Zachęcamy do odwiedzenia naszej strony w celu pobrania innych publikacji związanych z rynkiem biurowym w Polsce

Transkrypt

1

2 Zachęcamy do odwiedzenia naszej strony w celu pobrania innych publikacji związanych z rynkiem biurowym w Polsce On Point Kraków rynek nieruchomości biurowych Czerwiec

3 On Point Kraków rynek nieruchomości biurowych Czerwiec Infrastruktura drogowa i międzynarodowe porty lotnicze

4 On Point Kraków rynek nieruchomości biurowych Czerwiec Dlaczego Kraków? Dobre miejsce do inwestowania Silna gospodarka ukierunkowana na wysokie technologie i nowoczesne usługi dla biznesu, wśród których przeważa sektor finansowy, IT i telekomunikacyjny. Wsparcie ze strony władz oraz innych instytucji, Krakowska Specjalna Strefa Ekonomiczna, organizacje wspierające rozwój sektora nowoczesnych usług biznesowych (ABSL i ASPIRE) osób zatrudnionych w sektorze nowoczesnych usług dla biznesu, najwyższa liczba zarówno w Polsce jak i wśród miast rejonu CEE. Standard & Poor s rating na poziomie A-, najwyższy poziom uzyskany przez władze lokalne w Polsce. Doskonała lokalizacja i dostępność Lokalizacja na skrzyżowaniu kluczowych korytarzy transportowych w Polsce, niedaleko Metropolii Silesia oraz południowej granicy Polski. Autostrada A4 zapewnia dogodne połączenie Krakowa z Niemcami. Nowoczesny port lotniczy, który obsłużył 3,4 miliona pasażerów w 2012 r. Po planowanej rozbudowanie, lotnisko ma obsługiwać nawet 8 milionów pasażerów rocznie. Aktualnie port lotniczy Kraków-Balice zapewnia regularne połączenia do ponad 60 lokalizacji w Europe. Szybka kolej (Intercity i Eurocity). Rozbudowa i optymalizacja system Szybkiego Tramwaju Miejskiego. Kapitał ludzki Kraków jest drugim największym miastem w Polsce z mieszkańców i około osób dojeżdżających do miasta i niezameldowanych. 23 uczelnie wyższe, w tym 5 uniwersytetów i liczne centra badawczo-rozwojowe. Prawie absolwentów i studentów w 2011 r., spośród których studiowało kierunki administracyjno-ekonomiczne, inżynieryjno-techniczne i IT. Kraków dysponuje najwyższą w Polsce liczbą studentów kierunków inżynieryjno-technicznych, wyższą nawet niż w Warszawie. Ponadprzeciętna znajomość języków obcych. Młode społeczeństwo: 60% populacji miasta nie przekroczyło 45 roku życia. Nieruchomości Drugi największy rynek biurowy w Polsce pod kątem podaży powierzchni. Jego głównym motorem napędowym jest sektor nowoczesnych usług biznesowych. Stabilny popyt na powierzchnie biurowe; wysokiej jakości biurowce, biura dostępne zarówno dla małych i dużych najemców oraz zrealizowane pod konkretne zapotrzebowanie firm z sektora nowoczesnych usług dla biznesu. Biurowce z zielonymi certyfikatami. Doświadczeni lokalni i międzynarodowi deweloperzy. Wysoka jakość życia Miasto o dużym dziedzictwie kulturowym odwiedzane rocznie przez 8 milionów turystów. Miasto z bogatym zapleczem handlowo-rekreacyjnym, rozwiniętym rynkiem mieszkaniowym oraz szeroką bazą hotelową. Nowe, ciekawe inwestycje w mieście takie jak np. hala widowiskowo-sportowa oraz Centrum Konferencyjne ICE Kraków, oba obiekty znajdują się w fazie realizacji.

