ELEMENTY GLOBALNEJ ARCHITEKTURY FINANSOWEJ

Transkrypt

1 ROCZNIKI EKONOMII I ZARZ DZANIA Tom 5(41) 2013 ELEMENTY GLOBALNEJ ARCHITEKTURY FINANSOWEJ Artyku odnosi si do instytucji okre laj cych w sensie instytucjonalno- -prawnym wiatowy rynek finansowy (z jego mi dzynarodowymi centrami), dzia aj cy w uwarunkowaniach wspó czesnego wielodewizowego mi dzynarodowego systemu walutowego. Przekonaniem wyj ciowym tekstu jest, i w czasoprzestrzeni finansów wiata dostrzec mo na narastaj c sztuk (umiej tno, architektur ) tworzenia adu zabezpieczaj cego warto ci ekonomiczne przed destrukcj (deprecjacj ). W dokonanym niepretenduj cym do zupe no ci subiektywnym wyborze instytucji autor ogranicza si do najwa niejszych. Mi dzynarodowy ( wiatowy) rynek us ug finansowych oprócz czasoprzestrzeni ujawniania si oraz konfrontacji poda y i popytu, w zakresie us ug finansowych 1 obejmuje instytucje regulacyjne wobec owej czasoprzestrzeni, a tak e wobec podmiotów poruszaj cych si w niej. DR HAB., PROF. KUL Kierownik Katedry Mi dzynarodowych Stosunków Gospodarczych, Instytut Ekonomii i Zarz dzania na Wydziale Nauk Spo ecznych Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Paw a II, cz onek Rady Naukowej Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego; adres do korespondencji: Al. Rac awickie 14, Lublin; kklos@kul.pl 1 Poj cie us ugi biznesowe jest poj ciem zbiorczym dla ró nych us ug wiadczonych przez po redników finansowych, przy czym wed ug GATS zalicza si do nich: wszystkie ubezpieczenia (na ycie, nie na ycie, reasekuracja, us ugi pomocnicze) oraz us ugi o charakterze bankowym: przyjmowanie depozytów, udzielanie po yczek, leasing finansowy, wszystkie p atno ci, gwarancje i zobowi zania, obrót papierami warto ciowymi, uczestnictwo w emisjach, maklerstwo na rynku pieni nym, zarz dzanie aktywami, rozliczanie i clearing, poradnictwo, zaopatrzenie i transfer. M. Iwanowicz-Drozdowska (Bezpiecze stwo rynku us ug finansowych. Perspektywy Unii Europejskiej, Warszawa: SGH 2008, s. 19) przez us ug finansow rozumie us ug wiadczon przez podmiot dzia aj cy w sektorze us ug finansowych (po rednika finansowego), która wi e si z in-

2 36 Wspó czesny mi dzynarodowy rynek finansowy przyjmuje charakter systemu o nast puj cych cechach 2 : staje si wiatowy, traci coraz bardziej narodowy charakter i trudno go uj w ponadnarodowej regionalnej skali; staje si coraz bardziej autonomiczny wzgl dem sfery materialnej przep ywy finansowe s w coraz wi kszym stopniu niezale ne od przep ywu dóbr i us ug; jest w pe ni zorganizowany oraz zinstytucjonalizowany formami organizacji przep ywów finansowych s : gie dy papierów warto ciowych, rynek mi dzybankowy, operacje otwartego rynku, rynek bankowy (z ca okszta tem operacji czekowych, wekslowych, kart p atniczych), a stronami umów transferu finansów s instytucje finansowe (banki, towarzystwa ubezpieczeniowe, fundusze powiernicze) po rednicy, organizatorzy przep ywów strumieni finansowych; no nikami strumieni finansowych s instrumenty o ró nym charakterze i ró nych funkcjach; granice mi dzy rynkiem pieni nym a rynkiem kapita owym staj si rozmyte 3. Ostatni mi dzynarodowy kryzys finansowy (2008+) potwierdzi konieczno umocnienia mi dzynarodowej architektury finansowej, zw aszcza elementów nadzoru i systemu regulacji finansowych, promuj cych przep yw informacji finansowych i wy szy stopie jej przejrzysto ci 4. westowaniem b d poszukiwaniem rodków pieni nych, a tak e z zapewnieniem odpowiedniego przep ywu rodków pieni nych mi dzy uczestnikami rynku. 2 J. D u b i s z, Z. O l e j n i c z a k, Inwestycje kapita owe, ryzyko, wycena i dywersyfikacja portfeli inwestycyjnych, Pozna : Wy sza Szko a Zarz dzania i Bankowo ci, Pozna 2003, s. 9-10; K.A. K o s i s k i, wiatowy rynek us ug w pocz tkach XXI wieku, Warszawa: PWE 2011, s Ze wzgl du na cechy instrumentów finansowych [tzn. papierów warto ciowych o charakterze udzia owym lub wierzycielskim (d u nym)] wyró nia si zazwyczaj: mi dzynarodowy rynek pieni ny (krótkookresowe instrumenty finansowe o terminie zapadalno ci do jednego roku), mi dzynarodowy rynek kapita owy (walory o terminie wykupu d u szym ni rok), mi dzynarodowy rynek depozytowo-kredytowy (w wyniku transakcji jedna ze stron staje si wierzycielem, a druga d u nikiem), mi dzynarodowy rynek pochodnych instrumentów finansowych (derywatów). 4 E. F r e j t a g - M i k a, Architektura finansowa globalnej wspó pracy na rzecz rozwoju wyzwania milenijne, w: Globalne rynki finansowe w dobie kryzysu, red. J.L. Bednarczyk, S.I. Bukowski, J. Musali, Warszawa: CeDeWu.pl Wydawnictwa Fachowe 2009, s. 134.

3 ELEMENTY GLOBALNEJ ARCHITEKTURY FINANSOWEJ 37 Najwa niejsze regulacje umo liwiaj ce umi dzynarodowienie rynków finansowych wypracowano w kilku organizacjach mi dzynarodowych. Unormowania te dotycz zarówno spraw ogólnych, np. liberalizacja przep ywów kapita owych, jak i bardziej szczegó owych (np. ochrona inwestorów oraz równe traktowanie podmiotów, tak krajowych, jak i zagranicznych). Pierwociny regulacji wyp ywaj ze sformu owa statutowych oraz dzia a Mi dzynarodowego Funduszu Walutowego, którego rola sprowadza a si do pomocy w zakresie przezwyci ania problemów zwi zanych z p atno ciami bilansu obrotów bie cych. Tabela 1. Aktywa wiatowego systemu finansowego w latach (bln USD) Depozyty Rz dowe papiery d u ne Prywatne papiery d u ne Akcje Ogó em ród o: Rynek us ug finansowych a koniunktura gospodarcza, red. J. Garczarczyk, Warszawa: CeDeWu.pl Wydawnictwa Fachowe 2009, s. 86. W swoich analizach zawartych w Strategy Response of the Finnacial and Economic Crisis. Contribution to the Global Effort 5, OECD w zakresie finansów wskazuje na konieczno powo ania silnych instytucji regulacyjnych i nadzoruj cych, maj cych na celu zapewnienie równowagi pomi dzy si ami rynkowymi a interwencj rz dow. Korzy ci z mi dzynarodowej koordynacji polityki pieni nej s tym wi ksze, im wi ksze s ró nice w strukturze poszczególnych du ych gospodarek odno nie do udzia u dóbr podlegaj cych i niepodlegaj cych wymianie handlowej w PKB, gdy mo na wtedy uzyska takie terms-of-trade, które s korzystniejsze dla kraju z wi kszym udzia em wymiany handlowej w PKB. Takie argumenty, jak: nie ma odpowiednika w postaci globalnego rz du i globalnego parlamentu, problemy polityczne mog yby uniemo liwi wybór globalnych bankierów centralnych (zw aszcza takich, którzy przyk adaj du wag do stabilno ci cen), ograniczaj 5 OECD 2009, s. 7-8 (podaj za: Finansowe determinanty wzrostu w gospodarce globalnej, red. J.L. Bednarczyk, Warszawa: CeDeWu.pl Wydawnictwa Fachowe 2010, s ).

