UBEZPIECZONY BEZPIECZNY NORMY ETYCZNE

Transkrypt

1 9 (69) Wrzesień 2004 DZIAŁALNOŚĆ GOSPODARCZA W NIEMCZECH KRÓTKI WYKŁAD Z JĘZYKA POLSKIEGO: CZY SŁOWO UBEZPIECZONY ZAWSZE ZNACZY BEZPIECZNY? NORMY ETYCZNE W BADANIACH RYNKU Biuletyn dla małych i średnich firm

2 tel , tel./fax

3 Biuletyn euro info dla małych i średnich firm Od redakcji Spis treści Fundusze strukturalne To wiodący temat nadchodzącej jesieni. Wszyscy przedsiębiorcy, którzy chcą skorzystać z dotacji UE czekają na terminy składania wniosków, przede wszystkim w Sektorowym Programie Operacyjnym, Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw. Euro Info Centre, we Współpracy z Kredyt Bankiem SA oraz Wartą SA przygotowuje cykl seminariów na terenie całej Polski, które będą poświęcone współfinansowaniu dotacji przez instytucje finansowe. Kalendarium projektu znajdą Państwo w rubryce Wydarzenia. Polecamy aktualny materiał dotyczący różnych form prowadzenia działalności gospodarczej w Niemczech opracowany przez Wydział Ekonomiczno-Handlowy Ambasady RP w Berlinie. Nie tylko na podstawie danych o wymianie handlowej, lecz również z bezpośrednich relacji klientów Euro Info wiemy, jak istotny jest dla polskich przedsiębiorców rynek niemiecki. Elektroniczny konsument artykuł Krzysztofa Gienasa pomoże Państwu uniknąć pułapek związanych z zakupami w Internecie, których statystyczny Polak dokonuje coraz częściej. Życzymy miłej lektury. Redakcja DZIAŁALNOŚĆ GOSPODARCZA W NIEMCZECH SPECJALIŚCI Z WYDZIAŁU EKONOMICZNO-HANDLOWEGO AMBASADY RP W BERLINIE PRZEDSTAWIAJĄ WARUNKI PROWADZENIA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ NA RYNKU NIEMIECKIM. ELEKTRONICZNY KONSUMENT NIE KUPUJMY KOTA W WORKU, CZYLI O TYM, JAK USTRZEC SIĘ PRZED PUŁAPKAMI ZAKUPÓW PRZEZ INTERNET. CZY SŁOWO UBEZPIECZONY ZAWSZE ZNACZY BEZPIECZNY? UBEZPIECZANIE NALEŻNOŚCI JEST MAŁO POPULARNYM INSTRUMENTEM FINANSOWYM. NIE DO KOŃCA SŁUSZNIE, GDYŻ W OSTATECZNYM RACHUNKU ODZYSKANIE NALEŻNOŚCI OD UBEZPIECZYCIELA OKAZUJE SIĘ MNIEJ KOSZTOWNE NIŻ SAMODZIELNA ICH EGZEKUCJA. EUROPEJSKA IDEA DLA FIRM OSZCZĘDZASZ JUŻ OD PIERWSZEJ SEKUNDY NORMY ETYCZNE W BADANIACH RYNKU BADANIA MARKETINGOWE MOGĄ NARUSZAĆ NORMY PRAWNE I ETYCZNE. JAK TEGO UNIKNĄĆ? PYTANIE DO PRAWNIKA WYDARZENIA OFERTY WSPÓŁPRACY WRZESIEŃ Redaktor naczelna: Anna Sarzyńska sanna@cofund.org.pl tel.: (22) Zespół: Zofia Pinchinat-Witucka Michał Polański Mariusz Cieszewski Skład i łamanie: Mariusz Bibik Adres redakcji: Euro Info Centre przy Funduszu Współpracy ul. Górnośląska 4a, Warszawa tel.: (+48 22) faks: (+48 22) produkcja MARLEX Sp. z o.o. nakład: egz. Re dak cja nie zwra ca ma te ria łów nieza mó wio nych oraz za strze ga so bie pra wo do ich zmia ny i re da go wa nia. Uwa gi i ko men ta rze pro si my kie ro wać na ad res: biu le tyn_eic@co fund.org.pl Wszyst kie tek sty za war te w biu le ty nie Eu ro In fo mo gą być prze dru ko wy wa ne wyłącz nie po uzy ska niu zgo dy re dak cji. Za in te re so wa nych sub skryp cją pro si my o kontakt z najbliższym Eu ro In fo Cen tre. Okładka: Artur Hojny wrzesień 2004, nr 9 (69) 3

4 Współpraca gospodarcza Działalność gospodarcza w Niemczech (Skrót z materiału informacyjnego Wydziału Ekonomiczno-Handlowego Ambasady RP w Niemczech. Pełna wersja opracowania znajduje się na stronie rysunki: Joanna SALWICKA Obywatel polski ma prawo do podjęcia i prowadzenia w Niemczech samodzielnej działalności gospodarczej oraz do zakładania i prowadzenia przedsiębiorstw, zwłaszcza spółek, niezależnie od wysokości udziału wniesionego do spółki kapitału własnego. Samodzielna działalność gospodarcza Osoba prowadząca w Niemczech samodzielną działalność zarobkową (selbstständige Erwerbstätigkeit) stanowi jednoosobowe przedsiębiorstwo (Einzelunternehmen) podlegające regulacjom Kodeksu Cywilnego (Bürgerliche Gesetzbuch BGB). Przedsiębiorstwo jednoosobowe nie musi być wpisane do rejestru handlowego i nie prowadzi pełnej księgowości (ksiąg handlowych) ani nie sporządza bilansu. W zależności od rodzaju działalności gospodarczej, jej wykonywanie może być warunkowane: posiadaniem koncesji, np. w gastronomii, transporcie, handlu obwoźnym, ubezpieczeniach, ochronie, usługach dla osób niedołężnych, handlu bronią, produkcji lekarstw; od uznania, w przypadku niektórych rodzajów rzemiosła, kwalifikacji rzemieślniczych na poziomie niemieckiego świadectwa mistrzowskiego; od uznania kwalifikacji zawodowych osób wykonujących niektóre wolne zawody i/lub spełnienia określonych warunków finansowych. Przybywając do Niemiec w celu rozpoczęcia działalności gospodarczej, a więc z zamiarem pobytu dłuższym niż trzy miesiące, trzeba niezwłocznie dokonać formalności meldunkowych. Następnie, po wytypowaniu lokalu na siedzibę przedsiębiorstwa można oficjalnie zgłosić działalność gospodarczą w urzędzie ds. gospodarczych (Gewerbeamt / Wirtschaftsamt), właściwym dla miejsca siedziby przedsiębiorstwa. W większych miastach, np. w Berlinie poszczególne dzielnice posiadają odrębne urzędy ds. gospodarczych. Zgłoszenia dokonuje się na urzędowym formularzu (Gewerbe- Anmeldung). Jeśli prowadzenie działalności wiążę się z koniecznością otrzymania koncesji i/lub uznania kwalifikacji, to formalności te należy załatwić jeszcze przed dokonaniem zgłoszenia. Uzyskaną dokumentację załącza się do zgłoszenia. Po otrzymaniu z urzędu ds. gospodarczych potwierdzenia do złożonego zgłoszenia należy wystąpić o pozwolenie na pobyt w Niemczech. Wypełniony wniosek o pozwolenie na pobyt (Antrag auf Erteilung einer Aufenthaltserlaubnis-EG) składa się w niemieckim urzędzie ds. cudzoziemców (Ausländeramt), właściwym dla miejsca zamieszkania, załączając kopie potwierdzonego zgłoszenia działalności gospodarczej, dwa zdjęcia oraz przedkładając dowód tożsamości. Urząd oczekuje również udokumentowania zabezpieczenia finansowego (Finanzierungsnachweis) przedsięwzięcia. Pozwolenie udzielane jest w terminie około czterech tygodni. Niezbędne jest również uzyskanie z urzędu skarbowego numeru identyfikacji podatkowej. Właściwym urzędem skarbowym dla obywateli z Polski jest Finanzamt Oranienburg. Wypełniając odpowiedni formularz podaje się wartość przewidywanego obrotu i planowany zysk. Od tych wartości urząd w początkowym okresie naliczy podatek dochodowy i podatek przemysłowy (Gewerbesteuer). Zawód rzemieślnika Wykonywanie zawodu rzemieślnika w RFN określone jest przepisami ustawy o rzemiośle (Handwerksordnung, w skrócie HwO). Rozróżnia się rzemiosło właściwe, wymienione w załączniku A ustawy oraz zawody pokrewne rzemiosłu właściwemu, zawarte w załączniku B (np. suszenie budynków, kładzenie podłóg). Dla prowadzenia działalności rzemieślniczej trzeba uzyskać, w zależności od wykonywanego zawodu wpis do właściwego rejestru rzemiosła (Handwerksrolle) względnie wpis na listę zakładów z działalnością zbliżoną do rzemieślniczej. Osoba mająca wykonywać zawód/zawody z załącznika A [lista na końcu artykułu] winna uzyskać z miejscowej izby rzemieślniczej kartę rzemieślniczą (Handwerkskarte). W tym celu, zgodnie z Dyrektywą UE 1999/ 42, trzeba przedłożyć dokumenty świadczące o posiadanych kwalifikacjach zawodowych w formie świadectw, dyplomów i zaświadczeń o praktyce zawodowej. Kwalifikacje mogą być uznane poprzez udokumentowanie 6-letniej samodzielnej praktyki w danym zawodzie lub 6- letniej pracy, również w tym zawodzie, na stanowisku kierownika zakładu. W przypadku odbycia trzyletniego, konkretnego i uznawanego przez państwo kształcenia zawodowego, lub odbycia 5- letniej praktyki jako pracownik 4 wrzesień 2004, nr 9 (69)

5 Biuletyn euro info dla małych i średnich firm Współpraca gospodarcza zależny, w/w okres może być skrócony do lat trzech 1. Handel obwoźny Specyficznym rodzajem działalności gospodarczej jest handel obwoźny. Osoby prowadzące sprzedaż obwoźną oraz właściciele stoisk na rynkach prywatnych, którzy sprzedają swoje towary bez uprzedniego zamówienia poza siedzibą swojej firmy lub w ogóle takowej nie posiadając są zobowiązani do posiadania na terenie Niemiec specjalnego pozwolenia, tzw. Reisegewerbekarte. Powyższy obowiązek dotyczy również osoby zatrudnionej przez sprzedawcę i osób do pomocy. O ww. zezwolenie należy wystąpić do właściwego dla miejsca zamieszkania urzędu ds. gospodarki (Wirtschaftsamt). Do wniosku o udzielenie Reisegewerbekarte należy załączyć: wypis z rejestru o działalności gospodarczej, świadectwo o niekaralności, świadectwo o nie zaleganiu w płaceniu podatków i składek ZUS (wszystkie dokumenty przetłumaczone na język niemiecki przez tłumacza przysięgłego) oraz zdjęcie paszportowe. Za wydanie pozwolenia pobiera się opłaty, których wysokość zależy od wysokości ceny detalicznej oferowanych produktów, przykładowo: Inna jest wysokość opłaty za pozwolenia na sprzedaż ze stoisk usytuowanych w punktach, typu miasteczko zabaw. Opłata za pozwolenie terminowe wynosi w tym przypadku 78,- a za bezterminowe 393,-. Pozwolenie to nie jest potrzebne, jeśli podmiot dokonuje sprzedaży samodzielnie pozyskanych produktów, np. z rolnictwa i gospodarki leśnej, sadownictwa, upraw warzyw, hodowli ptactwa domowego, hodowli pszczół, rybołówstwa, myślistwa lub regularnej sprzedaży w krótkich odstępach czasu, na tym samym miejscu środków spożywczych lub innych towarów codziennego użytku. Osoby takie nie muszą posiadać Reisegewerbekarte ale muszą udowodnić, że samodzielnie pozyskali sprzedawane produkty, np rolnicy powinni mieć przy sobie dokument potwierdzający fakt bycia rolnikiem wraz z jego tłumaczeniem na język niemiecki. W każdym przypadku, sprzedający produkty na rynku niemieckim do ostatecznego odbiorcy konsumenta zobowiązani są odprowadzić podatek obrotowy, co jest związane z otrzymaniem niemieckiego numeru podatkowego (nie mylić z UID Umsatzsteueridentifikationsnummer). Z uwagi na rejonizację, dla obywateli Polski właściwym do obsługi podatkowej jest urząd skarbowy w Oranienburgu. Na obiektach, w których prowadzona jest sprzedaż obwoźna musi znajdować się czytelna dla klientów informacja w pełnym brzmieniu zawierająca nazwisko i przynajmniej jedno imię prowadzącego sprzedaż. Dla prowadzenia sprzedaży obwoźnej w miejscach publicznych, o ile nie chodzi Maksymalna cena najdroższego towaru Pozwolenie terminowe Pozwolenie bezterminowe Wszystkie wartości w euro o doraźnie organizowane przez urzędy imprezy okolicznościowe, potrzebne jest uzyskanie z miejscowego urzędu drogowego (Tiefbauamt) pozwolenia na miejsce sprzedaży (Standschein). Typowe niemieckie nazwy dla punktów sprzedaży obwoźnej to: Wochenmarkt, Strassenfest, Volksfest, Trödelmarkt. Ich wykazy są dostępne w miejscowych urzędach, tzw. Bezirksamt. Z uwagi na fakt, że sprzedaż bezpośrednia może być regulowana różnymi dodatkowymi miejscowymi przepisami, jak również same imprezy ze względu na swój charakter mogą podlegać pod różne miejscowe rozporządzenia, w ramach których odbywać się będzie sprzedaż bezpośrednia polecamy każdorazowy kontakt z właściwymi dla miejsca planowanej działalności urzędami administracji terenowej. Samodzielny oddział przedsiębiorstwa Polskie przedsiębiorstwa mogą prowadzić w Niemczech działalność gospodarczą tworząc tu samodzielny oddział (Zweigniederlassung). Według niemieckiego kodeksu handlowego, jest to jednostka wyodrębniona przestrzennie i organizacyjnie z zakładu głównego, prowadząca działalność samodzielnie, w tym samodzielnie występując w obrocie gospodarczym, posiadająca oddzielną rachunkowość i której majątek jest wydzielony z majątku przedsiębiorstwa macierzystego. Osoba kierująca oddziałem samodzielnie reprezentuje go wobec osób trzecich. Pomimo swojej odrębności w stosunku do jednostki macierzystej w Polsce oddział nie jest z punktu widzenia prawa samodzielnym przedsiębiorstwem, może być jednak stroną w procesie sądowym. Nazwa oddziału może być taka sama jak przedsiębiorstwa macierzystego w Polsce, dodaje się do niej tylko określenie Zweigniederlassung. Utworzony odział podlega wpisowi do rejestru handlowego. Poświadczony notarialnie wniosek powinien zawierać, m.in. następujące informacje dotyczące przedsiębiorstwa (w Polsce) i samego oddziału: adres siedziby oddziału; przedmiot działalności oddziału, dane osoby kierującej oddziałem; dane o kapitale oddziału; informację o rejestrze i numerze wpisu do rejestru przedsiębiorców; formę prawną przedsiębiorstwa i właściwe dla niego prawo; przetłumaczoną na język niemiecki umowę spółki lub statutu przedsiębior- wrzesień 2004, nr 9 (69) 5

