Materiały szkoleniowe dla funkcjonariuszy Policji. Nowelizacja Kodeksu postępowania karnego.

Transkrypt

1 Materiały szkoleniowe dla funkcjonariuszy Policji. Nowelizacja Kodeksu postępowania karnego. Warszawa 2014 Opracował: Jerzy Ferenz 1

2 Spis treści Postępowanie przygotowawcze o Zmiana celu postępowania przygotowawczego o Sporny kierunek postępowania przygotowawczego o Wykorzystanie trybów konsensualnych o Umorzenie postępowania o Wniosek o umorzenie śledztwa i zastosowanie środków zabezpieczających o Śledztwo o Dochodzenie Przesłuchanie świadka o Ograniczony protokół policyjny o Notatka urzędowa o Przesłuchanie przez prokuratora Nowy akt oskarżenia o Treść aktu oskarżenia Środki zapobiegawcze o Podstawa orzeczenia o zastosowaniu lub przedłużeniu tymczasowego aresztowania o Wniosek o zastosowanie tymczasowego aresztowania o Poręczenie majątkowe o Przesłanki stosowania środków zapobiegawczych o Negatywne przesłanki stosowania tymczasowego aresztowania o Obowiązek zawiadomienia Inne istotne zmiany mające wpływ na działanie Policji o Relacja z referendarzem sądowym o Rozszerzenie kompetencji Żandarmerii Wojskowej o Posiedzenie przygotowawcze o Zatrzymanie i doprowadzenie prokuratorskie o Dowód prywatny o Zlecenie dokonania niezbędnych czynności dowodowych 2

3 Postępowanie przygotowawcze Zmiana celu postępowania przygotowawczego Możliwe jest kilka dróg, którymi będzie podążać postępowanie przygotowawcze. Są one zależne od finału, w kierunku którego postępowanie zmierza: zakończenia spornego (kiedy stanowiska stron są przeciwstawne), skorzystania przez strony z dobrodziejstwa trybów konsensualnych, umorzenia postępowania (ze względu na brak podstaw do jego prowadzenia), umorzenia postępowania i skierowanie wniosku o zastosowania środka zabezpieczającego (ze względu na niepoczytalność sprawcy w momencie popełnienia czynu zabronionego). 3

4 Sporny kierunek postępowania przygotowawczego Art Celem postępowania przygotowawczego jest: 1) ustalenie, czy został popełniony czyn zabroniony i czy stanowi on przestępstwo, 2) wykrycie i w razie potrzeby ujęcie sprawcy, 3) zebranie danych stosownie do art. 213 i 214, 4) wyjaśnienie okoliczności sprawy, w tym ustalenie osób pokrzywdzonych i rozmiarów szkody, 5) zebranie, zabezpieczenie i w niezbędnym zakresie utrwalenie dowodów dla sądu. 5) zebranie, zabezpieczenie i utrwalenie dowodów w zakresie niezbędnym do stwierdzenia zasadności wniesienia aktu oskarżenia albo innego zakończenia postępowania, jak również do przedstawienia wniosku o dopuszczenie tych dowodów i przeprowadzenie ich przed sądem. 2. W postępowaniu przygotowawczym należy dążyć także do wyjaśnienia okoliczności, które sprzyjały popełnieniu czynu. Przepis ten dotyczy ogólnie postępowania przygotowawczego, a zatem zarówno śledztwa, jak i dochodzenia. Dotychczas celem było zebranie, zabezpieczenie i w niezbędnym zakresie utrwalenie dowodów dla sądu, co powodowało, że istniały bardzo szerokie granice postępowania przygotowawczego. Po nowelizacji zebranie, zabezpieczenie i utrwalenie dowodów ma następować jedynie w zakresie niezbędnym do stwierdzenia zasadności wniesienia aktu oskarżenia albo innego zakończenia postępowania, a także do przedstawienia wniosku o dopuszczenie tych dowodów i przeprowadzenie ich przed sądem. Prowadzącego postepowanie w dalszym ciągu obowiązuje jednak zasada prawdy i obiektywizmu, które nie zwalniają go od zgromadzenia w postępowaniu przygotowawczym wszelkich dowodów pozwalających na stwierdzenie słuszności decyzji o sposobie zakończeniu tego postępowania. Prowadzący ma obowiązek poszukiwać wszystkich dowodów, których przeprowadzenia będzie żądał przed sądem. Przepis umożliwia mu jedynie możliwość ograniczenia przeprowadzania w pełni dowodów na etapie postępowania przygotowawczego. Podobnie będzie w przypadku, kiedy zajdą okoliczności wskazujące na inny właściwy sposób zakończenia postępowania np. umorzenie, gdy 4

5 znajdą się dowody, na podstawie których można ustalić, iż podejrzany nie popełnił zarzucanego mu czynu. 5

6 Wykorzystanie trybów konsensualnych Postepowanie przygotowawcze może zmierzać w kierunku wykorzystania przez strony trybów konsensualnych. Ma to istotny wpływ na cel prowadzenia postępowania. Należy do nich zaliczyć: tryb z art k.p.k. (projektowany), art k.p.k. (projektowany w aktualnej nowelizacji jest to art k.p.k.) oraz także możliwość zastosowania umorzenia na podstawie art. 59a k.k. 1) Tryb z art k.p.k. (projektowany) Art Jeżeli podejrzany przyznaje się do winy, a w świetle jego wyjaśnień okoliczności popełnienia przestępstwa oraz wina oskarżonego nie budzą wątpliwości i postawa oskarżonego wskazuje, że cele postępowania zostaną osiągnięte, można zaniechać przeprowadzenia dalszych czynności dowodowych. Jeżeli zachodzi potrzeba oceny prawdziwości złożonych wyjaśnień, czynności dowodowych dokonuje się jedynie w niezbędnym do tego zakresie. W każdym jednak wypadku należy dokonać czynności określonych w art. 308, jeżeli zachodzą okoliczności przewidziane w tym przepisie, i w art Prokurator, zamiast z aktem oskarżenia, występuje do sądu z wnioskiem o wydanie na posiedzeniu wyroku skazującego i orzeczenie uzgodnionych z oskarżonym kar lub innych środków przewidzianych za przypisany mu występek, uwzględniających również prawnie chronione interesy pokrzywdzonego. Uzgodnienie może obejmować także poniesienie przez oskarżonego kosztów postępowania. Art wprowadza tzw. uproszczone dobrowolne poddanie się karze. By można było ten tryb zastosować, muszą zostać spełnione określone warunki. Należą do nich: 6

7 przyznanie się do winy podejrzanego; w świetle jego wyjaśnień okoliczności popełnienia przestępstwa oraz wina oskarżonego nie budzą wątpliwości; postawa oskarżonego wskazuje, że cele postępowania zostaną osiągnięte. Wówczas można zaniechać przeprowadzenia dalszych czynności dowodowych. Mamy więc do czynienia z innym celem i zakresem postępowania przygotowawczego niż w przypadku postępowania spornego. Prowadzący postępowanie dokonuje oceny prawdziwości złożonych wyjaśnień, czynności dowodowych jedynie w niezbędnym do tego zakresie. W każdym jednak wypadku należy dokonać czynności określonych w art. 308 (dochodzenie w niezbędnym zakresie: działanie w zakresie koniecznych dla zabezpieczenia śladów i dowodów przestępstwa przed ich utratą, zniekształceniem lub zniszczeniem), jeżeli zachodzą okoliczności przewidziane w tym przepisie oraz w art. 316 (czynności niepowtarzalne). Należy podkreślić, że możliwość zastosowania konstrukcji z art k.p.k. dotyczy jedynie występków. 7