4 38 d enia do powstania jednej globalnej waluty i jednego globalnego banku centralnego. Nie wyklucza to, ale wr cz warunkuje mi dzynarodow koordynacj polityki pieni nej, której forum powinno powsta. Dotyczy to przede wszystkim banków centralnych, których decyzje mog mie globalne konsekwencje, czyli Rezerwy Federalnej USA, Europejskiego Banku Centralnego, Ludowego Banku Chin oraz Banku Japonii. Elementem globalnego sterowania gospodarkami wszystkich krajów staje si koncepcja stworzenia globalnej architektury finansowej. Celem globalnej architektury finansowej by oby przeciwstawienie si negatywnym skutkom globalizacji rynków finansowych przywrócenie adu i po czenie procesów ekonomicznych z celami spo ecznymi 6. Formu uje ona dla poszczególnych krajów okre lone zadania i wskazuje na konieczno liczenia si z ograniczeniem (erozj ) ich suwerenno ci dla dobra wszystkich. Globalna architektura finansowa nie mia aby charakteru rz du wiatowego by aby to forma wspó pracy i koordynacji dzia a oparta na umowie wielostronnej. W globalnej architekturze finansowej przewiduje si konstruktywn wspó prac : Mi dzynarodowego Funduszu Walutowego, Banku wiatowego, OECD, Banku Rozrachunków Mi dzynarodowych, Mi dzynarodowej Organizacji Komisji Papierów Warto ciowych, Mi dzynarodowego Stowarzyszenia Nadzoru Ubezpiecze oraz rz dów i parlamentów poszczególnych krajów. wiatow architektur finansow stanowi yby tak e mniej formalne instytucje, tworz ce tzw. mi kkie prawo w formie standardów, zalece, regu post powania i wskazówek. Cho wraz z nastaniem wielodewizowego mi dzynarodowego systemu walutowego cel dzia ania Mi dzynarodowego Funduszu Walutowego 7 si nie zmieni, 6 Globalizacja, mechanizmy i wyzwania, red. B. Liberska, Warszawa: PTE 2002, s Cel Mi dzynarodowego Funduszu Walutowego jest zawarty w artykule pierwszym Statutu MFW i sprowadza si do realizacji nast puj cych zada : popieranie mi dzynarodowej wspó pracy walutowej dzi ki powo aniu sta ej instytucji, tworz cej mechanizm konsultacji oraz wspó pracy w zakresie mi dzynarodowych problemów walutowych; u atwianie ekspansji oraz harmonijnego wzrostu handlu mi dzynarodowego, wzrostu zatrudnienia i utrzymania realnych dochodów, a tak e rozwoju zasobów produkcyjnych krajów cz onkowskich; popieranie stabilizacji kursów walutowych, utrzymanie uporz dkowanej wymiany mi dzy krajami cz onkowskimi oraz unikanie deprecjacji walut, inspirowanej przez rywalizacj ; pomoc w ustanowieniu systemu rozlicze multilateralnych w zakresie transakcji bie cych oraz eliminacja ogranicze walutowych, które przeszkadzaj w rozwoju handlu wiatowego;

5 ELEMENTY GLOBALNEJ ARCHITEKTURY FINANSOWEJ 39 to swoboda re imów walutowych nie os abi a ambicji oddzia ywania tej organizacji na wiatowy rynek us ug finansowych. Wynika o to z decyzji w Kingston na Jamajce, przewiduj cej konieczno informowania w adz Mi dzynarodowego Funduszu Walutowego o kszta cie owych re imów, a tak e uprawnienie MFW do wydawania o nich odpowiednich opinii. Ambicje te wyra aj statutowe zapisy o odpowiedzialnej polityce walutowej cz onków MFW. Wyra aj je nadto konkretne dzia ania MFW 8. Funkcja regulacyjna MFW dotyczy rodków, które mog ogranicza p atno ci i transfery zwi zane z mi dzynarodowymi transakcjami bie cymi. Pa stwa cz onkowskie MFW s zobowi zane dostarcza do MFW informacje i dane statystyczne, które Fundusz uzna za istotne dla wykonywania przyj tych zada 9. Zaistnia a swoboda systemów kursowych wewn trz MFW nie oznacza odst pstwa od zasadniczych celów tej organizacji. Na przyk ad art. IV Statutu MFW stanowi 10 : 1. Kraj cz onkowski powinien unika manipulowania kursami walutowymi lub mi dzynarodowym systemem walutowym, aby umo liwi wyrównanie bilansu p atniczego lub osi gni cie korzy ci z nieuczciwej konkurencji w stosunku do innych krajów cz onkowskich; 2. Kraj cz onkowski b dzie interweniowa na rynku walutowym dla zwalczania krótkookresowych ruchów warto ci waluty; czasowe oddawanie do dyspozycji krajów cz onkowskich zasobów ogólnych MFW w celu korygowania nierównowagi bilansu p atniczego, bez konieczno ci uciekania si do rodków szkodliwych dla narodowej i mi dzynarodowej prosperity; zmniejszanie rozmiaru i skracanie okresu trwania nierównowagi bilansu p atniczego. (E. C h r a b o n s z c z e w s k a, Mi dzynarodowe organizacje finansowe, cz I, Bankowe ABC 2001, nr 72, s. 5). 8 Dla przyk adu w celu agodzenia skutków kryzysów walutowych i zapobieganiu zjawiska rozpowszechniania si kryzysów, MFW do swojej tradycyjnej dzia alno ci kredytowej wprowadzi dwa udogodnienia: 1) w grudniu 1997 r. uruchomiono Supplemental Reserve Facility (SRF Uzupe niaj ce Udogodnienia Rezerwowe); 2) w kwietniu 1999 r. za o ona zosta a Kontyngentowa Linia Kredytowa (Contingent Credit Line CCL). W przypadku SRF celem jest dostarczanie rodków krajom dotkni tym przez kryzysy walutowe, które mog wyj z kryzysu w stosunkowo krótkim czasie, je li tylko otrzymaj pomoc finansow i wprowadz w ycie odpowiedni program dostosowawczy. 9 Finanse mi dzynarodowe, red. B. Berna, Warszawa: WN PWN 2006, s. 50; E. P i e t r z a k, Internacjonalizacja systemu finansowego, w: System finansowy w Polsce lata dziewi dziesi te, red. E. Pietrzak, Z. Poga ski, Warszawa: WN PWN 1997, s E. D r a b o w s k i, Mi dzynarodowe stosunki ekonomiczne i finansowe, Warszawa: PWE 1986, s