6 Współpraca gospodarcza cy ze wszystkimi późniejszymi, notarialnie poświadczonymi zmianami; przedmiot działalności przedsiębiorstwa; osoby uprawnione do reprezentowania przedsiębiorstwa; wzory podpisów członków zarządu, notarialnie poświadczone. Organ rejestrujący w Niemczech oczekuje, że wraz z wnioskiem przedłożona zostanie dodatkowa dokumentacja, np.: bilans, certyfikat biegłego rewidenta księgowego, z której wynikałoby, że zarządzanie całym przedsiębiorstwem odbywa się z jego siedziby w Polsce i tam prowadzona jest jego zasadnicza działalność. Przedkładane w Niemczech dokumenty z poświadczeniem sądowym lub notarialnym muszą być zalegalizowane przez właściwy dla siedziby przedsiębiorstwa niemiecki konsulat w Polsce. Wszystkie dokumenty powinny być zaopatrzone w tłumaczenie na język niemiecki dokonane przez tłumacza zaprzysiężonego w RFN. W postępowaniu rozpatrywania wniosku sąd posiłkuje się opinią właściwej dla siedziby oddziału izby przemysłowo-handlowej (Industrie- und Handelskammer), która sprawdza czy oddział tworzony jest zgodnie z przepisami i posiada niezbędne uprawnienia, o ile są one w danym przypadku potrzebne; regulacja ta dotyczy np. bankowości, usług spedycyjnych, pośrednictwa pracy. W przypadku prowadzenia prac o charakterze rzemieślniczym, dla których wykonywania niezbędne jest posiadanie karty rzemieślniczej (i wpisu do rejestru rzemiosła właściwego), do postępowania opiniującego włączana jest miejscowa izba rzemieślnicza. Otworzenie oddziału zgłasza się, wypełniając odpowiedni formularz (Gewerbe-Anmeldung), do właściwego dla jego siedziby urzędu gospodarczego. Urząd, już we własnym zakresie przesyła kopie zgłoszeń do miejscowej izby przemysłowo-handlowej, w której członkostwo jest obowiązkowe. Jeśli konieczne było uzyskanie karty rzemieślniczej, następna kopia wysyłana jest do izby rzemieślniczej, do której przynależność jest w takim przypadku również obowiązkowa. Odpowiednio powiadamiane są jeszcze, urząd skarbowy i statystyczny a także branżowe towarzystwo zawodowe (Berufsgenossenschaft), skąd uzyskuje się numer przedsiębiorstwa (Betriebsnummer) ustawowego ubezpieczenia wypadkowego dla zatrudnionych pracowników. Z reguły instytucje te po pewnym czasie występują do nowo zarejestrowanego podmiotu o bardziej szczegółowe informacje. W związku z tym zaleca się samemu nawiązać z nimi kontakt, aby móc jak najwcześniej przygotować się do wyjaśnienia ewentualnych kwestii. Filia przedsiębiorstwa Najprostszą formą stałej działalności w Niemczech, ale w ograniczonym zakresie jest filia, będąca niesamodzielnym oddziałem przedsiębior- s t w a (Betriebsstätte, unselbständige Zweigstelle), wyodrębnionym przestrzennie i organizacyjnie ale nie mającym innych cech oddziału, a więc przede wszystkim samodzielności w działaniu; pod każdym względem filia jest uzależniona od macierzystego przedsiębiorstwa i nie może prowadzić odrębnej działalności. Zazwyczaj filia otwierana jest w celu prowadzenia promocji, badania rynku, prowadzenia salonu z ekspozycją towarów, nadzorowania realizacji kontraktu itp. Rozpoczęcie działalności gospodarczej zgłasza się podobnie jak w przypadku oddziału samodzielnego we właściwym miejscowo urzędzie ds. gospodarczych. Filia nie ma osobowości prawnej a jej utworzenie nie podlega zgłoszeniu do rejestru handlowego. Zgłaszając utworzenie filii trzeba posiadać następujące dokumenty: dowód tożsamości; wyciąg z rejestru handlowego zawierającą pozwolenie na działalność (o ile go się posiada); pozwolenia na działalność, jeśli jest ono konieczne dla określonej branży; kopię umowy kupna lub wynajmu lokalu; kartę rzemieślniczą w przypadku wykonywania rzemiosła, dla którego taka karta jest wymagalna. Urząd ds. gospodarki przesyła kopię zgłoszenia do innych urzędów i instytucji w trybie takim jak to już opisano dla oddziału. Spółki Obywatele polscy mogą zakładać w Niemczech spółki osobowe, np.: cywilną (Gesellschaft bürgerlichen Rechts), jawną (offene Handelsgesellschaft), komandytową (Kommanditgesellschaft) a także spółki kapitałowe, z ograniczoną odpowiedzialnością (Gesellschaft mit beschränkter Haftung) lub akcyjną (Aktiengesellschaft). Najczęściej stosowaną formą prawną dla prowadzenia działalności gospodarczej w Niemczech jest spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Minimalny kapitał zakładowy dla spółki z o.o. wynosi euro. Spółka może zostać zgłoszona do rejestracji, gdy wpłacono minimum połowę kapitału zakładowego i na każdy wkład co najmniej jedną czwartą jego wartości. Szacuje się, że opłaty z tytułu założenia firmy w Niemczech wynoszą ok. 1300,-. Przed rozpoczęciem postępowania administracyjnego zaleca się złożenie wizyty w izbie przemysłowo-handlowej właściwej dla miejsca siedziby przyszłej spółki, aby sprawdzić ewentualną konieczność uprzedniego uzyskania koncesji/pozwolenia dla przewidywanej działalności. Izba udzieli informacji, czy proponowana nazwa firmy nie jest już zastrzeżona. Jeśli spółka miałaby 6 wrzesień 2004, nr 9 (69)

7 Biuletyn euro info dla małych i średnich firm Współpraca gospodarcza prowadzić prace, dla których potrzebne są uprawnienia zawodowe, to konieczne jest wdrożenie postępowania przed izbą rzemieślniczą, podobnie jak w przypadku otwierania oddziału. Personel kierowniczy i personel kluczowy Obywatel polski może być członkiem zarządu założonej w Niemczech spółki zamieszkując nadal w Polsce o ile nie jest to zarząd jednoosobowy a jego wizyty w Niemczech są okazyjne i nie dotyczą administrowania spółką. Jeśli jednak ma sprawować funkcję członka zarządu spółki to konieczne jest uprzednie uzyskanie prawa pobytu z prawem do działalności w danej spółce. Takie prawo pobytu mogą uzyskać również pracownicy przewidziani do obsadzenia najwyższych stanowisk kierowniczych, których upoważniono do podejmowania decyzji w pełnym zakresie lub którym udzielono prokury. Regulacja ta dotyczy także osób z Polski zatrudnianych na stanowisku kierowników oddziałów i filii. W omówionych przypadkach nie ma obowiązku uzyskania osobnego pozwolenia na pracę, gdyż osoby te traktowane są jako prowadzące samodzielną działalność gospodarczą. Zaleca się jednak uzyskanie z miejscowego urzędu pracy potwierdzenia, że dla wykonywania danej funkcji w przedsiębiorstwie pozwolenie na pracę nie jest potrzebne. LISTA ZAWODÓW REGULOWANYCH Z dniem 1 stycznia 2004 r. weszły w RFN w życie nowe regulacje prawa o wykonywaniu rzemiosła. Podstawową zmianą jest zmniejszenie dotychczasowej liczby 94 rodzajów zawodów, dla wykonywania których niezbędne jest posiadanie świadectwa mistrzowskiego do 41 następujących pozycji: 1. Murarz i betoniarz (Mauer und Betonbauer). 2. Zdun i wykonawca powietrznej instalacji grzewczej (Ofen- und Luftheizungsbauer). 3. Cieœla (Zimmerer). 4. Dekarz (Dachdecker). 5. Wykonawca dróg (Straßenbauer). 6. Wykonawca izolacji cieplnej, przed zimnem i pochłaniającej dźwięki (Wärme-, Kälteund Schallschutzisolierer. 7. Studniarz (Brunnenbauer). 8. Kamieniarz i rzeźbiarz,prace w kamieniu (Steinmetzen und Steinbildhauer). 9. Wykonawca sztukaterii (Stukkateure). 10. Malarz i lakiernik (Maler und Lackierer). 11. Wykonawca rusztowań (Gerüstbauer). 12. Kominiarz (Schornsteinfeger). 13. Wykonawca części/konstrukcji z metalu (Metallbauer). 14. Mechanik chirurgiczny (Chirurgiemechaniker). 15. Mechanik samochodowy, wykonanie/naprawa karoserii (Karosserie- und Fahrzeugbauer). 16. Mechanik precyzyjny (Feinwerkmechaniker). 17. Mechanik rowerowy (Zweiradmechaniker). 18. Wykonawca klimatyzacji (Kälteanlagebauer). 19. Technik przekazu informacji (Informationstechniker). 20. Technik samochodowy (Kraftfahrzeutechniker). 21. Mechanik maszyn rolniczych (Landm aschinenmechaniker). 22. Rusznikarz (Büchsenmacher). 23. Blacharz (Klempner). 24. Wykonawca instalacji, w tym instalacji grzewczej (Instalateur und Heizungsbauer). 25. Technik elektryczny (Elektrotechniker). 26. Mechanik budowy maszyn z napędem elektrycznym (Elektromaschinenbauer) 27. Stolarz (Tischler). 28. Wykonawca łodzi i statków (Bootsund Schiffbauer). 29. Powroźnik (Seiler). 30. Piekarz (Bäcker). Trabant wciąż pozostaje ikoną niemieckich produktów importowanych do Polski 31. Cukiernik (Konditoren). 32. Rzeźnik (Fleischer). 33. Optyk oczny (Augenoptiker). 34. Akustyk aparatów słuchowych (Hörgeräteakustiker). 35. Technik ortopeda (Orthopädietechniker). 36. Wykonawca butów ortopedycznych (Orthopädieschumacher). 37. Technik dentystyczny (Zahntechniker). 38. Fryzjer (Friseure). 39. Szklarz (Glaser). 40. Dmuchacz szkła i wykonawca aparatury ze szkła (Glasbläser und Glassapparatebauer). 41. Wulkanizator i mechanik do opon (Vulkaniseuere und Reifenmechaniker). Kontakt: Ambasada Rzeczypospolitej Polskiej, Wydział Ekonomiczno-Handlowy Glinkastrasse BERLIN Tel.: (+49 30) Fax: (+49 30) info@wirtschaft-polen.de rysunki: Joanna Salwicka 1 W celu udokumentowania okresu prowadzenia działalności lub stażu pracy należy wystąpić do polskiego Ministerstwa Gospodarki, Departamentu Rozwoju Przedsiębiorczości, tel. (22) lub o wydanie stosownego zaświadczenia na podstawie wypisu z ewidencji działalności gospodarczej lub świadectw pracy [przypis redakcji] Foto: Artur Hojny wrzesień 2004, nr 9 (69) 7