5 On Point Kraków rynek nieruchomości biurowych Czerwiec Kraków Kraków - rozpoznawalna lokalizacja dla międzynarodowego biznesu Kraków jest drugim, po Warszawie, największym miastem Polski z ponad mieszkańców. Dodatkowo osób dojeżdża do miasta. Co ciekawe, około 60% populacji Krakowa nie przekroczyło wieku 45 lat. Miasto to główne ekonomiczne i administracyjne centrum południowej Polski. Warto wspomnieć, że w odległości do 100 km od miasta mieszka około 8 milionów osób. Dobrze wykształcone kadry, atrakcyjne koszty życia, dobry klimat do prowadzenia działalności gospodarczej oraz szeroki dostęp do nieruchomości sprawiły, że Kraków stał się jedną z najlepszych lokalizacji dla sektora nowoczesnych usług biznesowych w Polsce. Rozwój tej gałęzi gospodarki jest wspierany zarówno przez organizacje działające na szczeblu krajowym (ABSL), jak również lokalnym (ASPIRE). W 2012 r., nawiązując do danych ABSL 1 11 nowych firm, do tej pory nieobecnych w mieście, zdecydowało się na uruchomienie tutaj swojego biura. W Krakowie mocno rozwinął się również sektor bankowy, a stolica Małopolski jest siedzibą centrali 7 banków, a 40 innych instytucji finansowych posiada tutaj swoje placówki. Wspieranie rozwoju biznesu Miasto z sukcesem przyciąga nowe inwestycje z sektora nowoczesnych usług, jak również z branży wysokich technologii. Krakowska Specjalna Strefa Ekonomiczna oferuje inwestorom dostęp do działek, jak również do powierzchni biurowej oraz rządowych zachęt. Strefa rozpatruje zgłoszenia zarówno od firm z sektora stricte przemysłowego, jak również, między innymi z sektora ICT czy R&D. W tym roku Krakowski Park Technologiczny wydał już 13 zezwoleń na uruchomienie działalności w ramach strefy. Firmy te zainwestują 297 milionów PLN i zatrudnią 700 osób. Coraz lepsza komunikacja Kraków jest dogodnie położony na przecięciu istotnych korytarzy transportowych i leży w bezpośredniej bliskości konurbacji 1 Źródło: Association of Business Service Leaders in Poland (ABSL), Business Service Sector 2013 Kraków w rankingach katowickiej oraz południowej granicy Polski. Natomiast autostrada A4 zapewnia szybkie połączenie z Niemcami. Lotnisko Kraków-Balice jest największym lotniskiem w Polsce poza Warszawą i w 2012r. obsłużyło 3,4 miliona pasażerów. Kraków-Balice obsługuje ponad 60 destynacji w Europie, wliczając loty krajowe. Dalsza rozbudowa lotniska pozwoli obsługiwać nawet 8 milionów pasażerów rocznie. Są również plany budowy nowej stacji kolejowej przy lotnisku, która będzie zlokalizowana znacznie bliżej portu lotniczego niż dotychczasowa. Zmodernizowana zostanie również infrastruktura szynowa. Inwestycja ma być gotowa w 2015r. W 2013 roku, Kraków zajął 10 miejsce w rankingu 100 top outsourcing destinations przygotowanego w 2013 roku przez Tholons. Dzięki temu stał się pierwszym miastem z tego regionu, który znalazł się w dziesiątce najlepszych, ustanowionych lokalizacji dla tego rodzaju działalności. Według UNCTAD World Investment Report 2011, Kraków jest najlepszą lokalizacją do świadczenia działań z zakresu zaawansowanych usług dla biznesu. Kraków zajmuje również pierwsze miejsce w Polsce i rejonie CEE pod kątem wysokości zatrudnienia w sektorze nowoczesnych usług biznesowych ( osób w firmach z kapitałem zagranicznym). Wg danych ABSL. 1 miasto ma 23% udział w całkowitym zatrudnieniu w sektorze nowoczesnych usług biznesowych w Polsce. Standard & Poor s utrzymał w listopadzie 2012 r. długoterminowy rating dla Krakowa na poziomie A-. Jest to najwyższa ocena osiągnięta przez władze lokalne w kraju. Krakowski Szybki Tramwaj, funkcjonujący od 2008 roku, jest doskonałym uzupełnieniem gęstej siatki komunikacji tramwajowej w mieście. Zapewnia dogodną komunikację praktycznie ze wszystkimi częściami miasta. Wprowadzany nowy system zarządzania tramwajami znacznie skróci czas podróży. Na niektórych torowiskach nowy system już działa. Sieć Szybkiego Tramwaju będzie również rozszerzana (np. od ul. Wielickiej w stronę ul. Lipskiej w dzielnicy Płaszów). Zarówno dla turystów, jak i dla biznesu Miasto, ze swoim centrum znajdującym się na światowej liście zabytków UNESCO, jest bardzo atrakcyjne dla turystów. Rocznie do Krakowa przyjeżdża ich około 8 milionów. Dodatkowo miasto jest też miejscem odbywania się wielu kongresów i konferencji. Już w 2014 znacznie poprawi się infrastruktura pod tym kątem do użytku zostanie oddane centrum konferencyjne ICE Kraków ( m² powierzchni konferencyjnej oraz audytorium na osób). W trakcie budowy jest również Hala Widowiskowo-Sportowa, która będzie mogła pomieścić osób na imprezach sportowych.