8 W omawianym trybie prokurator, zamiast z aktem oskarżenia, występuje do sądu z wnioskiem o wydanie na posiedzeniu wyroku skazującego i orzeczenie uzgodnionych z oskarżonym kar lub innych środków przewidzianych za przypisany mu występek, uwzględniających również prawnie chronione interesy pokrzywdzonego. Należy jednak podkreślić, że sporządzenie takiego wniosku należy do wyłącznej kompetencji prokuratora i w przypadku, gdy zachodzi okoliczność woli jego wniesienia sprawę należy niezwłocznie przekazać prokuratorowi. Nowością jest możliwość wyrażenia sprzeciwu przez pokrzywdzonego wobec zastosowania tego trybu. 2) Tryb z art k.p.k. (projektowany w uchwalonej już nowelizacji art ) Art Prokurator może dołączyć do aktu oskarżenia wniosek o wydanie na posiedzeniu wyroku skazującego i orzeczenie uzgodnionych z oskarżonym kar lub innych środków przewidzianych za przypisany mu występek, uwzględniających też prawnie chronione interesy pokrzywdzonego, jeżeli okoliczności popełnienia przestępstwa i wina oskarżonego nie budzą wątpliwości, a oświadczenia dowodowe złożone przez oskarżonego nie są sprzeczne z dokonanymi ustaleniami. Do wniosku stosuje się odpowiednio 1 zdanie trzecie i 3 zdanie drugie. Do aktu oskarżenia nie stosuje się przepisów art i 2. Art to dotychczas znane dobrowolne poddanie się karze. Należy jednak zwrócić uwagę na podstawową zmianę, jaką jest rozszerzenie możliwości stosowania trybu na wszystkie występki. By można było ten tryb zastosować, muszą zostać spełnione określone warunki. Należą do nich: okoliczności popełnienia przestępstwa nie budzą wątpliwości; wina oskarżonego nie budzi wątpliwości; oświadczenia dowodowe złożone przez oskarżonego nie są sprzeczne z dokonanymi ustaleniami. 8

9 Tak samo jak w art k.p.k. w każdym wypadku należy dokonać czynności określonych w art. 308 (dochodzenie w niezbędnym zakresie) oraz w art. 316 (czynności niepowtarzalne). Nowością jest możliwość wyrażenia sprzeciwu przez pokrzywdzonego wobec zastosowania tego trybu. W omawianym trybie prokurator dołącza do aktu oskarżenia wniosek o dobrowolne poddanie się karze. W związku z czym wniesienie takiego aktu oskarżenia stanowi wyłączną kompetencję prokuratora, co nie oznacza, że taki akt oskarżenia prokurator również sporządza. Należy też zaznaczyć, że do takiego aktu oskarżenia nie stosuje się wymogów z art (wykaz dowodów) i art (wniosek odczytanie zeznań niektórych świadków). 3) Art. 59a k.k. Art. 59a. (44) 1. Jeżeli przed rozpoczęciem przewodu sądowego w pierwszej instancji sprawca, który nie był uprzednio skazany za przestępstwo umyślne z użyciem przemocy, naprawił szkodę lub zadośćuczynił wyrządzonej krzywdzie, umarza się, na wniosek pokrzywdzonego, postępowanie karne o występek zagrożony karą nieprzekraczającą 3 lat pozbawienia wolności, a także o występek przeciwko mieniu zagrożony karą nieprzekraczającą 5 lat pozbawienia wolności, jak również o występek określony w art

10 2. Jeżeli czyn został popełniony na szkodę więcej niż jednego pokrzywdzonego warunkiem zastosowania 1 jest naprawienie przez sprawcę szkody oraz zadośćuczynienie za wyrządzoną krzywdę w stosunku do wszystkich pokrzywdzonych. 3. Przepisu 1 nie stosuje się, jeżeli zachodzi szczególna okoliczność uzasadniająca, że umorzenie postępowania byłoby sprzeczne z potrzebą realizacji celów kary. Art. 59a k.k. wprowadza nową, konsensualną możliwość zakończenia postępowania. By można było ją zastosować muszą zostać spełnione określone warunki: sprawca nie był uprzednio skazany za przestępstwo umyślne z użyciem przemocy, sprawca naprawił szkodę lub zadośćuczynił wyrządzonej krzywdzie, sprawca popełnił występek zagrożony karą nieprzekraczającą 3 lat pozbawienia wolności, a także o występek przeciwko mieniu zagrożony karą nieprzekraczającą 5 lat pozbawienia wolności, jak również o występek określony w art , wniosek o zastosowanie trybu art. 59a k.k. złożył pokrzywdzony, nie zachodzi szczególna okoliczność uzasadniająca, że umorzenie postępowania byłoby sprzeczne z potrzebą realizacji celów kary. W akcie oskarżenia informację o złożeniu przez pokrzywdzonego wniosku, o którym mowa w art. 59a Kodeksu karnego zamieszcza prokurator. Jeśli więc chęć złożenia takiego wniosku zostanie wyjawiona przed funkcjonariuszem Policji, należy sprawę niezwłocznie przekazać prokuratorowi. 10

11 11

12 Umorzenie postępowania Zgodnie z art. 322 k.p.k. (umorzenie śledztwa), Art. 322 w zw. z art. 325a 2 (umorzenie dochodzenia) oraz art. 325f 1 k.p.k. (umorzenie dochodzenia i wpisanie sprawy do rejestru przestępstw ) można umorzyć postępowanie przygotowawcze. Ma to miejsce w przypadku, gdy: postępowanie nie dostarczyło podstaw do wniesienia aktu oskarżenia, można umorzyć śledztwo lub dochodzenie; dane uzyskane w toku czynności prowadzenia dochodzenia w niezbędnym zakresie lub prowadzenia dochodzenia przez przynajmniej 5 dni nie stworzą dostatecznych podstaw do wykrycia sprawcy, można wydać postanowienie o umorzeniu dochodzenia i wpisaniu sprawy do rejestru przestępstw. Oczywiście zgodnie z art. 325f 2 po wydaniu postanowienia o umorzeniu dochodzenia i wpisaniu sprawy do rejestru przestępstw, Policja jak do tej pory, na podstawie odrębnych przepisów będzie prowadziła czynności w celu wykrycia sprawcy i uzyskania dowodów. Te przepisy nie ulegają zmianie i pozostają w dotychczasowym kształcie. 12

