SAMORZĄDOWY PROGRAM DZIAŁAŃ NA RZECZ OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH MIASTA ZAMOŚĆ NA LATA

Transkrypt

1 Załącznik do Uchwały Nr XXXIX/422/2014 Rady Miasta Zamość z dnia 31 marca 2014 r. SAMORZĄDOWY PROGRAM DZIAŁAŃ NA RZECZ OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH MIASTA ZAMOŚĆ NA LATA AKCEPTUJĘ: Zamość marzec 2014 Spis treści

2 Cześć I. Założenia ogólne programu... 3 Część II. Środowisko Osób Niepełnosprawnych Podstawowe pojęcia: niepełnosprawny, niepełnosprawność Dane dotyczące niepełnosprawności na terenie Zamościa... 7 Część III. Charakterystyka zasobów Poradnictwo specjalistyczne oraz interwencja kryzysowa Wczesna interwencja oraz edukacja dzieci i młodzieży niepełnosprawnej Uczestnictwo w życiu kulturalnym, artystycznym, sportowym Dostępność (likwidacja barier) Rehabilitacja społeczna i lecznicza dzieci i młodzieży w wieku szkolnym oraz dorosłych osób niepełnosprawnych Zapewnienie opieki osobom niepełnosprawnym Pomoc ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych Rehabilitacja zawodowa Organizacje pozarządowe działające na rzecz osób niepełnosprawnych w Zamościu Część IV. Cele programu Cele Potrzeby w zakresie wsparcia osób niepełnosprawnych Podsumowanie

3 Cześć I. Założenia ogólne programu Podstawy prawne: Ustawa o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych z dnia 27 sierpnia 1997r.(Dz. U. z 2011 Nr 127, poz. 721, ze zm.). Do zadań powiatu, zgodnie z art. 35a ust. 1 cyt. ustawy należy: opracowywanie i realizacja, zgodnych z powiatową strategią dotyczącą rozwiązywania problemów społecznych, powiatowych programów działań na rzecz osób niepełnosprawnych w zakresie: rehabilitacji społecznej, rehabilitacji zawodowej i zatrudnienia, przestrzegania praw osób niepełnosprawnych. Ustawa o pomocy społecznej z dnia 12 marca 2004r. (Dz.U. z 2013 r. poz. 182 ze zm.). Do zadań własnych powiatu, zgodnie z art.19 pkt 1 cyt. ustawy należy: opracowanie i realizacja powiatowej strategii rozwiązywania problemów społecznych, ze szczególnym uwzględnieniem programów pomocy społecznej, wspierania osób niepełnosprawnych i innych, których celem jest integracja osób i rodzin z grup szczególnego ryzyka. Ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy z dnia 20 kwietnia 2004r. (Dz.U. z 2013 r. poz. 674 ze zm.) Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego z dnia 19 sierpnia 1994r. (tj. Dz.U Nr 231, poz ze zm.) Konwencja o Prawach Osób Niepełnosprawnych, ratyfikowana przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 6 września 2012r. Konwencja jest pierwszym międzynarodowym aktem prawnym, który odnosi się kompleksowo do osób niepełnosprawnych. Celem konwencji, określonym w art. 1, jest popieranie, ochrona i zapewnienie pełnego i równego korzystania z praw człowieka i podstawowych wolności przez wszystkie osoby niepełnosprawne. Program realizuje cele zawarte w Strategii Polityki Społecznej Województwa Lubelskiego na lata oraz stanowi uszczegółowienie i jest jednym z narzędzi realizacji Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych Miasta Zamość na lata Adresaci Programu: Osoby niepełnosprawne, Rodziny z osobą niepełnosprawną Partnerzy: Urząd Marszałkowski Administracja Rządowa Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych 3

4 Realizatorzy Programu: Miejskie Centrum Pomocy Rodzinie w Zamościu, Wydziały Urzędu Miasta Zamość, Placówki edukacyjne i specjalne ośrodki szkolno-wychowawcze, Jednostki organizacyjne pomocy społecznej oraz systemu pieczy zastępczej i wspierania rodziny, Podmioty wykonujące działalność leczniczą, Organizacje pozarządowe, Powiatowy Urząd Pracy, Miejskie jednostki kultury i sportu, Powiatowy Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności, Powiatowa Społeczna Rada ds. Osób Niepełnosprawnych. Podmiot koordynujący: Miejskie Centrum Pomocy Rodzinie w Zamościu Źródła finansowania: Budżet miasta, Środki PFRON, Środki własne organizacji pozarządowych, Środki unijne, Budżet państwa, Inne źródła. Program ma charakter otwarty, co oznacza, że może być uzupełniany o nowe zadania. Ewaluacja programu dokonywana będzie poprzez porównanie uzyskanych danych liczbowych za dany okres sprawozdawczy ze stanem sprzed rozpoczęcia realizacji programu lub ze stanem na koniec poprzedniego okresu sprawozdawczego. 4

