Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu. Wydział Zarządzania, Informatyki i Finansów

Transkrypt

1 Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu Wydział Zarządzania, Informatyki i Finansów studia podyplomowe Mechanizmy Funkcjonowania Strefy Euro Leszek Cybulski Inicjatywa JEREMIE jako wsparcie dla MŚP z uwzględnieniem działalności DFG Sp. z o.o. praca końcowa Promotor doktor habilitowany Paweł Kowalik

2 Wrocław 2015 Spis treści Ogólna charakterystyka Inicjatywy Jeremie w Polsce Idea i historia Jeremie Zasięg terytorialny Jeremie w Polsce Schemat ogólny Jeremie Adresaci, wykluczenia i produkty Inicjatywy Jeremie Luka Finansowa Jeremie na Dolnym Śląsku Dolnośląski Fundusz Powierniczy Pośrednicy Finansowi na Dolnym Śląsku oferujący produkty w ramach Inicjatyw Ogólna charakterystyka gospodarcza regionu i MŚP. Charakterystyka ogólna gospodarcza Województwa Dolnośląskiego Charakterystyka ogólna rynku MŚP w województwie Dolnośląskim Teoretyczny schemat rozwoju instytucji wsparcia MŚP na Dolnym Śląsku w ramach Inicjatywy Jeremie w latach Dolnośląski Fundusz Gospodarczy Sp. z o. o. charakterystyka, realizacja Inicjatywy JEREMIE 4.2 Teoretyczny schemat rozwoju systemu wsparcia MŚP na bazie Dolnośląskiego Funduszu Powierniczego

3 Ogólna charakterystyka Inicjatywy Jeremie w Polsce 1.1. Idea i historia Jeremie Komisja Europejska wraz z Europejskim Funduszem Inwestycyjnym pod koniec 2005r opracowały założenia do Inicjatywy JEREMIE (Joint European Resources for Small and Medium Sized Enterprises), następnie w roku 2006 w ramach prac nad zasadami wykorzystania funduszy strukturalnych w nowym okresie programowania (lata ), zasady te zostały rozwinięte i uszczegółowione. W roku 2005 Komisarz Danuta Hubner przedstawiła zarys Inicjatywy JEREMIE przygotowanej przez DG REGIO we Współpracy z EFI. W marcu 2006 roku Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny wyraził pozytywną opinię na temat JEREMIE, a pod koniec maja Komisja Europejska podpisała z EFI memorandum of understanding określające podstawowe zasady wdrażania i funkcjonowania inicjatywy. W lipcu 2006 przyjęto też nowe regulacje ( m in. Rozporządzenie 1083/2006) dotyczące funkcjonowania funduszy strukturalnych w latach wprowadzając tam pojęcie instrumentów inżynierii finansowej i holding fund. W nakreślonej w 2006 roku strategii wdrażania JEREMIE wyróżnione dwie fazy: przygotowawczą (lata ) i

4 wdrożeniową (lata ). Faza przygotowawcza miała na celu przeprowadzenie na poziomie poszczególnych krajów, i jeśli to było konieczne także na poziomie regionalnym. Dokładnych analiz występowania zjawisk tzw. luki finansowej. Faza wdrożeniowa miała wiązać się z podjętymi konkretnymi działaniami operacyjnymi. Inicjatywa JEREMIE jest to więc forma mechanizmu służącego dostarczeniu i umożliwieniu skorzystania z tak zwanych zwrotnych instrumentów inżynierii finansowej opartych na sieci, zarówno publicznych jak prywatnych pośredników finansowych (np. fundusze poręczeniowe, pożyczkowe, kapitałowe). Poprzez rozbudowaną siatkę dystrybucji oraz szeroki zasięg terytorialny fundusze dostarczają różne formy finansowania przedsiębiorcom, którzy mają lub mogą mieć utrudniony dostęp do finansowania komercyjnego (rynkowego) swoich przedsiębiorstw. Według danych za rok 2011 Inicjatywa Jeremie jest realizowana w 15 państwach członkowskich UE, a środki zgromadzone w funduszach powierniczych wynosiły 3,6mld euro. Największymi beneficjentami na rynku JEREMIE są Węgry, Wielka Brytania oraz Polska. Wśród dominujących przesłanek decydujących o wypracowaniu mechanizmu Inicjatywy Jeremie było i nadal pozostaje występowanie na poziomie regionalnym, wspomnianego zjawiska luki finansowej. Szczegóły zagadnienia luki finansowej, zostaną opisane w dalszej części. Najprościej lukę finansową rozumie się jako niemożność pozyskania kapitału dłużnego z zewnątrz (np. banku) na sfinansowanie przez przedsiębiorcę rentownego projektu biznesowego. Podstawowe dwa powody determinujące powstawanie luki finansowej to: racjonowanie akcji kredytowej przez instytucje bankowe i finansowe oraz tzw. niedoskonałość rynku wywołana np. przez ograniczenia regulacyjne, instytucjonalne czy strukturalne. Z analizy dostępnych opracowań i badań wynika, że zjawisko luki finansowej najczęściej dotyczy przedsiębiorstw sektora MŚP, w tym zwłaszcza firmy bez historii finansowej lub bardzo krótkiej historii (do 6 miesięcy działalności), tak zwane start-upy czy przedsiębiorców zlokalizowanych na terenach słabo zorganizowanych infrastrukturalnie i urbanizacyjnie. Jednocześnie oprócz ograniczenia występowania zjawiska luki finansowej, Inicjatywa JEREMIE na również za zadanie rozbudowanie sieci lokalnych pośredników

5 finansowych. Zgodnie z wszelkimi badaniami empirycznymi dla zapewnienia wsparcia rozwoju gospodarczego i jednoczesnego zmniejszenia oddziaływania wahań cykli koniunkturalnych, konieczna wydaje się budowa sieci i instytucji pośrednictwa finansowego, która jest w stanie zaspokoić zapotrzebowanie na profesjonalne usługi finansowe, szczególnie dla małych i średnich przedsiębiorstw. Obecnie w globalizującej się gospodarce główną rolę w finansowaniu działalności i rozwoju małych oraz średnich firm odgrywają lokalne instytucje finansowe (Solarz 2005). Podsumowując JEREMIE to mechanizm, którego działanie odchodzi od tradycyjnego dotacyjnego wsparcia na rzecz mechanizmu odnawialnego (rewolwingowego) (kredyty, pożyczki oraz poręczenia dla firm a także inne instrumenty kapitałowe). Jej ideą jest ułatwienie dostępu do finansowania dla mikro, małych i średnich przedsiębiorstw poprzez oferowanie im dedykowanych instrumentów inżynierii finansowej. Instrumenty inżynierii finansowej to nic innego jak najbardziej potrzebne na rynku i nieskomplikowane produkty finansowe: pożyczki, kredyty i poręczenia. JEREMIE ma na celu przede wszystkim pomóc w kreowaniu aktywności gospodarczej mikro, małych i średnich przedsiębiorstw, również tych znajdujących się w początkowej fazie działalności start-upy. Produkty te pojawiają się tam, gdzie dotychczasowe instytucje finansowe nie są w stanie finansować rozwoju przedsiębiorców z sektora MŚP lub wymagają od nich spełnienia dodatkowych, często zaporowych warunków Zasięg terytorialny Jeremie w Polsce Warunki startu Inicjatywy Jeremie w Polsce wyrażone kondycją i siatką sektora pośredników publicznych były niewiadomą. W 2009 roku na terenie regionów, które zdecydowały się na wdrażanie Inicjatywy Jeremie, działało 20 pośredników zarządzających o zróżnicowanym poziomie kapitałowym, skali aktywności oraz poziomie wydajności operacyjnej. Dodatkowo nieznacznie lepsza, ale równie złożona sytuacja panowała w sektorze funduszy poręczeniowych.