13 Wniosek o umorzenie śledztwa i zastosowanie środków zabezpieczających 1) Podstawa prawna: Podstawa prawna dla złożenia wniosku o umorzenie śledztwa i zastosowanie środków zabezpieczających znajduje się w art. 324 k.p.k. Art Jeżeli zostanie ustalone, że podejrzany dopuścił się czynu w stanie niepoczytalności, a istnieją podstawy do zastosowania środków zabezpieczających, prokurator po zamknięciu śledztwa kieruje sprawę do sądu z wnioskiem o umorzenie postępowania i zastosowanie środków zabezpieczających. Przepis art. 321 stosuje się odpowiednio. 1a. (341) Do wniosku, o którym mowa w 1, stosuje się odpowiednio art i 4, art. 332, art i art , a przekazując wniosek do sądu, prokurator informuje o tym ujawnionego pokrzywdzonego. 2. Jeżeli sąd nie znajduje podstaw do uwzględnienia wniosku, o którym mowa w 1, przekazuje sprawę prokuratorowi do dalszego prowadzenia. 3. Na postanowienie sądu przysługuje zażalenie. 2) Umorzenia śledztwa Aby skierować wniosek o umorzenie śledztwa i zastosowanie środków zabezpieczających musza zostać spełnione określone warunki: ustalenie, że podejrzany dopuścił się czynu w stanie niepoczytalności; istnienie podstaw do zastosowania środków zabezpieczających. Po ich spełnieniu prokurator kieruje sprawę do sądu z wnioskiem o umorzenie postępowania i zastosowanie środków zabezpieczających. Jest to wiec wyłączna kompetencja prokuratora. Dlatego też w przypadku, kiedy prowadzący postępowanie przygotowawcze funkcjonariusz Policji zorientuje się, że może zachodzić okoliczność wyłączająca poczytalność sprawcy w momencie czynu powinien niezwłocznie ustalić z prokuratorem dalszy plan prowadzenia postępowania. Jeśli prokurator odniesie się pozytywnie do postawionej przez funkcjonariusza Policji diagnozy, wówczas wspomniany wniosek sporządza wyłącznie prokurator. 13

14 Śledztwo Śledztwo jako jedna z form postępowania przygotowawczego ulega zmianie w wyniku nowelizacji. Co prawda prowadzi je prokurator, jednak zgodnie z art k.p.k. może powierzyć Policji prowadzenie całości lub w określonym zakresie albo dokonanie poszczególnych czynności śledztwa. 1) Podstawy prawne: Najważniejsze zmiany dotyczące śledztwa, będące przedmiotem zainteresowania Policji, znajdują się w art pkt 5 k.p.k. (cel postępowania przygotowawczego), art. 300 k.p.k. (obowiązek pouczenia podejrzanego), art. 304 k.p.k. (zawiadomienie o przestępstwie), 311 k.p.k. (organy prowadzące śledztwo) oraz art. 321 k.p.k. (końcowe zapoznanie się z materiałami postępowania) 2) Pouczenie podejrzanego i pokrzywdzonego Art Przed pierwszym przesłuchaniem należy pouczyć podejrzanego o jego uprawnieniach: do składania wyjaśnień, do odmowy składania wyjaśnień lub odmowy odpowiedzi na pytania, do składania informacji o treści zarzutów i ich zmianach, do składania wniosków o dokonanie czynności śledztwa lub dochodzenia, do korzystania z pomocy obrońcy, do końcowego zaznajomienia z materiałami postępowania, jak również o uprawnieniu w tym do wystąpienia o obrońcę z urzędu w wypadku określonym w art. 301 oraz o obowiązkach i konsekwencjach wskazanych 78, do końcowego zapoznania się z materiałami postępowania przygotowawczego, jak również o uprawnieniach określonych w art. 74, 75, 138 i 139. Pouczenie to 23a 1, art i art. 301 oraz o obowiązkach i konsekwencjach wskazanych w art. 74, art. 75, art , art. 138 i art Pouczenie należy wręczyć podejrzanemu na piśmie; podejrzany otrzymanie pouczenia potwierdza podpisem. 2. Przed pierwszym przesłuchaniem poucza się pokrzywdzonego o posiadaniu statusu strony procesowej w postępowaniu przygotowawczym oraz o wynikających z tego uprawnieniach, w szczególności: do składania wniosków o dokonanie czynności śledztwa lub dochodzenia i warunkach uczestniczenia w tych czynnościach, określonych w art. 51, art. 52 i art , do korzystania z pomocy pełnomocnika, w tym do złożenia wniosku o wyznaczenie pełnomocnika z urzędu w okolicznościach wskazanych w art. 78, do końcowego zapoznania się z materiałami postępowania przygotowawczego, jak również o uprawnieniach określonych w art. 23a 1, art. 87a i art. 306 oraz o obowiązkach i konsekwencjach wskazanych w art. 138 i art Pouczenie należy wręczyć pokrzywdzonemu na piśmie; pokrzywdzony otrzymanie pouczenia potwierdza podpisem. 3. Minister Sprawiedliwości określi, w drodze rozporządzenia, wzory pisemnych pouczeń, o których mowa w 1 i 2, mając na względzie konieczność zrozumienia pouczenia także przez osoby niekorzystające z pomocy pełnomocnika. 14

15 Nowelizacja zmienia także kształt pouczenia podejrzanego przed pierwszym przesłuchaniem o jego uprawnieniach. Prócz dotychczasowego zakresu pouczenia należy podejrzanego pouczyć również o uprawnieniu do: informacji o treści zarzutów i ich zmianach; do wystąpienia o obrońcę z urzędu, jeżeli w sposób należyty wykaże, że nie jest w stanie ponieść kosztów obrony bez uszczerbku dla niezbędnego utrzymania siebie i rodziny; wniosku o skierowanie sprawy do postępowania mediacyjnego; prawie do pomocy tłumacza; Nowelizacja nakłada także na organ prowadzący postępowanie obowiązek pouczenia świadka będącego pokrzywdzonym jeszcze przed pierwszym przesłuchaniem. Pokrzywdzonego poucza się o posiadaniu statusu strony procesowej w postępowaniu przygotowawczym oraz wynikających z tego uprawnieniach. Należy więc pouczyć między innymi o: uprawnieniu do składania wniosków o dokonanie czynności śledztwa (art. 315 k.p.k.) lub dochodzenia i warunkach uczestniczenia w tych czynnościach, w tym o zastępstwie procesowym osób niebędących osobami fizycznymi (art. 51 k.p.k.), oraz wykonywaniu praw przez osoby najbliższe w przypadku śmierci pokrzywdzonego (art. 52 k.p.k.); obowiązku dopuszczenia pokrzywdzonego do czynności niepowtarzalnych (art. 316 k.p.k.); obowiązkowi dopuszczenia do udziału w innych czynnościach na żądanie pokrzywdzonego (art. 317 k.p.k.); 15

