Zintegrowany system kwalifikacji jako narzędzie uczenia się przez całe życie w Polsce. Gdańsk, r Beata Balińska

Transkrypt

1 Zintegrowany system kwalifikacji jako narzędzie uczenia się przez całe życie w Polsce Gdańsk, r Beata Balińska

2 Plan prezentacji 1. Dlaczego pracujemy nad integracją krajowego systemu kwalifikacji w Polsce? a. Perspektywa uczenia się przez całe życie b. Kontekst europejski 2. Prace nad integracją krajowego systemu kwalifikacji 3. Założenia Zintegrowanego Systemu Kwalifikacji a. Polska Rama Kwalifikacji b. Zintegrowany Rejestr Kwalifikacji

3 Dlaczego pracujemy nad zintegrowaniem systemu kwalifikacji w Polsce? Perspektywa uczenia się przez całe życie

4 Denmark Sweden Finland France Netherlands United Kingdom Luxembourg Austria Estonia Slovenia Spain Portugal Czech Republic Germany Malta Ireland Cyprus Belgium Latvia Italy Lithuania Poland Hungary Greece Slovakia Croatia Romania Bulgaria Uczenie się przez całe życie (dorośli, 25-64) Żródło: LFS (2013)

5 Wskaźnik LLL w wybranych krajach UE (proc.) 35 Czech Republic Denmark Estonia Netherlands Poland Źródło: LFS (2013) 5

6 Uczenie się przez całe życie (dzieci i młodzież) Obowiązek nauki: 5-18 Wskaźniki skolaryzacji (netto), 2011 rok: Przedszkola (3-5) 69% Szkoły podstawowe (7-12) 95% Gimnazja (13-15) 95% Szkoły ponadgimnazjalne (16-18) 89% Szkolnictwo wyższe (19-24) 41% Odsetek młodzieży niekontynuującej nauki (18-24): 5,4%

7 PISA Czytanie i interpretacja 500 UE

8 Umiejętności Polaków w badaniu PIAAC Kw 2. Kw 3. Kw 4. Kw Wsch. Zach. Płn.

9 PIAAC 2011/ Rozumienie tekstu

10 Dlaczego taka różnica w uczestnictwie w edukacji pomiędzy dziećmi i młodzieżą a dorosłymi? Pomimo luki kompetencyjnej oraz istnienia znaczącej premii edukacyjnej Jedna z ważnych przyczyn: Sposób funkcjonowania w Polsce systemu kwalifikacji, niewystarczająco sprzyja uczeniu się przez całe życie

11 Dlaczego osoby nie uzupełniają/poszerzają swoich kompetencji na dalszych etapach życia (po zakończeniu edukacji formalnej)? Pomimo: rosnącej premii za wyższe kompetencje Pomimo: rosnącego niedopasowania pomiędzy popytem i podażą kompetencji

12 Bariery w uczeniu się (inwestowaniu w kapitał ludzki) Finansowe Niefinansowe (wybrane) Czego mam się uczyć? Jakie umiejętności zapewnią mi powodzenie na rynku pracy? Gdzie? W jakie instytucji? Skąd mam wiedzieć, że to będzie wysoka jakość? Czy to przyniesie korzyści? Czy ukończenie kursu/szkolenia zwiększy szanse zatrudnienia? Brak czasi Czy mogę wykorzystać wcześniej zdobytą wiedzę, umiejętności? Większość barier niefinansowych związana z funkcjonowaniem systemu kwalifikacji

13 Bariery dla uczenia się osób dorosłych związane z funkcjonowaniem systemu kwalifikacji: Nie ma łatwo dostępnej informacji dotyczących kwalifikacji Trudno jest wybrać odpowiednią ofertę edukacyjną (zwłaszcza po ukończeniu edukacji formalnej) Poza oświatą i szkolnictwem wyższym podejście do zapewniania jakości jest zróżnicowane i nie zawsze spełnia standardy europejskie.