6 40 3. Kraj cz onkowski we mie pod uwag w polityce interwencyjnej interesy innych krajów, w czaj c w to kraje, których waluty s u do interwencji; 4. Ocena polityki kursów walutowych dokonywana przez Mi dzynarodowy Fundusz Walutowy b dzie oparta na analizie rozwoju stanu bilansu p atniczego i zewn trznego zad u enia kraju cz onkowskiego. Ta ocena b dzie dokonywana z uwzgl dnieniem ogólnej sytuacji ekonomicznej i strategii polityki gospodarczej kraju cz onkowskiego [ ]. Natomiast dla przyk adu w art. VIII Statutu MFW okre lane s wskazania co do usuwania ogranicze dewizowych i warunki uznawania walut krajów cz onkowskich za wymienialne. Kraje te 11 : 1. nie b d bez zgody Funduszu wprowadza ogranicze dewizowych dla transakcji bie cych (mog natomiast stosowa ograniczenia w zakresie transakcji kapita owych); 2. nie b d stosowa zró nicowanych kursów walutowych lub w inny sposób dyskryminowa okre lonych walut; 3. b d na danie w adz monetarnych innych krajów cz onkowskich wymienia swoj walut pochodz c z transakcji bie cych na SDR lub waluty tych krajów; oznacza to wymienialno walut mi dzy w adzami monetarnymi krajów cz onkowskich. Wyrazem tych ambicji jest tak e wdro ony w maju 1999 r. pod auspicjami MFW i Banku wiatowego Program Oceny Sektora Finansowego (Financial Sector Assessment Program FSAP) 12, którego cel wyra a si w promocji przejrzysto ci i stabilno ci systemów finansowych krajów cz onkowskich MFW. G ównym narz dziem FSAP jest dokonywana okresowo ocena funkcjonowania systemów finansowych poszczególnych krajów cz onkowskich w aspekcie instytucjonalnym (Reports on Observance of Standards and Codes ROSCs), która w za o eniach winna umo liwi identyfikacj s abo ci dzia ania systemów finansowych w tych krajach 13. Jak zauwa a M. Janicka 14, cho MFW nie ma praw- 11 S. R c z k o w s k i, Mi dzynarodowe stosunki finansowe, red. U. P owiec, W.M. Or owski, Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona 1999, s Globalne rynki finansowe w dobie kryzysu, s Do 2006 r. MFI opracowa o 502 raporty. Ka dy raport podlega ocenie wed ug programu FSAP i zawiera dane na temat: zgodno ci systemu finansowego ze standardami, jego stabilno ci oraz wskazuje niezb dne reformy systemu finansowego. M. W a t a s i k, Nowa architektura finansowa?, w: Globalne rynki finansowe w dobie kryzysu, s M. J a n i c k a, Rola Mi dzynarodowego Funduszu Walutowego w procesie liberalizacji przep ywów kapita owych, w: Globalne rynki finansowe w dobie kryzysu, s

7 ELEMENTY GLOBALNEJ ARCHITEKTURY FINANSOWEJ 41 nego umocowania do kontroli procesu liberalizacji przep ywów kapita owych, jednak ze wzgl du na fakt, e dynamiczny rozwój mi dzynarodowego rynku kapita owego jest jednym z istotnych czynników wp ywaj cych na poziom stabilno ci gospodarki wiatowej, MFW podejmuje próby «wyj cia» poza tradycyjny zakres nadzoru, który obejmuje monitorowanie pozycji na rachunku obrotów bie cych i poziomu zad u enia zewn trznego krajów. Jest to o tyle istotne, i to w a nie na MFW cedowany jest przez kraje gospodarki wiatowej obowi zek pomocy finansowej i technicznej w przypadku pojawienia si kryzysu o pod o u finansowym. Do stosunkowo wczesnych ram instytucjonalno-prawnych na mi dzynarodowym rynku us ug finansowych nale, stworzone w ramach Organizacji Wspó pracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD), Kodeks Liberalizacji Przep ywów Kapita owych oraz Kodeks Liberalizacji Bie cych Transakcji Niewidzialnych 15. Obu kodeksom przy wieca ten sam cel: usuni cie ogranicze przep ywów kapita owych oraz transakcji niewidzialnych mi dzy pa stwami cz onkowskimi, tzn. stworzenie stanu, aby rezydenci pa stw OECD mogli prowadzi ze sob swobodnie transakcje z zachowaniem nast puj cych zasad 16 : liberalizacji, wed ug której osoby zagraniczne powinny by traktowane w danym kraju na takich samych warunkach, jak ich partnerzy krajowi; niewprowadzania nowych ogranicze, uniemo liwiaj cych pogorszenie osi gni tego poziomu liberalizacji; niedyskryminacji, narzucaj cej obowi zek niestosowania przez kraje cz onkowskie rodków ró nicuj cych w transakcjach niewidzialnych i transferach kapita ów. Cz onkowie OECD w ramach Kodeksu Liberalizacji Przep ywów Kapita- owych zobowi zali si do liberalizacji 17 wielu transakcji finansowych i prze- 15 K o s i s k i, wiatowy rynek us ug w pocz tkach XXI wieku, s Obok wymienionych trzech, formu owane s zasady uzupe niaj ce prowadz ce do zwi kszenia przejrzysto ci rodków stosowanych przez kraje cz onkowskie OECD. OECD a Polska, red. S. Micha owski, M. Szostak, Warszawa: IKiCNZ Liberalizacja obejmuje: dokonywanie oraz likwidowanie inwestycji bezpo rednich, operacje na rynku nieruchomo ci, transakcje kupna i sprzeda y oraz emisje papierów warto ciowych na rynku kapita owym, operacje na rynku pieni nym, obrót instrumentami finansowymi poza rynkiem regulowanym, operacje zwi zane z inwestowaniem grupowym, kredyty zwi zane z mi dzynarodowym handlem towarami i us ugami, kredyty finansowe i po yczki, por czenia i gwarancje, operacje na rachunkach depozytowych, operacje na rynku walutowym, transfery wynikaj ce z ubezpiecze na ycie, przep ywy kapita u osób fizycznych (po yczki, upominki, spadki, posagi, przychody z gier), fizyczny przep yw papierów warto ciowych i rodków p atniczych. Code of Libe-