6 W ramach regionalnych programów operacyjnych na wdrożenie JEREMIE, zdecydowało się siedem województw. Przeznaczone na ten cel środki finansowe wyniosły w łącznej wysokości 1764,4 mln zł., a uwzględniając w tym także inżynierie finansową, na obszarze Polski Wschodniej (121,3 mln zł) dało to kwotę 1885,6 mln zł. W siatce regionów podstawowy wysiłek realizacji JEREMIE przypadł na pięć regionów (dolnośląskie, łódzkie, pomorskie, wielkopolskie, zachodniopomorskie), a cykl budowy struktur i instrumentów rozpoczął się w okresie lipiec-wrzesień 2009r. Łącznie regiony do tworzonych funduszy powierniczych przekazały 1663 mln zł czyli 88% całego krajowego zaangażowania w mechanizm JEREMIE. Najwcześniej konkurs na wybór menadżera funduszy powierniczych ogłoszony został w Wielkopolsce (marzec-kwiecień 2009). W efekcie dalszej procedury konkursowej, we wszystkich regionach rolę menadżera pełni BGK, obejmując jednocześnie role menadżera w Polsce Wschodniej oraz na Mazowszu. Tak przeprowadzona procedura konkursowa, spowodował, że pod zarządem BGK znalazło się 1,9 mld zł. Rysunek 1 Inicjatywa JEREMIE w Polsce w podziale na regiony i udział kapitałowy w mln zł według stanu na styczeń 2015r źródło Moment podpisania przez Instytucję Zarządzające (Zarządy Województw) umów z Bankiem Gospodarstwa Krajowego rozpoczął prace nad fizycznym uruchomieniem inicjatywy JEREMIE. Spowodowało to utworzenie funduszy powierniczych w formie wydzielonych rachunków bankowych. Rysunek 2 Środki przeznaczone na Inicjatywę JEREMIE w relacji do regionalnego PKB (dane dotyczące PKB według stanu na 2010). źródło; BGK, GUS Od samego początku wdrażania Inicjatywy JEREMIE w Polsce zauważalne było zróznicowanie w ujęciu regionalnym. Podstawą tych zróznicowań sa rozmiary gospodarki, jej struktura, w tym układ sił w sektorze MSP. Można w takim razie przyjąć

7 założenie, że nie wartość nominalna alokowanych środków, ale strukturalna adekwatnośc (np. relacja do regionalnego PKB czy rozmiarów sektora MSP) może okazać się kluczowym czynnikliem determinującym istotność (skuteczność) interwencji w ramach Inicjatywy JEREMIE. Największą wartośc w relacji do PKB regionalnej gospodarki (Rysunek 2) miał projekt uruchomiony w województwie Zachodniopomorskim, 280 mln zł jakie przekazano do funduszu powierniczego, stanowiło aż 0,5% regionalnego PKB. W Wielkopolsce wskaznik ten wyniósł 0,38% regionalnego PKB przy kwocie 501,3 mln zł, czyli o ponad 220 mln zł wiekszej od Zachodniopomorskiego. Jeszcze inaczej kształtuje się rozkład środków przeznaczonych na Inicjatywe JEREMIE według podziału na regiony, obrazuje to poniższy rysunek. Rysunek 3 Podział środków przeznaczonych na JEREMIE według regionów, źródło BGK, Instytucje Zarządzające Schemat ogólny Jeremie Podstawą rozpoczęcia wdrażania i budowania systemu wsparcia dla MŚP w ramach Inicjatywy Jeremie było podjęcie decyzji o sposobie i sam wybór Menadżera Funduszu Powierniczego. W związku z faktem, że udzielane wsparcie miało mieć charakter pożyczkowy, poręczeniowy jak i również kapitałowy, poszukiwania Menadżera skupiało się na instytucjach posiadających odpowiednie doświadczenie w tych segmentach rynków finansowych (wynikało to również z wymogów rozporządzenia 1083/2006). Definicja potencjalnego wnioskodawcy uczestniczącego w ogłaszanych konkursach była zbliżona w poszczególnych regionach (obrazuje to Tabela 1). W celu wskazania uprawnionych do złożenia wniosku posłużono się ogólną dyspozycją ( instytucja finansowa ) lub enumeracją rodzajową ( bank krajowy, instytucja kredytowa ), co obrazuje Tabela 1. Tabela 1 Zdefiniowanie osoby wnioskodawcy w konkursach na wybór menadżera, źródło Instytucje Zarządzające Województwo Dolnośląskie Instytucja finansowa (*) Podmioty uprawnione do udziału w konkursie

8 Łódzkie Banki krajowe, instytucje finansowe, instytucje kredytowe (**) Pomorskie Instytucja finansowa (*) Wielkopolskie Banki krajowe, instytucje kredytowe i instytucje finansowe (**) Zachodniopomorskie Bank krajowy, instytucja finansowa, instytucja kredytowa (*) (**) Oznaczenia: (*) w rozumieniu art. 4 1 pkt. 7 ustawy Kodeks spółek handlowych (Dz. U z 2000r., nr 94 poz z późn. zm.), (**) w rozumieniu art. 4 ust. 1 pkt. 7 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997r. Prawo bankowe We wszystkich pięciu regionach w wyniku przeprowadzonej procedury konkursowej zwycięzcą został Bank Gospodarstwa Krajowego, który objął też funkcję menadżera Jeremie w Polsce Wschodniej oraz na Mazowszu.

9 Schemat funkcjonowania Inicjatywy Jeremie, opracowanie własne na podstawie materiałów ze strony ( ) Uregulowania unijne wskazują dwie możliwe do zastosowania formuły ukonstytuowania Inicjatywy Jeremie. Pierwsza to fundusz holdingowy jako forma niezależnego podmiotu oraz druga formuła tak zwany blok finansowy Fundusz Powierniczy JEREMIE. W przypadku Polski zdecydowano się na to drugie rozwiązanie. Było ono znacznie poręczniejsze (od tworzenia np. spółki kapitałowej) oraz szybsze do zastosowania. W praktyce wspomniany blok finansowy to forma wydzielonego rachunku bankowego dla którego podmiotem prowadzącym jest Bank Gospodarstwa Krajowego i na którym zdeponowane są środki finansowe zarządzane przez menadżera na rzecz i w imieniu instytucji zarządzającej. Należy zaznaczyć, że dla poszczególnych regionów przyjęto odrębne i szczegółowe strategie inwestycyjne, które stanowią jednocześnie załączniki do umów operacyjnych. Podjęto takie działania, aby dokonać ochrony kapitałowej wolnych środków finansowych, które w danym momencie były płynne czyli nie były przypisane do konkretnego produktu zasileniowego. Szczegółowe zasady wykorzystania środków określają wytyczne finansowe, stanowiące dokument uzupełniający umowę o dofinansowaniu projektu. We wstępnej fazie realizacji projektu zakładano aktywną politykę inwestycyjną skierowaną na dłużne bezpieczne papiery wartościowe (takie jak np. Obligacje Skarbu Państwa), z czasem jednak dla ograniczenia występowania zagrożenia płynności w organizowaniu konkursów na kolejne transze środków finansowych JEREMIE i uwzględniając ryzyko wahań koniunktury, pomysł aktywnej polityki inwestycyjnej zastąpiono bezpieczną polityką lokacyjną na wysoko oprocentowanym rachunku bankowym. W celu zapewnienia pełnej transparentności procesów decyzyjnych w zakresie organizowanych konkursów i dla zwiększenia efektywności w regionach w których realizowana jest Inicjatywa JEREMIE powołano Rady Inwestycyjne. Ich umocowanie

