Mohammad Ghodsi: Streszczenie rozprawy doktorskiej Polityka handlowa i konflikty handlowe; determinanty i konsekwencje protekcjonizmu

Transkrypt

1 Mohammad Ghodsi: Streszczenie rozprawy doktorskiej Polityka handlowa i konflikty handlowe; determinanty i konsekwencje protekcjonizmu Kwestie związane z polityką handlową, jej uwarunkowaniami i konsekwencjami były już analizowane i zostały omówione w zaawansowanych podręcznikach i artykułów ekonomicznych (np. Helpman i Krugman, 1989; Francois i Reinert, 1997). Grossman i Helpman (1992) w swojej fundamentalnej pracy stworzyli ramy koncepcyjne, by pokazać, jak rządy wspierają grupy interesu, w zamian za korzyści pieniężne, wprowadzając protekcjonistyczne polityki handlowe. Rządy chronią przemysły krajowe wobec zagranicznych konkurentów za pomocą różnych instrumentów polityki handlowej. Ta skomplikowana gra nazywana protekcjonizmem na sprzedaż została przedstawiona przez Grossmana i Helpmana (1992). Protekcjonizm ogranicza handel i wywołuje konflikty handlowe między partnerami. Protekcjonistyczna polityka handlowa zazwyczaj nie zyskuje aprobaty partnerów handlowych. W celu zaspokojenia obaw partnerów handlowych, rządy muszą przedstawiać przekonujące uzasadnienia w świetle międzynarodowych przepisów handlowych. Argumenty przemawiające za rożnymi formami protekcjonizmu są szeroko opisane we współczesnej literaturze ekonomicznej. Podpisując Układ Ogólny w Sprawie Taryf Celnych i Handlu (GATT) w 1948 roku, układające się strony zdecydowały się do stopniowo liberalizować handel międzynarodowy. Światowa Organizacja Handlu (WTO) - która powstała na bazie GATT-u pod koniec 1994 roku tworzy precyzyjne regulacje międzynarodowe dotyczące różnych aspektów polityki handlowej. Ostatecznym celem członków GATT/WTO było stworzenie organizacji regulującej i nadzorującej system handlu wielostronnego. Głównym zadaniem WTO jest zapewnienie, by przepływy handlowe były możliwie płynne, przewidywalne i swobodne. Zapewnia to również mechanizm rozstrzygania sporów i konfliktów handlowych między państwami członkowskimi. Polityka handlowa może odzwierciedlać różne motywacje i cele rządów. Konsekwencje mogą być bardzo różnorodne. Liberalizacja polityki handlowej i przepisów prowadzących do poprawy efektywności rynku jest zgodna z zasadami WTO. Natomiast, niektóre inne środki polityki handlowej mogą tworzyć niepotrzebne przeszkody w handlu, służąc jako forma protekcjonizmu z korzyścią dla przemysłu krajowego. Te środki protekcjonistyczne i uciążliwe bariery, których stosowanie łamie międzynarodowe zasady handlowe, powodują spory i konflikty. Analiza czynników wpływających na wprowadzanie określonych środków polityki handlowej, może być pomocna w lepszym zrozumieniu głównych motywów działania rządów. Z drugiej strony, analiza skutków polityki handlowej pomaga zrozumieć znaczenie ekonomiczne protekcjonizmu handlowego. Co więcej, analiza konsekwencji różnych instrumentów polityki w odniesieniu do różnych sytuacji i produktów może umożliwić krajom i Sekretariatowi WTO zrozumienie prawdziwych motywacji polityki handlowej. 1

2 W tej rozprawie, staram się wyjaśnić niektóre aspekty polityki handlowej, analizując zarówno przyczyny jak i jej skutki. Analizę prowadzę posługując się osiągnięciami głównego nurtu literatury dotyczącej międzynarodowej polityki handlowej, skupiając się na pewnych specyficznych aspektach i instrumentach tejże polityki. Podczas gdy rządy przedstawiają różne argumenty uzasadniające wprowadzanie środków protekcjonistycznych, rzadko ujawniają prawdziwe motywy i rolę grup interesów w kształtowaniu instrumentów tej polityki. W pierwszym rozdziale tej pracy doktorskiej, skupiam się na roli korupcji w "sprzedaży protekcjonizmu" dla przemysłu krajowego. Analizuję wpływ korupcji na poziom protekcjonizmu handlowego, otwartości handlowej i poziomu importu w latach W literaturze ekonomicznej argumentuje się, że