8 Nowe technologie Elektroniczny konsument Krzysztof GIENAS Handel elektroniczny opiera się na wzajemnym zaufaniu stron. Mimo to nie sposób uniknąć w stu procentach sytuacji, w których kontrahent będzie próbował zachować się nieuczciwie. Sklepy internetowe starają się chronić przed kosztownymi żartami, polegającymi na podszywaniu się użytkowników sieci pod osoby zamawiające. Eliminacja tego typu praktyk opiera się głównie na potrzebie potwierdzania złożonego zamówienia. Niektóre ze sklepów zastrzegają przy tym możliwość kontaktu telefonicznego z klientem przed wysyłką towaru. Z drugiej strony Internet przyciąga osoby pragnące zarobić na roztargnieniu i nieuwadze użytkowników. Stworzenie witryny, a następnie oferowanie za jej pośrednictwem towarów i usług nie należy do trudnych zadań. Nawet najbardziej profesjonalna strona WWW nie przesądza jednak o jakości towarów oferowanych przy jej pomocy. Użytkownik z reguły zapoznaje się z krótkim opisem oferowanych dóbr, uwypuklającym ich zalety. Dodatkiem jest zdjęcie towaru, przy czym niekiedy może pojawić się informacja, że zamówiony produkt może różnić się nieznacznie od tego, który został utrwalony na fotografii. Choć zakupy w Internecie mają wiele zalet, uniemożliwiają one bezpośrednie zapoznanie się użytkownika z oferowanym towarem. Łatwiej więc przemilczeć jego słabsze strony. Dochodzi do tego łatwość dokonywania zakupów za pomocą sieci komputerowych. Od upragnionego towaru dzieli nas niekiedy jedno kliknięcie. Wszystko to sprawia, że użytkownicy Internetu często dokonują pochopnych zakupów. Dopiero po dostarczeniu towaru może się okazać, że nie odpowiada on całkowicie ich potrzebom. Wszystko to prowadzi do potrzeby zagwarantowania konsumentom dokonującym zakupów za pośrednictwem Internetu odpowiedniej ochrony. Odpowiednie przepisy można odnaleźć w ustawie z dnia 2 marca 2000 roku o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny (ustawa DzU 144, poz. 1204). Dostosowuje ona rodzime prawo do standardów unijnych w zakresie uprawnień konsumentów. Krajowe przepisy znajdują zastosowanie we wszystkich sytuacjach, gdy umowa zostaje zawierana poza lokalem przedsiębiorstwa lub na odległość. Kiedy możemy mówić o umowie zawieranej na odległość w rozumieniu przepisów prawa? Zgodnie z art. 6 ust. 1 ustawy, umowy zawierane z konsumentem bez jednoczesnej obecności obu stron, przy wykorzystaniu środków porozumiewania się na odległość, w szczególności drukowanego lub elektronicznego formularza zamówienia niezaadresowanego lub zaadresowanego, listu seryjnego w postaci drukowanej lub elektronicznej, reklamy prasowej z wydrukowanym formularzem zamówienia, reklamy w postaci elektronicznej, katalogu, telefonu, telefaksu, radia, telewizji, automatycznego urządzenia wywołującego, wizjofonu, wideotekstu, poczty elektronicznej lub innych środków komunikacji elektronicznej, w rozumieniu ustawy z dnia 18 lipca 2002 r. o świadczeniu usług drogą elektroniczną (DzU 144, poz. 1204), są umowami na odległość, jeżeli kontrahentem konsumenta jest przedsiębiorca, który w taki sposób zorganizował swoją działalność. Z uwagi na to umowy zawierane za pośrednictwem Internetu należy uznać za jeden z rodzajów umów zawieranych na odległość. Z kolei definicja konsumenta została zawarta w art. 22 kodeksu cywilnego, zgodnie z którym za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Istotne jest, że uprawnień konsumenckich zawartych w przepisach ustawy nie można ograniczyć lub wyłączyć, także w razie dokonania wyboru prawa obcego. W związku z tym operator rodzimej strony WWW nie może powoływać się na umieszczenia na witrynie klauzuli wyłączającej choćby częściowo ochronę przyznaną konsumentom. Jednocześnie w art. 16 ustawy zawarto katalog umów, w których nie stosuje się przepisów o umowach zawieranych na odległość. Są to umowy: 1) z wykorzystaniem automatów sprzedających, 2) z wykorzystaniem innych automatów umieszczonych w miejscach prowadzenia handlu, 3) dotyczące inwestycji kapitałowych, 4) ubezpieczenia, w tym o członkostwo w otwartych funduszach emerytalnych, oraz reasekuracji, 5) związane z wykonywaniem czynności bankowych oraz takich samych czynności dokonywanych przez spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe, 6) umowy renty, 7) dotyczące terminowych operacji finansowych i opcji, 8) zawarte z operatorami telekomunikacji przy wykorzystaniu publicznych automatów telefonicznych, 9) dotyczące nieruchomości, z wyjątkiem najmu, 10) sprzedaży z licytacji. Przede wszystkim informacja i jasne reguły Przepisy wymagają, by propozycja zawarcia umowy (w postaci oferty, zaproszenia do składania oferty lub zamówień albo do podjęcia rokowań) jednoznacznie i w sposób zrozumiały informowała o zamiarze zawarcia umowy przez tego, kto ją składa. Ponadto zgoda konsumenta jest warunkiem koniecznym do posłużenia się środkami komunikacji elektronicznej w celu złożenia propozycji zawarcia umowy. W grę może wchodzić zarówno telefon, telefaks, jak i poczta elektroniczna. Wydaje się, że zgoda powinna dotyczyć również posłużenia się komunikatorami internetowymi. Informacje dotyczące propozycji zawarcia umowy powinny zostać przedstawione w sposób zrozumiały dla przeciętnego użytkownika. Wspomniane regulacje mają na celu przeciwdziałanie sytuacji, w której konsument nie zdaje sobie sprawy z tego, że poprzez kliknięcie w okienko zawiera umowę. Jednocześnie przedsiębiorca jest zobowiązany do podania konsumentowi, np. za pomocą treści opublikowanych na stronie WWW najpóźniej w chwili złożenia mu propozycji zawar- 8 wrzesień 2004, nr 9 (69)

9 Biuletyn euro info dla małych i średnich firm Nowe technologie cia umowy, szeregu informacji, które mogą wpłynąć na jego decyzję odnośnie nabycia towaru (art. 9 ust. 1 ustawy). Z punktu widzenia umów zawieranych za pośrednictwem Internetu najważniejsze znaczenie odgrywają informacje o: imieniu i nazwisku (nazwie), adresie zamieszkania (siedziby) przedsiębiorcy oraz organie, który zarejestrował działalność gospodarczą przedsiębiorcy, a także numerze, pod którym przedsiębiorca został zarejestrowany (pozwala to uzyskać konsumentowi podstawowe informacje na temat przedsiębiorcy, który ma być stroną umowy; dzięki temu może on bardziej świadomie podjąć decyzję o nabyciu towarów lub skorzystaniu z usług), istotnych właściwościach świadczenia i jego przedmiotu, cenie lub wynagrodzeniu obejmujące wszystkie ich składniki, a w szczególności cła i podatki (konsument jeszcze przed zawarciem umowy musi wiedzieć, jakie będą łączne koszty nabycia towaru), zasadach zapłaty ceny lub wynagrodzenia, kosztach oraz terminie i sposobie do sta wy, prawie odstąpienia od umowy w terminie dziesięciu dni (wskazując jednocześnie ustawowe wyjątki od tego uprawnienia), kosztach wynikających z korzystania ze środków porozumiewania się na odległość, jeżeli są one skalkulowane inaczej niż wedle normalnej taryfy, terminie, w jakim oferta lub informacja o cenie albo wynagrodzeniu mają charakter wiążący, minimalnym okresie, na jaki ma być zawarta umowa o świadczenia ciągłe lub okresowe, miejscu i sposobie składania reklamacji, 3-miesięcznym terminie wypowiedzenia umowy o świadczenie ciągłe lub okre- Zakupy przez Internet niosą ze sobą spory element ryzyka sowe, która została zawarta na czas nieokreślony. Ponadto przedsiębiorca zobowiązany jest do potwierdzenia owych informacji w tradycyjny sposób, a więc na piśmie. Obowiązany jest to uczynić najpóźniej w momencie spełnienia świadczenia, czyli przykładowo wraz z przesłanym zamówionym towarem (wyjątek od tej zasady przewiduje art. 9 ustęp 4 ustawy). Wykonanie umowy Z punktu widzenia konsumenta istotne jest zazwyczaj niezwłoczne wykonanie umowy przez przedsiębiorcę. Wśród atutów internetowej sprzedaży najczęściej wskazuje się możliwość zamówienia towarów szybciej i łatwiej niż w tradycyjny sposób. Informacje umieszczane na stronach WWW zapewniają o dostawie towarów w ciągu kilku dni roboczych, a czasem nawet w okresie 24 godzin. Należy zwrócić uwagę na fakt, że jeśli strony nie umówią się inaczej, przedsiębiorca powinien wykonać umowę zawartą na odległość w terminie trzydziestu dni po złożeniu przez konsumenta oświadczenia woli o zawarciu umowy (art. 12 ustawy). Zdarzyć się może, że chwilowo brakuje zamówionego przez internautę towaru, np. nakład płyty CD wyczerpał się lub przejściowo brak jej w hurtowni. Konsument powinien być niezwłocznie powiadomiony o tym, przysługuje mu wtedy zwrot wpłaconej sumy. Część firm próbuje zabezpieczyć się przed tego rodzaju wpadkami, umieszczając w umowie zastrzeżenia: w przypadku gdy dostawa towaru X nie będzie możliwa, możemy dostarczyć konsumentowi towar podobnego rodzaju. Czy tego rodzaju ubezpieczanie się jest dopuszczalne? Ustawa zezwala na zawarcie w umowie klauzuli, w myśl której przedsiębiorca może dostarczyć świadczenie zastępcze za tę samą cenę i odpowiadające przeznaczeniu pierwotnie zamówionego towaru. Konsument może jednak odmówić przyjęcia owego świadczenia i zwrócić je na koszt sprzedającego. Odstąpienie od umowy Szczególnym a zarazem jednym z najbardziej istotnych uprawnień przysługujących konsumentowi jest prawo do odstąpienia od umowy zawartej na odległość. Nie ulega wątpliwości, że uprawnienie to jest swego rodzaju ograniczeniem klasycznej zasady pacta sunt servanda. Zostało ono zagwarantowane na mocy art. 7 ustępu 1 ustawy. Istotne jest, że nie ma potrzeby podawania powodu, dla którego następuje odstąpienie od umowy. Jest ono dopuszczalne w terminie 10 dni od dnia wydania rzeczy, a w przypadku umowy o świadczenie usług od dnia jej zawarcia. Oznacza to, że w przypadku zakupów w internetowej księgarni ów termin liczy się od dnia otrzymania przesyłki, a nie od momentu przesłania formularza zamówienia. Konsument podejmuje decyzję o skorzystaniu ze swojego uprawnienia bez jakiejkolwiek ingerencji czy kontroli drugiej strony umowy. Nie musi podawać konkretnego powodu odstąpienia od umowy. Niemożliwe jest także kwestionowanie dopuszczalności odstąpienia od umowy przez przedsiębiorcę. Nie można przy tym zobowiązać konsumenta do zapłacenia określonej sumy (tzw. odstępnego) w wypadku odstąpienia od umowy. Joanna Salwicka W wyjątkowych sytuacjach termin odstąpienia od umowy zostaje wydłużony do trzech miesięcy, licząc od dnia, w którym wydano rzecz lub zawarto umowę o świadczeniu usług. Uprawnienie to przysługuje konsumentowi, gdy przedsiębiorca nie potwier- wrzesień 2004, nr 9 (69) 9