10 ma charakter ciał kolegialnych - doradczych, natomiast ich utworzenie uwzględniono w umowach pomiędzy Instytucjami Zarządzającymi RPO a BGK. Liczba członków poszczególnych Rad określona została na poziomie od 4 do 7 osób, struktura i poziom niezależności poszczególnych rad pozostał w decyzyjności poszczególnych regionów. Podobnie występuje pewna dowolność w sposobie wykorzystania poszczególnych Rad. Jako przykład można przywołać zapis regulaminu Rady dolnośląskiego funduszu o treści opinia Rady nie jest wiążąca dla IZ RPO WD, natomiast DLA Rady województwa zachodniopomorskiego zapis stanowi, że menadżer zachodniopomorskiego funduszu powierniczego powinien uwzględniać opinie rady Ważnym elementem systemu dystrybucji wsparcia dla MŚP w ramach Inicjatywy JEREMIE są Pośrednicy Finansowi. Zarówno Instytucja Zarządzająca jak i Menadżer Funduszu Powierniczego nie zajmują się bezpośrednio dystrybucją bezpośrednia środków z JEREMIE. Rola Menadżera ogranicza się do dystrybucji pośredniej wyrażonej w formie konkursów pożyczki globalnej czy limitów reporęczenia lub poręczenia. W przypadku pożyczki globalnej transfer środków finansowych do pośrednika finansowego, z którym podpisano umowę operacyjna dokonywany jest na podstawie wniosku o wsparcie. Środki w zależności od zapisów biznes planu transferowane są jednorazowo lub w transzach. Przekazanie kolejnej transzy Pośrednikowi Finansowemu możliwe jest jednak dopiero, gdy środki z wszystkich poprzednio przekazanych transz zostaną wykorzystane w nie mniej niż 75%. Kolejnym elementem transferu w kierunku do pośrednika finansowego jest refundacja kwalifikowanych kosztów zarządzania. Wypłata kwot na pokrycie tych kosztów odbywa się w okresach kwartalnych po przekazaniu menadżerowi sprawozdania z postępu zawierającego m.in. potwierdzenie spełnienia warunków kwalifikowalności poniesionych kosztów Pośrednik finansowy oprócz zwrotu kosztów kwalifikowanych ma również prawo do ubiegania się o premie za realizacje Inicjatywy JEREMIE w formie tak zwanej zachęty. Warunkiem uzyskania wypłaty zachęty przez menadżera projektu jest spełnienie określonych warunków przewidzianych dla uzyskania zachęty. Warunki te wiążą się bezpośrednio z wyznaczonym czasem dla wykorzystania przyznanego limitu w ramach Inicjatywy JEREMIE. Dodatkowo funkcjonowanie Pośredników finansowych wynika również z zapisów

11 z zakresu sprawozdawczości pośredników, które pozwalają na bieżący nadzór menadżera nad prawidłowością wydatkowania środków jak i również na prowadzenie analiz nad skutecznością podjętych działań wspierających MŚP. System sprawozdawczości Pośrednika finansowego opiera się na: rejestrze portfela (rejestr jednostkowych pożyczek, rejestr portfela jednostkowych poręczeń) sprawozdaniach z postępu Rejestr portfela to nic innego jak zestawienie pożyczkobiorców czy poręczeniobiorców w zakresie nazwy, danych identyfikacyjnych, lokalizacji itp. wraz z danymi identyfikującymi parametry produktu finansowego wartość pożyczki/poręczenia, dokonane spłaty, cel kredytu poręczonego itp. Rejestr przekazywany jest przez Pośrednika finansowego w cyklach miesięcznych, co pozwala na bieżące śledzenie postępów i efektów z tytułu realizacji Inicjatywy Jeremie. W ujęciu kwartalnym sporządza się sprawozdania z postępu, które zwierają usystematyzowany opis przebiegu całej operacji (analiza jakościowa, informacja i promocja, poniesione koszty zarządzania, uzyskane przychody). Adresaci, wykluczenia i produkty Inicjatywy Jeremie Adresaci Inicjatywy JEREMIE Inicjatywa JEREMIE ma za podstawowe zadanie pomóc tym przedsiębiorstwom MŚP, które na rynku komercyjnym miałyby problemy z uzyskaniem finansowania swojej działalności w postaci kredytów, pożyczek czy poręczeń. Dlatego uwzględniając uwarunkowania wolnorynkowe i wychodząc naprzeciw oczekiwaniom sektora MŚP Inicjatywa skierowana jest przede wszystkim dla firm, które:

12 rozpoczynają działalność (startup-y), nie posiadają historii kredytowej lub posiadają zbyt krótka historię nie posiadają zabezpieczeń o wystarczającej wartości. Występują określone ograniczenia kształtujące potencjalną grupę beneficjentów Jeremie, dlatego z Inicjatywy JEREMIE może skorzystać przedsiębiorca: zatrudniający od 1 do 250 pracowników, mający obrót roczny w wysokości do 50 mln oraz posiadający sumę bilansową do 43 mln, posiadający siedzibę lub prowadzący działalność gospodarczą w województwie dolnośląskim, łódzkim, mazowieckim, pomorskim, wielkopolskim, zachodniopomorskim, nieposiadający wystarczających środków finansowych na realizację projektu, nieposiadający zabezpieczeń o wystarczającej wartości. Podstawowym celem JEREMIE jest więc wspieranie rozwoju i działalności mikro, małych i średnich przedsiębiorstw w zakresie niwelowania występującej luki finansowej ograniczającej możliwość prowadzenia i dalszego rozwoju działalności gospodarczej. Wykluczenia Inicjatywy JEREMIE Kredyty, pożyczki, poręczenia w ramach Inicjatywy JEREMIE muszą być przeznaczone na finansowanie działalności gospodarczej w zakresie budowy, rozbudowy lub rozszerzania działalności gospodarczej w tym w szczególności na: realizację zasadniczych zmian procesu produkcyjnego - wdrażanie nowych rozwiązań technicznych lub technologicznych, unowocześnienie składników majątku trwałego - zakup wyposażenia w maszyny, urządzenia, aparaty w tym także zakup środków transportu bezpośrednio związanych z celem realizowanego przedsięwzięcia, budowę instalacji i urządzeń sprzyjających oszczędności surowców i energii, informatyzację, dostosowanie przedsiębiorstwa do standardów i norm krajowych i unijnych, tworzenie nowych, trwałych miejsc pracy,

