejscowości wszystkich miejscowości w Gminie Czorsztyn posiadają identycznie sformułowane cele strategiczne, spójne ze Strategią Rozwoju Gminy Czorsztyn oraz Miejscowym Planem Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Czorsztyn. W odniesieniu do PRJC, najistotniejsze z nich to: poprawa infrastruktury turystycznej, sportowej i rekreacyjnej, stałe działania na rzecz środowiska naturalnego, poprawa infrastruktury turystycznej, sportowej i rekreacyjnej. Dla realizacji celów strategicznych określono szczegółowo planowane zadania, z których najbardziej istotne w kontekście rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego to: budowa ścieżki pieszo rowerowej od parkingu pod zamkiem do kościoła dla stworzenia bezpiecznego i wygodnego miejsca do spacerów, uprawiania sportu Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata

88 np. nordic walking, jazdy na rowerze czy na rolkach oraz wyposażenie jej w estetyczną i funkcjonalną małą architekturę ławki, kosze na śmieci, oświetlenie, ozdobną roślinność itp. (POM Czorsztyn), budowa dalszego ciągu ścieżki pieszo rowerowej od parkingu na zamek do przystani wodnych, zagospodarowanie terenu wokół jeziora dla stworzenia miejsca na kąpielisko (POM Czorsztyn), promowanie miejscowości wraz z całą Gminą Czorsztyn jako miejsca atrakcyjnego turystycznie (POM Czorsztyn), budowa ścieżki rowerowej nad Jeziorem Czorsztyńskim (POM Mizerna, POM Maniowy), wykonanie ścieżek pieszych, dydaktycznych od pomnika Hasiora wokół Góry Wdżar i nawiązanie do ścieżki przyrodniczo leśnej w Rezerwacie Modrzewie (POM Kluszkowce). Plan Odnowy Miejscowości Niedzica na lata Turystyka stanowi jeden z najważniejszych czynników wpływających na rozwój miejscowości Niedzica. Dzieje się tak w dużej mierze dzięki położeniu wsi nad Jeziorem Czorsztyńskim. Zagospodarowanie nadbrzeża zalewu stanowi istotny element w polityce rozwoju wsi. PRJC realizuje zarówno wizję, jak i misję miejscowości. Wizja wsi brzmi: Niedzica to miejsce zapewniające wysoki standard życia i wypoczynku, z rozwiniętą infrastrukturą drogową, będące centrum turystycznym. Misją miejscowości jest natomiast rozwój turystyki ze szczególnym uwzględnieniem agroturystyki, a także rozbudowa infrastruktury drogowej i przeciwpowodziowej, w celu poprawy jakości i standardu życia mieszkańców i turystów. Plan Odnowy Miejscowości Frydman Frydman jest jedną z miejscowości położonych w obrębie nadbrzeża Jeziora Czorsztyńskiego. Stanowi to atrybut miejscowości, która dzięki obecności akwenu może rozwijać się pod kątem turystyki i rekreacji. Wizja rozwoju miejscowości zawarta w dokumencie określa Frydman jako miejscowość atrakcyjną turystycznie, kulturalnie i edukacyjnie z przyjaznymi i życzliwymi mieszkańcami, gdzie o każdej porze roku przybywa duża liczba turystów. Misją wsi Frydman natomiast jest rozwój turystyki oraz wsi, aby żyło się lepiej i dostatniej, a także zapewnienie nowych miejsc pracy, aby zapobiec wyjazdom za granicę. Zarówno wizja, jak i misja miejscowości są komplementarne z założeniami PRJC. W liście zadań przewidzianych do realizacji, zgłoszonych przez mieszkańców w drodze konsultacji społecznych, wymieniono między innymi budowę ścieżki rowerowej Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata

89 wzdłuż potoku i drogi łączącej Dębno z Niedzicą oraz zagospodarowanie terenów nad jeziorem i stworzenie plaży. Plan Odnowy Miejscowości Falsztyn Kierunki rozwoju zawarte w PRJC są spójne zarówno z wizją wsi Falsztyn Falsztyn najbardziej atrakcyjną krajobrazowo widokową miejscowością będącą ośrodkiem wypoczynku na łonie natury o czystym i spokojnym środowisku, jak i misją miejscowości, jaką jest budowa infrastruktury wodno kanalizacyjnej, będącej niezbędną dla wszystkich obywateli oraz życie mieszkańców z rozwoju turystyki. Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata

90 5. Kierunki rozwoju Planu Zbiornika Wodnego Wyjątkowe walory przyrodnicze, krajobrazowe oraz kulturowe nadbrzeża Jeziora Czorsztyńskiego w połączeniu ze znacznym potencjałem turystyczno wypoczynkowym stwarzają szerokie możliwości w zakresie aktywizacji społeczno gospodarczej tego obszaru. Rejon nadbrzeża Jeziora Czorsztyńskiego, pomimo niewątpliwej atrakcyjności turystycznej, nie jest do końca wykorzystywany pod względem turystyki i rekreacji. Jezioro oraz graniczące z nim miejscowości przyciągają turystów, jednak znaczna część z nich na dłuższy pobyt wybiera wyjazd w Tatry lub inne pobliskie ośrodki, posiadające rozbudowaną ofertę turystyczną, jak na przykład Zakopane, Białka Tatrzańska lub Szczawnica. Szansą dla pełnego wykorzystania potencjału Jeziora Czorsztyńskiego jest stworzenie unikatowego na miarę regionu i kraju produktu turystycznego, skupiającego się na najważniejszych walorach nadbrzeża, a także aktualnego w odniesieniu do trendów w turystyce europejskiej. Produktem takim będzie ścieżka rowerowa dookoła Jeziora Czorsztyńskiego. Ścieżki rowerowe stają się nieodłącznym elementem krajobrazu w krajach zachodnich, a coraz częściej także w Polsce. Podróżowanie rowerem staje się coraz bardziej popularnym sposobem transportu, za czym przemawia wiele względów: czynnik ekonomiczny, oddziaływanie na środowisko naturalne czy moda na zdrowy i aktywny styl życia. Aktywność związana z turystyką rowerową stymuluje gospodarkę lokalną (także na obszarach wiejskich, wpisując się tym samym w założenia Strategii Europa 2020) ze względu na towarzyszące jej usługi komplementarne. Przy szlakach rowerowych rozwija się działalność gospodarcza (baza gastronomiczna, noclegowa), ponadto rozwój turystyki rowerowej niweluje problem sezonowości na danym terenie oraz pomaga we włączaniu do użytku terenów rzadziej odwiedzanych przez turystów. Podczas organizowanej przez Polską Organizację Turystyczną międzynarodowej konferencji pod hasłem Pora na rower! Czy turystyka rowerowa może stać się produktem turystycznym w Polsce?, która odbyła się w lutym 2016 roku w Poznaniu, zwrócono uwagę na to jak ważnym elementem gospodarki staje się turystyka rowerowa w Europie oraz jak dużą szansę stanowi jej rozwój dla wzrostu gospodarczego w Polsce. Wydatki turystów korzystających z rowerów w Europie wynoszą szacunkowo około 44 mld euro rocznie, przewyższając tym samym wydatki na turystykę morską o 5 mld euro. Polska została zaliczona do jednego z 10 państw europejskich, w których wydatki na turystykę rowerową są najwyższe i wynoszą około 2 mld euro rocznie. Dla porównania w Niemczech dochody z turystyki rowerowej wynoszą około 11,5 mld euro rocznie. Dane Centrum Badania Opinii Społecznej potwierdzają stopniowy wzrost popularności turystyki rowerowej w Polsce, co ilustruje rosnąca liczba osób korzystających z rowerów. Na rowerze jeździ około 70% Polaków, w tym 22% systematycznie, Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata

91 35% od czasu do czasu a 13% okazjonalnie. Statystyczni rowerzyści to osoby stosunkowo młode, a coraz częściej rodziny z dziećmi, preferujące aktywne formy spędzania czasu wolnego. Polska stanowi atrakcyjny kierunek dla rowerzystów, na co wpływ ma między innymi realizacja w kraju międzynarodowych projektów związanych ze szlakami rowerowymi Greenways oraz EuroVelo. Do pełnego wykorzystania potencjału obszarów kraju oraz poszczególnych regionów w tym zakresie niezbędne jest utworzenie komplementarnej oferty, która swoim zakresem obejmowałaby zwiększanie inwestycji w infrastrukturę oraz wsparcie instytucjonalne i finansowe. Szansą rozwoju dla terenu nadbrzeża Jeziora Czorsztyńskiego jest budowa dwukierunkowej ścieżki rowerowej z nawierzchnią utwardzoną, biegnącej dookoła zalewu. Podstawowym kryterium wyboru trasy ścieżki jest atrakcyjność przyrodnicza oraz krajobrazowa. Trasa ma omijać tereny Pienińskiego Parku Narodowego, ale przebiegać będzie przez obszar ich oddziaływania (otulina Pienińskiego Parku Narodowego w poszczególnych częściach nadbrzeża zbiornika), a także w bezpośrednim sąsiedztwie obszarów objętych programem Natura Całość ścieżki rowerowej, mającej charakter pętli, położona będzie na terenie trzech gmin: Czorsztyn, Łapsze Niżne oraz Nowy Targ. Poszczególne miejscowości, przez które przebiegać ma planowana ścieżka, to (w kolejności alfabetycznej): Czorsztyn, Dębno, Falsztyn, Frydman, Harklowa, Huba, Kluszkowce, Maniowy, Mizerna oraz Niedzica Zamek. Całkowita długość ścieżki ma wynosić około 25,89 km. Inwestycja ma na celu pobudzenie turystyki rowerowej w obrębie Jeziora Czorsztyńskiego oraz na terenie przyległych do niego gmin. Teren inwestycji obejmuje możliwie najbliższe otoczenie Jeziora Czorsztyńskiego, aby użytkownicy ścieżki mogli w pełni wykorzystywać walory krajobrazowe wynikające z obecności zalewu. Ścieżka rowerowa wokół Jeziora Czorsztyńskiego ma za zadanie uzupełnienie, a jednocześnie zespolenie w całość szeroko pojętej infrastruktury turystycznej nadbrzeża zalewu. Wyznaczona trasa ścieżki wynika z analizy ruchu turystycznego i przebiegać będzie przez obszary o dużej koncentracji ruchu turystycznego. Inwestycja związana z budową ścieżki rowerowej dookoła Jeziora Czorsztyńskiego nie koliduje z innymi inwestycjami strategicznymi planowanymi na tym obszarze, a jednocześnie będzie stanowić nawiązanie do innych szlaków rowerowych, które mają planowo powstać w tym regionie Małopolski (EuroVelo, Historyczno kulturowo przyrodniczy szlak wokół Tatr). Ścieżka w dużym stopniu zniweluje problem sezonowości turystycznej na terenie nadbrzeża zalewu. Obecnie najbardziej wzmożony ruch turystyczny na tym obszarze odnotowuje się w okresie letnim. Ścieżka może być użytkowana całorocznie, również zimą, jako niezwykle atrakcyjna pod względem widokowym trasa do narciarstwa biegowego. Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata

92 Mapa 2. Kierunki rozwoju Planu Zbiornika Wodnego Plan Rozwoju Jeziora Czorsztyńskiego na lata