14 Nie jest rozwinięty system walidacji kompetencji zdobywanych poza zorganizowanymi formami edukacji Brak podstaw prawnych do przenoszenia osiągnięć pomiędzy różnymi podsystemami

15 Działaniem ograniczającym występujące bariery ma być integracja systemu kwalifikacji

16 Integrować krajowy system kwalifikacji mają nowo tworzone instrumenty: Polska Rama Kwalifikacji (PRK) Zintegrowany Rejestr Kwalifikacji (ZRK)

17 Ponadto system kwalifikacji integrować mają regulacje prawne dotyczące: - opisu kwalifikacji, - przypisywania poziomów PRK do kwalifikacji, - jakości kwalifikacji (w tym walidacji), - akumulowania i przenoszenia osiągnięć

18 Prace nad zintegrowaniem systemu kwalifikacji i Polską Ramą kwalifikacji wpisane są również w szerszy kontekst zmian zachodzących w europejskiej polityce na rzecz uczenia się przez całe życie

19 Polityka UE na rzecz LLL Rok 2000: strategia lizbońska, Memorandum on Lifelong Learning Rok 2002: deklartacja kopenhaska Instrumenty polityki LLL : ECTS Europass ERK ECVET EQAVET Walidacja NFIL

20 Czym jest Europejska Rama Kwalifikacji?

21 Europejska Rama Kwalifikacji (I) Europejska Rama Kwalifikacji dotyczy kwalifikacji (nie - osób, nie kompetencji) ERK to przyjęty w UE układ odniesienia umożliwiający porównywanie kwalifikacji uzyskiwanych w różnych krajach. Poziomy kwalifikacji w ERK opisane za pomocą efektów uczenia się (a nie czasu nauki)

22 Europejska Rama Kwalifikacji (II) Głównym celem ERK jest wspieranie inwestowania w kapitał ludzki, oraz mobilności osób na obszarze Europy. Wdrażanie ram krajowych odniesionych do ERK jeden z celów strategicznych Europy: Europe 2020 Education and Training Dlatego też w polskich dokumentach dot. przyszłej perspektywy finansowej odniesiono się do elementów systemu kwalifikacji rekomendowanych na forum UE Erasmus plus

23 Europejska Rama Kwalifikacji (III) Każdy kraj opracowuje własną ramę (liczba poziomów adekwatna do danego systemu edukacji), a następnie opisuje w raporcie referencyjnym, jak rama krajowa odnosi się do ERK Państwa dobrowolnie przystępują do prac nad krajowymi ramami kwalifikacji Odpowiedzialność władz państwa za wdrożenie systemu kwalifikacji i ogłoszenie raportu referencyjnego

24 Europejska Rama Kwalifikacji (IV) Wykorzystanie Europejskiej Ramy Kwalifikacji (ERK) do porównywania kwalifikacji pomiędzy krajami 24

25 Międzynarodowy kontekst prac Rozwijanie systemów kwalifikacji dla uczenia się przez całe życie rekomendują również OECD oraz Międzynarodowa Organizacja Pracy, patrz m.in.: Qualifications System. Bridges to Lifelong Learning. OECD, 2007 National qualifications frameworks : their feasibility for effective implementation in developing countries, ILO krajów na świecie wdrożyło lub pracuje nad wdrożeniem ram kwalifikacji (m.in. Francja, UK, Australia)

26 System kwalifikacji prace w Polsce

27 System kwalifikacji prace w Polsce (I) Zmieniono podstawy programowe kształcenia ogólnego od roku szkolnego 2009/2010, Komentarz do podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego, prof. Zbigniew Marciniak:

28 System kwalifikacji prace w Polsce (II) Zmieniono podstawy programowe kształcenia w zawodach od roku szkolnego 2012/2013. W zawodach szkolnych wyodrębniono kwalifikacji. Możliwość akumulowania i przenoszenia osiągnięć. W oświacie możliwości walidacji efektów uczenia się uzyskanych w ramach edukacji pozaformalnej i nieformalnego uczenia się. Wprowadzono Krajowe Ramy Kwalifikacji dla Szkolnictwa Wyższego od roku akademickiego 2012/2013. Sierpień 2014 nowelizacja prawa o szkolnictwie wyższym do 50 proc. ECTS do uzyskania przez walidację efektów uczenia się pozaformalnego i nieformalnego