13 inne cele gospodarcze przyczyniające się do rozwoju przedsiębiorstwa. Jednak w ramach realizowanych powyżej działalności gospodarczych wyklucza się z Inicjatywy JEREMIE: pokrywanie bieżących kosztów prowadzenia działalności gospodarczej, finansowanie celów konsumpcyjnych, spłatę pożyczek i kredytów, spłatę zobowiązań publiczno-prawnych. Natomiast w zakresie branż wykluczeniu z JEREMIE podlegają: rolnicy indywidualni sektor monopolowy sektora tytoniowy sektora zbrojeniowy działalność uciążliwa dla środowiska jednocześnie występują tak zwane kryteria brzegowe, których nie spełnienie powoduje wykluczenie z możliwości skorzystania z Inicjatywy JEREMIE. Środków z Inicjatywy JEREMIE nie można przeznaczyć na: zakup pojazdów przeznaczonych do transportu drogowego w przedsiębiorstwie prowadzącym działalność zarobkową w zakresie drogowego transportu towarowego, na współfinansowanie wydatków z innych funduszy UE bądź wydatków współfinansowanych z innego wspólnotowego instrumentu finansowego, pomoc przyznawaną podmiotom gospodarczym znajdującym się w trudnej sytuacji, bądź takich, na których ciąży obowiązek zwrotu pomocy wynikający z decyzji wydanej przez Komisję Europejską? Czy poręczany kredyt jest przyznawany przedsiębiorstwom działającym w sektorze węglowym zgodnie z definicją zawartą w rozporządzeniu (WE) nr 1407/2002, działalność związaną z wywozem do państw trzecich lub państw członkowskich, tzn. pomocy bezpośrednio związanej z ilością wywożonych produktów, tworzeniem i prowadzeniem sieci dystrybucyjnej lub innymi wydatkami

14 bieżącymi związanymi z prowadzeniem działalności eksportowej, podmioty gospodarcze działające w dziedzinie przetwarzania i wprowadzania do obrotu produktów rolnych wymienionych w załączniku I do Traktatu, gdy wysokość pomocy ustalana jest na podstawie ceny lub ilości takich produktów zakupionych od producentów surowców lub wprowadzonych na rynek przez podmioty gospodarcze objęte pomocą, lub gdy przyznanie pomocy zależy od faktu jej przekazania w części lub w całości producentom surowców, podmioty gospodarcze działające w sektorach rybołówstwa i akwakultury, objętych rozporządzeniem Rady (WE) nr 104/2000 oraz podmiotom gospodarczym działającym w dziedzinie produkcji podstawowej produktów rolnych wymienionych w załączniku I do Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską Wykluczeniu z JEREMI podlegają również podmioty gospodarcze spełniające przesłani przedsiębiorstw zagrożonych. Przedsiębiorstwo zagrożone to podmiot nie będący w stanie powstrzymać strat, które doprowadzą do zniknięcia przedsiębiorstwa z rynku w perspektywie krótko- lub średnioterminowej: ani przy pomocy środków własnych ani przy pomocy środków akcjonariuszy lub wierzycieli. Sztywne przesłanki przedsiębiorstwa zagrożonego: ponad połowa kapitału spółki została utracona, w tym ponad ¼ w okresie ostatniego roku spółka spełnia przesłanki o upadłości Miękkie przesłanki przedsiębiorstwa zagrożonego: rosnące straty i malejący obrót nadwyżka produkcji i zwiększanie się zapasów zmniejszający się przepływ środków finansowych i rosnące zadłużenie rosnące kwoty odsetek zmniejszająca się lub zerowa wartość aktywów netto

15 w przypadku Spółek Kapitałowych: strata z lat ubiegłych oraz strata z bieżącego roku podatkowego łącznie wynosiła więcej niż 50% kapitału zakładowego (założycielskiego, początkowego) spółki strata z poprzedniego roku podatkowego będzie wynosiła więcej niż 25% kapitału zakładowego (założycielskiego, początkowego) spółki innych podmiotów: strata z lat ubiegłych oraz strata z bieżącego roku podatkowego łącznie wynosiła więcej niż 50% majątku przedsiębiorstwa strata z poprzedniego roku podatkowego będzie wynosiła więcej niż 25% majątku przedsiębiorstwa Produkty inicjatywy JEREMIE Do głównych produktów oferowanych w ramach Inicjatywy JEREMIE należą: Poręczenie JEREMIE (poręczenie portfelowe) - pośrednik finansowy poręcza kredyt, o który stara się przedsiębiorca w banku. W ten sposób pomaga się firmie w uzyskaniu kredytu, a tym samym środków na rozpoczęcie działalności lub na dalszy rozwój firmy. Poręczenia JEREMIE udzielane są w formule pomocy de minimis. Wartość pomocy de minimis dla jednego przedsiębiorstwa nie może przekroczyć 200 tys. euro, a dla przedsiębiorstw w sektorze transportu drogowego 100 tys. euro (w ciągu ostatnich trzech pełnych lat obrotowych). Pożyczka Jeremie udzielana przez Fundusze Pożyczkowe lub inne instytucje finansowe (pośredników finansowych) współpracujących z MFP. Środki niskooprocentowane na warunkach korzystniejszych od rynkowych udzielane w ramach pomocy de minimis lub pożyczki JEREMIE udzielane na zasadach rynkowych nie objęte pomocą de minimis. Kredyt bankowy udzielany przez banki (spółdzielcze, sieciowe) współpracujące z MFP. Kredyt zabezpieczony poręczeniem MFP.

16 Stan udziału poszczególnych produktów udzielonych w ramach Inicjatywy Jeremie w miesiącu grudniu 2014r., przedstawia Rysunek 4. Rysunek 4 Struktura produktów w ramach JEREMIE, stan na grudzień 2014r, żródło ( ) Rysunek 5 Liczba przedsiębiorców korzystających z JEREMIE wg stanu na grudzien 2014r, źródło BGK, Luka Finansowa W Europie luka kapitałowa (equity gap), czyli rozbieżność między popytem na kapitał a jego podażą, po raz pierwszy została zidentyfikowana i opisana w raporcie MacMillan a, który ukazał się w latach 30. XX wieku w Wielkiej Brytanii. W raporcie tym wskazano na występowanie luki kapitałowej w zakresie finansowania długoterminowego w przedziale od 5 do 200 tysięcy ówczesnych funtów [Jóźwiak-Mijal, 2005, s. 49]. Lukę kapitałową można określić jako trwałą nieciągłość po stronie podażowej rynku wyrażającą się brakiem możliwości finansowania projektów inwestycyjnych z określonego przedziału wielkości i/lub pochodzących od określonej grupy przedsiębiorców [Tamowicz, 2007, s. 14]. Luka kapitałowa opisuje sytuację, w której ze względu na nieprawidłowości w funkcjonowaniu rynku przedsiębiorstwa zasługujące na finansowanie nie uzyskują go [Gualandri, Venturelli, 2008, s. 5]. Luka wiąże się zatem z problemem braku podaży kapitału, przy istniejącym popycie ze strony przedsiębiorstw, które posiadają ciekawe projekty inwestycyjne. Problem luki kapitałowej dotyczy przede wszystkim przedsiębiorstw znajdujących się we wczesnych fazach rozwoju oraz podmiotów innowacyjnych. W ostatnim czasie rozpoczęto badania luki kapitałowej w Polsce, obecnie prowadzi je coraz więcej ośrodków naukowych i firm konsultingowych. Wyniki tych