6 On Point Kraków rynek nieruchomości biurowych Czerwiec Rynek pracy Kraków jest jednym z wiodących polskich ośrodków akademickich. Działa tu Uniwersytet Jagielloński, czyli najstarsza w Polsce uczelnia, która jest również numerem jeden w Rankingu Szkół Wyższych 2012 miesięcznika Perspektywy. Do najważniejszych uczelni w regionie należą również Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica oraz Uniwersytet Ekonomiczny. Studenci i absolwenci W 2011 roku w Krakowie studiowało osób Warto zaznaczyć, że aż jedna trzecia z nich wybrała obszary wiedzy kluczowe z punktu widzenia sektora SSC / BPO: kierunki ekonomiczno-administracyjne studiowało osób, inżynieryjno-techniczne , a informatyczne Liczba studentów kierunków związanych z inżynierią była najwyższa w Polsce i przekraczała nawet wynik uzyskany przez Warszawę. Studenci kierunków inżynieryjno-technicznych w największych polskich miastach w 2011 Kraków Wrocław Warszawa Trójmiasto Poznań Metropolia Silesia Łódź Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS Wysoka liczba studentów przekłada się także na licznych absolwentów. W 2011r. mury krakowskich uczeni opuściło absolwentów, z czego kierunki ekonomiczne, techniczne oraz informatyczne ukończyło odpowiednio , i Liczba absolwentów plasuje Kraków na drugim miejscu w Polsce, tuż za Warszawą. Znajomość języków obcych Badanie Bilans Kapitału Ludzkiego 2010 pokazuje, że Kraków znajduje się w czołówce największych polskich miast pod względem znajomości języków obcych wśród studentów. Ponad 92% osób badanych zadeklarowało, iż zna język angielski, z czego 42% określiło poziom znajomości jako bardzo dobry. Wśród języków, którymi posługują się studenci znalazły się też niemiecki, rosyjski i francuski (odpowiednio 40,5%, 10,5% i 10% wskazań). Stawkę największych języków europejskich zamykają hiszpański i włoski, które zna odpowiednio 7% i 4% respondentów. Znajomość języków obcych wśród studentów w Krakowie 100% 80% 60% 40% 20% 0% 92,0% Źródło: Bilans Kapitału Ludzkiego, 2010 Znajomość języków obcych wśród studentów może być związana z pobytami zagranicznymi. Okazuje się, że krakowscy studenci często korzystają z możliwości odbycia części studiów za granicą, np. dzięki stypendium w ramach programu Erasmus. Najpopularniejszym kierunkiem wyjazdów jest Europa Zachodnia: najwięcej osób 291 wyjechało w roku 2010/2011 do Hiszpanii; kolejnymi popularnymi krajami były Niemcy, Francja i Włochy (odpowiednio 214, 203 i 171 wyjazdów). Wynagrodzenia Wynagrodzenia w sektorze SSC/BPO zależą od doświadczenia w konkretnym procesie oraz od znajomości języków obcych. Kandydaci będą również oczekiwać wyższego wynagrodzenia, jeśli pracodawca wymaga połączenia określonych kompetencji, np. menedżerskich i znajomości języka niszowego. Średnie miesięczne wynagrodzenia brutto w sektorze SSC/BPO w Krakowie Wynagrodzenie Stanowisko Min Najczęściej Max oferowane Front Line IT Support Customer Service Specialist Accountant (General Ledger) 40,5% Team Leader (Customer Service) Process Manager (Customer Service) Źródło: Hays Poland, Marzec ,5% 10,0% 7,0% 4,0% Angielski Niemiecki Rosyjski Francuski Hiszpański Włoski Wkład merytoryczny:

7 On Point Kraków rynek nieruchomości biurowych - Czerwiec Rynek powierzchni biurowych Kraków: Największa polska lokalizacja dla sektora nowoczesnych usług dla biznesu Kraków jest największym, po Warszawie, rynkiem biurowym w Polsce. Na koniec I kw. 2013r. miasto oferowało m 2 nowoczesnej powierzchni biurowej. Krakowski rynek biurowy rozwija się bardzo dynamicznie (w ciągu ostatnich pięciu lat tempo wzrostu wynosiło średnio 15%). Wzrost ten jest przede wszystkim napędzany przez firmy z sektora nowoczesnych usług biznesowych, którzy stanowią prawie połowę najemców nowoczesnej powierzchni biurowej w mieście. Kraków jest wiodącym miastem w Polsce dla sektora nowoczesnych usług biznesowych, który w stolicy Małopolski zatrudnia pracowników. Jest to najwyższy poziom zatrudnienia w tym sektorze w Polsce, na kolejnych miejscach uplasowały się Warszawa (19 000), Wrocław (18 400), Trójmiasto (10 000) oraz Łódź (9 800). 2 Różne obszary biurowe dostępne dla najemców Centrum jest najstarszą strefą biurową Krakowa, w której znajduje się 18% całkowitej istniejącej podaży w mieście. W tym rejonie znajduje się wiele odrestaurowanych kamienic przeznaczonych na cele biurowe oraz nowoczesne inwestycje biurowe takie jak: Centrum Biurowe Lubicz I&II ( m 2 ) i Blue Tower ( m 2 ). Ta strefa posiada nadal spory potencjał w kwestii modernizacji czy przebudowy, np.: tereny zabytkowego browaru Lubicz. Poza Centrum W ostatnich latach w mieście utworzyło się kilka obszarów biurowych poza centrum, w tym strefa północno-zachodnia (skupiająca jedną czwartą istniejących zasobów), czyli rejon w którym GTC i Echo Investment zrealizowały swoje inwestycje biurowe. Atutem tej lokalizacji jest niewątpliwie bliskość kampusu Politechniki Krakowskiej. Dalej na północny zachód w Zabierzowie, już poza granicami miasta, zlokalizowany jest największy park biurowy w Małopolsce - Kraków Business Park, który jest siedzibą m.in. takich firm jak Shell, Amway czy UBS. Kolejnym rejonem koncentracji powierzchni biurowej jest północna i północno-wschodnia część miasta (20% istniejących zasobów) szczególnie wzdłuż ul. Lublańskiej i Jana Pawła II. Największymi biurowcami w tej okolicy są Rondo Business Park, Quattro Business Park (obydwa zrealizowane przez Grupę BUMA) oraz Vinci. Ze względu na będące obecnie w budowie kolejne fazy Quattro BP (III&IV) ta strefa prowadzi pod względem powierzchni biurowej będącej w realizacji w mieście. Południowe części miasta, w szczególności rejon ulic Kamieńskiego, Puszkarskiej, Na Dołach i Dekerta, stają się coraz bardziej atrakcyjne dla deweloperów biurowych i najemców. Ten rejon skupia ponad 30% całkowitych zasobów biurowych w mieście. Bonarka 4 Business (TriGranit) oraz 2 Źródło: ABSL, Business Service Sector 2013 Enterprise Park (Avestus) to nowopowstałe klastry biurowe w tej strefie, które obejmują kolejne fazy w budowie bądź w planach. B4B bud. D przewidziana do oddania w II poł. 2013r. jest już całkowicie wynajęta. Bonarka 4 Business, Kraków, fot. TriGranit Kolejną lokalizacją biurową staje się również południowozachodni rejon miasta. W tej okolicy firma Buma zrealizowała kompleks Green Office, który jest obecnie siedzibą firmy Motorola Solutions. Nowym projektem biurowym powstającym w strefie jest Kapelanka I&II ( m 2 ) firmy Skanska, planowany do oddania w 2014r. Zmiana Prognoza 18- Podsumowanie I kw r-d-r miesięczna Popyt brutto* (m 2 ) Popyt netto (m 2 ) Wolna powierzchnia (m 2 ) Współczynnik powierzchni niewynajętej (%) 4,2-4,7 p.p W budowie (m 2 ) Najwyższe czynsze transakcyjne ( / m 2 / miesiąc) 13,5-14,5 0% * Popyt brutto = popyt netto + zarejestrowane odnowienia umów Źródło: Jones Lang LaSalle, I kw Silny popyt na biura Kraków od lat cieszy się sporym zainteresowaniem wśród najemców. Popyt netto w 2012r. wyniósł m 2 i był o 26% wyższy w porównaniu z 2011r. Popyt na powierzchnię biurową (m 2 ) Popyt netto Źródło : Jones Lang LaSalle, I kw Renegocjacje I kw. 2013