8 42 p ywów kapita owych zarówno dla nierezydentów rynku krajowego, jak i dla rezydentów rynków innych krajów OECD. W Kodeksie Liberalizacji Bie cych Transakcji Niewidzialnych wyró nia si jedena cie dziedzin us ug, w tym 18 : bankowo i us ugi finansowe (us ugi w dziedzinie p atno ci, bankowe, po rednictwa na rynku papierów warto ciowych, zarz dzanie aktywami, prowizje oraz inne op aty od inwestorów zagranicznych); dochody z kapita u (zyski z dzia alno ci gospodarczej, dywidendy oraz udzia y w zyskach, odsetki, np. od obligacji i kredytów hipotecznych, a tak- e czynsze). Pa stwo cz onkowskie OECD mo e zawiesi wykonanie regulacji Kodeksu (b d ca kowicie si z niego wycofa ) w przypadku, gdy istnieje zagro enie narodowego bezpiecze stwa ekonomicznego, gdy przep ywy powoduj powa ne zaburzenia gospodarcze lub finansowe, a tak e gdy nast puje znaczne pogorszenie sytuacji w bilansie p atniczym. wiatowa Organizacja Handlu opracowa a ogólne zasady zmierzaj ce do liberalizacji przep ywów kapita owych. W ramach Uk adu Ogólnego w sprawie Handlu Us ugami (General Agreement on Trade in Services GATS) pa stwa cz onkowskie uzgodni y, e nie b d nak ada y adnych ogranicze na transfery kapita u oraz p atno ci wynikaj ce z transakcji bie cych 19. Wi ksz liberalizacj us ug finansowych przynios y prowadzone w 1997 roku negocjacje z wynikami uj tymi w Pi tym Protokole do GATS, w którym uzgodniono zmniejszenie ogranicze funkcjonowania zagranicznych instytucji finansowych, wiadczenia us ug oraz otwierania oddzia ów i filii na rynkach krajowych. Bank Rozrachunków Mi dzynarodowych (okre lany tak e mianem Bank Rozlicze Mi dzynarodowych Bank for International Settlements BIS), utworzony w 1930 r., nale y niew tpliwie do wa nych elementów wspó czesnej architektury finansowej wiata. Po II wojnie wiatowej sta si forum dyskusyjnym banków centralnych pa stw rozwini tych, na którym rozwa ane s ralization of Capoital Movements 2003 Edition, Directorate for Financial, Fiscal and Enterprise Affairs, OECD, Paris 2003, Annex A, s ; D. S o b c z a k, Mi dzynarodowa integracja rynków finansowych, w: Unia Europejska i Stany Zjednoczone wobec wyzwa globalnych, red. K. ukrowska, Warszawa: SGH 2006, s K o s i s k i, wiatowy rynek us ug w pocz tkach XXI wieku, s GATS zawiera dwa za czniki dotycz ce us ug finansowych, w których precyzuje si poj cie us ugi w wykonywaniu funkcji w adczych na gruncie us ug finansowych. A. W r ó b e l, Mi dzynarodowa wymiana us ug, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar 2009, s. 196.

9 ELEMENTY GLOBALNEJ ARCHITEKTURY FINANSOWEJ 43 wszystkie aspekty mi dzynarodowych stosunków finansowych 20. Sta ymi tematami dyskusji s problemy reformy mi dzynarodowego systemu walutowego, skutki przep ywu kapita u mi dzy krajami, rola monetarna z ota. Funkcj t spe niaj zarówno Walne Zgromadzenie (naczelny organ BIS), jak i stosunkowo regularne spotkania ekspertów banków centralnych. Pod auspicjami Banku Rozrachunków Mi dzynarodowych dzia aj : Bazylejski Komitet Nadzoru Bankowego (Basel Committe on Banking Supervision BCBS), Komitet do spraw Globalnego Systemu Finansowego (Committe on the Global Financial System CGFS), Komitet do spraw Systemów P atno ci i Rozlicze (Committe on Peyment and Settlement Systems CPSS). Komitet Nadzoru Bankowego w Bazylei (Basel Committee on Banking Supervision BCBS) zosta za o ony w 1974 r. przez prezesów banków centralnych krajów Grupy Cia o to nie ma adnych ponadnarodowych kompetencji nadzorczych ani mocy prawnej, opracowuje jednak standardy i wskazówki w zakresie nadzoru nad rynkiem kapita owym. Decyzje o ich stosowaniu s pozostawione w adzom narodowym. W ten sposób BCBS wspiera harmonizacj standardów nadzoru w skali mi dzynarodowej 22. Mi dzynarodowa Organizacja Komisji Papierów Warto ciowych (International Organization of Securities Commissions IOSCO) skupia, jako cz onków zwyk ych, w adze nadzorcze nad rynkiem kapita owym 105 krajów. Zadaniem organizacji jest wspieranie wysokiej jako ci regulacji rynku kapita owego, ze szczególnym uwzgl dnieniem efektywnego nadzoru nad transakcjami mi dzynarodowymi. Zapewnia ona tak e wsparcie w zakresie wdra ania mi dzynarodowych standardów oraz walki z nieuczciwymi praktykami na rynku kapita- owym Z.M. D o l i n a - K l e p a c k i, Encyklopedia organizacji mi dzynarodowych, Warszawa: Wydawnictwo , s Grupa 10 zrzesza najbardziej uprzemys owione kraje wiata lat siedemdziesi tych XX wieku (Belgia, Francja, Holandia, Japonia, Kanada, RFN, USA, Szwecja, Wielka Brytania, W ochy), które podpisa y 18 grudnia 1971 r. Umow Smithsonia sk (znan tak e pod nazw Klub Paryski). Obecnie w sk ad BCBS wchodz przedstawiciele banków centralnych oraz w adz nadzoruj cych rynki kapita owe 13 krajów: Belgii, Francji, Hiszpanii, Holandii, Japonii, Kanady, Luksemburga, Niemiec, USA, Szwajcarii, Szwecji, Wielkiej Brytanii i W och

10 44 Do g ównych celów IOSCO nale y: wspó praca w zakresie ustanawiania wspólnych standardów regulacyjnych, maj cych na celu wspieranie uczciwego i sprawnego funkcjonowania rynków finansowych; wzajemna wymiana do wiadcze i informacji w celu doskonalenia funkcjonowania krajowych rynków papierów warto ciowych; wspólne dzia ania na rzecz ustanowienia standardów i efektywnego nadzoru nad mi dzynarodowymi transakcjami papierami warto ciowymi; wzajemna pomoc w zakresie bezpiecze stwa rynków papierów warto ciowych poprzez rygorystyczne przestrzeganie standardów i przeciwdzia- anie przest pstwom finansowym. Przyk adem regulacji na globalnym rynku finansowym s nast puj ce umowy kapita owe Bazylejskiego Komitetu Nadzoru Bankowego, dzia aj cego pod auspicjami Banku Rozlicze Mi dzynarodowych (Bank for International Settlements BIS) 24 : Bazylea I, reguluj ca stosunek rodków w asnych ka dego banku do jego zobowi za wa onych przez stopie ich ryzyka (tzw. adekwatno kapita ow ); Bazylea II, nowa umowa kapita owa, zobowi zuj ca ka dy bank do poddania swojej techniki zarz dzania ryzykiem przegl dowi i aprobacie banku centralnego kraju, w którym ma on siedzib ; Bazylea III, zespó regulacji dotycz cych wymogów kapita owych i zarz dzania ryzykiem w banku dzia aj cym transgranicznie (nowa wersja Bazylei II, og oszona w dniu 26 lipca 2010 r., a wprowadzenie wszystkich jej postanowie ma si zako czy w styczniu 2019 r.) 25. Gwoli prawdy, zasadnicza nowa Umowa Kapita owa (Bazylea II) zawiera trzy uzupe niaj ce si sk adowe 26 : pierwsza Minimum Capital Reqvirements (Minimalne Wymogi Kapita- owe) zawiera znacz ce zmiany w traktowaniu ryzyka kredytowego oraz wprowadza wymogi kapita owe z tytu u ryzyka operacyjnego (stwarza mo liwo wykorzystania przez banki w asnych, wewn trznych modeli szacowania ryzyka kredytowego); 24 Rocznik Strategiczny 2005/2006, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar 2006, s kszej-stabilno ci 26 Globalne rynki finansowe w dobie kryzysu, s