16 dopuszczenie pokrzywdzonego do wzięcia udziału w przesłuchaniu biegłych i zapoznania się z opinią, jeżeli została złożona na piśmie (art. 318 k.p.k.). 3) Zawiadomienie o przestępstwie Art Każdy dowiedziawszy się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu ma społeczny obowiązek zawiadomić o tym prokuratora lub Policję. Przepis art stosuje się odpowiednio. 2. Instytucje państwowe i samorządowe, które w związku ze swą działalnością dowiedziały się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu, są obowiązane niezwłocznie zawiadomić o tym prokuratora lub Policję oraz przedsięwziąć niezbędne czynności do czasu przybycia organu powołanego do ścigania przestępstw lub do czasu wydania przez ten organ stosownego zarządzenia, aby nie dopuścić do zatarcia śladów i dowodów przestępstwa. 3. Zawiadomienie o przestępstwie, co do którego prowadzenie śledztwa przez prokuratora jest obowiązkowe, lub własne dane świadczące o popełnieniu takiego przestępstwa, co do którego obowiązkowe jest prowadzenie śledztwa przez prokuratora, Policja przekazuje wraz z zebranymi materiałami zebranym materiałem niezwłocznie prokuratorowi. Nowelizacja wprowadza także zmianę w art k.p.k., który reguluje kwestię zawiadomienia o przestępstwie. Dotychczas Policja przekazywała niezwłocznie prokuratorowi jedynie takie zawiadomienie o przestępstwie, co do którego prowadzenie śledztwa było obowiązkowe lub też własne dane świadczące o popełnieniu takiego przestępstwa. Aktualnie ustawodawca rozstrzygnął, że Policja przekazuje prokuratorowi zarówno zawiadomienie o przestępstwie, jak i własne dane świadczące o popełnieniu przestępstwa, co do którego obowiązkowe jest prowadzenie śledztwa przez prokuratora. 4) Zakres powierzenia czynności śledztwa Policji Art Śledztwo prowadzi prokurator. 2. Prokurator może powierzyć Policji przeprowadzenie śledztwa w całości lub w określonym zakresie albo dokonanie poszczególnych czynności śledztwa; w wypadkach określonych w art. 309 pkt 2 i 3 można powierzyć Policji jedynie dokonanie poszczególnych czynności śledztwa. 3. Powierzenie przewidziane w 2 nie może obejmować czynności związanych z przedstawieniem zarzutów, zmianą lub uzupełnieniem postanowienia o przedstawieniu zarzutów oraz zamknięciem śledztwa; może jednak mieć zastosowanie art Utrwalanie przesłuchania świadków przez Policję następuje w formie protokołu ograniczonego do zapisu najbardziej istotnych oświadczeń osób biorących udział w czynności. Przepisu art zdanie pierwsze nie stosuje się. 4. W sytuacji, o której mowa w 2, Policja może dokonać innych czynności, jeżeli wyłoni się taka potrzeba. 16

17 5. W sytuacji, o której mowa w 4, Policja utrwala wypowiedzi świadka w formie notatki urzędowej. W wypadkach niecierpiących zwłoki Policja może sporządzić protokół, o którym mowa w Prokurator może zastrzec do osobistego wykonania jakąkolwiek czynność śledztwa, a w szczególności czynności wymagające postanowienia. 7. W toku powierzonego śledztwa, Policja występuje z wnioskiem do prokuratora o przesłuchanie świadka, jeżeli jego zeznania mogą mieć szczególne znaczenie dla procesu. Dotychczas prokurator nie mógł powierzyć Policji czynności związanych z przedstawieniem zarzutów, zmianą lub uzupełnieniem postanowienia o przedstawieniu zarzutów oraz zamknięciem śledztwa. Nowelizacja usuwa takie ograniczenie, w związku z czym Policja będzie uprawniona także do dokonywania takich czynności. Mimo powierzenia prokurator będzie mógł jednak zastrzec do osobistego wykonania jakąkolwiek czynność śledztwa. 5) Końcowe zapoznanie się z materiałami postępowania Art Jeżeli istnieją podstawy do zamknięcia śledztwa, na wniosek podejrzanego lub jego obrońcy o końcowe zaznajomienie z materiałami postępowania, prowadzący postępowanie powiadamia podejrzanego i obrońcę o terminie końcowego zaznajomienia, pouczając ich o prawie uprzedniego przejrzenia akt w terminie odpowiednim do wagi lub zawiłości sprawy, określonym przez organ procesowy. Art Jeżeli istnieją podstawy do zamknięcia śledztwa, na wniosek podejrzanego, pokrzywdzonego, obrońcy lub pełnomocnika o umożliwienie końcowego zapoznania się z materiałami postępowania, prowadzący postępowanie powiadamia wnioskującego o możliwości przejrzenia akt i wyznacza mu termin do zapoznania się z nimi, zapewniając udostępnienie mu akt sprawy wraz z informacją, jakie materiały z tych akt, stosownie do wymogów określonych w art , będą przekazane sądowi wraz z aktem oskarżenia, i pouczeniem go o uprawnieniu wskazanym w 5, co odnotowuje się w protokole końcowego zapoznania się strony, obrońcy lub pełnomocnika z materiałami postępowania. 2. Prokurator może ograniczyć liczbę pokrzywdzonych, którym umożliwi końcowe zapoznanie się z materiałami postępowania, o którym mowa w 1, jeżeli jest to konieczne dla zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania. Przepis 1 stosuje się odpowiednio, przy czym nie sporządza się protokołu. 17

18 2. Termin zaznajomienia podejrzanego z materiałami postępowania 3. Termin zapoznania się strony, obrońcy i pełnomocnika z materiałami śledztwa powinien być tak wyznaczony, aby od dnia doręczenia zawiadomienia o nim podejrzanemu i jego obrońcy możliwości takiego zapoznania się upłynęło co najmniej 7 dni. 3. W czynnościach zaznajomienia podejrzanego z materiałami postępowania ma prawo uczestniczyć obrońca. 4. Nie usprawiedliwione niestawiennictwo podejrzanego lub jego obrońcy nie tamuje dalszego postępowania. 5. W terminie 3 dni od daty zaznajomienia podejrzanego z materiałami postępowania strony mogą składać wnioski o uzupełnienie śledztwa. Przepis art stosuje się odpowiednio. 4. Nieusprawiedliwione niestawiennictwo podejrzanego, pokrzywdzonego, obrońcy i pełnomocnika w wyznaczonym terminie mimo prawidłowego doręczenia im zawiadomienia nie tamuje dalszego postępowania. 5. W terminie 3 dni od dnia zapoznania się z materiałami postępowania strony, obrońcy lub pełnomocnicy mogą składać wnioski o uzupełnienie śledztwa, a także o uzupełnienie materiału dowodowego, który ma być przekazany sądowi wraz z aktem oskarżenia, o określone dokumenty zawarte w aktach sprawy. 6. Jeżeli nie zachodzi potrzeba uzupełnienia śledztwa, wydaje się postanowienie o jego zamknięciu i ogłasza się je lub o jego treści zawiadamia się podejrzanego oraz jego obrońcę. Ustawodawca zmienia także zasady końcowego zapoznania się z materiałami postępowania. Zaznajomienie z materiałem postępowania dotyczyło dotychczas jedynie oskarżonego i obrońcy. Omawiany przepis daje uprawnienie m.in. pokrzywdzonemu i jego pełnomocnikowi do wystąpienia z wnioskiem o umożliwienie końcowego zapoznania z materiałami, o czym zgodnie z art pokrzywdzony jest pouczany. Powiadomienie jest konsekwencją złożenia takiego wniosku. Warto w tym miejscu zwrócić również uwagę na zasadniczą zmianę tej instytucji. Dotychczas było to końcowe zaznajomienie z materiałami zaś nowela wprowadza instytucję końcowego zapoznania się z materiałami rozumianą jako prawo do osobistego przejrzenia akt przez stronę, nie zaś zaznajomienia przez organ prowadzący postępowanie z treścią zebranych materiałów. Dodatkowo prowadzący postępowanie został zobowiązany do informacji jakie materiały z akt będą przekazane sądowi. Nowelizacja wprowadza również kompetencję do ograniczenia liczby pokrzywdzonych, którym umożliwia się końcowe zapoznanie się z materiałami postępowania, w przypadku kiedy jest to konieczne dla zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania. Należy zaznaczyć, że jest to wyłączna kompetencja prokuratora. Nie oznacza to, że nie wszyscy pokrzywdzeni będą mieli 18