29 System kwalifikacji prace w Polsce (III) Przeprowadzono prace eksperckie nad modelem KRK od marca 2008 do grudnia 2009 r. W 2010 roku powołany został decyzją Prezesa Rady Ministrów Międzyresortowy Zespół ds. uczenia się przez całe życie w tym Krajowych Ram Kwalifikacji Od lipca 2010 r. IBE pracuje nad zintegrowanym krajowym systemem kwalifikacji opartym na efektach uczenia się, w tym: Powstała Polska Rama Kwalifikacji Powstał polski raport referencyjny.

30 Główne dokumenty: Raport referencyjny i Raport samopotwierdzenia Dwa raporty przedstawione i zaaprobowane przez Komitet ds. Europejskich Rady Ministrów i Grupę Doradczą przy Komisji Europejskiej. Zawierają ogólne założenia funkcjonowania systemu, w tym rejestru kwalifikacji

31 Zintegrowany System Kwalifikacji dla uczenia się przez całe życie podstawowe założenia

32 Integrować krajowy system kwalifikacji mają nowo tworzone instrumenty: - Polska Rama Kwalifikacji (PRK) - Zintegrowany Rejestr Kwalifikacji (ZRK)

33 Ponadto system kwalifikacji integrować mają regulacje prawne dotyczące: - opisu kwalifikacji, - przypisywania poziomów PRK do kwalifikacji, - jakości kwalifikacji (w tym walidacji), - akumulowania i przenoszenia osiągnięć

34 W Polsce nie wszystkie kwalifikacje będą włączone do Zintegrowanego Systemu Kwalifikacji. Poziom PRK będzie przypisany wyłącznie kwalifikacjom włączonym do Zintegrowanego Systemu Kwalifikacji.

35 Do Zintegrowanego Systemu Kwalifikacji będą włączone kwalifikacje nadawane w oświacie i szkolnictwie wyższym. Do zintegrowanego systemu będą też włączone kwalifikacje nadawane poza oświatą i szkolnictwem wyższym.

36 W zintegrowanym systemie kwalifikacji wyróżniać się będzie: - kwalifikacje pełne - kwalifikacje cząstkowe

37 Kwalifikacja pełna - nadawana wyłącznie w ramach systemów oświaty i szkolnictwa wyższego po osiągnięciu efektów uczenia się odpowiadających wymaganiom dla kwalifikacji nadawanych po określonych etapach kształcenia. świadectwo ukończenia szkoły podstawowej, świadectwo ukończenia gimnazjum, dyplom potwierdzający kwalifikacje zawodowe, świadectwo dojrzałości (matura), dyplom potwierdzający uzyskanie tytułu zawodowego licencjata (licencjat), dyplom potwierdzający uzyskanie tytułu zawodowego inżyniera (inżynier)

38 Kwalifikacja cząstkowa: kwalifikacja zarejestrowana, która nie jest kwalifikacją pełną. Kwalifikacje cząstkowe mogą być tworzone zarówno w systemach oświaty i szkolnictwa wyższego, jak i poza nimi. W przypadku kwalifikacji cząstkowych zakres wymaganych efektów uczenia się jest z zasady węższy niż w przypadku kwalifikacji pełnych. świadectwo potwierdzające kwalifikację w zawodzie, świadectwo ukończenia liceum, świadectwo ukończenia zasadniczej szkoły zawodowej, świadectwo ukończenia technikum, kwalifikacje uzyskiwane w ramach studiów podyplomowych. Kwalifikacje cząstkowe zawsze będą miały przypisany poziom PRK/ERK

39 Polska Rama Kwalifikacji

40 Polska Rama Kwalifikacji (1): - - obejmuje kwalifikacje z wszystkich sektorów edukacji (ogólna, zawodowa, wyższa) obejmuje kwalifikacje nadawane w systemie formalnym i poza nim