5 Część II. Środowisko Osób Niepełnosprawnych 1. Podstawowe pojęcia: niepełnosprawny, niepełnosprawność Światowy Program Działań na rzecz Osób Niepełnosprawnych (The World Programme of Action for Disabled Persons) oraz Standardowe Zasady Wyrównywania Szans Osób Niepełnosprawnych (The Standard Rules on the Equalization of Opportunities for Persons with Disabilities) podkreślają, iż niepełnosprawność jest problemem społecznym i nie ogranicza się do konkretnej osoby. Mówiąc o niepełnosprawności należy rozpatrywać relację między zdrowiem człowieka (uwzględniając jego wiek, płeć i wykształcenie), a społeczeństwem i środowiskiem, które go otacza. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) definiuje niepełnosprawność, jako wielowymiarowe zjawisko wynikające ze wzajemnych oddziaływań między ludźmi a ich fizycznym i społecznym otoczeniem i jest rozumiana nie tylko jako rezultat uszkodzenia zdrowia, lecz jako wynik barier, na jakie napotyka osoba w środowisku. Uwzględniając sprawność organizmu człowieka WHO wprowadza następujące pojęcia: Niesprawność (impariment) - każda utrata sprawności lub nieprawidłowość w budowie czy funkcjonowaniu organizmu pod względem psychologicznym, psychofizycznym lub anatomicznym; Niepełnosprawność (disability) - każde ograniczenie bądź niemożność (wynikające z niesprawności) prowadzenia aktywnego życia w sposób lub zakresie uznawanym za typowe dla człowieka; Ograniczenia w pełnieniu ról społecznych (handicap) - ułomność określonej osoby wynikająca z niesprawności lub niepełnosprawności, ograniczająca lub uniemożliwiająca pełną realizację roli społecznej odpowiadającej wiekowi, płci oraz zgodnej ze społecznymi i kulturowymi uwarunkowaniami. Art. 1 Konwencji o Prawach Osób Niepełnosprawnych za niepełnosprawne uznaje osoby, które mają długotrwale naruszoną sprawność fizyczną, umysłową, intelektualną lub w zakresie zmysłów co może, w oddziaływaniu z różnymi barierami 1, utrudniać im pełny i skuteczny udział w życiu społecznym, na zasadzie równości z innymi osobami. Według ustawy z dnia 27 sierpnia 1997r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U. 2011, Nr 127, poz. 721 z późn. zm.) niepełnosprawność to trwała albo okresowa niezdolność wypełniania poszczególnych ról społecznych z powodu stałego lub długotrwałego naruszenia sprawności organizmu, wywołująca 1 Bariery czynniki w środowisku jednostki, które poprzez ich brak lub obecność ograniczają funkcjonowanie i powodują niepełnosprawność. Należą do nich: niedostępne otoczenie fizyczne, brak urządzeń wspomagających, negatywne postawy ludzi względem niepełnosprawności, a także usługi, systemy polityczne itp. 5

6 niezdolność do pracy. Natomiast niepełnosprawnymi są osoby, których stan fizyczny, psychiczny lub umysłowy trwale lub okresowo utrudnia, ogranicza bądź uniemożliwia wypełnianie ról, społecznych, a w szczególności ogranicza zdolności do wykonywania pracy zawodowej, jeżeli uzyskały orzeczenie (...) o rodzaju i stopniu niepełnosprawności. W/w ustawa określa zbiorowość osób niepełnosprawnych prawnie, tj. takie, które posiadają odpowiednie, aktualne orzeczenie wydane przez organ do tego uprawniony, stanowiące podstawę do przyznania ulg i uprawnień na podstawie odrębnych przepisów. W Karcie Praw Osób Niepełnosprawnych uchwalonej 1 sierpnia 1997 roku przez Sejm RP, zdefiniowano pojęcie osoby niepełnosprawnej jako tej, której sprawność fizyczna, psychiczna lub umysłowa trwale lub okresowo utrudnia, ogranicza lub uniemożliwia życie codzienne, naukę, pracę oraz pełnienie ról społecznych, zgodnie z normami prawnymi i zwyczajowymi. Ponadto Karta stwierdza iż, zgodnie z normami prawnymi i zwyczajowymi, osoby niepełnosprawne mają prawo do niezależnego, samodzielnego i aktywnego życia oraz nie mogą podlegać dyskryminacji. Nowe ujęcia niepełnosprawności opierają się na biopsychospołecznej koncepcji, która zakłada że człowiek jest istotą biologiczną, ale również osobą wykonującą określone czynności i zadania życiowe oraz członkiem określonej grupy społecznej. Dlatego też istotę niepełnosprawności stanowi odchylenie od normalnego poziomu funkcjonowania w zakresie wszystkich lub niektórych wymiarów. Rys. 1. Biopsychospołeczna koncepcja niepełnosprawności Źródło: R.J. Kijak (2013), Niepełnosprawność intelektualna. Między diagnozą a działaniem, Warszawa IRSS, s. 10 6