19 prawo do zapoznania się z materiałami postępowania. Takie uprawnienie przysługuje każdemu. Ograniczenie, o którym mowa dotyczy jedynie konieczności sporządzania protokołu z czynności zapoznawania z materiałami postępowania. W terminie 3 dni od dnia zapoznania się z materiałami postępowania strony, obrońcy lub pełnomocnicy mogą składać wnioski o uzupełnienie śledztwa, a także o uzupełnienie materiału dowodowego, który ma być przekazany sądowi wraz z aktem oskarżenia, o określone dokumenty zawarte w aktach sprawy. Projektuje się także zmianę, według której wymienione wyżej wnioski dowodowe, mogą być przez prokuratora nieuwzględnione, jeżeli cele postępowania przygotowawczego, o których mowa w art (zadania postępowania przygotowawczego), zostały osiągnięte, a wnioski te nie mają wpływu na zakres ustaleń wskazanych w art pkt 5 (zakres niezbędny do wniesienia aktu oskarżenia), chyba że chodzi o wniosek dotyczący dowodu, którego nieprzeprowadzenie grozi jego utratą lub zniekształceniem. Prokurator, w razie nieuwzględnienia wniosku dowodowego strony, przekazuje ten wniosek wraz z aktem oskarżenia sądowi. Prezes sądu lub sąd rozstrzyga w przedmiocie wniosku przed rozprawą. 19

20 Dochodzenie Nowelizacja zmienia także kształt najważniejszej dla Policji formy postępowania przygotowawczego dochodzenia. 1) Podstawy prawne: Zmiany szczególnie istotne dla działania Policji znajdują się w art pkt 5 k.p.k. (cel postępowania przygotowawczego), art. 325a k.p.k. (uprawnieni do prowadzenia dochodzenia), art. 325b k.p.k. (zakres spraw objętych dochodzeniem), art. 325e k.p.k. (postanowienia wydawane w dochodzeniu) oraz art. 325i k.p.k. (czas trwania dochodzenia), a także w fakcie uchylenia art. 325c k.p.k. (negatywne przesłanki dochodzenia). 2) Podmiot prowadzący postępowanie Art. 325a 1. Dochodzenie prowadzi Policja lub organy, o których mowa w art. 312, chyba że prowadzi je prokurator ze względu na wagę lub zawiłość sprawy prokurator postanowi o prowadzeniu w sprawie własnego dochodzenia. 2. Przepisy dotyczące śledztwa stosuje się odpowiednio do dochodzenia, jeżeli przepisy niniejszego rozdziału nie stanowią inaczej. Przepis wskazuje Policję jako podstawowy organ prowadzący dochodzenie. Nowelizacja wprowadza także zmianę, według której jedynie prokurator może przejąć sprawę do własnego dochodzenia, ze względu na wagę lub zawiłość sprawy. 3) Zakres spraw objętych dochodzeniem Art. 325b. 1. Dochodzenie prowadzi się w sprawach o przestępstwa należące do właściwości sądu rejonowego: 1) zagrożone karą nieprzekraczającą 5 lat pozbawienia wolności, z tym że w wypadku przestępstw przeciwko mieniu tylko wówczas, gdy wartość przedmiotu przestępstwa albo szkoda wyrządzona lub grożąca nie przekracza zł, 2) przewidziane w art. 159, art. 254a i art Kodeksu karnego, 3) przewidziane w art , art i 2 oraz w art Kodeksu karnego, jeżeli wartość przedmiotu przestępstwa albo szkoda wyrządzona lub grożąca nie przekracza zł. 20

21 2. Spośród spraw o przestępstwa wymienione w 1 pkt 1 nie prowadzi się dochodzenia w sprawach o przestępstwa określone w Kodeksie karnym w art. 155, art , art. 157a 1, art , art , art. 168, art , art. 175, , 186, 201, art i 3, art i 4, art , art. 250a 1-3, art oraz w rozdziale XXXVI i XXXVII. 2. Spośród spraw o przestępstwa wymienione w 1 pkt 1 nie prowadzi się dochodzenia w sprawach o przestępstwa określone w art. 155, art , art. 157a 1, art , art. 168, art , art. 175, art , art. 186, art. 201, art i 3, art , art. 250a 1-3, art oraz w rozdziale XXXVI, z wyjątkiem art. 297 i art. 300, i rozdziale XXXVII Kodeksu karnego. Przepis podnosi wartość przedmiotu przestępstwa albo szkody nim wyrządzonej do granicy zł. przy czynach przeciwko mieniu, jako górnego limitu, od którego uzależniona jest dopuszczalność tej postaci postępowania przygotowawczego. Dotychczas taką granicę stanowiło zł. Co więcej nie prowadzi się dochodzenia w sprawach o przestępstwa określone w art. 155 (nieumyślne spowodowanie śmierci), art (nieumyślny ciężki uszczerbek na zdrowiu), art. 157a 1 (uszkodzenie prenatalne), art (nieumyślne sprowadzenie niebezpieczeństwa dla życia, zdrowia lub mienia), art. 168 (przygotowanie niektórych przestępstw przeciwko bezpieczeństwu powszechnemu), art (nieumyślne sprowadzenie zagrożenia katastrofą komunikacyjną), art. 175 (przygotowanie do sprowadzenia katastrofy komunikacyjnej), art , art. 186 (niektóre przestępstwa przeciwko środowisku), art. 201 (kazirodztwo), art i 3 (nadużycie władzy działanie na szkodę przez funkcjonariusza publicznego), art (zaniechanie denuncjacji), art. 250a 1-3 (przekupstwo i oszustwo wyborcze), art (nieumyślne ujawnienie informacji stanowiącej tajemnicę) oraz w rozdziale XXXVI (przestępstwa przeciwko obrotowi gospodarczemu), z wyjątkiem art. 297 (oszustwo kredytowe, dotacyjne, subwencyjne) i art. 300 (udaremnienie lub uszczuplenie zaspokojenia wierzyciela przez zagrożonego niewypłacalnością dłużnika, niszczenie znaków zajęcia), i rozdziale XXXVII Kodeksu karnego (przestępstwa przeciwko obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi). 21

22 Art. 325c. Dochodzenia nie prowadzi się: 1) w stosunku do oskarżonego pozbawionego wolności w tej lub innej sprawie, chyba że: a) zastosowano zatrzymanie, b) sprawcę ujętego na gorącym uczynku lub bezpośrednio potem tymczasowo aresztowano, 2) jeżeli oskarżony jest nieletni, głuchy, niemy, niewidomy lub gdy biegli lekarze psychiatrzy powołani do wydania opinii w sprawie stwierdzą, że poczytalność oskarżonego w chwili popełnienia zarzucanego mu czynu lub w czasie postępowania jest wyłączona albo w znacznym stopniu ograniczona. Nowelizacja znosi ograniczenia możliwości prowadzenia dochodzenia. Będzie można więc je prowadzić wobec następujących kategorii osób: pozbawionego wolności w prowadzonej lub innej sprawie, osoby nieletniej, osoby głuchej, osoby niemej, osoby niewidomej, osoby niepoczytalnej lub niebędącej w stanie pokierować w sposób właściwy swoją obroną. Należy jednak pamiętać, że mimo dochodzeniowej formy postępowania przygotowawczego wobec wymienionych kategorii osób, przysługują im pewne uprawnienia o charakterze gwarancyjnym, jak na przykład konieczność powołania tłumacza języka migowego czy wymogu posiadania obrońcy. 4) Postanowienia w dochodzeniu Art. 325e. 1. Postanowienia o wszczęciu dochodzenia, odmowie wszczęcia dochodzenia, umorzeniu dochodzenia i wpisaniu sprawy do rejestru przestępstw, umorzeniu dochodzenia oraz o jego zawieszeniu wydaje prowadzący postępowanie. Mogą one zostać zamieszczone w protokole, o którym mowa w art. 304a, i nie wymagają uzasadnienia. 1a. W przypadku gdy zawiadomienie o przestępstwie zostało złożone przez inspektora pracy lub Najwyższą Izbę Kontroli, uzasadnienie postanowienia o odmowie wszczęcia dochodzenia oraz umorzeniu dochodzenia sporządza się na ich wniosek. Przepisy art. 422 i art. 423 stosuje się odpowiednio. Zażalenie wnosi się w terminie 7 dni od daty doręczenia postanowienia z uzasadnieniem. 1b. W razie złożenia wniosku, o którym mowa w art. 59a Kodeksu karnego, postanowienie o umorzeniu dochodzenia wydaje prokurator. 2. Postanowienia, o których mowa w 1, z nie wymagają zatwierdzenia przez prokuratora, z wyjątkiem postanowienia o wszczęciu dochodzenia oraz umorzeniu i wpisaniu sprawy do rejestru przestępstw, zatwierdza prokurator umorzeniu 22