17 badań nie pozwalają niestety na wyciągnięcie czytelnych wyników, co w konsekwencji utrudnia podejmowanie działań w ramach JEREMIE. Dostępne na dzisiaj badania ewaluacyjne wskazują jednocześnie, że instrumenty zwrotne JEREMIE mogą się przyczynić do ograniczenia występowania skali luki finansowej w sektorze MŚP. Na podstawie dotychczasowych doświadczeń i realizowanych projektów w ramach Jeremie można stwierdzić, że zmniejszenie luki finansowej jest widoczne w następujących grupach przedsiębiorstw [Ocena realizacji instrumentów, 2013]: mikroprzedsiębiorców w ramach indywidualnej działalności gospodarczej, działających w sektorze usługowym lub handlu, Poszukujących finansowania się do kwoty 50 tysięcy złotych, finansujących z pożyczki kapitały obrotowe lub realizujących niewielkie inwestycje modernizacyjne, firm działających już od jakiegoś czasu. Dostępne Wyniki badań Instytutu Badań Strukturalnych wskazują, że Luka finansowa dla sektora mikro i małych przedsiębiorstw wynosi ok. 11 mld zł. Tak więc można postawić tezę, że potencjalne wsparcie finansowe przedsiębiorstw w ramach inicjatywy JEREMIE jest zarówno ważne z punktu widzenia bezpieczeństwa i stabilności finansowej przedsiębiorstw. Niewątpliwie uzyskane pożyczki, czy kredyty dla firm MŚP mogą przyczynić się do realizacji rentownych projektów i w rezultacie pomnażać majątek oraz umacniać pozycję rynkową danego przedsiębiorcy oraz ograniczyć skale występowania luki finansowej. Dodatkowym korzystnym zjawiskiem jest budowanie pozytywnej historii kredytowej, przedsiębiorca spłacający pożyczkę czy kredyt otrzymane w ramach inicjatywy JEREMIE polepsza także swój wizerunek, a tym samym poprawia swoja zdolność kredytową niwelując w ten sposób negatywne skutki oddziaływania na niego luki finansowej. Zwrotne instrumenty finansowe, które dostępne są w ramach Inicjatywy Jeremie zdecydowanie mogą przyczynić się w sakli mikro do ograniczenia występowania luki finansowej. Wymaga to jednak zarówno od Instytucji Zarządzającej czyli Samorządu Wojewódzkiego jaki i samego Menadżera Funduszu Powierniczego, prowadzenia

18 bieżących badań i analiz w zakresie występowania samego zjawiska luki jak i skuteczności jego ograniczenia w wyniku wykorzystania Inicjatywy JEREMIE. Dotychczasowe doświadczenia pokazują, że jedną z istotnych przeszkód ograniczająca dystrybucję zwrotnych instrumentów finansowych na poziomie regionalnym jest obszar zadań sprawozdawczych spoczywających na Pośrednikach finansowych. Dodatkowo dostępność do zwrotnych instrumentów przy ograniczonej sakli promocji tych instrumentów, powoduje, że często beneficjentami sa podmioty gospodarcze, których w warunkach rynkowych nie dotyka bezpośrednio zjawisko luki finansowej (można podać jako przykład zakup środków transportu przez lekarzy prowadzących działalność gospodarczą). Pośrednio również zbyt rozdrobniona liczba Pośredników finansowych, nie dysponujących odpowiednio dużymi limitami kwotowymi, przyczynia się do spłycenia możliwości oddziaływania na lukę finansową, poprzez zbyt małe kwoty udzielanego wsparcia dla zbyt małej liczby potencjalnych beneficjentów. Zjawisko to z pewnością można ograniczyć z korzyścią dla lokalnych przedsiębiorców, a co za tym idzie i dla lokalnych władz, wymaga to jednak metodycznej pracy i realizacji pewnych założeń strategicznych (kierowania określonych strumieni finansowego wsparcia) określanych przez Instytucje Zarządzająca w stosunku do Menadżera Funduszu Powierniczego. Jeremie na Dolnym Śląsku 2.1. Dolnośląski Fundusz Powierniczy Województwo Dolnośląskie, podobnie jak wymienione i opisane w 1.3. Schemat ogólny Jeremie przeprowadziło procedurę konkursową mająca na celu wyłonienie Instytucji Finansowej pełniącej rolę Menadżera Projektu, która zajmowałaby się zarządzaniem środkami zgromadzonymi w ramach utworzonego Dolnośląskiego Funduszu Powierniczego. W wyniku przeprowadzonej procedury konkursowej, na podstawie umowy z dnia 23 września 2009 r., Instytucja Zarządzająca Województwa Dolnośląskiego powierzyła Bankowi Gospodarstwa Krajowego rolę Menadżera Dolnośląskiego Funduszu Powierniczego, który realizuje przedsięwzięcie pt. Wsparcie konkurencyjności

19 dolnośląskich przedsiębiorstw Działanie 1.3 Wsparcie odnawialnych instrumentów finansowych MSP w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata Władze regionu na cele realizacji założeń projektu przeznaczyły 405,7 mln zł. Podstawowym założeniem i dominująca ideą utworzenia i funkcjonowania Dolnośląskiego Funduszu Powierniczego jest podnoszenie konkurencyjności gospodarki europejskiej na rynku światowym poprzez zapewnienie podmiotom z sektora MSP sprawnego i elastycznego systemu finansowania ich działalności i rozwoju oraz niwelowanie różnic w zakresie potrzeb finansowych przedsiębiorców a ograniczeń w dostępie do źródeł finansowania czyli wspomnianej wcześniej luki finansowej. Misja Dolnośląskiego Funduszu Powierniczego Dolnośląski Fundusz Powierniczy to przede wszystkim pomoc w kreowaniu aktywności gospodarczej mikro, małych i średnich przedsiębiorstw, znajdujących się w początkowej fazie działalności. Instrumenty finansowe wspierane w ramach Dolnośląskiego Funduszu Powierniczego powinny pojawiać się tam, gdzie tradycyjny sektor bankowy nie jest w stanie finansować rozwoju mikro, małych i średnich przedsiębiorców lub wymaga spełnienia dodatkowych warunków, trudnych do realizacji przez te firmy. Cele Dolnośląskiego Funduszu Powierniczego: wspieranie rozwoju mikro, małych i średnich przedsiębiorstw znajdujących się we wczesnej fazie działalności; dostarczanie kapitału na inwestycje podmiotom nieposiadającym odpowiednich zabezpieczeń by otrzymać kredyty bankowe; odnawialny, a nie dotacyjny system wsparcia instrumentów finansowych; zwiększanie absorpcji środków unijnych oraz efektywne ich użycie na rzecz rozwoju MSP w ramach Regionalnych Programów Operacyjnych. to: Główne korzyści ze wsparcia w ramach Dolnośląskiego Funduszu Powierniczego zwiększony dostęp do finansowania zewnętrznego MSP poprzez szeroki wachlarz instrumentów finansowych; korzystniejsze warunki finansowania sektora MSP;