7 Biopsychospołeczna koncepcja niepełnosprawności wskazuje wyraźnie na istotę niepełnosprawności, jako ograniczenie działania indywidualnego i uczestnictwa w życiu społecznym dając podstawę do odpowiednich interwencji w kierunku zmniejszenia tych ograniczeń. Interwencje zależą od poziomu niepełnosprawności: na poziomie uszkodzenia organizmu jest to interwencja w formie odpowiednich zabiegów leczniczych i chirurgicznych, na poziomie ograniczenia aktywności i indywidualnego działania jest to interwencja w formie kompleksowej rehabilitacji, na poziomie ograniczenia uczestnictwa w życiu społecznym jest to oddziaływanie ukierunkowane na zmianę środowiska społecznego i fizycznego. 2. Dane dotyczące niepełnosprawności na terenie Zamościa Populacja osób niepełnosprawnych stanowi jedną z najsłabiej zdiagnozowanych grup społecznych. Ze względu na istniejące równocześnie systemy orzekania o niepełnosprawności i braku zintegrowanej bazy danych, dokładna liczba osób niepełnosprawnych w Zamościu nie jest znana. Wśród ogółu osób niepełnosprawnych znajdują się zarówno osoby posiadające formalny dokument potwierdzający niepełnosprawność (wydane orzeczenie), jak również nieposiadające orzeczenia (w tym niepełnosprawne biologicznie). W Zamościu, który liczy mieszkańców 2, niepełnosprawność biologiczną i prawną deklaruje mieszkańców miasta (około 12,71% ogółu mieszkańców). Miejskie Centrum Pomocy Rodzinie w Zamościu dysponuje danymi liczbowymi, które opisują grupę osób niepełnosprawnych korzystających ze świadczeń pomocy społecznej. W Zamościu niepełnosprawność jest trzecim powodem (po bezrobociu i ubóstwie), przyznawania świadczeń z pomocy społecznej. Wśród klientów pomocy społecznej, w latach , osoby niepełnosprawne stanowiły około 27% osób objętych świadczeniami. 2 Dane za 2011 r. na podstawie GUS, 2013 r. 7

8 Tab. 1. Pomoc finansowa: zasiłek stały, zasiłek okresowy, zasiłek celowy i w naturze, w tym specjalny zasiłek celowy 2009 ROK 2010 ROK 2011 ROK 2012 ROK 2013 ROK n % n % n % n % n % Liczba osób, którym decyzją % % % % przyznano % świadczenia * Liczba Osób Niepełnospr awnych, ,7% ,4% ,1% ,4% które ,2% otrzymały świadczenie *z wyłączeniem świadczeń rodzinnych Źródło: Sprawozdawczość własna MCPR Z danych Miejskiego Centrum Pomocy Rodzinie za rok 2013 wynika, iż osoby samotnie gospodarujące (t.j. 441 osób) stanowią największą grupę osób z problemem niepełnosprawności, a korzystających z pomocy MCPR, tj. 56 %. Drugim wskaźnikiem świadczącym o zjawisku niepełnosprawności w Zamościu jest ilość przyznawanych zasiłków rodzinnych w postaci zasiłku pielęgnacyjnego oraz świadczenia pielęgnacyjnego. Tab. 2. Liczba osób otrzymujących zasiłek pielęgnacyjny i świadczenie pielęgnacyjne. Zasiłek pielęgnacyjny Świadczenie pielęgnacyjne osób 111 osób Źródło: Sprawozdawczość własna MCPR 8

9 Statystyki Powiatowego Zespołu do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w Zamościu wskazują, że najczęstszym powodem złożenia wniosku do PZON o uzyskanie orzeczenia w latach było otrzymanie zasiłku pielęgnacyjnego (wzrost liczby świadczeniobiorców z 1216 do 1299 osób) 3, świadczenia pielęgnacyjnego (wzrost liczby świadczeniobiorców ze 111 do 434 osób) i uzyskania odpowiedniego zatrudnienia (wzrost liczby osób bezrobotnych i poszukujących pracy zarejestrowanych w PUP w latach z 310 do 365 osób) 4. W ewidencji Powiatowego Urzędu Pracy w Zamościu pozostają osoby niepełnosprawne objęte aktywizacją zawodową, w tym osoby o statusie bezrobotnego lub poszukującego pracy nie pozostającego w zatrudnieniu (posiadający uprawnienia rentowe, w tym też do renty szkoleniowej). Na koniec grudnia 2012 roku w rejestrze osób bezrobotnych PUP pozostawało ogółem 287 osób niepełnosprawnych, co stanowiło grupę około 7% ogółu osób zarejestrowanych. Liczba niepełnosprawnych kobiet stanowiła 41% tej populacji tj. 119 osób. Tab. 3. Całkowita liczba osób bezrobotnych będących w szczególnej sytuacji na rynku pracy PUP w Zamościu oraz w powiecie grodzkim (stan na koniec grudnia 2012r.). ogółem ROK 2012 kobiet Bezrobotni ogółem niepełnosprawni Źródło: Sprawozdawczość PUP W 2012 roku, wśród osób bezrobotnych (287) tylko 29 posiadało prawo do zasiłku. Osoby, którym odmówiono przyznania statusu osoby bezrobotnej (np. z powodu pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy), mają możliwość uzyskania statusu osoby poszukującej pracy. W rejestrze PUP w Zamościu na koniec 2012r. takich osób było 78. Tab.4. Liczba osób niepełnosprawnych bezrobotnych i poszukujących pracy. Struktura 2012r. ogółem kobiety Bezrobotni W tym bezrobotni z prawem do zasiłku Poszukujący pracy Ogółem Źródło: Sprawozdawczość PUP 3 Patrz Tab Sprawozdawczość własna MCPR i PUP Zamość 9