10 Gdy chodzi o pieniądze dził wskazanych w omawianym już art. 9 informacji. Jeśli po rozpoczęciu biegu 3-miesięcznego okresu konsument otrzyma informacje, może odstąpić od umowy w terminie 10 dni od dnia, w którym je uzyskał. Jest to swoista sankcja za niedotrzymanie przez przedsiębiorcę nałożonych na niego obowiązków. Wystarczy, by przedsiębiorca nie potwierdził choć części informacji wymaganych na podstawie omawianego już art. 9 ustawy. Przepisy wskazują przy tym sytuacje, w których skorzystanie z prawa do odstąpienia od umowy co do zasady jest niemożliwe (art. 10 ustęp 3 ustawy). Strony mogą jednak postanowić inaczej. Wśród owych wyjątków na uwagę zasługują umowy dotyczące nagrań muzycznych, filmowych oraz oprogramowania komputerowego zapisanego na nośnikach komputerowych, gdy konsument usunął oryginalne opakowanie towaru. Jednocześnie pojawia się problem natury praktycznej. Ustawa nie wspomina o coraz bardziej rozpowszechnionych umowach polegających na uiszczeniu opłaty za oprogramowanie, pliki zawierające utwory muzyczne czy też książki w postaci elektronicznej, a następnie skopiowaniu i zainstalowaniu ich bezpośrednio z Internetu. Z reguły uiszczenie należności za pomocą karty płatniczej lub SMS-em (tzw. mikropłatności) pozwala na zainstalowanie aplikacji na komputerze. Choć konsument staje się legalnym użytkownikiem programu, nie otrzymuje go utrwalonego na nośniku, np. płycie CD. Powszechnie przyjmuje się, że konsumentowi we wspomnianych sytuacjach nie będzie przysługiwało prawo do odstąpienia od umowy. Równie istotnym zastrzeżeniem pozostaje wskazanie, że przepisów dotyczących zawierania umów na odległość nie stosuje się w przypadku licytacji. W literaturze prawniczej przyjęto, iż wyłączenie to dotyczyć będzie aukcji internetowych. Okazuje się, że konsument nie jest bezbronny i zdany jedynie na dobrą wolę drugiej strony w przypadku umów zawieranych na odległość. Wiedza na temat jego uprawnień, a w szczególności prawa do odstąpienia od umowy, może okazać się przydatna w zawieraniu coraz bardziej popularnych umów w Internecie. Krzysztof Gienas prawnik, specjalista ds. nowych technologii Krótki wykład z języka polskiego: czy słowo ubezpieczony zawsze znaczy bezpieczny? Paweł KOWALEWSKI Krótki wykład z języka polskiego: czy słowo ubezpieczony zawsze znaczy bezpieczny? Od dłuższego czasu próbuję namówić Państwa do wykorzystywania różnych narzędzi finansowych w celu zwiększenia własnej konkurencyjności, pozyskania finansowania, ewentualnie minimalizacji ryzyka działalności gospodarczej. Mówiliśmy już o faktoringu, kredytowaniu, wywiadzie gospodarczym, część artykułów poświęcona była ubezpieczeniom. W szczególności duży nacisk był położony na ubezpieczenie należności. Bez względu na to, w jakim towarzystwie ubezpieczeniowym będą ubezpieczone nasze należności (na polskim rynku jest kilka towarzystw wyspecjalizowanych w tej formie ubezpieczenia), fakt zawarcia polisy wbrew pozorom nie oznacza automatycznie naszego 100-procentowego bezpieczeństwa. Dla wielu z Państwa takie stwierdzenie z pewnością będzie niespodzianką, może wręcz wywołać negatywne reakcje. Po co płacić pieniądze za polisę (często niemałe) i później nie czuć się bezpiecznie? Zanim przytoczę merytoryczne argumenty, chciałbym skłonić Państwa do spojrzenia na to zagadnienie z pewnego dystansu. Spróbujmy na chwilę zapomnieć, że reprezentujemy interesy firmy, nie patrzmy też na sprawę z punktu widzenia ubezpieczyciela. Krótkie ćwiczenie Postarajmy się bezstronnie przeanalizować sytuację. Jej uczestnikami są: firma, która sprzedaje towary lub realizuje usługi, kontrahent, który otrzymał od tej firmy towary i który jest winny za dostawy określoną sumę pieniędzy. Kontrakt czy też inna forma umowy handlowej zawarte są pomiędzy dwoma podmiotami (sprzedającym i kupującym). Możemy więc uznać, że jest to zamknięty układ pomiędzy nimi firmą i klientem. Jeżeli decydujemy się skorzystać z oferty ubezpieczyciela, pomiędzy nas wkracza trzeci podmiot. Inaczej: to my realizujemy kontrakt czyli to ja produkuję i sprzedaję, a mój kontrahent kupuje i ma mi zapłacić w terminie odroczenia płatności, natomiast za zobowiązania tego klienta zaczyna odpowiadać towarzystwo ubezpieczeniowe. Pracownicy instytucji finansowej, jaką jest ubezpieczyciel, prawdę mówiąc, często nie mają żadnego pojęcia, na czym polega specyfika mojego produktu, jak on wygląda, co może w nim się popsuć, dlaczego jest lepszy od konkurencyjnego, a co najważniejsze, nie mają możliwości w pełni zaangażować się w analizę i obserwację finansowej strony realizacji kontraktu handlowego. Generalnie, na wstępie patrzą i oceniają trzy zagadnienia: wielkość kredytu kupieckiego udzielonego mojemu dłużnikowi, w odniesieniu do oceny jego sytuacji finansowej, analizują tę wartość w stosunku do wielkości obrotu i proszą o bieżącą informację na temat terminowości regulowania zobowiązań już w trakcie trwania kontraktu handlowego. Co to oznacza? W przypadku braku (ubezpieczonej!) płatności od Państwa dłużnika mają nieporównywalnie mniejszą niż Państwo wiedzę na temat kontraktu. Często nie mogą angażować się w różne spory pomiędzy Państwem a dłużnikiem, na przykład na tle reklamacji, gdyż nie posiadają merytorycznej wiedzy na ten temat. Większość zdarzeń, w szczególności tych, które są niepokojące, widzą dużo później niż Państwo (to przecież sprzedający często ma codzienny kontakt ze swoim kontrahentem). Przecież nawet o fakcie braku zapłaty to właśnie Państwo informują ubezpieczyciela, a nie odwrotnie! To praktycznie oznacza, że ubezpieczyciel zawsze stoi z tyłu, jego reakcja jest 10 wrzesień 2004, nr 9 (69)

11 Biuletyn euro info dla małych i średnich firm Gdy chodzi o pieniądze zawsze spóźniona. Aby w takiej sytuacji w ogóle mógł podjąć się ubezpieczenia, niestety, musi od Państwa wymagać określonych zachowań. Jak Państwo widzą, nie wynika to ze złej woli, ale ze specyficznej pozycji, jaką w tym całym układzie zajmuje ubezpieczyciel. Pamiętajmy o obowiązkach Od razu nasuwa się bardzo ważne pytanie: co oznacza stwierdzenie musi wymagać określonych zachowań? W jaki sposób robi to ubezpieczyciel? Niestety, jedyną możliwością jest zastosowanie bardzo dla nas nieciekawych zapisów, zawartych w umowie ubezpieczenia. Zapisów ograniczających lub wręcz znoszących odpowiedzialność ubezpieczyciela w niektórych przypadkach. Mówiąc wprost: ubezpieczyciel uprzedza, że gdy nie zachowamy się w określony sposób, może nie wypłacić nam odszkodowania! Zazwyczaj brakuje nam czasu, aby dokładnie czytać i studiować warunki ogólne i szczegółowe zapisy umów ubezpieczenia, a nawet jeżeli już podjęliśmy ten wysiłek i przyswoiliśmy sobie zasady ubezpieczeniowe, nie zawsze w ferworze codziennych zajęć pamiętamy o obowiązkach z nich wynikających. Pozwolę sobie przytoczyć najważniejsze dwa słowa tego artykułu: NIESTETY, MUSIMY!!! Należy szukać równowagi pomiędzy kosztami ubezpieczenia a ryzykiem braku zapłaty ze strony dłużnika Co jest najbardziej istotne z punktu widzenia Państwa bezpieczeństwa? Jakie zachowania są niezbędne, aby mieć pewność, że ewentualne odszkodowanie zostanie wypłacone? Poszczególne towarzystwa ubezpieczeniowe mają nieznacznie różniące się od siebie procedury. Najważniejszą radą jest, w przypadku podpisywania polisy, wymaganie od ubezpieczyciela dokładnych instrukcji postępowania, przyjętych dla proponowanej Państwu polisy, jak też otrzymanie od niego zapewnienia o personalnej pomocy w przypadku, gdyby Państwo napotkali na problemy w spłacaniu ubezpieczonych należności. Numer telefonu, nazwisko Państwa doradcy ze strony ubezpieczyciela proszę zapisać w miejscu, do którego zawsze, nawet podczas wyjazdu zagranicznego czy też urlopu, będą Państwo mogli sięgnąć i otrzymać precyzyjne instrukcje, co robić, aby jeżeli już wydarzy się szkoda, otrzymać odszkodowanie. Poniżej przedstawiam główne zasady postępowania, na podstawie zasad przyjętych przez jedno z większych towarzystw ubezpieczeniowych na polskim rynku: Co robić, aby odebrać swoje pieniądze Wierzyciel, posiadający ubezpieczone należności, w sytuacji, w której kontrahent nie ureguluje w uzgodnionym terminie zobowiązań za dostarczony towar lub wykonaną usługę, jest zobowiązany prowadzić wstępny etap windykacji we własnym zakresie. Niezależnie od podjętych przez Państwa czynności interwencyjnych, nie możecie zapomnieć o swoich obowiązkach zapisanych w warunkach umowy ubezpieczenia. Realizacja tych obowiązków w dużym uproszczeniu sprowadza się do terminowego: zawiadomienia ubezpieczyciela o braku płatności, czyli przesłaniu tak zwanego zagrożenia stratą lub szkodą, zlecenia ubezpieczycielowi prowadzenia postępowania windykacyjnego wobec zalegającego z płatnością dłużnika lub,innymi słowy, złożenia tak zwanego wniosku o interwencję, na podstawie którego ubezpieczyciel podejmie działania w ramach postępowania windykacyjnego (zwróćcie Państwo uwagę, że ubezpieczyciel, aby móc prowadzić samodzielnie windykacje w Państwa imieniu, musi mieć ku temu tytuł prawny czyli swego rodzaju upoważnienie), zgłoszenia ubezpieczycielowi roszczenia odszkodowawczego, w celu przeprowadzenia Foto: Artur Hojny postępowania likwidacyjnego (określenie wielkości realnej straty, subrogacja, czyli przeniesienie praw do należności). Najczęściej wskazane powyżej obowiązki wypełnią Państwo, posługując się gotowymi formularzami, opracowanymi przez ubezpieczyciela, które otrzymaliście w formie papierowej i elektronicznej, podpisując umowę ubezpieczenia. Formularze te, po wypełnieniu przez Państwa, powinny być przesłane ubezpieczycielowi, i co bardzo ważne!!! we wskazanych w umowie terminach. Dodatkowo wniosek o interwencję i roszczenie odszkodowawcze muszą być przez Państwa udokumen- wrzesień 2004, nr 9 (69) 11