11 ELEMENTY GLOBALNEJ ARCHITEKTURY FINANSOWEJ 45 druga Supervisory Review Process (Analiza Nadzorcza) ustanawia odpowiedzialno banków za stworzenie wewn trznych procesów oceny kapita u ekonomicznego oraz ustalenie docelowych kapita ów zgodnych z profilem ryzyka w danym banku oraz otoczeniem nadzorczym; trzecia Enhanced Disclosure (Dyscyplina Rynkowa) zobowi zuje instytucje do ujawniania informacji na temat ich profilu ryzyka oraz poziom kapitalizacji. (Zakres ujawnianych informacji zale y od przyj tego przez bank wariantu im bardziej zaawansowane podej cie, wykorzystuj ce modele statystyczne, tym wi cej informacji wymaga ujawnienia). Komitet do spraw Globalnego Systemu Finansowego (CGFS) 27 monitoruje rozwój wiatowego rynku finansowego oraz jego wp yw na banki centralne. Komitet posiada uprawnienia do identyfikowania oraz oceny potencjalnych róde kryzysu na wiatowym rynku finansowym, tak by uchwyci strukturalne fundamenty wiatowego rynku finansowego w celu sprzyjania poprawie jego funkcjonowania oraz stabilno ci. CGFS wype nia to pe nomocnictwo poprzez regularne przegl dy, d ugoterminowe skoordynowane przedsi wzi cia z wykorzystaniem personelu banku, a tak e poprzez wydawanie ró norodnych raportów. CGFS nadzoruje tak e wraz z BIS gromadzenie bankowej oraz finansowej statystyki. Komitet do spraw Systemów P atno ci i Rozlicze (CPSS) 28 przyczynia si do wzmacniania infrastruktury rynku finansowego poprzez sprzyjanie rozs dnym, efektywnym systemom p atno ci oraz rozlicze. CPSS og asza ró ne raporty w zakresie systemów transferu funduszy, systemów zabezpieczenia rozlicze, mechanizmów porozumie w operacjach dewizowych, klarowno ci warunków wymiany w przypadku niekonwencjonalnych derywatów oraz instrumentów p atno ci detalicznych. Joint Forum utworzone w 1996 r. pod egid Bazylejskiego Komitetu Nadzoru Bankowego 29 obejmuje, obok BCBS, Mi dzynarodow Organizacj Komisji Papierów Warto ciowych oraz Mi dzynarodowe Stowarzyszenie Nadzorców Ubezpieczeniowych. Wzmo one pojawienie si konglomeratów finansowych oraz rozmywanie si ró nic pomi dzy dzia alno ciami w dziedzinie finansów, nasila konieczno

12 46 wspólnych wysi ków na rzecz poprawy skuteczno ci metod oraz podej w nadzorze. Pierwsze spotkanie w ramach Joint Forum mia o miejsce w styczniu 1996 r., a nast pne spotkania odbywaj si regularnie trzy razy w roku. W Joint Forum reprezentowanych jest 13 pa stw: Australia, Belgia, Dania, Francja, Hiszpania, Holandia, Japonia, Kanada, Niemcy, Stany Zjednoczone, Szwajcaria, Wielka Brytania, W ochy. Komisja EU jest obecna w charakterze obserwatora. Mi dzynarodowe Stowarzyszenie Nadzorców Ubezpieczeniowych (IAIS) 30 utworzone w 1994 r., zrzesza organy nadzorcze ze 151 pa stw, jak i organizacje mi dzynarodowe, w tym Europejski Urz d Nadzoru Ubezpiecze i Pracowniczych Programów Emerytalnych. W prace IAIS zaanga owanych jest tak e 126 obserwatorów, reprezentuj cych stowarzyszenia bran owe zak adów ubezpiecze i reasekuracji oraz mi dzynarodowe instytucje finansowe. IAIS, jako organizacja ustanawiaj ca standardy, opracowuje i publikuje zasady oraz zalecenia w kluczowych dziedzinach dotycz cych nadzoru i regulacji sektora ubezpiecze. Wypracowane przez IAIS Podstawowe Zasady Ubezpieczeniowe (Insurance Core Principles ICP) okre laj podstawowe wymogi dotycz ce dzia alno ci ubezpieczeniowej i nadzory nad zak adami ubezpiecze. Podstawowe Zasady Ubezpieczeniowe stanowi tak e podstaw do oceny ustawodawstwa, systemów i procedur nadzorczych w zakresie ubezpiecze obowi zuj cych w poszczególnych krajach. Dzia alno IAIS, przejawia si tak e w promowaniu standardów, nadzoru i regulacji sektora ubezpiecze poprzez organizowanie seminariów i szkole. IAIS zaanga uje si w organizacj wielu seminariów regionalnych, publikacj materia ów szkoleniowych i analiz dotycz cych nadzoru ubezpieczeniowego. Celem tych dzia a jest stworzenie stabilnego, rzetelnego i efektywnego sektora ubezpiecze, chroni cego interesy ubezpieczonych, uposa onych i uprawnionych z umowy ubezpieczenia. Stowarzyszenie jest kierowane przez Komitet Wykonawczy, który reprezentuje IAIS na zewn trz oraz podejmuje wszelkie decyzje niezb dne do wykonania wyznaczonych zada. Ponadto w strukturze IAIS dzia aj : Komitet Techniczny, którego zadaniem jest rozwijanie zasad i standardów dla skutecznego nadzoru ubezpiecze ; 30 Zrewidowane w pa dzierniku 2011 r. Podstawowe Zasady Ubezpiecze s dost pne w serwisie internetowym UKNF /iais.html