10 Analizując strukturę osób niepełnosprawnych zarejestrowanych w PUP wg stopnia niepełnosprawności stwierdzono, że największą grupę tworzą osoby posiadające lekki stopień niepełnosprawności. Natomiast najmniejszą grupę osób stanowią zarejestrowani ze znacznym stopniem niepełnosprawności. Tab. 5. Liczba osób niepełnosprawnych bezrobotnych i poszukujących pracy wg stopnia niepełnosprawności. Struktura wg stopnia niepełnosprawności w 2012 r. bezrobotni poszukujący pracy Lekki Umiarkowany Znaczny 3 7 Ogółem Źródło: Sprawozdawczość PUP Powiatowy Urząd Pracy w roku 2012 dysponował 219 ofertami pracy zaadresowanymi do osób posiadających orzeczenie o niepełnosprawności. Z miesięcznych sprawozdań Powiatowego Urzędu Pracy w Zamościu wynika, że w 2012 roku w poszczególnych miesiącach roku średnio 8 osób bezrobotnych niepełnosprawnych podjęło zatrudnienie, a w ciągu całego roku 98 osób. 10

11 Część III. Charakterystyka zasobów Zadania na rzecz osób niepełnosprawnych w Zamościu realizuje wiele instytucji, w tym wydziały i jednostki organizacyjne Urzędu Miasta Zamość oraz organizacje pozarządowe, w obszarze poradnictwa, opieki, edukacji, rehabilitacji społecznej i zawodowej. 1. Poradnictwo specjalistyczne oraz interwencja kryzysowa Miejskie Centrum Pomocy Rodzinie w Zamościu na podstawie ustawy o pomocy społecznej z dnia 12 marca 2004 roku realizuje m. in. działalność z zakresu poradnictwa specjalistycznego na rzecz osób niepełnosprawnych i ich rodzin. Punkt Specjalistycznego Poradnictwa Rodzinnego w Miejskim Centrum Pomocy Rodzinie w Zamościu oferuje: pomoc psychologiczną dla rodzin w realizacji zadań opiekuńczo-wychowawczych, pomoc prawną w pisaniu pism urzędowych i procesowych, poradnictwo dla osób niepełnosprawnych i ich rodzin, poradnictwo w zakresie prawa rodzinnego i opiekuńczego, zabezpieczenia społecznego i ochrony praw lokatorów, poradnictwo realizowane przez lekarza psychiatrę. Ponadto specjalistyczne poradnictwo: prawne, poradnictwo psychologiczne, lekarza psychiatry, prowadzone jest w Ośrodku Interwencji Kryzysowej w Zamościu oraz przez Organizacje pozarządowe działające na rzecz osób niepełnosprawnych. Poradnictwo zawodowe prowadzi doradca zawodowy zatrudniony w Powiatowym Urzędzie Pracy. 2. Wczesna interwencja oraz edukacja dzieci i młodzieży niepełnosprawnej Działania z zakresu wczesnej interwencji to: diagnostyka medyczna, konsultacje, obserwacja, wczesna terapia, diagnostyka i pomoc psychologiczna, wczesne wspomaganie rozwoju, terapia pedagogiczna i logopedyczna, rehabilitacja lecznicza. Na terenie miasta działają: Placówki służby zdrowia Szpital Wojewódzki im. Papieża Jana Pawła II, Zamojski Szpital Niepubliczny Spółka z o.o., podstawowa opieka zdrowotna, poradnie specjalistyczne i inne. Poradnia psychologiczno - pedagogiczna świadczy pomoc psychologiczno-pedagogiczną. Realizuje zadania w pięciu działach w formie (diagnozy, terapii małego dziecka, ucznia z trudnościami w nauce, trudności wychowawcze, terapii logopedycznej, orientacji szkolnej i zawodowej. 11

12 Ośrodki Rehabilitacyjne dla Dzieci: Ośrodek Rehabilitacyjno Edukacyjno - Wychowawczy prowadzony przez Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym w Zamościu, Ośrodek Rehabilitacyjno-Terapeutyczny prowadzony przez Stowarzyszenie Pomocy Dzieciom Niepełnosprawnym Krok za Krokiem w Zamościu. Przedszkola i szkoły z oddziałami integracyjnymi: W sieci szkół Miasta Zamość funkcjonują dwa przedszkola z oddziałami integracyjnymi, dwie szkoły podstawowe z oddziałami integracyjnymi (11 oddziałów integracyjnych na poziomie szkoły podstawowej), jedno gimnazjum z oddziałami integracyjnymi (10 oddziałów integracyjnych na poziomie gimnazjum) Przedszkole Miejskie z Oddziałami Integracyjnymi Nr 7, Przedszkole Miejskie z Oddziałami Integracyjnymi Nr 13, Szkoła Podstawowa Nr 7 z Oddziałami Integracyjnymi, Zespół Szkół Nr 1 (w tym: Szkoła Podstawowa Nr 10 z Oddziałami Integracyjnymi i Gimnazjum Nr 7 z Oddziałami Integracyjnymi, I Liceum Ogólnokształcące im. Unii Europejskiej w Zamościu Integracyjny Ośrodek dla Dzieci i Młodzieży, Zasadnicza Szkoła Zawodowa Nr 4 (klasy integracyjne) Przedszkola i szkoły specjalne: Niepubliczne Przedszkole Specjalne Krok za krokiem, Niepubliczna Szkoła Podstawowa Specjalna Krok za krokiem, Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy (w tym: Przedszkole Nr 3 Specjalne, Szkoła Podstawowa Nr 11, Gimnazjum Nr 8, Zasadnicza Szkoła Zawodowa Nr 1, Szkoła Przysposabiająca do Pracy i internat), Niepubliczne Gimnazjum Specjalne Krok za krokiem, Niepubliczna Szkoła Przysposabiająca do pracy Krok za krokiem. Obowiązujące ustawodawstwo pozwala rodzicom lub opiekunom dziecka decydować o wyborze szkoły (specjalnej lub ogólnodostępnej). Dzięki temu uczniowie niepełnosprawni mają możliwość spełniania obowiązku szkolnego i obowiązku nauki jak najbliżej ich miejsca zamieszkania w szkołach: ogólnodostępnych, z oddziałami integracyjnymi, szkołach specjalnych, specjalnych ośrodkach szkolno-wychowawczych. Natomiast dzieciom i młodzieży, których stan zdrowia uniemożliwia lub znacznie utrudnia uczęszczania do szkoły zapewnia się nauczanie indywidualne. Uczniowie niepełnosprawni w razie potrzeby mają zapewniony przewóz do szkół lub ośrodków umożliwiających realizację obowiązku szkolnego i obowiązku nauki. 12