20 elastyczność: specyficzne pożyczki mogą zostać nakierowane na poszczególne grupy przedsiębiorców, np. dłuższa prolongata lub okres spłaty dla nowopowstałych firm (start-up). Wsparcie w ramach DFP kierowane jest dla: mikro, małych i średnich przedsiębiorstw; podmiotów rozpoczynających działalność w tym również absolwentów, podmiotów nieposiadające historii kredytowej, ani zabezpieczeń o wystarczającej wartości. Katalog produktów finansowych oferowanych dla Pośredników Finansowych w ramach Dolnośląskiego Funduszu Powierniczego przedstawia się następująco: Instrumenty pożyczkowe: pożyczka dla funduszy pożyczkowych; linia finansowa dla banków i instytucji parabankowych. Pożyczka globalna udzielana na rzecz funduszy pożyczkowych, banków i innych instytucji finansowych, w celu udzielania przez te podmioty pożyczek dla mikro, małych i średnich przedsiębiorców. Instrumenty poręczeniowe: reporęczenie dla funduszy poręczeniowych; poręczenie portfelowe dla banków i instytucji parabankowych. Poręczenie portfelowe udzielane na rzecz banków i innych instytucji finansowych, w celu zabezpieczenia spłaty zobowiązań wynikających z udzielonych kredytów i pożyczek dla mikro, małych i średnich przedsiębiorców. Reporęczenie udzielane na rzecz funduszy poręczeniowych w celu zabezpieczenia spłaty zobowiązań wynikających z udzielonych poręczeń za zobowiązania mikro, małych i średnich przedsiębiorców z tytułu udzielonych przez banki pożyczek lub kredytów. Instrumenty kapitałowe: wsparcie kapitałowe funduszy transferu technologii; wsparcie kapitałowe funduszy typu mezzanine. Katalog produktów finansowych oferowanych przedsiębiorcom przez Pośredników Finansowych w ramach Dolnośląskiego Funduszu Powierniczego:

21 Kredyty/pożyczki zabezpieczone poręczeniem przez Menadżera Dolnośląskiego Funduszu Powierniczego, kredyty/pożyczki ze środków Menadżera Dolnośląskiego Funduszu Powierniczego. W zakresie dopuszczonych branż i poszczególnych rodzajów działalności gospodarczej o wsparcie w ramach Dolnośląskiego Funduszu Powierniczego mogą ubiegać się przedsiębiorcy spełniający warunki i kryteria opisane w pkt 1.4.Adresaci, wykluczenia i produkty Inicjatywy Jeremie czyli podsumowując na finansowanie inwestycji polegających m.in. na zakupie, budowie lub modernizacji obiektów produkcyjnych, usługowych lub handlowych, tworzenie nowych miejsc pracy, wdrażanie nowych rozwiązań technicznych lub technologicznych, zakup wyposażenia w maszyny, urządzenia, w tym także zakup środków transportu; oraz inne cele gospodarcze przyczyniające się do rozwoju MSP. 2.2 Pośrednicy Finansowi na Dolnym Śląsku oferujący produkty w ramach JEREMIE Zgodnie z przyjętymi zasadami i kryteriami konkursów organizowanymi prze Menadżera Dolnośląskiego Funduszu Powierniczego, podmiotami upoważnionymi do udziału w konkursach są taki zwani Pośrednicy Finansowi do których zaliczmy: fundusze poręczeniowe, fundusze pożyczkowe;, banki spółdzielcze, banki sieciowe, SKOKi, fundusze transferu technologii, parki technologiczne, fundusze mezzanine,

22 inne podmioty finansowe. Szczegółowy podział Pośredników Finansowych w ramach poszczególnych grup produktów przedstawiają poniższe tabele. Tabela 2 Pośrednicy Finansowi na Dolnym Śląsku udzielający w ramach JEREMIE wsparcia w postaci kredytów i pożyczek, stan na styczeń 2015r, źródło BGK, ( ) Lp Nazwa Pośrednika Finansowego Placówki Pośrednika 1 Agencja Leasingu i Finansów ALIF SA Wrocław 2 Agencja Rozwoju Regionalnego "AGROREG" S.A. Nowa Ruda 3 Agencja Rozwoju Regionalnego "ARLEG" S.A. Głogów, Legnica 4 Dolnośląska Agencja Współpracy Gospodarczej Sp. z o.o. Wrocław 5 Dolnośląski Fundusz Gospodarczy Pożyczki Sp. z o.o. Wrocław 6 Fundusz Regionu Wałbrzyskiego Wałbrzych 7 Inicjatywa Mikro Sp. z o.o. Kraków, Radom, Wrocław 8 Karkonoska Agencja Rozwoju Regionalnego SA Jelenia Góra 9 Polska Fundacja Przedsiębiorczości Gdańsk, Gdynia, Jelenia Góra, Koszalin, Leszno, Piła, Poznań, Szczecin, Słupsk, Wałcz, Wrocław 10 Sudeckie Stowarzyszenie Inicjatyw Gospodarczych Świdnica 11 Towarzystwo Inwestycji Społeczno-Ekonomicznych Gdańsk, Poznań, S.A. Warszawa, Wrocław Tabela 3 Pośrednicy Finansowi na Dolnym Śląsku udzielający wsparcia w postaci poręczeń,

23 stan na styczeń 2015r., źródło BGK, ( ) Lp Nazwa Pośrednika Finansowego Placówki Pośrednika 1 Dolnośląski Fundusz Gospodarczy Sp. z Wrocław o.o. 2 FM Bank PBP S.A. Gdańsk, Gdynia, Jelenia Góra, Koszalin, Legionowo, Ostrołęka, Piaseczno, Piotrków Trybunalski, Pruszków, Płock, Radom, Siedlce, Sochaczew, Szczecin, Słupsk, Warszawa, Wałbrzych, Wrocław, Łódź 3 Fundusz Poręczeń Kredytowych Powiatu Dzierżoniów Dzierżoniowskiego Sp. z o.o. 4 Fundusz Poręczeń Kredytowych Sp. z o.o. Jelenia Góra w Jeleniej Górze 5 Idea Bank Gdańsk, Gdynia, Jelenia Góra, Klodzko, Koszalin, Legnica, Piotrków Trybunalski, Płock, Radom, Świdnica, Szczecin, Słupsk, Warszawa, Wałbrzych, Wrocław, Łódź 6 Inicjatywa Mikro Sp. z o.o. Kraków, Radom, Wrocław 7 POLFUND Fundusz Poręczeń Kredytowych S.A. Gdańsk, Szczecin Obowiązki Pośrednika Finansowego udzielającego poręczeń: Realizacja Operacji II Stopnia zgodnie z Biznes Planem i w oparciu o jego treść; Sporządzanie i przekazywanie Menadżerowi Dolnośląskiego Funduszu Powierniczego, Sprawozdań z Postępu w realizacji założeń przyjętych w Biznes Planie oraz postępów w

24 realizacji Operacji II Stopnia w formie, zakresie i terminach określonych w Umowie Operacyjnej I Stopnia. Udostępnianie Menadżerowi oraz Instytucji Zarządzającej danych dotyczących Operacji II Stopnia, niezbędnych do oceny realizacji RPO WD (w szczególności posiadanej wiedzy oraz bazy danych dotyczącej Operacji II Stopnia i udzielanego w jej ramach wsparcia). Przechowywanie dokumentacji związanej z realizacją instrumentu inżynierii finansowej przez okres do 31 grudnia 2024 r. w swojej siedzibie lub w przypadku ewentualnego wystąpienia pomocy publicznej 10 lat od momentu przyznania pomocy, przy czym nie krócej niż do 31 grudnia 2024 r., z zastrzeżeniem możliwości przedłużenia tych terminów, pod warunkiem wcześniejszego pisemnego poinformowania o tym Pośrednika Finansowego. Podejmowanie czynności szczegółowo określonych w Umowie Operacyjnej I Stopnia, której wzór stanowi Załącznik nr 3 do niniejszego Regulaminu, w zakresie działań informacyjno-promocyjnych, polegających w szczególności na: zapewnieniu informowania społeczeństwa (w szczególności na obszarze Województwa Dolnośląskiego) o pochodzeniu finansowania Operacji II Stopnia realizowanych przez Pośrednika z Funduszy Strukturalnych UE, zamieszczaniu we wszystkich dokumentach związanych z realizacją Operacji II Stopnia informacji o udziale środków Unii Europejskiej we współfinansowaniu Operacji II Stopnia oraz odpowiedniego oznaczenia dokumentów i miejsca, zapewnieniu pakietu informacji dla MŚP o zasadach i możliwości ubiegania się o wsparcie ze środków Dolnośląskiego Funduszu Powierniczego (realizowane przez Pośrednika Finansowego). Szczegółowy zakres obowiązków Pośrednika Finansowego w związku z realizacją Operacji określony zostanie w Umowie Operacyjnej I Stopnia. Wyniki osiągane przez Pośredników Finansowych i stosowane przez nich instrumenty inżynierii finansowej, a także wypełniane przez Pośredników Finansowych obowiązki informacyjno-promocyjne wynikające z Umowy Operacyjnej I Stopnia poddane będą monitorowaniu oraz kontroli przez Menadżera Dolnośląskiego Funduszu Powierniczego,