13 ELEMENTY GLOBALNEJ ARCHITEKTURY FINANSOWEJ 47 Komitet Implementacyjny, którego g ównym zadaniem jest wspieranie rynków rozwijaj cych si w ustanawianiu prawid owych zasad dotycz cych regulacji i nadzoru ubezpiecze, ponadto opracowuje materia y szkoleniowe i organizuje szkolenia; Komitet Stabilno ci Finansowej, którego g ównym zadaniem jest opracowywanie strategii wspierania stabilno ci finansowej oraz koordynacja dzia a IAIS z Rad Stabilno ci Finansowej (Financial Stability Board FSB) i G20; Komitet Bud etowy, którego zadaniem jest prowadzenie spraw zwi zanych z finansowaniem IAIS. Cz onkowie IAIS podejmuj istotne dla Stowarzyszenia decyzje na Walnym Zgromadzeniu, organizowanym raz w roku. Do zada Walnego Zgromadzenia nale y decydowanie o kierunkach przysz ych prac Stowarzyszenia, zmianach statutowych, a tak e wybór cz onków Komitetu Wykonawczego i uchwalanie dokumentów (standardów, zasad, zalece ) przygotowanych przez podkomitety i grupy robocze IAIS. Urz d Komisji Nadzoru Finansowego jest cz onkiem Komitetu Technicznego i jego Podkomitetu ds. grup ubezpieczeniowych i kwestii mi dzysektorowych oraz Komitetu Implementacyjnego, w ramach którego pe ni rol koordynatora regionalnego dla Regionu Europy rodkowej, Wschodniej i Zakaukazia. Do zada koordynatora nale y m.in. badanie potrzeb szkoleniowych, koordynowanie i podejmowanie inicjatyw szkoleniowych w tym zakresie oraz opracowywanie strategii wdra ania celów szkoleniowych w obr bie Regionu. Z inicjatywy Szczytu Krajów G7 w 1999 r. utworzono Forum Stabilno ci Finansowej (Financial Stability Forum FSF). W jego sk ad weszli przedstawiciele ministerstw finansów, banków emisyjnych oraz nadzoru bankowego z USA, Japonii, Wielkiej Brytanii, Niemiec, Francji, W och, Kanady, a tak e z Mi dzynarodowego Funduszu Walutowego (MFW), Banku wiatowego, Banku Rozrachunków Mi dzynarodowych i OECD. Ponadto, w jego obradach bior udzia przedstawiciele sfery finansów Hongkongu i Singapuru. Forum Stabilno ci Finansowej ma spotkania kilka razy w roku w celu wymiany informacji oraz do wiadcze zwi zanych z rynkami finansowymi i sytuacj finansow poszczególnych krajów. W ramach FSF zosta y powo ane trzy grupy problemowe: 1) centrów finansowych offshore, tzn. rajów podatkowych ( rp ), 2) funduszy hedgingowych, 3) krótkoterminowych przep ywów kapita owych.

14 48 W ramach grupy problemowej rajów podatkowych sformu owano nast puj ce zalecenia: w rp, pod kierunkiem MFW, powinny by wprowadzone mi dzynarodowe standardy i regulacje finansowe oraz stworzony efektywny nadzór instytucjonalny; poszczególne kraje powinny wprowadzi zezwolenia na dzia alno w rp i publikowa listy osób, które je prowadz ; nadzór w rp powinien obejmowa nie tylko instytucje finansowe, lecz tak e ubezpieczenia i handel papierami warto ciowymi; nale y wezwa rp, aby swoj dzia alno finansow zg osi y w Banku Rozrachunków Mi dzynarodowych. W zakresie problematyki funduszy hedgingowych Forum Stabilno ci Finansowej sformu owa o nast puj ce zalecenia: poprawie powinno ulec zarz dzanie ryzykiem w funduszach hedgingowych; zasady dzia ania funduszy hedgingowych powinny by dostosowane do ustawodawstwa poszczególnych krajów; kieruj cych funduszami hedgingowymi powinny obowi zywa regu y dobrego zarz dzania. Propozycje uregulowania krótkookresowych przep ywów kapita owych sformu owano nast puj co: poprawa monitoringu przep ywów kapita owych i wska ników makroekonomicznych w poszczególnych krajach; poprawa zarz dzania ryzykiem w publicznym i prywatnym sektorze bankowym, szczególnie zarz dzania p ynno ci i d ugiem; rozbudowa nadzoru, w tym kontrola ryzyka i górnej granicy kredytów w obcych walutach; kontrola importu kapita u w szczególnych, uzasadnionych sytuacjach; pobudzanie d ugoterminowych inwestycji poprzez emisj d ugoterminowych pa stwowych obligacji; zwi kszenie przejrzysto ci poprzez lepsze statystyki, ksi gowo i bilanse. Tak e w 1999 r. (pierwsze posiedzenie w Berlinie) do wspó pracy oraz konsultacji problemów wchodz cych w zakres mi dzynarodowego systemu finansowego zosta a powo ana Grupa Dwudziestu Ministrów Finansów oraz Prezesów

15 ELEMENTY GLOBALNEJ ARCHITEKTURY FINANSOWEJ 49 Banków Centralnych 31, która studiuje, dokonuje przegl dów oraz promuje dyskusj (w ród czo owych krajów przemys owych, a tak e o gospodarkach wschodz cych) nad polityk mi dzynarodowej stabilno ci finansowej. Na londy skim Szczycie G20 (w kwietniu 2009 r.) stworzono instytucjonaln form sukcesora Forum Stabilno ci Finansowej, tj. Rad Stabilno ci Finansowej (Financial Stability Board FSB), która obejmuje kraje G20, a tak e Hiszpani oraz Komisj Europejsk 32. Na czele FSB stan prezes Banku W och (Mario Draghi), a sekretariat PSB zabezpiecza Bank Rozrachunków Mi dzynarodowych w Bazylei. Nowy globalny regulator monitoruje potencjalne ryzyko gospodarcze, zw aszcza zwi zane z du ymi firmami oraz zarz dza zdarzeniami wczesnego ostrzegania, a tak e okresowo przedstawia aktualne potencjalne trudno ci. FSB sprawuje nadzór nad systemowo wa nymi instytucjami finansowymi, w tym nad funduszami hedgingowymi. Instytucje te s zobowi zane do przedstawiania swoich strategii, poziomu zad u enia oraz ryzyka. FSB mo e ustanawia kolegia monitoruj ce ka d z najwi kszych mi dzynarodowych firm us ug finansowych. Na Szczycie G20 w Toronto (26-27 czerwca 2010) FSB przedstawi a tymczasowy raport o redukcji hazardu moralnego w systemie wa nych instytucji finansowych, wynikaj cego z problemu zbyt du y, by upa (to big to fail). W raporcie zaproponowano a Szczyt zaakceptowa to w Deklaracji zasady, które powinny by stosowane w polityce w najbli szym czasie. Nale do nich 33 : w a ciwa alokacja strat, redukuj ca pokus nadu ycia oraz chroni ca podatników; kontynuacja ostro no ci w us ugach finansowych, w cznie z nieustann trosk o zabezpieczenie depozytariuszy; wiarygodno regulaminów rynkowych; minimalizacja infekcji ; rozwa ne planowanie w celu uporz dkowania ustale i przep ywów zawieranych (oraz realizowanych) w kontraktach; efektywna wspó praca oraz wymiana informacji nawet w przypadku braku instytucji wymiany. 31 Z nast puj cym sk adem: Arabia Saudyjska, Argentyna, Australia, Brazylia, Chiny, Francja, Indie, Indonezja, Japonia, Kanada, Korea P d., Meksyk, Niemcy, Rosja, USA, Turcja, Wielka Brytania, W ochy, a tak e Unia Europejska. Od roku 2009 s zapraszane Hiszpania i Holandia. 32 London Summit-Leaders Statement, nique_ pdf, 2 April The G20 Toronto Summit Declaration. s. 15.