13 3. Uczestnictwo w życiu kulturalnym, artystycznym, sportowym Miejskie instytucje kultury organizują i finansują różnego rodzaju przedsięwzięcia artystyczne o charakterze ogólnodostępnym i nieodpłatnym. Wydział Edukacji i Sportu oraz Wydział Kultury i Spraw Społecznych odpowiadają za współorganizację imprez sportowych na terenie miasta oraz zlecanie zadań w trybie otwartych konkursów ofert w zakresie organizacji przedsięwzięć kulturalnych, sportowych i artystycznych. W mieście działają: Zamojski Dom Kultury, Młodzieżowy Dom Kultury, Książnica Zamojska im. Stanisława Kostki Zamoyskiego, Ośrodek Sportu i Rekreacji, Kryta Pływalnia Centrum Kultury Filmowej "Stylowy" Muzeum Zamojskie BWA Galeria Zamojska Orkiestra Symfoniczna Ogród Zoologiczny Osoby niepełnosprawne uczestniczą w różnych imprezach sportowych, turystycznych, rekreacyjnych, w różnego rodzaju piknikach, wycieczkach, zawodach sportowych organizowanych przez Miasto jak i stowarzyszenia działające na rzecz osób niepełnosprawnych. 4. Dostępność (likwidacja barier) Bariery architektoniczne są podstawowym czynnikiem utrudniającym integrację społeczną. Likwidacja barier stanowi duże wyzwanie finansowe, a stosowanie projektowania uniwersalnego zniweluje powstawanie nowych barier. W miarę możliwości finansowych samorządu miasta podejmowane są działania w zakresie zwiększenia dostępności do budynków urzędu miasta, jednostek organizacyjnych, zakładów opieki zdrowotnej, placówek edukacyjnych, jednostek pomocy społecznej, miejskich instytucji kultury, obiektów sportowych. Systematycznie, chociaż z różnym natężeniem prowadzone są inwestycje drogowe mające na celu likwidację barier urbanistycznych (obniżanie krawężników, dostosowanie istniejących i budowa nowych azyli i przejść dla pieszych) następuje likwidacja barier architektonicznych. Miejski Zakład Komunikacji w Zamościu dysponuje autobusami przystosowanymi do przewozu osób niepełnosprawnych, co stanowi 63% ogółu taboru. Dodatkowo indywidualni mieszkańcy miasta mogą korzystać ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych z dofinansowania do likwidacji barier architektonicznych i technicznych w miejscu zamieszkania. 13

14 W ramach Programu Wyrównywania różnic między regionami środki PFRON przeznaczane są na likwidację barier w zakładach opieki zdrowotnej, urzędach i placówkach edukacyjnych w zakresie umożliwienia osobom niepełnosprawnym poruszania się i komunikowania, likwidację barier transportowych zakup lub przystosowanie pojazdów przeznaczonych do przewozu osób niepełnosprawnych. 5. Rehabilitacja społeczna i lecznicza dzieci i młodzieży w wieku szkolnym oraz dorosłych osób niepełnosprawnych Warsztaty Terapii Zajęciowej oferują terapię zajęciową dla osób niepełnosprawnych, niezdolnych do podjęcia pracy w celu poprawy sprawności psychofizycznej, zaktywizowania społecznego i zawodowego. Warsztaty terapii zajęciowej w Zamościu dysponują 113 miejscami. WTZ przy Polskim Stowarzyszeniu na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym w Zamościu, dla 48 uczestników, WTZ przy Parafii św. Michała Archanioła w Zamościu dla 33 uczestników, WTZ przy Stowarzyszeniu Pomocy Dzieciom Niepełnosprawnym Krok za Krokiem w Zamościu, dla 32 uczestników. Środowiskowy Dom Samopomocy to ośrodek wsparcia przeznaczony do prowadzenia rehabilitacji społecznej osób niepełnosprawnych, której celem jest podtrzymanie i rozwijanie umiejętności niezbędnych do samodzielnego życia. Pomoc ma na celu również wspieranie i psychoedukację członków rodzin osób niepełnosprawnych. Środowiskowy Dom Samopomocy w Zamościu jest jednostką półstacjonarną, przeznaczoną dla 30 osób z zaburzeniami psychicznymi. Podstawowym celem ŚDS jest nauka, rozwijanie lub podtrzymywanie umiejętności skierowanych osób z zakresie czynności dnia codziennego i funkcjonowania w życiu społecznym poprzez prowadzenie indywidualnych i zespołowych treningów samoobsługi i treningów umiejętności społecznych. Mieszkańcy Miasta Zamość, którzy z uwagi na rodzaj niepełnosprawności nie mogliby korzystać z usług ŚDS w Zamościu są kierowani do ŚDS w Białobrzegach, prowadzonego przez Stowarzyszenie Krok za Krokiem. Do ŚDS w Białobrzegach kierowane są osoby z niepełnosprawnością intelektualną, poruszający się na wózkach lub wymagające stosowania komunikacji alternatywnej. Ośrodek Wsparcia i Aktywizacji dla osób niepełnosprawnych psychicznie, prowadzony przez Zamojskie Stowarzyszenie Zdrowia Psychicznego w Zamościu organizuje spotkania grupowe dla osób chorych na schizofrenię. Celem tych spotkań jest wsparcie uczestników w radzeniu sobie z trudnościami, nabyciu umiejętności: radzenia sobie z chorobą i jej objawami, własnej samodzielności, nawiązywania relacji z innymi ludźmi, gospodarowania środkami finansowymi, organizacji czasu. Zajęcia prowadzone są przez lekarza psychiatrę i psychologa. Ośrodek wsparcia w postaci klubu samopomocy dla osób z zaburzeniami psychicznymi prowadzony jest również przez Spółdzielnię Socjalną CASUS w Zamościu. 14