41 Polska Rama Kwalifikacji (2): - - dwa poziomy szczegółowości charakterystyk poziomów (deskryptorów) zakłada się możliwość dalszego uszczegółowiana charakterystyk poziomów

42

43 Polska Rama Kwalifikacji poziom 1 Wiedza Umiejętności Kompetencje społeczne W dziedzinie uczenia się, twórczości lub w odniesieniu do działalności zawodowej zna i rozumie: elementarne fakty i pojęcia oraz zależności między wybranymi zjawiskami przyrodniczymi, społecznymi i w sferze wytworów ludzkiej myśli W dziedzinie uczenia się, twórczości lub w odniesieniu do działalności zawodowej potrafi: wykonywać bardzo proste zadania według szczegółowych wskazówek w typowych warunkach rozwiązywać bardzo proste typowe problemy w typowych warunkach uczyć się pod bezpośrednim kierunkiem w zorganizowanej formie odbierać proste wypowiedzi, tworzyć bardzo proste wypowiedzi W związku z dziedziną uczenia się, twórczości lub działalności zawodowej jest gotów do: respektowania zobowiązań wynikających z przynależności do różnych wspólnot działania i współdziałania pod bezpośrednim nadzorem w zorganizowanych warunkach oceniania swoich działań i przyjmowania odpowiedzialności za bezpośrednie ich skutki

44 Polska Rama Kwalifikacji poziom 4 Wiedza Umiejętności Kompetencje społeczne P O Z I O M 4 W dziedzinie uczenia się, twórczości lub w odniesieniu do działalności zawodowej zna i rozumie: poszerzony zbiór podstawowych faktów, umiarkowanie złożonych pojęć i teorii oraz zależności między wybranymi zjawiskami przyrodniczymi, społecznymi i w sferze wytworów ludzkiej myśli a ponadto w określonych dziedzinach w szerszym zakresie fakty, umiarkowanie złożone pojęcia, teorie i zależności między nimi podstawowe uwarunkowania prowadzonej działalności W dziedzinie uczenia się, twórczości lub w odniesieniu do działalności zawodowej potrafi: wykonywać niezbyt złożone zadania w części bez instrukcji często w zmiennych warunkach rozwiązywać niezbyt proste, w pewnej części nietypowe problemy często w zmiennych warunkach uczyć się samodzielnie w zorganizowanej formie odbierać złożone wypowiedzi, tworzyć niezbyt złożone wypowiedzi dotyczące szerokiego zakresu zagadnień W związku z dziedziną uczenia się, twórczości lub działalności zawodowej jest gotów do: przyjmowania odpowiedzialności związanej z uczestnictwem w różnych wspólnotach i funkcjonowaniem w różnych rolach społecznych autonomicznego działania i współdziałania w zorganizowanych warunkach oceniania działań swoich i osób, którymi kieruje; przyjmowania odpowiedzialności za skutki działań własnych oraz tych osób odbierać i formułować proste wypowiedzi w języku obcym

45 Polska Rama Kwalifikacji poziom 7 Wiedza Umiejętności Kompetencje społeczne P O Z I O M 7 W dziedzinie uczenia się, twórczości lub w odniesieniu do działalności zawodowej zna i rozumie: w pogłębiony sposób wybrane fakty, teorie, metody oraz złożone zależności między nimi, także w powiązaniu z innymi dziedzinami różnorodne, złożone uwarunkowania i aksjologiczny kontekst prowadzonej działalności W dziedzinie uczenia się, twórczości lub w odniesieniu do działalności zawodowej potrafi: wykonywać zadania oraz formułować i rozwiązywać problemy, z wykorzystaniem nowej wiedzy, także z innych dziedzin samodzielnie planować własne uczenie się przez całe życie i ukierunkowywać innych w tym zakresie komunikować się ze zróżnicowanymi kręgami odbiorców, odpowiednio uzasadniać stanowiska W związku z dziedziną uczenia się, twórczości lub działalności zawodowej jest gotów do: tworzenia i rozwijania wzorów właściwego postępowania w środowisku pracy i życia podejmowania inicjatyw, krytycznej oceny siebie oraz zespołów i organizacji, w których uczestniczy przewodzenia grupie i ponoszenia odpowiedzialności za nią