23 dochodzenia prowadzonego przeciwko osobie i postanowienia o zawieszeniu postępowania. Prokurator stosuje art. 323; nie dotyczy to sprawy, którą po umorzeniu wpisano do rejestru przestępstw. 3. Nie jest wymagane powiadomienie prokuratora o wszczęciu dochodzenia. 3. (uchylony). 4. Zażalenie na postanowienie o odmowie wszczęcia dochodzenia oraz o umorzeniu dochodzenia i wpisaniu sprawy do rejestru przestępstw wnosi się do prokuratora właściwego do sprawowania nadzoru nad dochodzeniem. Jeżeli prokurator nie przychyli się do zażalenia, kieruje je do sądu. Dotychczas nie wymagano powiadamiania prokuratora o wszczęciu przez Policję dochodzenia, a gdy kończyło się ono umorzeniem z wpisaniem sprawy do rejestru, decyzja ta nie wymagała zatwierdzenia przez prokuratora, w odróżnieniu od umorzenia zwykłego. Dla zapewnienia zatem realnych możliwości bieżącego nadzoru prokuratora nad tym dochodzeniem zdecydowano o skreśleniu 3 art. 325e k.p.k., co oznacza pojawienie się po stronie Policji wymogu powiadamiania prokuratora o wszczęciu dochodzenia. Nadal jednak postanowienie o wszczęciu dochodzenia i umorzeniu z wpisaniem sprawy do rejestru nie będą zatwierdzane przez prokuratora. Nie będą również zatwierdzane postanowienia o odmowie wszczęcia dochodzenia, postanowienie o umorzeniu dochodzenia in rem. Będzie natomiast obowiązek zatwierdzania postanowień o zawieszeniu dochodzenia. Należy także pamiętać, że wyłączną kompetencją prokuratora jest wydanie postanowienia o umorzeniu, będącego wynikiem wniosku z art. 59a k.k (umorzenie restytucyjne). Po nowelizacji, prócz zażalenia na postanowienie o umorzeniu dochodzenia i wpisaniu sprawy do rejestru przestępstw co już jest obowiązujące w obecnym stanie prawnym, zażalenie na postanowienie o odmowie wszczęcia dochodzenia będzie wnosiło się do prokuratora właściwego do sprawowania nadzoru nad dochodzeniem, a jeśli ten się nie przychyli, to będzie ono kierowane do sądu. Zgodnie z przygotowana zmianą, która trafiła do Sejmu w tym trybie będzie 23

24 procedowane również zażalenie na postanowienie o umorzeniu dochodzenie w fazie in rem. 5) Termin zakończenia dochodzenia Art. 325i. 1. Dochodzenie powinno być ukończone w ciągu 2 miesięcy. Prokurator może przedłużyć ten okres do 3 miesięcy, a w wypadkach szczególnie uzasadnionych uzasadnionych wypadkach - na dalszy czas oznaczony, nie dłuższy jednak niż rok. W wyjątkowych wypadkach, uzasadnionych szczególnymi okolicznościami, prokurator bezpośrednio przełożony nad prokuratorem prowadzącym lub nadzorującym dochodzenie może przedłużyć jego okres na dalszy czas oznaczony. 2. Organ prowadzący dochodzenie ma uprawnienia prokuratora, o których mowa w art. 23a. 2. (360) (uchylony) 3. Uprawnienia prokuratora określone w art , art. 336 i przysługują także organom, o których mowa w art. 325d. Został utrzymany dwumiesięczny czas trwania dochodzenia z możliwością przedłużenia przez prokuratora do trzech miesięcy. Jednak oznaczono maksymalny czas dochodzenia do roku czasu. Jedynie w wyjątkowych wypadkach, uzasadnionych szczególnymi okolicznościami, prokurator bezpośrednio przełożony nad prokuratorem prowadzącym lub nadzorującym dochodzenie może przedłużyć jego okres na dalszy czas oznaczony. 24

25 Przesłuchanie świadka w śledztwie Ograniczony protokół policyjny 1) Podstawa prawna: Podstawa prawna dla ograniczonego protokołu policyjnego znajduje się w art znowelizowanego k.p.k. Należy ją jednak czytać w kontekście przepisów art oraz art Art Śledztwo prowadzi prokurator. 2. Prokurator może powierzyć Policji przeprowadzenie śledztwa w całości lub w określonym zakresie albo dokonanie poszczególnych czynności śledztwa; w wypadkach określonych w art. 309 pkt 2 i 3 można powierzyć Policji jedynie dokonanie poszczególnych czynności śledztwa. 3. Powierzenie przewidziane w 2 nie może obejmować czynności związanych z przedstawieniem zarzutów, zmianą lub uzupełnieniem postanowienia o przedstawieniu zarzutów oraz zamknięciem śledztwa; może jednak mieć zastosowanie art Utrwalanie przesłuchania świadków przez Policję następuje w formie protokołu ograniczonego do zapisu najbardziej istotnych oświadczeń osób biorących udział w czynności. Przepisu art zdanie pierwsze nie stosuje się. 4. W sytuacji, o której mowa w 2, Policja może dokonać innych czynności, jeżeli wyłoni się taka potrzeba. 5. W sytuacji, o której mowa w 4, Policja utrwala wypowiedzi świadka w formie notatki urzędowej. W wypadkach niecierpiących zwłoki Policja może sporządzić protokół, o którym mowa w Prokurator może zastrzec do osobistego wykonania jakąkolwiek czynność śledztwa, a w szczególności czynności wymagające postanowienia. 7. W toku powierzonego śledztwa, Policja występuje z wnioskiem do prokuratora o przesłuchanie świadka, jeżeli jego zeznania mogą mieć szczególne znaczenie dla procesu. 25