grupy interesu, które lobbują wobec rządów w celu realizacji swych interesów i ochrony przed konkurencją, mogą być bardziej skuteczne w skorumpowanym społeczeństwie. W przeprowadzonej przeze mnie analizie, średnie stawki celne i inne podatki importowe danego kraju stanowią jeden ze środków protekcjonizmu; z kolei średnie opodatkowanie handlu międzynarodowego stanowi inne przybliżenie dla restrykcyjności polityki handlowej. Poziom całkowitego handlu, PKB, całkowity przywóz, a także niektóre grupy towarowe w imporcie również stanowią przybliżone miary otwartości handlowej danego kraju, analizowane w tym rozdziale. Poziom korupcji jest mierzony za pomocą Indeksu Percepcji Korupcji (World Governance Indicator: WGI) oraz danych Transparency International. Te dwa źródła danych o korupcji są oddzielnie wykorzystywane w analizie. Ekonometryczne wyniki mej analizy nie były statystycznie jednoznaczne, aby móc wykazać znaczący wpływ korupcji na poziom protekcjonizmu i wymianę handlową. Analiza przedstawiona w pierwszym rozdziale ukazuje także znaczenie członkostwa w WTO. Szacunki panelowe wskazują, że przystąpienie do WTO obniża poziom podatków handlowych, zwiększa otwartość handlową i wartość całkowitego przywozu. Jeżeli jednak w estymacji kontrolujemy efekty dynamiczne, za pomocą szacunków GMM, to nie można wykazać żadnego znaczącego wpływu członkostwa w WTO na wielkość handlu. W rzeczywistości, po przystąpieniu do WTO, liberalizacja wymiany i poziom protekcjonizmu nie wpływa znacząco na dynamikę handlu. Powodem jest to, że po akcesji państwa są zobowiązane nie podwyższać taryf, co oznacza, że nie mogą stosować protekcjonistycznych taryf. Mogą jednak wprowadzać inne środki pozataryfowe (NTM: non-tariff measures). Restrykcyjne środki polityki handlowej, które utrudniają liberalizację handlu mogą być konsultowane i analizowane w ramach mechanizmu rozstrzygania sporów (MRS) WTO. Porozumienia w sprawie środków pozataryfowych (NTM) były przywołane w wielu sporach handlowych MRS. Jeśli, po konsultacjach, werdykt panelu w ramach MRS stwierdza, że analizowany środek jest niezgodny z konkretnym porozumieniem WTO, to oznacza, że tworzy on niepotrzebne ograniczenia w handlu. Te konsultacje i postępowanie w ramach MRS pozwala zidentyfikować najważniejsze ograniczenia w handlu między członkami WTO, które są analizowane w dwóch kolejnych rozdziałach tej pracy doktorskiej. Środki pozataryfowe (NTM) to instrumenty polityki, które czasami są skutkiem wątpliwych motywacji, mają nieprzezroczyste konsekwencje, i mają zazwyczaj charakter 2

3 administracyjny. Umowy dwustronne i wielostronne oraz regulacje międzynarodowe wprowadzone przez WTO są na ukierunkowane na zwiększenie liberalizacji handlu. Taryfy zostały zredukowane w kolejnych rundach wielostronnych negocjacji handlowych w ramach GATT. Jednak kwestie techniczne oraz regulacje sanitarne i techniczne wprowadzane w celu zmniejszenia nieefektywności rynku, zwiększenia dobrobytu konsumentów i mające zapewnić globalne bezpieczeństwo i zdrowie społeczeństw skłoniły rządy do uznania potrzeby nakładania NTM. Dlatego też, w świetle regulacji międzynarodowych, państwa mogą nałożyć bariery pozataryfowe na import dóbr w celu osiągnięcia wyżej wymienionych celów. Jednak nałożenie NTMS musi mieć dobre uzasadnienie w kontekście zasad WTO. W przeciwnym razie, środki NTM są traktowane jako niepotrzebne przeszkody w handlu i powinny zostać zniesione, gdy tylko partnerzy handlowi żądają tego. Gdy strony nie osiągną bilateralnego porozumienia dotyczącego danego instrumentu, to mogą poprosić o konsultację w ramach MRS WTO. Te konsultacje i mechanizm rozstrzygania sporów są tym bardziej skomplikowane i czasochłonne, im bardziej nieprzejrzyste instrumenty handlowe są wprowadzane. Dlatego też kolejne dwa rozdziały, mają przyczynić się do lepszego zrozumienia złożoności NTM i pomóc w analizie sporów handlowych. Taryfy