46 Polska Rama Kwalifikacji (4): Istnieje możliwość uszczegółowiana charakterystyk poziomów: - Krajowe Ramy Kwalifikacji dla Szkolnictwa Wyższego - sektorowe ramy kwalifikacji

47 Zintegrowany Rejestr Kwalifikacji

48 Będzie gromadzić wiarygodne informacje na temat zarejestrowanych kwalifikacji Zgromadzone informacje będą udostępniane za pośrednictwem portalu internetowego KSK, powiązanego z portalem ERK kwalifikacje w rejestrze będą miały przypisany poziom PRK, opis każdej kwalifikacji w ZRK będzie przedstawiany według tego samego schematu, Podmiot prowadzący rejestr, po uzyskaniu odpowiednich informacji o kwalifikacjach będzie je ewidencjonować w rejestrze Każda instytucja nadająca kwalifikacje ujęte w ZRK będzie musiała posiadać wewnętrzny oraz zewnętrzny system zapewniania jakości kwalifikacji

49 Zintegrowany rejestr kwalifikacji (IV) właściwy minister grupa ekspertów zgłaszający kwalifikację prowadzący rejestr

50 Stopniowe wdrażanie ZRK, etap I wprowadzane będą dane dotyczące już istniejących kwalifikacji w ramach edukacji szkolnej i w szkolnictwie wyższym oraz dane dotyczące kwalifikacji nadawanych przez organy władz publicznych i samorządów zawodowych

51 Stopniowe wdrażanie ZRK, etap II Zainteresowana instytucja opracowuje projekt kwalifikacji zgodnie z wymaganiami. Minister właściwy dla danej kwalifikacji lub podmiot przez niego upoważniony po rozpatrzeniu wniosku podejmuje decyzję o wprowadzeniu kwalifikacji do rejestru Zainteresowana instytucja zgłasza potrzebę opracowania nowej kwalifikacji Zespół ekspertów przy ministrze właściwym dla danej kwalifikacji lub podmiocie przez niego upoważnionym opracowuje kwalifikację Po opracowaniu kwalifikacja jest wpisywana do rejestru

52 Integracja systemu kwalifikacji w Polsce ma zdynamizować uczenie się przez całe życie

53 Spodziewane efekty integracji (1): - - powszechne przyjęcie efektów uczenia się jako podstawowej kategorii w systemie kwalifikacji, powszechne przyjęcie standardów w zakresie zapewniania jakości kwalifikacji,

54 Spodziewane efekty integracji (2): - znaczące rozszerzenie możliwości walidacji efektów uczenia się nabywanych poza systemem formalnym - ułatwienie uczącym się zdobywania kwalifikacji w dogodny dla nich sposób, w dowolnym miejscu i czasie

55 Spodziewane efekty integracji (3): - zwiększenie zaufania do kwalifikacji oraz do podmiotów, które nadają kwalifikacje (wiarygodność) - zwiększenie rozpoznawalności polskich świadectw i dyplomów w kraju i za granicą.

56 Piąty poziom Polskiej Ramy Kwalifikacji niedoceniony w polskiej edukacji? Instytut Badań Edukacyjnych

57 Polska Rama Kwalifikacji (PRK)

58 Poziom 5. w Europie Efekty uczenia się na poziomie 5. EQF Wiedza Obszerna, specjalistyczna, faktograficzna i teoretyczna wiedza w danej dziedzinie pracy lub nauki i świadomość granic tej wiedzy. Umiejętności Rozległy zakres umiejętności kognitywnych i praktycznych potrzebnych do kreatywnego rozwiązywania abstrakcyjnych problemów. Kompetencje społeczne Zarządzenie i nadzór w kontekstach pracy i nauki podlegających nieprzewidywalnym zmianom; analizowanie i rozwijanie osiągnieć pracy własnej oraz innych osób. Źródło: Zalecenie w sprawie ustanowienia ERK. Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej, C111, , s.1