12 Gdy chodzi o pieniądze towane. Jednakże o tym, jak to zrobić i o technicznych aspektach wypełniania opisanych powyżej obowiązków ubezpieczającego szczegółowo napiszę w dalszej części artykułu. Przesyłając informację o zagrożeniu szkodą (w praktyce często oznacza to po prostu informację, iż klient nie płaci... i coś trzeba z tym zrobić!), musimy pamiętać o kilku zasadach. Termin na przesłanie zagrożenia wskazany jest w warunkach umowy ubezpieczenia i stanowi określoną liczbę dni, licząc od daty płatności najwcześniej wymagalnej należności. Innymi słowy, licząc od daty płatności najstarszej niezapłaconej faktury. Jeżeli niezapłaconych faktur jest wiele, to koniec terminu na przesłanie zagrożenia wynika z daty płatności najstarszej faktury, która figuruje jako nieuregulowana na koncie analitycznym dłużnika. Z tego powodu ogromne znaczenie ma zautomatyzowanie cyklu monitorowania należności, gdyż w takim przypadku systemowo możemy kontrolować termin na przesłanie zagrożenia, a także wniosku o interwencję i roszczenia odszkodowawczego. Pamiętajmy o tym, że wyrażony w dniach czas na podjęcie czynności stanowiących Państwa obowiązki wynikające z warunków umowy ubezpieczenia dotyczy również sobót i dni uznanych ustawowo za wolne od pracy (Ustawa z dnia 18 stycznia 1951 r. o dniach wolnych od pracy DzU nr 4 poz. 28). Ponadto, jeżeli koniec terminu na podjęcie czynności stanowiących obowiązki ubezpieczającego przypada na dzień uznany ustawowo za wolny od pracy, termin upływa dnia następnego. Przykładowo przypuśćmy, że termin na przesłanie zagrożenia przypadał 1 maja, czyli w dzień ustawowo wolny od pracy. Zagrożenie szkodą zatem powinno być przesłane najpóźniej 2 maja. Ale drugi maja to była sobota i nikt tego dnia w Państwa firmie nie pracował. Problem! Zagrożenie przesłali Państwo w poniedziałek 4 maja. Niestety, ubezpieczyciel nie będzie honorował takiego zgłoszenia i po pewnym czasie powiadomi Państwa, że termin na przesłanie zagrożenia nie został dochowany i należności nie są objęte ochroną ubezpieczeniową. Zagrożenie po terminie najczęstszym błędem Najczęściej popełnianym błędem przez ubezpieczających jest przesyłanie informacji o zagrożeniu po terminie, które, niestety, skutkuje wyłączeniem ochrony ubezpieczeniowej. Dlatego tak ważne jest terminowe przesyłanie zawiadomienia. Skutki opóźnienia mogą być katastrofalne. Pomimo posiadania umowy ubezpieczenia pozostajemy sami z problemem długu, ponieważ należności nieubezpieczone nie podlegają windykacji, a tym bardziej wypłacie odszkodowania. W życiu mają miejsce różne sytuacje losowe, takie jak na przykład nieobecność w Państwa firmie pracownika odpowiedzialnego za koordynowanie współpracy w ramach umowy ubezpieczenia czy osób wyznaczonych do reprezentowania spółki. Zdarzają się choroby, urlopy, delegacje czy wreszcie zwyczajne przeoczenia spowodowane dużą liczbą różnych obowiązków. Jeżeli nie kontrolują Państwo systematycznie terminów na przesłanie zagrożenia, to należy zainwestować odrobinę czasu w wypracowanie stosownych narzędzi, ponieważ to na pewno w dłuższej perspektywie się opłaci. Dodatkowo pamiętajcie o tym, że o dochowaniu terminu decyduje data stempla pocztowego. Z tego powodu, aby uniknąć wątpliwości, czy ubezpieczyciel otrzymał przesłane przez nas zagrożenie, a także ewentualnej polemiki co do terminowego jego prze- Foto: Artur Hojny Terminowe przesyłanie dokumentów to klucz do dobrej Współpracy z ubezpieczycielem 12 wrzesień 2004, nr 9 (69)

13 Biuletyn euro info dla małych i średnich firm Gdy chodzi o pieniądze słania, zawsze warto wysłać wypełniony formularz zagrożenia najpierw faksem, a następnie pocztą. W tym miejscu należy wyraźnie zaznaczyć, że z punktu widzenia ubezpieczyciela zagrożenie stratą ma wyłącznie charakter informacyjny. Jest ono odnotowywane w bazie danych jako ważny element w procesie monitorowania ryzyka, zwłaszcza wtedy, gdy niesolidny dłużnik zgłoszony przez danego ubezpieczającego pozostaje w kontaktach handlowych z innymi ubezpieczającymi, co nie należy do rzadkości. Ubezpieczyciel na postawie samego zagrożenia nie może wszcząć procesu windykacji, gdyż takie uprawnienia daje mu dopiero wniosek o interwencję, czyli kolejny formularz, który zobowiązany jest przedłożyć ubezpieczający. Zawartość zagrożenia Wracając jednak do zagrożenia, to kolejne zasady związane z jego przesyłaniem dotyczą jego poprawnej zawartości. W zagrożeniu ubezpieczający podaje dane na temat dłużnika, takie jak jego nazwa, adres i numer nadany kontrahentowi przez ubezpieczyciela. Wskazany zostaje także numer polisy, w ramach której należności zostały objęte ochroną ubezpieczeniową. Ponadto zagrożenie określa kwotę długu. Możemy się spodziewać, że ubezpieczyciel będzie wymagał analitycznych lub syntetycznych danych na temat nieuregulowanych należności. W pierwszym przypadku będziemy zobowiązani podać numery, daty wystawienia i płatności oraz kwoty wszystkich niezapłaconych faktur w walucie ich wystawienia, zarówno tych wymagalnych, jak i niewymagalnych. W drugim, tylko saldo długu, wskazując sumę wartości faktur, dla których termin płatności już nastąpił. Wniosek o interwencję zawsze dotyczy konkretnego druku zagrożenia szkodą i na formularzu takiego wniosku musimy wskazać datę wcześniej przesłanego druku. Tak samo jak w zagrożeniu, we wniosku ubezpieczający podaje dane na temat dłużnika, takie jak jego nazwa, adres i numer nadany kontrahentowi przez ubezpieczyciela, oraz numer umowy ubezpieczenia. Jeżeli zagrożenie miało formę analityczną, to wniosek będzie miał formę syntetyczną. I odwrotnie syntetyczna forma zagrożenia oznacza analityczną formę wniosku o interwencję. Te dwa dokumenty uzupełniają się i na ich podstawie w ewidencji ubezpieczyciela tworzone jest postępowanie windykacyjne. Wniosek o interwencję upoważnia ubezpieczyciela do podjęcia działań windykacyjnych wobec dłużnika. Zatem ważne jest, aby ubezpieczyciel posiadał wiedzę na temat aktualnej kwoty należności i dotychczasowych ustaleń z dłużnikiem dotyczących braku płatności, a także dysponował dokumentami potwierdzającymi istnienie długu. Na etapie przekazywania ubezpieczycielowi wniosku o interwencję ubezpieczający powinien przedstawić kopie dokumentów transakcyjnych. Co kryje się pod pojęciem dokumenty transakcyjne? Gdybyśmy chcieli utworzyć listę takich dokumentów o charakterze instrukcyjnym, znalazłyby się na niej kopie niezapłaconych faktur i dokumenty stanowiące umowę sprzedaży towarów lub wykonania usług (czyli np. zamówienie i potwierdzenie zamówienia, kontrakt, ogólne warunki sprzedaży). Oczywiście w celu jednoznacznego udowodnienia powstałych zobowiązań dłużników wskazane jest wymagane aby Państwo przechowywali kontrakty lub zamówienia, nawet o charakterze ramowym, precyzujące warunki transakcji. Dodatkowo dokumenty te winny być opatrzone oryginalnymi podpisami stron, złożonymi przez osoby upoważnione do zaciągania zobowiązań w imieniu firm. Jednakże w życiu bywa różnie nie zawsze umowa zawarta między stronami ma formę pisemną. Warto o tym powiadomić ubezpieczyciela. Kolejna pozycja na liście dokumentów transakcyjnych, jeżeli ubezpieczyliśmy należności eksportowe, to dokumenty potwierdzające wykonanie umowy sprzedaży poza granice naszego kraju, w tym dokumenty celne i przewozowe. Kluczową pozycją na omawianej liście jest korespondencja, jaką prowadzili Państwo z dłużnikiem w sprawie braku płatności. Wymagane będą pisma wzywające kontrahenta do zapłaty oraz, co ważniejsze, dokumenty zawierające stanowisko dłużnika w odpowiedzi na te wezwania. Interwencja ubezpieczyciela i jej konsekwencje Co robi ubezpieczyciel z całą tą wiedzą, jaka wynika z informacji zawartych w druku zagrożenia szkodą, wniosku o interwencję i przedstawionej przez Państwa dokumentacji. Po dokonaniu analizy takiej dokumentacji ubezpieczyciel wszczyna postępowanie windykacyjne, w ramach którego z jednej strony potwierdza Państwu otrzymanie wniosku o interwencję, a z drugiej inicjuje kontakty z dłużnikiem, domagając się zapłaty w Państwa imieniu i oczywiście... na Państwa rachunek. Omówimy teraz szczegółowo tematykę potwierdzania przez ubezpieczyciela otrzymania wniosku o interwencję. Przed przesłaniem Państwu takiego potwierdzenia ubezpieczyciel sprawdzi między innymi: parametry umowy ubezpieczenia, w ramach której przedmiotem ubezpieczenia były należności wynikające z ieuregulowanych przez dłużnika faktur, w tym: numer, okres ważności, ryzyka objęte ochroną ubezpieczeniową, parametry związane z nierzetelnym dłużnikiem, zgłoszonym przez Państwa do windykacji: od kiedy, na jaką firmę, w jakiej wysokości był przyznany limit kredytowy, czy obroty z tytułu wskazanych we wniosku o interwencję faktur zostały ujęte w zgłoszeniu obrotów, czy zagrożenie stratą i wniosek o interwencję zostały przesłane w terminie wskazanym w umowie ubezpiecze nia, czy nastąpiła kontynuacja dostaw w rozumieniu zapisów umowy ubezpieczenia, czy nie został przekroczony maksymalny termin odroczenia płatności wskazany w umowie ubezpieczenia (uwaga: w polisach często określane jest to przez ubezpieczycieli jako: okres kredytu/maksymalny okres kre dytu), Chciałbym zwrócić uwagę na konieczność zachowania poprawności wypełnianych przez Państwa druków, jak też wypełnienia wymaganych przez towarzystwo ubezpieczeniowe warunków. Pilnujcie też Państwo prawidłowości przebiegu transakcji, tak aby nie przekazywać towarzystwu ubezpieczeniowemu sprzecznych informacji!!! Zapewniam Państwa, że każdy druk zostanie dokładnie zweryfikowany. Przykładowo, sprawdzanie przez ubezpieczyciela powyżej opisanych warunków odbywa się dla każdej niezapłaconej faktury z osobna. Konkretnie chodzi o ustalenie, czy dla danej faktury, wskazanej we wniosku o interwencję, zostały przez Państwa wypełnione wszystkie obowiązki. Jeżeli ustalenia dadzą wynik negatywny, ubezpieczyciel powiadomi wrzesień 2004, nr 9 (69) 13