celne są przejrzyste, ponieważ stawki podatku ad valorem nałożone na przywóz produktów są publikowane, a poziom ceł jednoznacznie określony. Głównym celem ceł jest zmniejszenie importu przez podniesienie cen dla finalnych konsumentów. W rzeczywistości, taryfy mogą zniekształcać wolny rynek i zachowania konsumentów. Z drugiej strony, producent eksportujący dopasowuje swą strategię do poziomu taryf. Tak więc konsekwencje takiej polityki mogą być łatwo ocenione ze względu na przejrzysty charakter taryf. Zatem motywacja i uzasadnienie manipulacji cłami są bardzo jasne. Jednak te stwierdzenia nie są w pełni stosowalne w przypadku środków pozataryfowych (NTM). Drugi rozdział przedstawia ramy teoretyczne do analizy korzyści z wolnego handlu, gdy restrykcyjne środki NTM ograniczają przywóz konkretnego produktu, który jest uznawany za szkodliwy dla grupy świadomych zagrożenia konsumentów. Posługując się rachunkiem kosztów i korzyści w ramach równowagi cząstkowej, badam konsekwencje dobrobytowe takich środków NTM. Analiza koncentruje się na barierze technicznej ograniczającej przywóz potencjalnie szkodliwego produktu. W analizie uwzględniono dwie grupy konsumentów: obojętnych i świadomych zagrożenia. W tej analizie badano, czy paternalistyczne zachowanie rządu jest zgodne z gotowością konsumentów do płacenia za takie produkty. Dostępność informacji na temat pochodzenia towarów jest kluczowym zagadnieniem tej analizy, w której rozróżniono dwa różne scenariusze. Następnie model jest kalibrowany na podstawie danych na temat konsumpcji i importu krewetek do UE. Uzyskane wyniki sugerują, że dostępność informacji, minimalizuje starty konsumentów i maksymalizuje zyski krajowych producentów. Wyniki te sugerują, że rządy powinny dążyć do zwiększania dostępności informacji i przejrzystości na rynku, jeśli rzeczywistym motywem nałożenia środków pozataryfowych była ochrona konsumentów. W trzecim rozdziale analizowano konflikty i spory w WTO, w tych przypadkach gdy przywoływano Porozumienie w sprawie barier technicznych w handlu (TBT: technical 3

4 barriers to trade). Przepisy międzynarodowe tworzą ramy instytucjonalne które powinny umożliwiać pozytywne efekty zewnętrzne, redukować negatywne efekty zewnętrzne i straty związane z procesem produkcji szkodliwych produktów. Trzeci rozdział tej pracy doktorskiej ma na celu sprawdzenie, w jakim stopniu i w jakich okolicznościach notyfikacje środków TBT w WTO mogą być traktowane jako system wczesnego ostrzegania o przyszłych sporach dotyczących TBT. W latach , wystosowano 45 wnioski o konsultacje do Organu Rozstrzygania Sporów (ORS) WTO w celu zidentyfikowania naruszeń Porozumienia TBT. Możliwe wyjaśnienia i przypadki łamania porozumienia TBT analizowane przez ORS są omawiane w tym rozdziale. WTO udostępniło także bazę danych tzw. obaw handlowych (TC: trade concerns) zgłaszanych przez kraje członkowskie, dotyczących notyfikowanych przez inne kraje środków TBT. W trzecim rozdziale analizowano związki pomiędzy sporami rozstrzyganymi przez ORS, a obawami handlowymi dotyczącymi notyfikacji TBT. Przeprowadzono tu analizę ekonometryczną posługując się danymi dotyczącymi zdezagregowanego dwustronnego handlu produktami (na poziomie dwucyfrowym klasyfikacji HS) objętymi notyfikacjami. Analizowano tu, czy wstępuje pozytywna zależność między zgłaszanymi obawami handlowymi a sporami rozstrzyganymi przez ORS. Wykazano, że wzrost liczby zgłaszanych obaw handlowych dotyczących TBT zwiększa prawdopodobieństwo konfliktów handlowych dotyczących stosowania środków TBT. Tak więc, niektóre nowe instrumenty NTM utrudniają liberalizację handlu i wywołują spory i konflikty w systemie WTO. W celu zmniejszenia tych konfliktów, powinno stworzyć się nowe regulacje służące zwiększeniu przejrzystości NTM. Nowe przepisy powinny umożliwiać stosowanie tylko takich barier pozataryfowych które nie służą celom protekcjonistycznym, lecz realizacji