26 2) Charakter protokołu Zmieniają się zasady sporządzania protokołów przez Policję. Funkcjonariusze będą jedynie uprawnieni do sporządzenia ograniczonego protokołu, czyli do zapisu najbardziej istotnych oświadczeń osób biorących udział w przesłuchaniu. Pojęcie najbardziej istotnych oświadczeń nie jest obce dotychczasowej praktyce. Jest ono znane chociażby z art. 325h będącym przepisem regulującym ograniczenie dochodzenia i w znowelizowanym art. 311 k.p.k. należy rozumieć je podobnie. W związku z powyższym w protokole ograniczonym nie trzeba zamieszczać dokładnych wyjaśnień, zeznań, oświadczeń i wniosków oraz stwierdzeń osób przesłuchiwanych, lecz ograniczać się jedynie do najbardziej istotnych. Najbardziej istotne oświadczenia to takie, które dotyczą okoliczności ważnych dla ustalenia znamion czynu zabronionego, istotnych faktów z zakresu przebiegu zdarzenia, osób, które w nim uczestniczyły oraz ich opisu, a także rodzaju i wielkości szkody, będącej konsekwencją czynu zabronionego. Czynności dowodowe, które można utrwalić w uproszczonym protokole na podstawie art k.p.k. to wyłącznie przesłuchanie świadków. Nie dotyczy to jednak wszystkich, bowiem co do zasady nie należy do nich pokrzywdzony oraz świadek, którego z dużym prawdopodobieństwem, nie będzie można przesłuchać na rozprawie. Wówczas strona lub prokurator albo inny organ prowadzący postępowanie mogą zwrócić się do sądu z żądaniem przesłuchania świadka przez sąd (art ). Natomiast w toku powierzonego śledztwa, Policja występuje z wnioskiem do prokuratora o przesłuchanie świadka, jeżeli jego zeznania mogą mieć szczególne znaczenie dla procesu. 26

27 3) Protokół a przeprowadzenie czynności Co prawda art wprowadza utrwalanie przesłuchania świadków w formie uproszczonego protokołu. Jednak funkcjonariusz Policji ma obowiązek w pełni przeprowadzić czynność i dopiero na podstawie wysłuchanych w pełni informacji wybiera te, które zamieszcza w ograniczonym protokole. 27

28 Notatka urzędowa 1) Podstawa prawna: Podstawa prawna dla notatki urzędowej znajduje się w art znowelizowanego k.p.k. Należy ją jednak czytać w kontekście przepisów art , art , art oraz art Art Śledztwo prowadzi prokurator. 2. Prokurator może powierzyć Policji przeprowadzenie śledztwa w całości lub w określonym zakresie albo dokonanie poszczególnych czynności śledztwa; w wypadkach określonych w art. 309 pkt 2 i 3 można powierzyć Policji jedynie dokonanie poszczególnych czynności śledztwa. 3. Powierzenie przewidziane w 2 nie może obejmować czynności związanych z przedstawieniem zarzutów, zmianą lub uzupełnieniem postanowienia o przedstawieniu zarzutów oraz zamknięciem śledztwa; może jednak mieć zastosowanie art Utrwalanie przesłuchania świadków przez Policję następuje w formie protokołu ograniczonego do zapisu najbardziej istotnych oświadczeń osób biorących udział w czynności. Przepisu art zdanie pierwsze nie stosuje się. 4. W sytuacji, o której mowa w 2, Policja może dokonać innych czynności, jeżeli wyłoni się taka potrzeba. 5. W sytuacji, o której mowa w 4, Policja utrwala wypowiedzi świadka w formie notatki urzędowej. W wypadkach niecierpiących zwłoki Policja może sporządzić protokół, o którym mowa w Prokurator może zastrzec do osobistego wykonania jakąkolwiek czynność śledztwa, a w szczególności czynności wymagające postanowienia. 7. W toku powierzonego śledztwa, Policja występuje z wnioskiem do prokuratora o przesłuchanie świadka, jeżeli jego zeznania mogą mieć szczególne znaczenie dla procesu. 2) Charakter notatki Prokurator może powierzyć Policji przeprowadzenie śledztwa w całości lub w określonym zakresie albo dokonanie poszczególnych czynności śledztwa. 4 wprowadza możliwość dokonania innych czynności niż powierzone jeżeli wyłoni się taka potrzeba. Do takich czynności może także zaliczać się przesłuchanie świadka. Wówczas jednak formą utrwalenia takiego przesłuchania jest nie sporządzenie protokołu ograniczonego, lecz sporządzenie notatki urzędowej. 28

29 29

30 Przesłuchanie przez prokuratora Trzeba podkreślić, że pełny protokół z przesłuchania świadka może sporządzić jedynie prokurator, chyba że są wykonywane czynności w trybie dochodzenia w niezbędnym zakresie. W związku z tym należy pamiętać o dwóch sytuacjach: kiedy przesłuchujący świadka funkcjonariusz Policji uzna, że zeznania świadka mogą mieć szczególne znaczenie dla procesu, wówczas powinien on wystąpić w wnioskiem do prokuratora o przesłuchanie świadka; kiedy mamy do czynienia ze świadkiem, który jest pokrzywdzonym, wówczas takiego świadka powinien zawsze przesłuchać prokurator, ponieważ z wymienionej czynności nie wolno sporządzać, ani protokołu ograniczonego, ani notatki służbowej. Zdarzają się jednak sytuacje, kiedy w sprawie jest bardzo dużo pokrzywdzonych np. w przypadku tzw. oszustw internetowych. Wówczas trudno, by prokurator przesłuchiwał czasem nawet kilkaset osób. W związku z tym prokurator będzie mógł ograniczyć ich zakres i zdecydować się przesłuchać tylko część z nich. Funkcjonariusz Policji powinien jednak porozumieć się w tej sprawie 30

31 z prokuratorem i ustalić sposób działania, a mianowicie, kto tego ograniczenia dokonuje prokurator czy policjant. Wytyczne mogą być bardzo różne i zależą od decyzji prokuratora. Jeden prokurator będzie sam chciał dokonywać wyboru, wówczas należy wnioskować o przesłuchanie każdego z pokrzywdzonych. Jednak prokurator może wydać wytyczne, które pozwolą Policji na samodzielne dokonanie selekcji np. pierwszych dziesięć osób, które się zgłoszą. Zależy to od ustaleń poczynionych przez prokuratora z funkcjonariuszem Policji. 31

32 Nowy akt oskarżenia Z uwagi na fakt, że Policja sporządza akt oskarżenia w dochodzeniu, który prokurator jedynie zatwierdza, należy przedstawić jego nowe wymogi. 1) Podstawy prawne: Zmieniające się przepisy regulujące kwestie aktu oskarżenia, będące przedmiotem zainteresowania Policji to art. 332 k.p.k. (treść aktu oskarżenia), art. 333 k.p.k. (treść aktu oskarżenia; załączniki i wnioski prokuratora) oraz art. 334 k.p.k. (materiały dołączone do aktu oskarżenia, zawiadomienie o przesłaniu akt). 2) Art. 59a k.k. W akcie oskarżenia należy umieścić informację o złożeniu przez pokrzywdzonego wniosku, o którym mowa w art. 59a Kodeksu karnego, dotyczącym tak zwanego umorzenia restytucyjnego, które wprowadza również omawiana nowelizacja i zaczyna obowiązywać w dniu 1 lipca 2015 r. Takie umorzenie jest możliwe wyłącznie na wniosek pokrzywdzonego. Jednakże skierowanie takiego wniosku do sądu jest wyłączną kompetencją prokuratora, w związku z czym, jeśli chęć złożenia takiego wniosku zostanie wyjawiona przed funkcjonariuszem Policji, należy sprawę niezwłocznie przekazać prokuratorowi. Należy jednak pamiętać, że w postępowaniu przygotowawczym to prokurator podejmuje decyzję w przedmiocie wniosku pokrzywdzonego. Informacja o złożeniu wniosku jest zawierana w akcie oskarżenia jedynie w sytuacji, gdy prokurator nie przychyli się do wniosku pokrzywdzonego. 32