14 Gdy chodzi o pieniądze Państwa pisemnie o tym fakcie, podając powód wyłączenia należności z konkretnej faktury z ochrony ubezpieczeniowej, tj. przywołując stosowny zapis umowy ubezpieczenia. Przykładowo, jeżeli w ramach umowy ubezpieczenia ochroną objęte będą należności za sprzedaż mebli, a na fakturze dotyczącej ich sprzedaży pojawi się pozycja zatytułowana koszty transportu, wartość tych kosztów nie będzie objęta ochroną ubezpieczeniową. Oto inny przykład. W procesie analizy otrzymanej dokumentacji transakcyjnej ustalono, że sprzedaż potwierdzona fakturą VAT z dnia r. została zrealizowana przez wierzyciela jako sprzedaż gotówkowa. Na fakturze w miejscu sposób zapłaty podano gotówka, a w miejscu data zapłaty zapisano Ubezpieczający wyjaśnił, iż we wniosku o interwencję wskazał, że ww. faktura jest fakturą z odroczonym terminem płatności, zgodnie z zapisami w swoim systemie księgowym i faktycznymi ustaleniami z dłużnikiem. Z uwagi na fakt, że zapisany w fakturze termin płatności pokrywał się z datą sprzedaży i jako sposób zapłaty wskazano gotówka, a zgodnie z warunkami umowy ubezpieczenia ochrona ubezpieczeniowa obejmuje jedynie sprzedaż dokonaną i zafakturowaną przez ubezpieczającego w kredycie, należność wynikająca ze wskazanej wyżej faktury nie została objęta ochroną ubezpieczeniową. W opisanej sprawie dostawca mógł, zmieniając warunki transakcji, wystawić fakturę korygującą, ale ponieważ zrezygnował z tej możliwości, dane zawarte w fakturze VAT, w tym sposób zapłaty i termin płatności, były wiążące. Czy opłaca się handlować z tymi, którzy nie płacą W tym miejscu należy poświęcić chwilę zagadnieniu kontynuacji dostaw w rozumieniu zapisów umowy ubezpieczenia większości ubezpieczycieli. Odbiorca często wywiera presję na dostawcę w zakresie realizowania kolejnych dostaw pomimo odnotowanych opóźnień płatniczych. Często twierdzi, że są one konieczne dla wypracowania zysku, a ten ma służyć spłacie zaległych zobowiązań. Z kolei dostawca, mając określony plan sprzedażowy do wykonania, może pozostawać w konflikcie z zapisami umowy ubezpieczenia, które definiują czas, w jakim taka sprzedaż może mieć miejsce, a po jakim opóźnieniu w płatnościach należy jej zaprzestać. Wskazany w warunkach umowy ubezpieczenia okres, w jakim bez żadnych sankcji dla Państwa możliwa jest kontynuacja dostaw, określany jest jako liczba dni, licząc od daty płatności najwcześniej wymagalnej i niezapłaconej faktury. Jeżeli niezapłaconych faktur jest wiele, to zawsze do ustalenia, czy zbliża się koniec terminu na kontynuację, proszę patrzeć na datę płatności najstarszej faktury. Do tego dochodzi zasada ogólna, że ewentualna kontynuacja ustalana jest na podstawie wszystkich Państwa rozrachunków z dłużnikiem, tj. potwierdzonych fakturami objętymi i nieobjętymi ochroną ubezpieczeniową. Najczęściej popełnianym błędem przy ustaleniu, czy można jeszcze realizować kolejne dostawy towaru bez naruszenia zasady kontynuacji, są niedopłaty do faktur wynikające z potrącenia kosztów bankowych za przelew bądź z nierozstrzygniętych reklamacji. O ile bowiem wspomniane koszty można spisać w straty nadzwyczajne, o tyle proces wyjaśniania reklamacji może potrwać znacznie dłużej. Jak sobie radzić w takiej sytuacji? Po prostu złożyć pisemny wniosek do ubezpieczyciela o wyrażenie zgody na realizację kolejnych dostaw pomimo odnotowanych opóźnień płatniczych, które wykluczają dalszą współpracę z kontrahentem na warunkach kredytowych. Postępowanie: ubezpieczyciel dłużnik Przejdziemy teraz do omówienia zasad prowadzenia postępowania windykacyjnego przez ubezpieczyciela wobec dłużnika. W ramach tego postępowania ubezpieczyciel ma do osiągnięcia cel określany jako uniknięcie lub ograniczenie rozmiaru szkody. Innymi słowy podejmuje takie czynności, które mają służyć skłonieniu dłużnika do zapłaty. Postępowanie windykacyjne prowadzone przez ubezpieczyciela dotyczy wszystkich nieuregulowanych należności objętych i nieobjętych ochroną ubezpieczeniową, ponieważ tylko w takim przypadku może być zapewniona spójność tego postępowania. Ubezpieczyciel będzie z Państwem w stałym kontakcie, aby informować o wszelkich ustaleniach w sprawie. Z drugiej jednak strony Państwa współpraca w prowadzonej przez ubezpieczyciela windykacji może okazać się bezcenna. Jeżeli dłużnik, z wiadomych sobie powodów, nie odpowiada na korespondencję i na przykład propozycje dotyczące spłaty długu przesyła bezpośrednio do Państwa, to taką informację powinni Państwo niezwłocznie przekazać ubezpieczycielowi, aby wspólnie wypracować taktykę postępowania. Podobnie powinni Państwo postąpić w przypadku, gdy dłużnik zawiadomi Państwa o otwarciu postępowania upadłościowego czy układowego bądź złożeniu wniosku o otwarcie takiego postępowania. Z kolei ubezpieczyciel może zwrócić się do Państwa z prośbą o pomoc w ustaleniu aktualnych danych teleadresowych dłużnika, jeżeli napotka na problemy, takie jak zwrot korespondencji przez pocztę czy unikanie kontaktu telefonicznego przez dłużnika. Prowadząc windykację, ubezpieczyciel dysponuje poważnym atutem w negocjacjach z dłużnikiem. Uświadamia mu, że nastąpiła zmiana w podejściu wierzyciela do problemu zaległych zobowiązań. Skończył się okres oczekiwania na dobre chęci dłużnika, same deklaracje zapłaty to już za mało. Przyszła pora na konkrety. Ubezpieczyciel ma informacje na temat sytuacji finansowej dłużnika i często bezcenną wiedzę o zobowiązaniach wobec innych ubezpieczonych wierzycieli. Warto nadmienić, że ubezpieczyciel może skorzystać z prawa przekazania ubezpieczającemu (Państwu) instrukcji prowadzenia postępowania windykacyjnego. Decyzje o przekazaniu klientowi takiej instrukcji są podejmowane przez ubezpieczyciela w zależności od przebiegu sprawy oraz jej indywidualnego charakteru. Typowymi, najczęściej spotykanymi sytuacjami, w których ubezpieczyciel przekaże Państwu instrukcję prowadzenia postępowania windykacyjnego, będzie otwarcie postępowania upadłościowego czy układowego przez dłużnika. Zdarza się niekiedy tak, że zamierzacie Państwo sami prowadzić windykację, pomimo iż macie ubezpieczenie (mało tego, w przypadku niepowodzenia takiego procesu chcecie, aby ubezpieczyciel wypłacił odszkodowanie!) Możecie Państwo bowiem obawiać się ingerencji ubezpieczyciela w relacje ze swoim kontrahentem, nawet jeżeli ten okazał się niesolidnym płatnikiem. Budowane z mozołem relacje handlowe wymagają czasami miękkiego postępowania, ponieważ jest nadzieja na spłatę długu i kontynuowanie 14 wrzesień 2004, nr 9 (69)

15 Biuletyn euro info dla małych i średnich firm Gdy chodzi o pieniądze współpracy. Wierzyciel może również reprezentować zgoła odmienną postawę wobec dłużnika. Jeżeli na przykład ubezpieczający jest w kontaktach z innymi dostawcami i zna dokładnie skalę problemu zadłużenia, może szybko stwierdzić, że negocjacje w sprawie braku płatności są ze strony dłużnikiem jedynie elementem gry na zwłokę, co uzasadnia bezzwłoczne skierowanie sprawy na drogę postępowania sądowego. W takim przypadku należy złożyć do ubezpieczyciela wniosek o wyrażenie zgody na prowadzenie postępowania windykacyjnego we własnym zakresie. Samodzielna interwencja Co jednak powinien zrobić wierzyciel, który decyduje się samodzielne prowadzić interwencję? Muszą być Państwo przygotowani, że składając wniosek, o którym mowa powyżej, ubezpieczyciel będzie od Państwa oczekiwał danych na temat rodzaju planowanych do podjęcia czynności w celu uniknięcia lub ograniczenia rozmiaru szkody, czasu przewidzianego na ich podjęcie oraz związanych z tym kosztów. Z kolei na etapie likwidacji szkody poprosi o udokumentowanie podjętych działań i poinformowanie o ich rezultatach. Jeżeli to nie Państwo prowadzą windykację (w końcu taki jest sens ubezpieczenia), ubezpieczyciel bądź sam prowadzi windykację polubowną, bądź robi to za pośrednictwem wyspecjalizowanych podmiotów zewnętrznych tzw. agencji windykacyjnych. Najczęściej zlecenia polubownej interwencji są przekazywane agencji windykacyjnej działającej na zasadzie no cure no pay, po bezskutecznych kilkutygodniowych działaniach prowadzonych od daty otrzymania wniosku o interwencję, które ubezpieczyciel prowadził we własnym zakresie. Z kolei skierowanie sprawy na drogę postępowania sądowego jest rozważane w przypadku braku efektów polubownej windykacji i w oparciu o dane na temat szacunkowych kosztów oraz, o ile to możliwe, po dokonaniu oceny szans na skuteczną egzekucję z majątku dłużnika. Każdy przypadek otrzymania przez Państwa należności od dłużnika powinien być niezwłocznie zgłoszony ubezpieczycielowi, a wszystkie kwoty odzyskane w postępowaniu windykacyjnym stanowią własność wierzyciela. Kiedy ubezpieczyciel wypłaca odszkodowanie Jeśli działania windykacyjne nie doprowadzą do odzyskania przysługujących ubezpieczającemu należności w terminie określonym w umowie ubezpieczenia, ubezpieczyciel wypłaca odszkodowanie. Dzieje się to po otrzymaniu zgłoszenia roszczenia odszkodowawczego, które przesyłają Państwo po terminie powstania szkody. Roszczenie odszkodowawcze musi być, jak określa to najczęściej ubezpieczyciel, należycie udokumentowane. Dokumenty niezbędne do likwidacji szkody, których znaczną część przedkładają Państwo na etapie składania wniosku o interwencję, zostały już wcześniej omówione. W celu sporządzenia rachunku strat i ustalenia kwoty odszkodowania ubezpieczyciel, potwierdzając otrzymanie od Państwa roszczenia odszkodowawczego, określi listę brakujących dokumentów. Jednym z nich będzie na pewno historia rachunku dłużnika na prowadzonym w Państwa księgowości jego koncie analitycznym. Zestawienie to winno zawierać wszystkie faktury z podaniem dat i kwot w walucie oraz wszystkie płatności, saldo otwarcia, informacje na temat okresu, którego dotyczy, nazwę kontrahenta, a także być opatrzone pieczęcią firmową oraz pieczęcią i podpisem osoby, której powierzono prowadzenie ksiąg rachunkowych. Konieczność przedstawienia innych dokumentów, o które poprosi ubezpieczyciel, będzie zależało od stanu faktycznego sprawy, są to na przykład: w sytuacji postępowania upadłościowego stosowne postanowienie sądu, zgłoszenie wierzytelności do syndyka masy upadłości, potwierdzenie wpisania wierzytelności na listę uznanych wierzytelności, w sytuacji sądowego postępowania układowego postanowienie sądu o otwarciu postępowania układowego, zgłoszenie wierzytelności do sędziego komisarza, kopie wszystkich pism sądowych składanych przez strony, orzeczeń i zarządzeń sądu wydanych w toku tego postępowania, propozycje układowe, postanowienie sądu o zatwierdzeniu układu, w sytuacji sądowego postępowania o zapłatę: pozew, prawomocny nakaz zapłaty lub prawomocny wyrok sądowy, postanowienia sądu, zażalenia stron lub środki odwoławcze składane przez strony w toku procesu, wnioski egzekucyjne oraz postanowienia zapadłe w toku postępowania egzekucyjnego. Pozwolę sobie na krótką refleksję. Generalnie, ubezpieczyciel stoi po tej samej stronie barykady, po której są i Państwo. Jest zainteresowany, aby Państwa firma dobrze funkcjonowała, gdyż ma z tego tytułu prowizję. W przypadku braku płatności będzie chciał albo doprowadzić do polubownego załatwienia sprawy, albo razem z Państwem będzie starał się odzyskać pieniądze od dłużnika (w końcu w takim przypadku wypłaci mniejsze odszkodowanie!). Jeżeli szkoda zaistnieje, zrobi wszystko, aby odzyskać pieniądze od dłużnika, często wraz z Państwa udziałem własnym w szkodzie (oczywiście wówczas jest on Państwu zwracany). Jego słabsza pozycja w całym układzie, polegająca na tym, że nie jest stroną kontraktu, a za niego odpowiada, wymaga, aby dysponował instrumentami zmuszającymi firmę do określonych zachowań. Najczęściej jedyną drogą jest konieczność zamieszczenia w umowie ubezpieczenia zapisów o konieczności konkretnych, wymaganych przez ubezpieczyciela, zachowań. Jedyną groźbą, jaką może zastosować ubezpieczyciel, jest... brak wypłaty odszkodowania. Niestety, z punktu widzenia Państwa, jest to groźba bardzo dotkliwa. Co robić w takiej sytuacji? Moim zdaniem, ubezpieczyć się i dopełniać wymogów wynikających z umowy ubezpieczyciela. Tak jak już wspomniałem, w sytuacji, kiedy nie ma płatności od ubezpieczonego klienta, w pierwszej kolejności trzeba zwrócić się do towarzystwa i poprosić o pomoc w określeniu obowiązków i pomocy w ich wypełnianiu. Najczęściej to skutkuje albo odzyskaniem pieniędzy na etapie procesu windykacji, albo pewnością, że otrzymają Państwo zwrot swoich należności w postaci odszkodowania. W całym procesie odzyskiwania swoich pieniędzy nie są już Państwo sami, ale mają za plecami grono specjalistów od tego typu działalności. Na koniec tej lekcji języka polskiego należy stwierdzić, że ubezpieczony jest bezpieczny, ale tylko wtedy, kiedy pomiędzy wierszami, często pisane atramentem sympatycznym, znajduje się słowo MĄDRY!!! Paweł Kowalewski ekspert ds. ubezpieczeń wrzesień 2004, nr 9 (69) 15