celów wprowadzanych w "dobrej wierze", głównie w celu ochrony konsumentów. Korzyści z liberalizacji handlu są głównym przedmiotem analizy w tej rozprawie. Wielostronna liberalizacja handlu w ramach GATT przyspieszyła tempo powojennej globalizacji. Proces globalizacji zwiększa więzi ekonomiczne i finansowe w ramach i pomiędzy różnymi regionami geograficznymi. Proces globalizacji został wzmocniony przez deregulację i prywatyzację przedsiębiorstw państwowych, jednostronną liberalizację handlu i inwestycji zagraniczne, a także niższe koszty transakcji zagranicznych, wynikające z postępu technologicznego w dziedzinie telekomunikacji i transportu. Unia Europejska jest najlepszym przykładem regionalnej integracji: wspierania wolnego handlu towarami i usługami, mobilności czynników produkcji i wspólnych polityk w wielu dziedzinach. Ostatni rozdział tej rozprawy jest poświęcony analizie kolejowych usług transportowych, które nie są całkowicie zliberalizowane w państwach członkowskich UE. Sektory transportowe odgrywają dużą rolę w gospodarkach krajów europejskich. Celem czwartego rozdziału jest ocena stopnia liberalizacji handlu i jego wpływ na handel dwustronny usługami transportu kolejowego. Pomimo wprowadzenia wielu dyrektyw i rozporządzeń unijnych, mających zapewnić swobodny handel towarami i ruch pasażerski nadal występują różne bariery w ruchu kolejowym między państwami członkowskimi. W tym rozdziale oszacowano standardowe równanie grawitacji, podobne do stosowanego w analizie 4

5 handlu towarami, posługując się dwustronną wymianą usługami kolejowymi. Oszacowany model grawitacyjny został następnie wykorzystywany do obliczenia zmian w czasie ekwiwalentów taryfowych restrykcyjności przewozów kolejowych. Wyliczanie ekwiwalentów taryfowych zaproponowane w tej pracy ukazuje stopień liberalizacji usług kolejowych, w których nie występują cła czy inne opłaty. Kwantyfikacja skutków barier występujących w handlu usługami transportowymi jest ostatnim elementem analizy w czwartym rozdziale tej pracy doktorskiej. Reasumując, moja praca doktorska koncentruje się na różnych aspektach współczesnego protekcjonizmu. Po pierwsze, analizowałem determinanty polityki taryfowej w wielu krajach, ze szczególnym uwzględnieniem roli korupcji. Następnie, badałem teoretyczne ramy uzasadnienia dla stosowania środków NTM w rozwiniętym społeczeństwie, w którym jest duży udział świadomych konsumentów. Doszedłem do wniosku, że wprowadzenie prohibicyjnych środków NTM wymaga wysokiego poziomu przejrzystości przy wprowadzania takiej polityki protekcjonistycznej. Wprowadzenie środków pozataryfowych może ograniczyć handel międzynarodowy i prowadzić do konfliktów handlowych. W trzecim rozdziale, analizowałem, czy powiadomienia o obawach handlowych dotyczących środków TBT, mogą być traktowane jako prognostyk przyszłych sporów handlowych między państwami członkowskimi WTO. Wreszcie analizowałem empirycznie ekwiwalenty taryfowe barier istniejących w usługach transportowych. Szacowałem także potencjalny wpływ liberalizacji na handel w sektorze usług kolejowych. Mam nadzieję, że moja rozprawa ukazuje różne aspekty współczesnego protekcjonizmu w społeczeństwach o wysokim udziale zainteresowanych konsumentów, w których rządy stosują różne formy środków pozataryfowych. Cała rozprawa składa się z omówionych wcześniej rozdziałów, na które złożyły się cztery odrębne teksty. Dwa pierwsze zostały napisane przez mnie, a dwa kolejne są napisane we współautorstwie. Mój udział w tworzeniu trzeciego rozdziału wynosi 60%, a w tworzeniu czwartego 30%. References: Francois, J. F., & Reinert, K. A. (Eds.). (1997). Applied methods for trade policy analysis: a handbook. Cambridge University Press. Grossman, G. M., & Helpman, E. (1992). Protection for sale (No. w4149). National Bureau of Economic Research. Helpman, E., & Krugman, P. R. (1989). Trade policy and market structure. MIT Press. 5