16 50 Kryzys 2008+, zauwa a J.L. Bednarczyk 34, ujawni wiele niedoskona o ci wspó czesnej gospodarki. Przede wszystkim uwidoczni a si niewydolno i niedostosowanie gospodarek krajowych i mi dzynarodowych organizacji finansowych do dzisiejszych realiów. Regulacje poszczególnych pa stw i mi dzynarodowych organizacji finansowych przystosowane do dzia ania w zupe nie innych od wspó czesnych realiów, nie daj mo liwo ci efektywnego przeciwdzia ania tera niejszym zagro eniom. Wydaje si wi c, e przebudowa nie tylko na poziomie instytucjonalnym, ale globalnym, obejmuj cym ca y mi dzynarodowy system finansowy, jest nieunikniona. Winno si na ni z o y : odtworzenie etyki sektora finansowego, która powinna sta si fundamentem dzia ania instytucji tam funkcjonuj cych; zwi kszenie adu korporacyjnego instytucji finansowych, polegaj cego na wzmocnieniu roli rad nadzorczych sk adaj cych si w g ównej mierze z niezale nych cz onków; w obr bie polityki regulacyjnej nale y wzmóc czynno ci dotycz ce bezpiecze stwa funkcjonowania instytucji finansowych; zwi kszenie przejrzysto ci dzia ania ca ego rynku finansowego m.in. polegaj ce na opracowaniu nowych metod oceny ryzyka czy wprowadzaniu regulatora dzia aj cego w interesie publicznym; wzmocnienie nadzoru nad operacjami ró nych instytucji finansowych (w szczególno ci funduszy emerytalnych i inwestycyjnych); zgodno w sferze regulacyjnej wielkiej trójki rynków finansowych (USA, Japonii, Unii Europejskiej), a poprzez to wymuszona wspó praca wszystkich wa niejszych gospodarek wiata; przystosowanie dzia a rz dów i banków centralnych w zakresie polityki fiskalnej i monetarnej do dzisiejszych realiów ich g ównym zadaniem powinno by przeciwdzia anie (wszystkimi mo liwymi narz dziami) powi kszaniu si globalnej nierównowagi. Istnieje przekonanie (przynajmniej zasadne teoretycznie), e zmiany w wiatowej gospodarce s w stanie zapobiega wybuchom podobnych kryzysów Finansowe determinanty wzrostu w gospodarce globalnej, s Atoli, jak zauwa a wspomniany J.L. Bednarczyk: Istniej w wiatowej gospodarce problemy, których rozwi zanie mo e przysporzy trudno ci. W pierwszej kolejno ci niemo liwe wydaje si odwrócenie panuj cych od wielu lat trendów, g ównie zjawiska globalizacji i zmiany uk adu si (mi dzy innymi os abianie USA na rzecz rosn cej pozycji Chin i Indii). Po drugie, z rynków finansowych nie da si usun typowych dla nich reakcji irracjonalnego optymizmu i pesymizmu, ryzyka finansowego, a w pewnych kr gach zbyt wielkiej lekkomy lno ci i chciwo ci. Po trzecie za,

17 ELEMENTY GLOBALNEJ ARCHITEKTURY FINANSOWEJ 51 Dyskusje na Forum Unii Europejskiej prowadz do sentencji, e potrzebna jest zmiana metody sprawowania kontroli nad globalnymi instytucjami finansowymi. Zaproponowane zosta y trzy rozwi zania 36 : utworzenie wiatowej instytucji nadzorczej, której zadaniem by oby nadzorowanie instytucji dzia aj cych w skali globalnej; wytypowanie z ka dego kontynentu regionalnego nadzorcy i zawarcie mi dzy nimi umów o wspó pracy; podpisanie umowy mi dzy nadzorc UE a krajem (krajami), z których pochodz (lub na których terenie prowadz dzia alno ) globalne instytucje finansowe. 24 pa dziernika 2011 r. przyniós wiatu apel Papieskiej Rady Sprawiedliwo i Pokój O reform mi dzynarodowego systemu finansowego i monetarnego w perspektywie w adzy publicznej o uniwersalnej kompetencji. Chodzi o dobro ogó u i jego przysz o, gdy zdaniem Rady egoizm i kolektywna pazerno, a tak e liberalizm gospodarczy (pozbawiony regu oraz kontroli) doprowadzi y do obecnego kryzysu. Rada Papieska zauwa a, e spekulacyjne transakcje walutowe i finansowe przynosz szkod realnej gospodarce, szczególnie w krajach ekonomicznie s abszych. Rynki powinny by na s u bie cz owieka. Popraw obecnej sytuacji zdaniem Rady (moim zdaniem s usznym) mo e przynie na przyk ad podatek od transakcji finansowych, z którego wp ywy przeznaczy by mo na na rzecz krajów najbardziej dotkni tych kryzysem. Rada zaleca tak e dekapitalizacj banków ze rodków publicznych w taki sposób, aby przyczyni y si one do wzrostu realnej gospodarki. Rada postuluje, by rynek finansowy nie rós szybciej ni gospodarka realna. Najwa niejsz propozycj Papieskiej Rady Sprawiedliwo i Pokój jest utworzenie mi dzynarodowego urz du ( wiatowego banku centralnego) b d mechanizmu, który sprawowa by globaln kontrol monetarn, zgodn z logik Mi dzynarodowego Systemu Walutowego z Breton-Woods (dla którego powsta Mi dzynarodowy Fundusz Walutowy). Poniewa zdaniem Rady Mi dzynarodowy Fundusz Walutowy w wyniku kryzysu finansowego straci rol stabilizatora nie da si unikn negatywnego oddzia ywania polityki na postanowienia rz dów i (ju w pomniejszym zakresie) banków centralnych nale y wi c bra pod uwag ich nieoptymalno (Finansowe determinanty wzrostu w gospodarce globalnej, s. 28). 36 M. I w a n o w i c z - D r o z d o w s k a, Bezpiecze stwo rynku us ug finansowych: perspektywa Unii Europejskiej, Warszawa: Oficyna Wydawnicza Szko a G ówna Handlowa 2008, s ; Finansowe determinanty wzrostu w gospodarce globalnej, s. 27.