16 Artykuł sponsorowany Europejska Idea dla Firm oszczędzasz już od pierwszej sekundy W związku z akcesją Polski do Unii Europejskiej przygotowaliśmy ofertę dla firm, dostępną w punktach informacji europejskiej Euro Info w całej Polsce. Dzięki wyjątkowej ofercie promocyjnej możesz otrzymać nawet do 120 godzin połączeń w abonamencie i Nieograniczony Kapitał Sekund. Za transmisję danych GPRS zapłacisz wg stawki 1 MB za 1 zł (1,22 zł z VAT). Europejska Idea dla Firm zapewni Ci też tanie połączenia 0,60 zł (0,74 zł z VAT) za minutę połączenia do sieci Idea i sieci stacjonarnych. Kup od 1 do 3 aktywacji, a otrzymasz: dodatkowy pakiet bezpłatnych minut co miesiąc przez 6 miesięcy, pakiet 100 SMS-ów 50% taniej przez 6 pierwszych miesięcy, usługa Sekunda Pro za 1 zł (1,22 zł z VAT) przez cały okres trwania umo wy. Kup 4 lub więcej aktywacji, a otrzymasz: dodatkowy pakiet bezpłatnych minut co miesiąc przez 9 miesięcy, pakiet 100 SMS-ów 50% taniej przez 9 pierwszych miesięcy, 50% rabatu na abonament za usługę Nowa Biznes Grupa przez cały okres trwania umowy, usługa Sekunda Pro za 1 zł (1,22 zł z VAT) przez cały okres trwania umowy. Kup aktywacje bez telefonu, a oszczędzisz jeszcze więcej i otrzymasz: dodatkowy pakiet bezpłatnych minut co miesiąc przez 9 miesięcy przy zakupie nawet 1 aktywacji, pakiet 100 SMS-ów 50% taniej przez 9 pierwszych miesięcy przy zakupie nawet 1 aktywacji, 50% rabatu abonament za usługę Nowa Biznes Grupa przez cały okres trwania umowy przy zakupie 4 lub więcej aktywacji, usługa Sekunda Pro za 1 zł (1,22 zł z VAT) przez cały okres trwania umowy przy zakupie nawet 1 aktywa cji. Skorzystaj z europejskiej promocji już dziś! Szczegóły ofert uzyskasz w Informacji Handlowej dla Firm , w naszym serwisie internetowym i punktach sprzedaży sieci Idea. Taryfa Malejąca dla Firm nowa oferta dla klientów biznesowych Twoja firma odnosi sukcesy, masz coraz więcej klientów. Telefon jest ważnym narzędziem pracy, które zapewnia Ci stały kontakt z Twoimi partnerami w interesach. Chcąc sprawnie kierować firmą i zwiększać jej zysk, szukasz oszczędności i redukujesz koszty. Wybierz Taryfę Malejąca dla Firm. W Taryfie Malejącej dla Firm oszczędności same Cię znajdą: Połączenia do sieci Idea i do sieci stacjonarnych już od 0,20 zł (0,24 zł z VAT) za minutę, Bezpłatne Naliczanie Sekundowe już od pierwszej sekundy, 70 bezpłatnych minut w abonamencie. Na czym polega nowa oferta? Do każdej aktywacji zakupionej w Taryfie Malejącej dla Firm otrzymasz 70 bezpłatnych minut w 50-złotowym (61 zł z VAT) abonamencie. Po wykorzystaniu abonamentu wszystkie wydzwonione w firmie minuty do sieci Idea i do sieci stacjonarnych są sumowane. Do łącznej liczby wydzwonionych minut jest dopasowywana coraz niższa stawka za minutę połączenia. Zacznij oszczędzać kup Taryfę Malejącą dla Firm już dziś. Abonament miesięczny (za każdy numer abonencki) 50,00 zł (61 zł z VAT) Pakiet bezpłatnych minut połączeń w abonamencie 70 Suma minut (wydzwonionych do sieci Idea i do sieci stacjonarnych przez wszystkie numery abonenckie korzystające z Taryfy Malejącej dla Firm) do 400 do i więcej Połączenia krajowe (opłata za minutę połączenia): z numerami sieci stacjonarnych oraz wewnątrz sieci (Centertel, Idea) 0,40 zł (0,49 zł z VAT) 0,30 zł (0,37 zł z VAT) 0,20 zł (0,24 zł z VAT) z numerami sieci komórkowych (Era, Plus GSM, Heyah, Sami Swoi) 0,70 zł (0,85 zł z VAT) Sekunda Pro bezpłatne Kapitał Sekund (przechodzenie niewykorzystanych bezpłatnych sekund połączeń na kolejne okresy rozliczeniowe) 1 miesiąc 16 wrzesień 2004, nr 9 (69)

17 Biuletyn euro info dla małych i średnich firm Marketing Normy etyczne w badaniach rynku Katarzyna M. STASZYŃSKA Całkiem niedawno w jednej z firm prowadzących badania rynku pracownicy działu realizacji badań po przyjściu do pracy zastali w biurze nieoczekiwanego gościa. Był to starszy pan, bardzo skromnie ubrany, z niewielkim bagażem w staroświeckim tobołku. Przyjechał do Warszawy spod Tarnowa. Okazało się, że kilka tygodni wcześniej dostał z firmy list, tzw. list zapowiedni, poprzedzający zwykle wizytę ankietera. Takie listy wysyła się do badanych, aby zwiększyć ich motywację do wzięcia udziału w badaniu, zawsze wtedy, kiedy badanie przeprowadzane jest na próbie adresowej, to znaczy kiedy z góry znane są nazwisko i adres respondenta. Starszy pan przyjechał do biura firmy do Warszawy, gdyż w przewidzianym czasie nie pojawił się u niego zapowiadany listem ankieter. Skoro jednak otrzymał list, uważał, że sprawa jest ważna i ma obowiązek zgłosić się do nadawcy. Nie trzeba chyba opisywać, jak bardzo zaskoczeni tą wizytą byli pracownicy firmy. Postanowili uszanować postawę starszego pana, przeprowadzili z nim wywiad, który tak naprawdę nie był im już potrzebny, gdyż badanie zostało wcześniej zakończone, poczęstowali go kawą i zwrócili mu koszty podróży. Relacja badacz badany i jej konsekwencje etyczne To zdarzenie pozwala nam zrozumieć, jak różne może być rozumienie sytuacji badania przez badacza i przez badanego. Dla badacza jeden wywiad w jednym badaniu sam w sobie nie jest czymś koncentrującym uwagę; natomiast ważna jest dla niego realizacja całego badania na założonej liczebności próby i statystyczne wyniki. Dla respondenta natomiast uczestnictwo w badaniu może być wyjątkowym, niepowtarzalnym przeżyciem, jego sens rozumie zupełnie inaczej niż badacz, często nawet całkiem opacznie. Badacz stara się wyjaśnić mu tę sytuację i tłumaczy w listach zapowiednich lub poprzez ankietera, jaki jest cel badania, czemu ono służy, w jaki sposób dobiera się badanych. W istocie jednak badacz o tyle tylko interesuje się tym, jakie znaczenie dla respondentów ma udział w badaniach, o ile nie implikuje to takich zachowań respondentów, które zagrażają realizacji badania. Badany jest w tej relacji stroną raczej pasywną (takie są oczekiwania wobec jego roli) i słabszą z tego względu, że to badacz kontroluje przebieg relacji i narzuca jej zasady. Dlatego też w relacji z badanym obowiązują go specjalne zasady etyczne, których przekroczenie uważane jest za poważne wykroczenie zawodowe. Przede wszystkim badacz zobowiązany jest poinformować respondenta o celu badania i sposobie wykorzystania wyników oraz o zasadach doboru respondentów do próby. Po uzyskaniu tych informacji badany ma prawo do odmowy udziału w niej. Badaczowi zależy jednak na uzyskaniu zgody respondenta na udział w wywiadzie; aby ją uzyskać, powinien jak najbardziej rzetelnie i wiarygodnie informować o badaniu. Czasami jednak pełna informacja o celach badania może zagrażać ich realizacji. Na przykład poinformowanie ankietowanych, że celem wywiadu jest ustalenie optymalnego poziomu cen jakiegoś produktu, może spowodować, że będą oni świadomie i celowo zaniżać pułap ceny, jaką faktycznie skłonni byliby za ten produkt zapłacić. Dlatego też normy etyczne zezwalają badaczowi na informowanie o celach badania w sposób przybliżony i ogólny; w naszym przykładzie badacz zapewne zdecydowałby się na ogólną informację, że celem ankiety jest pozyskanie opinii konsumentów o różnych cechach produktu, aby pomóc producentowi jak najlepiej dostosować go do potrzeb i oczekiwań konsumentów. Rzecz jasna, cena jest jednym z ważnych cech produktu. Starszy pan spod Tarnowa nie zdawał sobie sprawy, że udział w badaniu nie jest jego obowiązkiem; zapewne sądził, że skoro otrzymał urzędowy list, to wzięcie udziału w rozmowie jest jego powinnością. Trzeba jednak rozumieć, że ankietowany w istocie rzeczy czyni badaczowi uprzejmość, zgadzając się na wzięcie udziału w wywiadzie; nie ma bowiem takiego obowiązku. Zadaniem badacza jest zatem zarówno motywowanie osób do udziału w badaniu poprzez informowanie o celach i pożytkach płynących z niego (jak na przykład uwzględnienie przez producenta, dzięki badaniom opinii konsumentów, ich oczekiwań wobec produktu), jak też poszanowanie prawa respondentów do prywatności (przez umawianie się na wywiad w czasie dogodnym dla nich oraz nieingerowanie w różne sfery prywatności unikanie pytań o kwestie drażliwe i intymne lub zapewnienie poczucia anonimowości, jeżeli takie pytania muszą być zadane). Ze względu na fakt, że uczestnictwo w badaniu nie jest obowiązkowe, osoba, która bierze w nim udział ma także prawo oczekiwać od badacza rekompensaty za poświęcony mu czas i wysiłek. Coraz bardziej powszechną praktyką jest wynagradzanie badanych za udział w ankiecie. Wynagrodzeniem niekoniecznie muszą być pieniądze; może to być drobny upominek, list z podziękowaniem czy słowa wdzięczności wypowiedziane przez ankietera. Respondent powinien mieć poczucie, że jego współpraca została doceniona. Ważne jest jednak, żeby wynagrodzenie (niektórzy mówią: zachęta czy motywacja ) nie pełniło roli ukrytej zachęty do zakupu produktów będących przedmiotem badania, czyli inaczej mówiąc nie stało się narzędziem reklamy. Dlatego też nie wolno używać jako prezentów dla respondentów ani produktów będących przedmiotem badania, ani innych produktów zleceniodawcy wywiadu. Anonimowość respondentów gwarantuje prawo Jedną z najważniejszych cech badań prowadzonych na respondentach dobranych z populacji docelowych jest to, że konkretny człowiek interesuje badacza wyłącznie jako pewnego rodzaju reprezentant osób podobnych do siebie, a nie jako jednostka. Dlatego też w badaniach dane osobowe wrzesień 2004, nr 9 (69) 17

18 Marketing respondentów potrzebne są jedynie po to, żeby do nich trafić (jeśli badanie prowadzone jest na imiennej próbie, na przykład pobranej z systemu ewidencji ludności PESEL) i skontrolować rzetelność pracy ankieterów. Z punktu widzenia respondentów oznacza to, że ich udział w badaniu i odpowiedzi na pytania w wywiadzie pozostają całkowicie poufne i zostaną wykorzystane wyłącznie w zbiorczych zestawieniach statystycznych. Badaczowi nie wolno ani używać, ani ujawniać wyników badania w taki sposób, żeby możliwa była identyfikacja konkretnych osób z konkretnymi odpowiedziami, których udzieliły w wywiadzie. Kwestię anonimowości udziału respondentów w badaniach regulują nie tylko normy etyczne, ale także przepisy prawa. Anonimowość badanych jest także jedną z cech, która odróżnia badania wszelkiego rodzaju, w tym rynku, od bezpośredniego marketingu, działalności adresowanej bezpośrednio do konkretnych osób, w wielu przypadkach znanych z imienia i nazwiska, której celem jest sprzedaż produktu lub usługi. W żadnym razie nie wolno łączyć prowadzenia badań z jakąkolwiek formą sprzedaży czy chociażby reklamy towarów ani też zbierania danych osobowych w połączeniu z danymi dotyczącymi kupowanych i używanych marek różnych produktów czy usług. Niektóre rodzaje badań, w szczególności sprawdzanie satysfakcji konsumentów lub klientów oraz badania nazywane mystery shopping, ze względu na konieczność zachowania anonimowości ankietowanych wymagają szczególnej ostrożności. W badaniach satysfakcji często bywa tak, że przedmiotem zainteresowania klienta firmy badawczej jest bardzo mała populacja, jak na przykład składająca się w Polsce z nie więcej niż stu osób populacja instalatorów kotłów grzewczych lub co najwyżej z kilkunastu populacja dealerów samochodów określonej marki. Podstawowe informacje o badanych, jak na przykład lokalizacja regionalna prowadzonej przez nich firmy czy miejsca wykonywania zawodu, umożliwiają w takich przypadkach identyfikację respondenta. Firma badawcza powinna w takiej sytuacji uświadomić klientowi, że w świetle zasad etycznych i prawnych nie jest możliwe przedstawienie uzyskanych wyników w podziale na regiony czy ze względu na zróżnicowanie innej cechy, która może umożliwić identyfikację badanych. Firma musi też zadbać o to, aby ta identyfikacja w żaden sposób nie była możliwa. Badania mogą prowadzić do wykrycia przestępstwa Z podobnym problemem mamy do czynienia wtedy, kiedy przeprowadza się badanie Anonimowość respondentów jest warunkiem prowadzenia badań marketingowych mystery shopping. Jego celem jest sprawdzenie, na ile procedury stosowane przez reprezentantów producenta (np. dealerów samochodów, ajentów stacji benzynowych, autoryzowane punkty obsługi klientów telefonii komórkowej) odpowiadają procedurom i wymaganiom stawianym przez producenta. Nie jest celem takiego badania stwierdzenie, która konkretnie stacja benzynowa tych standardów nie spełnia, i ocena konkretnych stacji benzynowych ze względu na jakość obsługi klienta; takie badanie ma przynieść diagnozę obszarów wymagających przeszkolenia całej sieci ajentów oraz ocenę skuteczności dotychczas prowadzonych szkoleń, a nie ocenę jakości pracy ajentów. Klient powinien być świadomy, że jeżeli zamawia takie badanie w firmie badawczej, to chociażby technicznie było możliwe zidentyfikowanie konkretnych miejsc, w których stwierdzono odstępstwa od procedur i niższą jakość, firma badawcza nie ma prawa takich danych udostępnić i musi dołożyć wszelkich starań, aby tożsamość ankietowanych pozostała niemożliwa do zidentyfikowania. Wyniki mystery shopping w pewnych sytuacjach mogą rodzić poważne napięcia między zleceniodawcą badania a firmą badawczą. Powiedzmy, że w wyniku mystery shopping przeprowadzonego we wszystkich autoryzowanych punktach obsługi klienta działających na zasadzie franszyzy stwierdzono, że sprzedawane w nich produkty firmy udzielającej autoryzacji nie pochodzą z legalnej dystrybucji na terenie Polski, ale z nielegalnego importu, aczkolwiek są to nadal produkty tego samego producenta, sprzedawane legalnie w innym kraju. Jest absolutnie zrozumiałe, że klient firmy badawczej może żądać udostępnienia danych, aby możliwe było stwierdzenie, który z autoryzowanych przedstawicieli dopuszcza się przestępstwa. Niestety, w takiej sytuacji klient musi przeprowadzić odrębną kontrolę swoich autoryzowanych przedstawicieli i tego zadania nie może podjąć się Foto: Artur Hojny firma badawcza, która zajmuje się tylko badaniami. Z definicji bowiem wynika, że cechą badania jest wnioskowanie na poziomie populacji, z której pobrano próbę, a nie jednostek, które wzięły udział w wywiadach. Ta sama zasada obowiązuje także w sytuacji, w której badaniem objęto wszystkie jednostki tworzące populację interesującą klienta (co ma miejsce zwykle tylko wtedy, kiedy ta populacja jest niewielka liczebnie). Badania na pracownikach Kolejnym źródłem komplikacji może być konieczność przeprowadzenia badania na próbie osób zależnych od zleceniodawcy, na przykład zatrudnianych przez niego pracowników. Takie badania służące sprawdzeniu zadowolenia i lojalności pracowników przeprowadza się stosunkowo często; służą one doskonaleniu zarządzania personelem i są narzędziem diagnozowania napięć i konfliktów w strukturze organizacyjnej firmy, a także umożliwiają 18 wrzesień 2004, nr 9 (69)