25 Instytucję Zarządzającą, oraz inne uprawnione podmioty. Pośrednik Finansowy zobowiązany jest prowadzić wyodrębnioną ewidencję księgową dla potrzeb prowadzonych Operacji II Stopnia oraz posługiwać się wyodrębnionym rachunkiem bankowym do obsługi tychże Operacji. Pośrednik Finansowy zobowiązany jest do realizacji Operacji II Stopnia z należytą starannością, w szczególności ponosząc wydatki celowo, rzetelnie, racjonalnie i oszczędnie, zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa i procedurami, w sposób, który zapewni prawidłową i terminową realizację Operacji II Stopnia oraz osiągnięcie celów zakładanych w Biznes Planie (w tym przyczyni się do osiągnięcia docelowych wartości wskaźników RPO WD). Pośrednik Finansowy jest zobowiązany do udzielania wsparcia na rzecz MŚP w ramach realizowanej Operacji II Stopnia z zachowaniem zasad przejrzystości i uczciwej konkurencji oraz winien dołożyć 9 wszelkich starań w celu uniknięcia konfliktu interesów rozumianego jako brak bezstronności i obiektywności. Działania wymagane od Pośrednika Finansowego: Pośrednik Finansowy wyłoniony w niniejszym Konkursie uzyska wsparcie Dolnośląskiego Funduszu Powierniczego w postaci Reporęczenia w celu zabezpieczenia spłaty zobowiązań wynikających z Jednostkowych Poręczeń udzielonych przez Pośrednika Finansowego za zobowiązania MŚP z tytułu Kredytów udzielonych MŚP przez Instytucje Finansowe. Pośrednik Finansowy będzie obowiązany udzielać Jednostkowych Poręczeń (objętych Reporęczeniem przyznanym w ramach niniejszego Konkursu) na rzecz MŚP na warunkach określonych w Załączniku nr 4 do Regulaminu Metryka Produktu Finansowego. Poręczenia będą udzielane przez Pośrednika Finansowego za pomocą wyodrębnionego księgowo funduszu, utworzonego przez właściwy organ Pośrednika Finansowego. Dolnośląski Fundusz Gospodarczy Sp. z o. o. jako instrument Samorządu Dolnośląskiego we wsparciu MŚP w ramach Inicjatywy

26 Jeremie 3.1. Charakterystyka gospodarcza województwa dolnośląskiego Udział regionu w krajowym PKB- Produkt Krajowy Brutto Województwo dolnośląskie zaliczane jest do wąskiego grona liderów gospodarczych w Polsce. Udział województwa dolnośląskiego w tworzeniu Produktu Krajowego Brutto gospodarki narodowej wynosi ponad 8 %. Kluczowe znaczenie dla dolnośląskiego PKB mają sektor usług (blisko 50 %) i przemysł (niemal 30 %). Ostatnie wahania gospodarcze wywołane światowym kryzysem gospodarczy nie nadwyrężyły zbyt mocno dobrej kondycji regionu, należy jednak podkreślić iż wg stanu na 2014r da się zauważyć oznaki spowolnienia, w szczególności w sektorach gospodarki zorientowanych na eksport, które odgrywają istotną rolę z punktu widzenia rynku pracy. Z danych GUS wynika, że poziom PKB na jednego mieszkańca w województwie dolnośląskim przewyższa średnią krajową. Liderem jest tu powiat legnicko-głogowski, który w 2012 roku zajął trzecie miejsce w Polsce pod względem PKB na jednego mieszkańca plasując się tuż po Warszawie i Poznaniu. Udział poszczególnych regionów w PKB krajowym obrazuje Wykres Nr 4, a Wykres Nr 5 PKB w 2013r na głowę mieszkańca (w tys. zł.) Rysunek 6 GUS Udział poszczególnych regionów w PKB Polski (w %), stan na 2013r, źródło W regionie obserwowane jest znaczne zróżnicowanie przestrzenne poziomu rozwoju gospodarczego liczonego wartością wskaźnika PKB na 1 mieszkańca. Najniższe wartości PKB/1 mieszkańca odnotowywane są w podregionie wałbrzyskim - niecałe 28 tys. zł, natomiast najwyższe w podregionie legnicko-głogowskim - ponad 66 tys. zł. Dwa najsilniejsze rozwojowo podregiony w województwie, tj. legnicko-głogowski oraz miasto Wrocław, znajdują się w czołówce krajowej pod tym względem (3 i 4 miejsce), a ich PKB

27 na mieszkańca stanowi odpowiednio 180 % oraz 152 % średniej krajowej. W tych dwóch podregionach ma miejsce koncentracja dochodów województwa - wytwarzają one blisko 55 % PKB regionu. Rysunek 7 PKB w 2013r na głowę mieszkańca regionu (w tyś. zł.), źródło GUS Struktura gospodarki Struktura gospodarki województwa dolnośląskiego oparta jest na trzech podstawowych filarach: usługach, przemyśle oraz handlu. Znaczącą rolę w kształtowaniu potencjału gospodarczego regionu odgrywają dwa pierwsze rodzaje działalności gospodarczej. Sektor handlu powinien odgrywać rolę uzupełniającą dla kluczowych, dla rozwoju gospodarki regionu przemysłów i usług, co świadczy o istniejącej równowadze gospodarczej. Ewentualna dominacja handlu mogłaby świadczyć o stagnacji gospodarczej regionu. Na Dolnym Śląsku handel generuje 28,1% uzyskiwanych przychodów ze sprzedaży (analogiczne wartości dla przetwórstwa przemysłowego to 37,2%, zaś dla pozostałych sektorów, w tym usług 34,7%). Działalność handlowa zajmuje zatem właściwe miejsce w strukturze gospodarczej. Strukturę obrazuje Rysunek 8. Rysunek 8 Udział poszczególnych sektorów gospodarki na dolnym śląsku, opracowanie własne na podstawie Sektor usług Z obserwacji czynionych w ostatnich latach widać systematyczne wzmacnianie roli usług w gospodarce województwa dolnośląskiego. Potwierdzeniem korzystnych, dynamicznych tendencji rozwojowych jest zarówno wzrost liczby podmiotów w tym sektorze, jak i dynamiczny i systematyczny wzrost zatrudnienia. Sektor usług charakteryzuje się znacznym zróżnicowaniem branżowym. Jednym z podstawowych