59 Różnorodność kwalifikacji przypisanych do poziomu 5. Europejskiej Ramy Kwalifikacji Czechy, Estonia wyłącznie kwalifikacje spoza edukacji formalnej. Flandria, Holandia, Łotwa wyłącznie kwalifikacje nadawane w szkolnictwie wyższym. Austria kwalifikacje nadawane w systemie kształcenia zawodowego. Dania, Luksemburg, Chorwacja kwalifikacje nadawane zarówno w szkolnictwie wyższym, jak i zawodowym. Francja, Irlandia, Malta, Wielka Brytania kwalifikacje sektorowe, prywatne i należące do kształcenia ogólnego.

60 Poziom 5. w Polsce jak wygląda? Podczas prac pilotażowych prowadzonych przez IBE zidentyfikowano kwalifikacje spełniające wymagania poziomu 5 przypisane do charakterystyk typowych dla kształcenia zawodowego Pytanie bez odpowiedzi: czy poziom ten może być zagospodarowany przez kwalifikację pełną, nadawaną przez szkolnictwo wyższe?

61 Krótki cykl kształcenia wyższego Główny cel specjalizacja zawodowa służąca ułatwieniu zatrudnienia studia te zawsze jednoznacznie prowadzą do kwalifikacji o profilu zawodowym; szybko reagują na zmieniające się potrzeby rynku pracy. Programy sprofilowane praktycznie, zawodowo. Wydawany dyplom zawsze pozwala na kontynuację kształcenia na wyższych poziomach ram kwalifikacji. Sprzyja rozwojowi koncepcji uczenia się przez całe życie (Lifelong Learning LLL) oraz uznawaniu efektów uczenia się zdobytych poza edukacją formalną (Recognition of Prior Learning - RPL) r. oferowano możliwość studiów w ramach krótkiego cyklu w 19 krajach europejskich (lub regionach) efekt: na 5. poziomie kształciło się ok. 1,7 mln studentów.

62 Krótki cykl kształcenia wyższego Kwalifikacje 5. poziomu zaprojektowane, aby umożliwić podniesienie kompetencji osób już zatrudnionych. Kształcenie w ramach takich programów umożliwia zdobycie zaawansowanych umiejętności. Zwiększa zatrudnialność i stopę zatrudnienia studentów, a jednocześnie sprzyja uczeniu się przez całe życie. Programy na 5. poziomie wzmacniają kreatywność, innowacyjność oraz przedsiębiorczość. Na tym poziomie funkcjonują także inne formy kształcenia, np. studia lub kursy zawodowe, które nie stanowią bezpośrednio części studiów I stopnia.

63 Co przemawia za Poziom 5. na polskich uczelniach czy warto wprowadzać? Umasowienie kształcenia wyższego. Niż demograficzny. Coraz wyraźniejsze przywiązywanie wagi do kwalifikacji. Możliwość szybszego wykształcenia wykwalifikowanych specjalistów lub lepiej przygotowanych studentów poziomu 6. Powiązanie edukacji, badań i innowacji z rynkiem pracy. Szybsze reagowanie na potrzeby rynku. Wyrównanie nierówności społecznych w dostępie do edukacji. Rozwój uczenia się przez całe życie. Wzbogacenie oferty uczelni, wzrost zatrudnienia pracowników naukowych.. Ewentualna niechęć środowisk akademickich, zmęczonych ciągłymi reformami. Duże rozdrobnienie oferty programowej. Ryzyko nieopłacalności finansowej. Krótkotrwałe zainteresowanie przy dużym nakładzie pracy potrzebnym do wdrożenia nowych programów. Niewystarczające wsparcie organizacyjne i finansowe władz. Możliwe bariery

64 Projekt systemowy Opracowanie założeń merytorycznych i instytucjonalnych wdrażania Krajowych Ram Kwalifikacji oraz Krajowego Rejestru Kwalifikacji dla uczenia się przez całe życie Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Instytut Badań Edukacyjnych Biuro Projektu Krajowych Ram Kwalifikacji ul. Górczewska 8, Warszawa tel.: (22) , krkbiuro@ibe.edu.pl