19 Biuletyn euro info dla małych i średnich firm Marketing śledzenie reakcji personelu na zmiany w organizacji. Nawet wtedy, kiedy liczba zatrudnianych pracowników jest duża, nie sposób uniknąć w analizie wyników przedstawienia zróżnicowania postaw wobec pracodawcy i jego decyzji ze względu na dział czy funkcje, które dana grupa pracowników spełnia w organizacji. O ile grupa zatrudnionych w produkcji może być liczebnie na tyle duża, że identyfikacja konkretnych osób pozostaje niemożliwa, o tyle niewielka liczebność działów usługowych, takich jak sam zarząd firmy, jej dział finansowy czy personalny, praktycznie tę identyfikację wymusza. W takich sytuacjach firma badawcza powinna znaleźć rozwiązanie, które taką identyfikację uniemożliwi; na przykład zdecydować się na podanie wszystkich wyników ze przybliżonym podziałem na pracowników produkcyjnych i usługowych. Nie jest to jedyny problem związany z przeprowadzaniem badań pracowników. Kolejny rodzi się, kiedy zgodnie z zaleceniami kodeksów etycznych musimy zatroszczyć się o poszanowanie prywatności pracowników i ich poczucia, że ich tożsamość w wyniku badania pozostanie ukryta. Powszechnie stosowane rozwiązanie tego problemu polega na wyeliminowaniu pracy ankieterów lub daleko idącym ograniczeniu ich roli. Respondenci najczęściej dostają kwestionariusz ankiety do samodzielnego wypełnienia oraz czystą kopertę, do której powinni po udzieleniu odpowiedzi ten kwestionariusz włożyć. W miejscu pracy postawiona jest zapieczętowana urna, do której badani wrzucają wypełnione druki w czystych, nieoznakowanych kopertach. Podobne rozwiązanie stosowane jest także w przypadkach, kiedy przedmiotem badania już nie pracowników zleceniodawcy badania, ale zwykłych osób, są kwestie drażliwe lub wręcz intymne, jak na przykład zachowania seksualne. Wtedy także rola ankietera zostaje ograniczona do niezbędnego minimum, tzn. dostarczenia kwestionariusza ankiety do wypełnienia, a następnie zapieczętowanej urny, do której badany wrzuci wypełniony druk w czystej kopercie. Wykorzystanie własnych baz danych do badań Inne problemy natury etycznej stwarza przeprowadzanie badań na próbie pobranej z bazy klientów lub konsumentów prowadzonej przez zleceniodawcę badania. Z takimi sytuacjami mamy do czynienia Wyniki badań nie powinny prowadzić do identyfikacji respondentów na przykład wtedy, kiedy firma ubezpieczeniowa chce ustalić powody rezygnacji swoich dotychczasowych klientów z polis ubezpieczeniowych lub bank wymagający minimalnego obrotu na koncie indywidualnych w wysokości kilkudziesięciu tysięcy euro chce zbadać poziom satysfakcji swoich klientów. Sposób postępowania zleceniodawcy badań i ich wykonawcy w takich sytuacjach regulują przepisy prawa. Obowiązująca ustawa o ochronie danych osobowych wymaga, aby zleceniodawca, będący właścicielem bazy danych osobowych, od wszystkich znajdujących się w niej osób uzyskał pisemną zgodę na przekazanie ich danych trzeciemu podmiotowi, którym jest firma badawcza. Jeżeli taka zgoda zostanie uzyskana, firma badawcza zobowiązana jest jednak nadal chronić tożsamość badanych i nie może udostępnić danych dotyczących konkretnych osób, a jedynie dane całościowe w wyniku zbiorczych analiz statystycznych. Foto: Artur Hojny Dzieci i młodzież Szczególne problemy stwarzają także badania realizowane na innych specyficznych próbach, na przykład przeprowadzane na grupach dzieci i młodzieży. Tę kwestię również regulują nie tylko normy etyczne, ale także przepisy prawa. Badań na osobach niepełnoletnich (tak samo jak na ludziach nieposiadających zdolności do czynności prawnych) nie wolno przeprowadzać bez uzyskania uprzedniej zgody ich rodziców lub prawnych opiekunów. W badaniach rynku często mamy do czynienia z niepełnoletnimi respondentami, kiedy przedmiotem wywiadu są napoje gazowane, lody, słodycze lub ubiory sportowe, wszystkie takie produkty, które trafiają do ludzi młodych. Warto zatem pamiętać, że przeprowadzanie wywiadów w szkołach nie jest możliwe, jeżeli nie uzyskało się wcześniejszej zgody rodziców uczniów; zgoda nauczyciela nie jest wystarczająca, gdyż nie ma on prawnej delegacji do jej udzielenia w imieniu niepełnoletnich. Casting i nagrywanie Kolejną kwestią wymagającą znajomości zasad etyki zawodowej są badania jakościowe, w których bardzo często rejestruje się przebieg wywiadu, czy to grupowego, czy to indywidualnego, na taśmie audio lub wideo. W dodatku takie wywiady na ogół związane są z obserwacją ich przebiegu przez lustro weneckie, za którym siedzi klient i przedstawiciele agencji reklamowej, która obsługuje daną firmę. Specyficzne techniczne wymagania związane z realizacją takich wywiadów wymagają zastosowania jasno sprecyzowanych zaleceń etycznych: respondenci muszą być poinformowani o tym, że przebieg wywiadu jest nagrywany i filmowany, a także obserwowany, i muszą na to wyrazić zgodę, co powinno zostać zarejestrowane albo w nagraniu, albo w podpisanych przez badanych oświadczeniach. W rzadkich przypadkach obserwuje się nieznaczny wpływ świadomości nagrania lub podglądu na zachowania respondentów; na ogół jednak maleje on w miarę postępu wywiadu i nie ma istotnego wpływu na uzyskane odpowiedzi. Firma badawcza bywa czasem także proszona przez zleceniodawcę badania o dostarczenie łącznie z raportem z badania kopii kasety wideo, na której Dokończenie na str. 21 wrzesień 2004, nr 9 (69) 19

20 Pytanie do prawnika Pytanie do prawnika Jesteśmy producentem zabawek, klocków dla dzieci powyżej 3 lat. Jakie obowiązują nas przepisy odnośnie posiadania znaku CE? Michał POLAŃSKI Producentów zabawek obowiązują, od 1 maja 2004 r. przepisy zawarte w Rozporządzeniu Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 14 li stopada 2003 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla zabawek (DzU nr 210 z 2003 r. poz. 2045). Regulacja ta wprowadza do polskiego prawa przepisy Dyrektywy Rady 88/378/EEC z 3 maja 1988 r. o harmonizacji praw Państw Członkowskich dotyczących bezpieczeństwa zabawek (opublikowana w OJ nr L 187, z dnia , str.1). Powyższe rozporządzenie definiuje zabawki jako dowolny wyrób lub materiał zaprojektowany lub przewidziany do używania w czasie zabawy przez dzieci w wieku do lat 14. Klocki spełniają wymogi tej definicji, można więc do nich zastosować omawiane przepisy. 4 rozporządzenia stanowi że do obrotu mogą być wprowadzone jedynie te zabawki, które podczas używania zgodnie z ich przeznaczeniem lub w sposób możliwy do przewidzenia, mając na uwadze prawidłowe zachowanie dzieci, nie będą stwarzały zagrożenia dla bezpieczeństwa lub zdrowia użytkowników lub osób trzecich. Każda zabawka musi spełniać tzw. zasadnicze wymagania określone w rozporządzeniu. Istnieją w zasadzie dwa sposoby spełnienia tych wymagań: produkcja zgodna z normami zharmonizowanymi lub uzyskanie certyfikatu zgodności. W obu przypadkach zabawki są oznaczane znakiem CE zgodnie z wzorem określonym w załączniku do rozporządzenia. Normy zharmonizowane dotyczące zabawek są dostępne w Polskim Komitecie Normalizacyjnym. Ich odpłatnego wyszukiwania dokonuje Ośrodek Informacji Normalizacyjnej, tel. (22) , faks: (22) Lista norm zharmonizowanych dotyczących zabawek znajduje się na stronie internetowej N_Zharm/ W przypadku gdy: na dany produkt nie ma odpowiedniej normy, producent jej nie zastosował (stosowanie norm zharmonizowanych nie jest obowiązkowe), norma taka ma zastosowanie jedynie do części zagrożeń powodowanych przez urządzenie (trzeba taką analizę przeprowadzić), producent powinien dokonać badania danego produktu w tzw. jednostce notyfikowanej. Do wniosku o przeprowadzenie badania należy dołączyć model zabawki, który będzie produkowany. Jednostka notyfikowana po przeprowadzeniu badania wystawia certyfikat zgodności potwierdzający, że model spełnia zasadnicze wymagania określone w rozporządzeniu. Dopiero po jego uzyskaniu zabawka może być wprowadzana do obrotu. Polscy przedsiębiorcy mogą korzystać z badania jednostek notyfikowanych zarówno polskich, jak i zagranicznych. Status takich jednostek posiadają w Polsce: a) Zakłady Badań i Atestacji ZETOM, ul. Ks. Bpa Huberta Bednorza 17, Katowice, tel.: (32) , faks: (32) , zetom@zetomkatowice.com.pl b) Polskie Centrum Badań i Certyfikacji (PCBC), ul. Kłobucka 23 A, Warszawa, tel.: (22) , faks: (22) , cert.wyr@pcbc.gov.pl c) Instytut Inżynierii Materiałów Włókienniczych (IIMW), ul. Gdańska 118, Łódź, tel.: (42) , faks: (42) , iimw@mazurek.man.lodz.pl d) Instytut Technik i Technologii Dziewiarskich TRICOTEXTIL, ul. Piotrkowska 270, Łódź, tel.: (42) , faks: (42) , office@tricotextil.lodz.pl e) Instytut Elektrotechniki (IEL) ul. Pożaryskiego 28, Warszawa, tel.:(22) , faks: (22) , iel@iel.waw.pl Michał Polański Euro Info Centre Warszawa michpol@cofund.org.pl Foto: Artur Hojny Kupując zabawki należy sprawdzić czy producent umieścił na opakowaniu oznakowanie CE 20 wrzesień 2004, nr 9 (69)