15 6. Zapewnienie opieki osobom niepełnosprawnym Osoby niepełnosprawne wymagające opieki mogą korzystać z usług opiekuńczych i specjalistycznych usług opiekuńczych. Usługi opiekuńcze oraz specjalistyczne usługi opiekuńcze dla osób z zaburzeniami psychicznymi w miejscu zamieszkania świadczone są przez pracowników Polskiego Czerwonego Krzyża, w ramach zadania zleconego przez Miasto Zamość. Usługi opiekuńcze są formą pomocy skierowaną do osób w podeszłym wieku, niepełnosprawnych, wymagających pomocy osób drugich w czynnościach dnia codziennego, pielęgnacji. Usługi opiekuńcze, to pomoc w zaspokajaniu codziennych potrzeb życiowych, podstawowej opieki higienicznej i pielęgnacji zalecanej przez lekarza oraz zapewnienie kontaktów z otoczeniem. Osoby niepełnosprawne wymagające całodobowej opieki, którym nie można zapełnić usług opiekuńczych mogą być skierowane do domu pomocy społecznej. W Zamościu funkcjonuje Dom Pomocy Społecznej dla Dzieci i Młodzieży Niepełnosprawnej Intelektualnie dysponuje 52 miejscami dla dziewcząt. Dom Pomocy Społecznej zapewnia całodobową opiekę, odpowiednie warunki bytowe, religijne, medyczne, dostęp do nauczania i rehabilitacji oraz rewalidacji. Opieka paliatywna i hospicja: Zamojski Szpital Niepubliczny Sp. z o.o. w swoich strukturach posiada poradnię medycyny paliatywnej oraz oferuje świadczenia w oddziale Medycyny Paliatywnej/Hospicjum Stacjonarnym, a także świadczenia w ramach hospicjum domowym Świadczenia pielęgnacyjne i opiekuńcze: Zakład Opiekuńczo-Leczniczy oferuje leczenie stacjonarne oraz stacjonarną długoterminową opiekę pielęgnacyjną. 7. Pomoc ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych Państwowy Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON) przekazuje Miastu Zamość środki na realizację zadań z zakresu rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych. W ramach rehabilitacji społecznej dofinansowywane są: a) koszty działania i tworzenia warsztatów terapii zajęciowej, b) uczestnictwo osób niepełnosprawnych i ich opiekunów w turnusach rehabilitacyjnych, c) organizacja imprez sportowych, kulturalnych, rekreacji i turystyki osób niepełnosprawnych, d) zaopatrzenie w sprzęt rehabilitacyjny, przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze przyznawane osobom niepełnosprawnym na podstawie odrębnych przepisów, e) likwidacja barier architektonicznych, w komunikowaniu się i technicznych, w związku 15