18 52 w stosunku do wiatowych finansów oraz nie mo e gwarantowa powrotu do tej funkcji, zatem potrzebna jest nowa w adza, która koordynowa aby oraz pilnowa a systemu kursów wymiany. Zdaniem Rady, pierwszym krokiem prowadz cym do utworzenia owej instytucji móg by by wspólny kodeks elementarnych zasad, a celem utworzenie czego w rodzaju wiatowego Banku Centralnego, dzia- aj cego pod egid Organizacji Narodów Zjednoczonych, albo co najmniej dzia aj cym wed ug jej zasad. Wed ug opinii Papieskiej Rady, ko czy si westfalski porz dek wiata, epoka, w której pa stwa kooperowa y ze sob, lecz nie widzia y konieczno ci silnej jedno ci na rzecz dobra wspólnego narodów. Obecne pokolenia zdaniem Rady musz widzie, e istnieje nowa wiatowa dynamika dla realizacji uniwersalnego dobra wspólnego. Ta sytuacja, zdaniem Rady, stworzy warunki do stopniowego przeniesienia cz ci praw narodowych na w adze regionalne lub globalne. Celem stanie si pa stwo prawa na p aszczy nie ponadnarodowej bardziej bliska sobie wiatowa spo eczno. Rada apeluje: Trzeba zmieni nie tylko instytucje, ale tak e styl ycia i zapewni lepsz przysz o wszystkim narodom. Gwoli prawdy, stanowisko Papieskiej Rady Sprawiedliwo i Pokój jest niekonsekwentnym wyrazem stanowiska Ojca wi tego Benedykta XVI, wyra- onego w encyklice Caritas in veritate oraz ustale Soboru Watyka skiego II 37. We wspomnianej encyklice czytamy: Wobec niepowstrzymanego wzrostu wzajemnej wiatowej zale no ci odczuwa si mocno, w wietle recesji równie posiadaj cej wymiar wiatowy, piln potrzeb reformy zarówno Organizacji Narodów Zjednoczonych, jak i mi dzynarodowej struktury ekonomicznej i finansowej. Dokument ten stanowi, i 38 istnieje pilna potrzeba prawdziwej politycznej w adzy wiatowej nakre lonej ju [ ] przez [ ] b ogos awionego Jana XXIII dla zarz dzania ekonomi wiatow ; dla uzdrowienia gospodarek dotkni tych kryzysem; dla zapobie enia pog bieniu si kryzysu i wynikaj cego st d zachwiania równowagi; dla przeprowadzenia w a ciwego, pe nego rozbrojenia oraz zagwarantowania bezpiecze stwa wy ywienia i pokoju, dla zapewnienia ochrony rodowiska i regulowania ruchów migracyjnych. Tego rodzaju w adza musi by regulowana przez prawo, przestrzega w sposób spójny zasady pomocniczo ci i solidarno ci, by ukierunkowana na realizacj dobra wspólnego, zaan- 37 B e n e d y k t XVI, Encyklika Caritas in veritate, Kraków: Wydawnictwo AA 2009, nr 67, s Tam e, nr 67, s. 138.

19 ELEMENTY GLOBALNEJ ARCHITEKTURY FINANSOWEJ 53 ga owa si w realizacj autentycznego integralnego rozwoju ludzkiego, inspiruj cego si warto ciami mi o ci w prawdzie. Ponadto taka w adza powinna by uznana przez wszystkich, skuteczna, by ka demu zagwarantowa bezpiecze stwo, zachowanie sprawiedliwo ci i przestrzegania prawa. Oczywi cie, powinna si ona cieszy uprawnieniami, by strony przestrzega y jej decyzji, a tak e podj tych i uzgodnionych rodków na ró nych forach mi dzynarodowych. Propozycja powo ania wiatowego Banku Centralnego jest wyj ciem poza projekt politycznej w adzy wiatowej. Ów projekt wpisuje si w pewne oczekiwania ekonomistów, jednakowo zauwa a T.T. Kaczmarek 39 chaos, jaki zapanowa na narodowych i mi dzynarodowych rynkach finansowych, wymaga wprowadzenia odpowiedzialnego i kompetentnego nadzoru bankowego nad instytucjami finansowymi przede wszystkim w poszczególnych krajach. T.T. Kaczmarek w cytowanym dziele powiada 40 : Z pewno ci konieczna jest cis a wspó praca ponadnarodowa banków centralnych i organów nadzorczych. Mi dzynarodowa instytucja nadzoru by aby niezb dna do nadzorowania krajowych instytucji kontroli, w celu identyfikowania pojawiaj cych si rodzajów ryzyka oraz eliminowania niezdrowej konkurencji. Kontynuuje 41 : Przede wszystkim potrzebna jest kontrola polityki kursów walutowych [ ] o takich problemach nale y dyskutowa w skali mi dzynarodowej i w skrajnych sytuacjach stosowa sankcje, które zmusz okre lony kraj do zmiany b dnej polityki, a nast pnie proponuje: Mi dzynarodowy Fundusz Walutowy, po zreformowaniu, powinien zaj si powa nie [ ] zw aszcza kwesti kontrolowania narodowych instytucji nadzoru bankowego oraz roztoczenia nadzoru nad polityk kursów walutowych. Takie rozwi zanie cho bez Mi dzynarodowego Funduszu Walutowego wspieraj przemy lenia Krzysztofa Rybi skiego 42, który po przegl dzie najnowszej literatury na temat koordynacji polityki pieni nej wskazuje, e o ile z przyczyn politycznych instytucja globalnego banku centralnego mo e nie zosta wdro ona w kilku najbli szych dekadach, o tyle forum koordynacji polityki pieni nej powinno powsta. Owo forum wi e K. Rybi ski z bankami centralnymi, których decyzje mog mie globalne konsekwencje, czyli obecnie Rezerwy Federalnej Stanów Zjednoczonych, Ludowego Banku Chin oraz Japonii. W nie- 39 T.T. K a c z m a r e k, Globalna gospodarka i globalny kryzys, Warszawa: Difin 2009, s Tam e, s Tam e, s Migracja kapita u w globalnej gospodarce, red. A. Szablewski, Warszawa: Difin 2009, s. 166.

20 54 odleg ej przysz o ci jak przewiduje ów autor do tej grupy mo e do czy ewentualnie bank centralny Zatoki Perskiej [ ] Istnieje tak e mo liwo zdaniem K. Rybi skiego przy powstaniu wspólnej waluty ASEAN + Japonia, Chiny, Korea, i polityka pieni na w skali wiata b dzie delegowana do trzech banków centralnych: Rezerwy Federalnej Stanów Zjednoczonych, Europejskiego Banku Centralnego oraz Banku Centralnego Azji. Autor ten swoje rozwa ania zamyka puent 43 : Czas poka e, który ze scenariuszy si zrealizuje, ale ju teraz z du ym prawdopodobie stwem mo na stwierdzi, e polityka pieni na XXI wieku b dzie prowadzona zupe nie inaczej ni polityka pieni na w XX wieku. BIBLIOGRAFIA D o l i n a - K l e p a c k i Z.M.: Encyklopedia organizacji mi dzynarodowych, Warszawa: Wydawnictwo D u b i s z J., O l e j n i c z a k Z.: Inwestycje kapita owe, ryzyko, wycena i dywersyfikacja portfeli inwestycyjnych, Pozna : Wy sza Szko a Zarz dzania i Bankowo ci D r a b o w s k i E.: Mi dzynarodowe stosunki ekonomiczne i finansowe, Warszawa: PWE Finanse mi dzynarodowe, red. B. Berna, Warszawa: WN PWN Finansowe determinanty wzrostu w gospodarce globalnej, red. J.L. Bednarczyk, Warszawa: CeDeWu.pl Wydawnictwa Fachowe Globalizacja, mechanizmy i wyzwania, red. B. Liberska, Warszawa: PTE Globalne rynki finansowe w dobie kryzysu, red. J.L. Bednarczyk, S.I. Bukowski, J. Misali, Warszawa: CeDeWu.pl Wydawnictwa Fachowe I w a n o w i c z - D r o z d o w s k a M.: Bezpiecze stwo rynku us ug finansowych. Perspektywy Unii Europejskiej, Warszawa: SGH K a c z m a r e k T.T.: Globalna gospodarka i globalny kryzys, Warszawa: Difin K o s i s k i K.A.: wiatowy rynek us ug w pocz tkach XXI wieku, Warszawa: PWE Migracja kapita u w globalnej gospodarce, red. A. Szablewski, Warszawa: Difin OECD a Polska, red. S. Micha owski, M. Szostak, Warszawa: IKiCNZ Tam e, s. 167.