28 wyróżników tego sektora na Dolnym Śląsku może być poziom rozwoju i dynamika wzrostu branży obsługi nieruchomości. W regionie działają nie tylko małe, lokalne podmioty, ale także przedsiębiorstwa należące do potentatów w wymiarze krajowym, a ich liczba systematycznie rośnie. Charakterystyczna jest silna koncentracja terytorialna tego rodzaju działalności w porównaniu do innych regionów w kraju. Sektor handlu Odgrywa rolę uzupełniającą dla istotnych dla rozwoju gospodarki regionu przemysłów i usług, co świadczy o istniejącej równowadze gospodarczej. Ewentualna przewaga handlu mogłaby świadczyć o stagnacji gospodarczej regionu. Działalność handlowa zajmuje zatem właściwe miejsce w strukturze gospodarczej. Istotny jest fakt, że nie ogranicza się ona do niewielkich firm polskich oraz oddziałów dużych koncernów posiadających siedzibę poza regionem, ale stwarza warunki rozwojowe dla lokalnych liderów skutecznie działających na rynku krajowym; 38% wśród największych firm Dolnego Śląska(sklasyfikowanych w rankingu 2000 największych przedsiębiorstw w kraju wg dziennika Rzeczpospolita ) prowadzi działalność handlową(łącznie 44 firmy). Ujęcie rankingowe wskazuje zatem na efektywną strukturę handlu w województwie dolnośląskim. Sektor przemysłu Jako dział gospodarki ma wciąż dla Dolnego Śląska znaczenie wiodące, uzyskując wyższy udział w generowaniu przychodów w porównaniu do handlu oraz usług. Wciąż dominującą rolę odgrywają branże tradycyjne- drzewna i meblowa, metalowa oraz włókiennicza. Około 52% przedsiębiorstw przemysłowych prowadzi działalność we wskazanych trzech obszarach. Zjawisko koncentracji jest typowe także dla innych regionów kraju. Analiza szczegółowa pozwala na wyodrębnienie branż wzrostowych, skoncentrowanych w regionie takich jak: przemysł surowców niemetalicznych, elektroniczny czy elektryczny. Z punktu widzenia wielkości eksportu należy zwrócić uwagę na przemysł motoryzacyjny(transportowy), który zapewnia jedną trzecią poziomu przychodów z eksportu w regionie. Pozytywnym trendem jest napływ inwestycji zagranicznych.

29 Małe i średnie przedsiębiorstwa W strukturze gospodarczej Dolnego Śląska występuje dominacja podmiotów małych, w tym głównie podgrupy mikroprzedsiębiorstw. Na podstawie badań wynika, że większość małych i średnich przedsiębiorstw to podmioty o ugruntowanej pozycji rynkowej działające dłużej niż 5 lat. Istotny jest fakt występującej korelacji między wiekiem przedsiębiorstw a skalą ich działalności- blisko 9 z 10 średnich firm prowadzi działalność dłużej niż 10 lat, w porównaniu wskaźnik ten dla mikrofilm wynosi niespełna 50%. Większość małych i średnich przedsiębiorstw w regionie charakteryzuje się ostrożnością w odniesieniu do działań rozwojowych, aż 71% planuje inwestycje wyłącznie w oparciu o fundusze własne, ograniczając potencjał regionu. Podmioty sektora MŚP jeżeli decydują się na pozyskanie kapitału obcego nawiązują w tym celu najczęściej relacje z bankami. Znacznie rzadziej wybierane są firmy leasingowe, doradcze czy ubezpieczeniowe. Sektor MŚP nie w pełni wykorzystuje potencjał związany z rynkiem finansowym. Nie wykazuje gotowości do poszukiwania nowych technologii, preferując rozwiązania sprawdzone, ale tym samym bardziej podatne na szybkie zużycie. Zaledwie co piąte MŚP uwzględnia w swoim budżecie wydatki na sferę badań i rozwoju. W około co trzeciej małej i średniej firmie, podejmującej działania rozwojowe mają one charakter marginalny. MŚP odczuwają trudności ze zbytem swoich produktów/ usług, wskazując z jednej strony na niewystarczający popyt(blisko 50% wskazań), z drugiej zaś na presję konkurencji(walka konkurencyjna o klienta). Blisko co piaty przedsiębiorca do kategorii problemów zaliczył konieczność rozwoju wymuszonego oddziaływaniem rynku/ konkurencji. Obecna działalność MŚP wiąże się z wieloma problemami, takim jak: brak środków finansowych na rozwój(45%) i bieżące działania(32%), konkurencja na rynku(44%) i brak popytu(38%), nadmierne obciążenia podatkowe(47%), skomplikowanie przepisów(36%) oraz stres(35%), obrazuje to Wykres nr 6 Rysunek 9 Wskazania % według MŚP głównych problemów w prowadzeniu działalności gospodarczej, opracowanie własne, źródło danych Innowacyjność Z języka łacińskiego innovatio oznacza odnowienie (łac. innovare, odnawiać, odświeżać). Definicja Innowacyjności w obszarze gospodarczym to Zdolność i chęć

30 podmiotów gospodarki do ciągłego poszukiwania i wykorzystywania w praktyce gospodarczej wyników badań naukowych i prac badawczo-rozwojowych, nowych koncepcji, pomysłów, wynalazków, doskonalenia oraz rozwoju wykorzystywanych technologii produkcji materialnej i niematerialnej, wprowadzanie nowych metod i technik w organizacji i zarządzaniu, doskonalenie i rozwijanie infrastruktury oraz zasobów wiedzy. Na podstawie przeprowadzonych przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP) badań innowacyjności regionów pt. Regionalne Systemy Innowacji w Polsce województwo dolnośląskie należy do regionów o wysokim poziomie innowacyjności, zajmując 3 miejsce w kraju (po mazowieckim i śląskim). Według danych GUS na Dolnym Śląsku wśród przedsiębiorstw w sektorze usług, innowacyjne przedsiębiorstwa stanowią 9,56% i plasuje to region na 11. miejscu w kraju (średnia dla kraju wynosi 11,57%). Przedsiębiorstwo innowacyjne to takie, które wprowadziło w danym roku przynajmniej 1 innowację produktową bądź procesową. Niska pozycja województwa dolnośląskiego w tym zestawieniu, pomimo dość wysokich w skali kraju nakładów, może świadczyć o niskiej efektywności wykorzystania środków przeznaczonych na działalność innowacyjną. 7,8% przedsiębiorstw z sektora usług wprowadziło przede wszystkim innowacje dotyczące nowych lub istotnie ulepszonych procesów. Wśród przedsiębiorstw przemysłowych na Dolnym Śląsku 15,04% można uznać za innowacyjne, co w 2011 r. uplasowało region na 12. miejscu w kraju. Poczynione przez przedsiębiorstwa przemysłowe inwestycje w innowacje związane są również w większości z wprowadzaniem nowych bądź istotnie ulepszonych procesów. Głównym odbiorcą innowacji jest przede wszystkim przemysł. Wśród branż, w których w 2011 r. podmioty na Dolnym Śląsku poniosły największe nakłady na innowacje, wyróżnić można: produkcję komputerów, wyrobów elektronicznych i optycznych (141,4 mln zł), produkcję pojazdów samochodowych, przyczep i naczep (133,640 mln zł), produkcję wyrobów z pozostałych mineralnych surowców niemetalicznych (114,5 mln zł). Inwestycje o charakterze innowacyjnym stanowią zarówno w usługach, jaki w przemyśle,