8 On Point Kraków rynek nieruchomosci biurowych - Czerwiec Niski wskaźnik pustostanów przełożył się na wzrost liczby umów przednajmu. W I kw. 2013r. popyt netto był na poziomie m 2, co jest porównywalne ze średnią kwartalną wartością odnotowywaną w 2012r. Ze względu na ograniczoną dostępność powierzchni biurowej w istniejących budynkach, liczba podpisywanych pre-letów będzie rosła, szczególnie wśród najemców korporacyjnych poszukujących większych powierzchni. Największe transakcje zawarte w I kw. 2013r. to: Brown Brothers Harriman (pre-let) oraz Google (przedłużenie i ekspansja). Ostatnio natomiast podpisane zostały dwie duże umowy przednajmu: Lufthansa, m² w Bonarka 4 Business bud. D oraz Cisco, m² w Entreprise Park C (obydwie umowy zawarte w II kw. 2013r.). Największe transakcje biurowe 2012 I kw Budynek Najemca Typ umowy Rozmiar I kw. Orange Office Park I Brown Brothers Harriman pre-let I kw. Rynek 12/13 Google odnowienie/ ekspansja Budynek Najemca Typ umowy Rozmiar II kw. CB Kazimierz State Street odnowienie I kw. Enterprise Park B Delphi pre-let I kw. GTC Newton IBM odnowienie III kw. Alma Tower Alma pre-let II kw. Bonarka 4 Business C Euroclear Bank pre-let I kw. Green Office C Motorola Solutions pre-let II kw. Enterprise Park A Cisco pre-let Więcej dostępnej powierzchni dla potencjalnych najemców Utrzymujący się wysoki poziom popytu oraz ograniczona nowa podaż, przyczyniły się do spadku dostępnej powierzchni w istniejących budynkach, zwłaszcza w ciągu ostatnich dwóch kwartałów, do zaledwie m², co przekłada się na wskaźnik pustostanów na poziomie 4,2%. Korzystne warunki rynkowe zachęciły deweloperów do zwiększenia aktywności budowlanej i tym samym dostarczenia nowych opcji najmu w przyszłych projektach. Na koniec I kw. 2013r. w budynkach będących w budowie było dostępne m 2, w czego ponad jedna trzecia zostanie dostarczona jeszcze w 2013r., a pozostała część w 2014r. Spodziewamy się, że od II poł. 2014r. poziom pustostanów zacznie rosnąć. Rośnie aktywność budowlana W 2013r. całkowite zasoby nowoczesnej powierzchni biurowej powiększą się o kolejne m 2, natomiast w 2014r. nowa podaż podwoi się i wyniesie m 2. Ponad 80% biur będących w budowie na koniec I kw. 2013r. było dostępne dla potencjalnych najemców. Podaż (m 2 ) i Współczynnik powierzchni niewynajętej (%) Źródło: Jones Lang LaSalle, I kw Presje na czynsze? I kw Najwyższe czynsze transakcyjne wynoszą obecnie w Krakowie 13,5-14,5 / m² /miesiąc. Niski wskaźnik pustostanów, jak i relatywnie ograniczona nowa podaż przewidziana na 2013r., przełożyły się na niewielkie presje zwyżkowe na czynsze efektywne. Nadal atrakcyjne warunki najmu są oferowane szczególnie w istniejących budynkach z wysokimi wakatami oraz w projektach planowanych. Poziom najwyższych czynszów transakcyjnych pozostaje stabilny. Najwyższe czynsze transakcyjne, porównanie Szczecin Łódź Lublin Trójmiasto Katowice Źródło: Jones Lang LaSalle, I kw Planowana podaż (m²) Nowa podaż (m²) Wpółczynnik pustostanów (%) (RHS) Poznań Kraków Wrocław 2014p % 10% 5% 0% ( / m 2 / miesiąc) Wolna powierzchnia (m²) Dostępna powierzchnia w budynkach w budowie (m²) Dostępna powierzchnia w istniejących budynkach (m²) Źródło: Jones Lang LaSalle, I kw Rondo Business Park, Kraków

9 Mapa wybranych biurowców w Krakowie On Point Kraków rynek nieruchomości biurowych - Czerwiec

10 Kontakty Rafał Oprocha Head of Kraków Office Jones Lang LaSalle Jakub Sylwestrowicz Head of Tenant Representation Poland Jones Lang LaSalle Julita Spychalska Corporate Advisory Poland Jones Lang LaSalle Patricia Lannoije Head of Research and Consultancy Poland Jones Lang LaSalle Jadwiga Naduk Head of Market Research & Consultancy Hays Poland Kraków Rynek Nieruchomości Biurowych Czerwiec Zaawansowane wyszukiwarki Raporty Aktualności Reprezentacja Najemcy Try also warehousefinder.pl Advanced property search portals Reports News Tenant Representation COPYRIGHT JONES LANG LASALLE IP, INC All rights reserved. No part of this publication may be reproduced or transmitted in any form or by any means without prior written consent of Jones Lang LaSalle. It is based on material that we believe to be reliable. Whilst every effort has been made to ensure its accuracy, we cannot offer any warranty that it contains no factual errors. We would like to be told of any such errors in order to correct them.