33 Art. 59a. (44) 1. Jeżeli przed rozpoczęciem przewodu sądowego w pierwszej instancji sprawca, który nie był uprzednio skazany za przestępstwo umyślne z użyciem przemocy, naprawił szkodę lub zadośćuczynił wyrządzonej krzywdzie, umarza się, na wniosek pokrzywdzonego, postępowanie karne o występek zagrożony karą nieprzekraczającą 3 lat pozbawienia wolności, a także o występek przeciwko mieniu zagrożony karą nieprzekraczającą 5 lat pozbawienia wolności, jak również o występek określony w art Jeżeli czyn został popełniony na szkodę więcej niż jednego pokrzywdzonego warunkiem zastosowania 1 jest naprawienie przez sprawcę szkody oraz zadośćuczynienie za wyrządzoną krzywdę w stosunku do wszystkich pokrzywdzonych. 3. Przepisu 1 nie stosuje się, jeżeli zachodzi szczególna okoliczność uzasadniająca, że umorzenie postępowania byłoby sprzeczne z potrzebą realizacji celów kary. 33

34 Treść aktu oskarżenia Modyfikacja art. 332 k.p.k. powoduje, że inna jest minimalna treść aktu oskarżenia, również takiego, który w wyniku zakończenia dochodzenia sporządza Policja. Art Akt oskarżenia powinien zawierać: 1) imię i nazwisko oskarżonego, inne dane o jego osobie oraz dane, dane o zastosowaniu środka zapobiegawczego oraz zabezpieczenia majątkowego, 2) dokładne określenie zarzucanego oskarżonemu czynu ze wskazaniem czasu, miejsca, sposobu i okoliczności jego popełnienia oraz skutków, a zwłaszcza wysokości powstałej szkody, 3) wskazanie, że czyn został popełniony w warunkach wymienionych w art. 64 lub art. 65 Kodeksu karnego albo art pkt 4 art Kodeksu karnego skarbowego, 4) wskazanie przepisów ustawy karnej, pod które zarzucany czyn podpada, 5) wskazanie sądu właściwego do rozpoznania sprawy i trybu postępowania, 6) uzasadnienie oskarżenia. 6) informację o złożeniu przez pokrzywdzonego wniosku, o którym mowa w art. 59a Kodeksu karnego. 2. W uzasadnieniu należy przytoczyć fakty Do aktu oskarżenia można dołączyć jego uzasadnienie, w którym przytacza się fakty i dowody, na których oskarżenie się opiera, a w miarę potrzeby wyjaśnić wyjaśnia podstawę prawną oskarżenia i omówić omawia okoliczności, na które powołuje się oskarżony w swej obronie. 3. Akt oskarżenia sporządzony przez Policję lub organ, o którym mowa w art. 325d, może nie zawierać uzasadnienia. W pierwszej kolejności trzeba podkreślić, że ustawodawca zrezygnował z konieczności sporządzania uzasadnienia aktu oskarżenia. O ile dotychczas akt oskarżenia sporządzony przez Policję mógł nie zawierać uzasadnienia, teraz w żaden już sposób nie musi. Innymi słowy brak uzasadnienia aktu oskarżenia jest normą, a więc ustawodawca w miejsce obowiązku wprowadził możliwość. Po drugie z dotychczasowej praktyki wskazywania, że czyn został popełniony w warunkach recydywy (art. 64 k.k.) należy także wskazać na ewentualne zastosowanie przepisów o multirecydywie do innych kategorii sprawców (art. 65 k.k.), dane o zabezpieczeniu majątkowym jak również pełnego katalogu z art k.k.s oraz informacje o wniosku z art. 59a. 3) Obowiązek dołączenia do aktu oskarżenia wykazu dowodów 34

35 Art Akt oskarżenia powinien także zawierać: Art (366) Akt oskarżenia powinien także zawierać wykaz dowodów, o których przeprowadzenie podczas rozprawy głównej oskarżyciel wnosi, wraz z określeniem dla każdego dowodu, jakie okoliczności mają być udowodnione, a w razie potrzeby także wraz ze wskazaniem sposobu i kolejności przeprowadzenia dowodów. Wykaz powinien być usystematyzowany według rodzajów czynności dowodowych, w szczególności zawierać odrębne listy: 1) listę osób, których wezwania na rozprawę oskarżyciel żąda, 2) wykaz innych dowodów, których przeprowadzenia na rozprawie głównej domaga się oskarżyciel. 2) dokumentów, których odczytania, odtworzenia bądź ujawnienia domaga się oskarżyciel, 3) dowodów rzeczowych, podlegających oględzinom. 2. Prokurator może wnieść o zaniechanie wezwania i odczytanie na rozprawie zeznań świadków przebywających za granicą lub mających stwierdzić okoliczności, którym oskarżony w wyjaśnieniach swych nie zaprzeczył, a okoliczności te nie są tak doniosłe, aby konieczne było bezpośrednie przesłuchanie świadków na rozprawie. Nie dotyczy to osób wymienionych w art Do aktu oskarżenia dołącza się, do wiadomości sądu, listę ujawnionych osób pokrzywdzonych z podaniem ich adresów, a także adresy osób, o których mowa w 1 pkt Prokurator może także dołączyć do aktu oskarżenia wniosek o zobowiązanie podmiotu określonego w art. 52 Kodeksu karnego do zwrotu na rzecz Skarbu Państwa uzyskanej korzyści majątkowej oraz zawiadomienie tego podmiotu o terminie rozprawy; wniosek powinien zawierać uzasadnienie. 4. (367) Jeżeli dane uzyskane w toku postępowania przygotowawczego wskazują na istnienie podstaw do nałożenia na określony podmiot zobowiązania, o którym mowa w art. 52 Kodeksu karnego, prokurator dołącza do aktu oskarżenia wniosek o takie zobowiązanie, wnosząc też o zawiadomienie tego podmiotu o terminie rozprawy. Wniosek powinien zawierać uzasadnienie. W związku z brakiem wymogu uzasadnienia aktu oskarżenia, należy jednak dać jakiekolwiek instrumenty sędziemu, by ten mógł zorientować się w sprawie i zbadać chociażby na poziomie podstawowym zasadność wniesienia aktu oskarżenia. W tym celu ustawodawca wprowadza obowiązek dołączenia do aktu oskarżenia wykazu dowodów, o których przeprowadzenie podczas rozprawy głównej oskarżyciel wnosi, wraz z określeniem dla każdego dowodu, jakie okoliczności mają być udowodnione, a w razie potrzeby także ze wskazaniem sposobu i kolejności przeprowadzenia dowodów. 35

36 Wskazany wyżej wykaz powinien być logicznie ułożony w całość, czyli usystematyzowany. Taki podział powinien przebiegać według rodzajów czynności dowodowych. W tym celu w wykazie powinny znajdywać się odrębne listy dla: osób, których wezwania oskarżyciel żąda; dokumentów, których odczytania, odtworzenia bądź ujawnienia domaga się oskarżyciel; dowodów rzeczowych podlegających oględzinom. 36