16 z indywidualnymi potrzebami osób niepełnosprawnych, f) rehabilitacji dzieci i młodzieży, g) usługi tłumacza migowego lub tłumacza przewodnika. Miejskie Centrum Pomocy Rodzinie w Zamościu, realizuje zadania finansowane ze środków PFRON, w ramach programów celowych uchwalonych przez Radę Nadzorczą Funduszu. Od 2012 roku realizowany jest pilotażowy program Aktywny samorząd w ramach którego istnieje możliwość uzyskania dofinansowania: do zakupu i montażu oprzyrządowania do posiadanego samochodu, do zakupu sprzętu elektronicznego i oprogramowania, do uzyskania szkolenia w zakresie obsługi nabytego sprzętu, do zakupu wózka inwalidzkiego o napędzie elektrycznym, do utrzymania sprawności technicznej posiadanego wózka elektrycznego, uzyskania prawa jazdy kat. B, zapewnienia opieki dziecku w przedszkolu, do zakupu protezy kończyny dolnej lub górnej oraz pomoc w utrzymaniu sprawności technicznej zakupionej protezy. Studenci posiadający orzeczenie o niepełnosprawności mają możliwość uzyskania dofinansowania do pokrycia kosztów kształcenia. 8. Rehabilitacja zawodowa Osoba niepełnosprawna zarejestrowana w urzędzie pracy może korzystać ze szkoleń, stażu, prac interwencyjnych, przygotowania zawodowego dorosłych, badań lekarskich lub psychologicznych, zwrotu kosztów dojazdu lub zakwaterowania, studiów podyplomowych. 5 Zgodnie z art. 35a ustawy Powiatowy Urząd Pracy w Zamościu realizuje m.in. zadania: pośrednictwo pracy i poradnictwo zawodowe dla osób niepełnosprawnych, ich szkolenie oraz przekwalifikowanie, przyznawanie jednorazowo środków na podjęcie działalności gospodarczej, rolniczej albo na wniesienie wkładu do spółdzielni socjalnej, zwrot kosztów poniesionych przez pracodawcę wynikających z zatrudnienia osób niepełnosprawnych, zwrot kosztów poniesionych przez pracodawcę w związku z tworzeniem i wyposażeniem stanowisk pracy, finansowanie kosztów szkolenia osób niepełnosprawnych, doradztwo organizacyjno-prawne i ekonomiczne w zakresie działalności gospodarczej lub rolniczej podejmowanej przez osoby niepełnosprawne, współpraca z właściwym terenowo inspektorem pracy w zakresie oceny i kontroli miejsc pracy osób niepełnosprawnych Na terenie miasta funkcjonuje Wojewódzka Usługowa Spółdzielnia Inwalidów, która zatrudnia 126 osób niepełnosprawnych, zatrudnia ochroniarzy, szwaczki i osoby sprzątające. 5 Art. 11 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych 16

17 9. Organizacje pozarządowe działające na rzecz osób niepełnosprawnych w Zamościu Działania instytucji publicznych wspierają inne podmioty powołane w celu reprezentowania interesów osób niepełnosprawnych i ich rodzin, do których należą: Katolickie Stowarzyszenie Służba Człowiekowi, Polski Czerwony Krzyż, Polski Związek Emerytów, Rencistów i Inwalidów, Polski Związek Niewidomych, Polskie Stowarzyszenie Diabetyków, Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym Polskie Towarzystwo Laryngektomowanych, Stowarzyszenie Klub Kobiet po Leczeniu Raka Piersi AMAZONKI, Stowarzyszenie na Rzecz Integracji z Dziećmi i Młodzieżą Niepełnosprawną Wszyscy Razem, Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Rehabilitacji i Pomocy Poszkodowanym w Wypadkach Komunikacyjnych, Stowarzyszenie Nowa Szansa, Stowarzyszenie Osób ze Stwardnieniem Rozsianym, Stowarzyszenie Pomocy Dzieciom Niepełnosprawnym Krok za Krokiem, Stowarzyszenie Ruch Osób Niepełnosprawnych FENIKS, Stowarzyszenie Zamojski Uniwersytet Trzeciego Wieku, Stowarzyszenie Zamojskie Centrum Wolontariatu, Towarzystwo Przyjaciół Dzieci, Zamojskie Stowarzyszenie Edukacji i Pomocy Socjalnej Młodzieży, Zamojskie Stowarzyszenie na Rzecz Dzieci i Młodzieży Nadzieja im. Dobrego pasterza Zamojskie Stowarzyszenie Ochrony Zdrowia Psychicznego, Zamojskie Towarzystwo Oświatowe. 17

18 Część IV. Cele programu Rehabilitacja osób niepełnosprawnych oznacza zespół działań, w szczególności organizacyjnych, leczniczych, psychologicznych, technicznych, szkoleniowych, edukacyjnych i społecznych, zmierzających do osiągnięcia, przy aktywnym uczestnictwie tych osób, możliwie najwyższego poziomu ich funkcjonowania, jakości życia i integracji społecznej Cele Celem rehabilitacji zawodowej jest wsparcie osób niepełnosprawnych w uzyskaniu i utrzymaniu odpowiedniego zatrudnienia i awansu zawodowego poprzez usługi poradnictwa zawodowego, szkolenia zawodowego i pośrednictwa pracy. Zgodnie z wyżej cytowaną ustawą, w ramach rehabilitacji społecznej podejmowane są działania w kierunku: 1. Wyrabiania zaradności osobistej i pobudzanie aktywności społecznej osoby niepełnosprawnej, 2. Wyrabiania umiejętności samodzielnego wypełniania ról społecznych, 3. Likwidacji barier, w szczególności architektonicznych, transportowych, technicznych, w komunikowaniu się i dostępie do informacji, 4. Kształtowania w społeczeństwie właściwych postaw i zachowań sprzyjających integracji z osobami niepełnosprawnymi. CEL GŁÓWNY PROGRAMU Zwiększenie udziału osób niepełnosprawnych w życiu społecznym, zawodowym i publicznym poprzez zapewnienie warunków sprzyjających włączeniu społecznemu osób niepełnosprawnych w Zamościu. Cel główny zostanie osiągnięty poprzez realizację celów szczegółowych: 1. Dostosowanie i rozwój lokalnych zasobów instytucjonalnych oraz infrastruktury miejskiej do potrzeb osób niepełnosprawnych. 2. Zapewnienie kompleksowego i zintegrowanego systemu wspierania osób niepełnosprawnych. 3. Aktywizacja zawodowa osób niepełnosprawnych bezrobotnych i poszukujących pracy, łagodzenie negatywnych społecznie skutków pozostawania bez pracy. 4. Działania na rzecz zwiększenia świadomości i zmiany postaw wobec problematyki niepełnosprawności. 6 Art. 7 ust.1 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. 18

19 2. Potrzeby w zakresie wsparcia osób niepełnosprawnych Istnieje konieczność kontynuacji realizowanych zadań zmierzających do poprawy jakości życia osób niepełnosprawnych poprzez zapewnienie im warunków do samodzielnego, pełnego i czynnego uczestnictwa w życiu społecznym i zawodowym, jak również potrzeba poszerzenia oferty wsparcia o nowe innowacyjne formy. Zakres potrzeb w ramach przyjętych celów szczegółowych przedstawiono poniżej. CEL SZCZEGÓŁOWY 1. Dostosowanie i rozwój lokalnych zasobów instytucjonalnych oraz infrastruktury miejskiej do potrzeb osób niepełnosprawnych. Zadania do realizacji: zapewnienie dostępu do informacji o ulgach i uprawnieniach osób niepełnosprawnych, wsparcia finansowego i rzeczowego, możliwościach rehabilitacji zdrowotnej, zawodowej i społecznej oraz funkcjonowania jednostek organizacyjnych Miasta udostępnienie przestrzeni społecznej, publicznej oraz informacji poprzez likwidację barier funkcjonalnych (urbanistycznych, architektonicznych, w komunikowaniu się, technicznych, transportowych), tworzenie i rozwój infrastruktury odpowiadającej potrzebom niepełnosprawnych mieszkańców miasta i ich rodzin. CEL SZCZEGÓŁOWY 2. Zapewnienie kompleksowego i zintegrowanego systemu wspierania osób niepełnosprawnych Zadania do realizacji: wielokierunkowy rozwój form pomocy i działań wspierających osoby niepełnosprawne i ich rodziny, ułatwienie dzieciom i młodzieży niepełnosprawnej dostępu do edukacji na każdym poziomie zgodnie z indywidualnymi potrzebami rozwojowymi i edukacyjnymi oraz predyspozycjami, wsparcie działalności organizacji pozarządowych. CEL SZCZEGÓŁOWY 3. Aktywizacja zawodowa osób niepełnosprawnych bezrobotnych i poszukujących pracy, łagodzenie negatywnych społecznie skutków pozostawania bez pracy. Zadania do realizacji: kształtowanie aktywnych postaw zawodowych osób niepełnosprawnych, realizacja form wsparcia na rzecz zatrudnienia oraz współpracy działań na lokalnym rynku pracy, wspieranie alternatywnych form zatrudnienia, wzmocnienie realizowanych usług rynku pracy. 19

20 CEL SZCZEGÓŁOWY 4. Działania na rzecz zwiększenia świadomości i zmiany postaw wobec problematyki niepełnosprawności. Zadania do realizacji: promocja zdrowia i edukacja propagująca zdrowy styl życia, realizacja programów promocji zdrowia, organizacja integracyjnych imprez kulturalnych, sportowych, turystycznych, rekreacyjnych, konferencji i spotkań, podejmowanie wspólnych inicjatyw instytucji i organizacji pozarządowych na rzecz osób niepełnosprawnych oraz zlecanie zadań do realizacji, wsparcie merytoryczne i finansowe, propagowanie pozytywnego wizerunku osób niepełnosprawnych. Cele szczegółowe dają możliwość sformułowania zadań do realizacji. Konkretne działania wynikają przede wszystkim z potrzeb środowiska osób niepełnosprawnych i ich rodzin. Harmonogram realizacji zadań przedstawiony w tabeli stanowiącej załącznik do niniejszego opracowania, powstał na podstawie propozycji zgłoszonych przez dyrektorów wydziałów i jednostek Urzędu Miasta, organizacji pozarządowych i instytucji działających na rzecz osób niepełnosprawnych. Podsumowanie Program został opracowany w oparciu o założenie, że osoby niepełnosprawne mają prawo do niezależnego, samodzielnego i aktywnego życia oraz do korzystania, na zasadach równości, z praw i obowiązków ustanowionych dla ogółu mieszkańców bez względu na rodzaj, przyczynę i stopień niepełnosprawności. Działania podejmowane na rzecz osób niepełnosprawnych powinny mieć charakter interdyscyplinarny i wielopłaszczyznowy. Efektywność programu zależy od ścisłej współpracy i zaangażowania wielu podmiotów z sektora rządowego, samorządowego oraz organizacji pozarządowych. Realizacja wielu zadań programu uzależniona jest w znacznej mierze od pozyskania środków finansowych, dlatego też niniejszy dokument będzie podstawą do aplikowania o dodatkowe środki pozabudżetowe, które pozwolą na realizację tych zadań. Miejskie Centrum Pomocy Rodzinie jako podmiot koordynujący będzie każdego roku opracowywać i umieszczać na stronie internetowej, sprawozdanie z realizacji zadań ujętych w ramowym harmonogramie, na podstawie sprawozdań składanych przez podmioty realizujące zadania. 20